Transcript Nazım Şekilleri Sunusu İNDİR!

www.turkceciler.com
Türkçe Dersi/Edebiyat Dersi Kaynak Sitesi
1)BEYİTLERDEN
OLUŞAN NAZIM
ŞEKİLLERİ
Kaside
Mesnevi
Gazel
Müstezat
2)BENDLERDEN
OLUŞAN NAZIM
ŞEKİLLERİ
Ruba’i
Tuyuğ
Murabba
Şarkı
Muhammes
Nazm
Terkib-i Bent
Kıt’a
Terci-i Bent
KASİDENİN
BÖLÜMLERİ:
Arap Edebiyatında doğmuş İran
Edebiyatında bazı değişikliklere
uğramış oradan da edebiyatımıza
girmiştir.
Divan Edebiyatı nazım
şekillerindendir.
Bir kişiyi övmek veya
yermek için yazılır.
Aruz ölçüsüyle yazılır.
15 -99 beyit arasındadır.
aa ,ba ,ca, da şeklinde
kafiyelidir.
1-Nesip(Teşbib):Giriş
bölümüdür.Konu ile ilgisi olmayan
beyitlerden oluşur.
2-Girizgah:Tek beyitten
oluşur.Asıl konuya girilen
bölümdür.
3-Methiye:Kasidenin asıl
bölümüdür.Peygamber, devlet
adamı, padişah burada övülür
veya yerilir.
4-Fahriye:Şairin kendini
övdüğü bölümdür.
5-Tegazzül:Kasideyle aynı ölçü
ve uyakta yazılmış olan gazeldir.
6-Dua:Kasidenin son
bölümüdür.
NOT:Her kasidede Fahriye
5-HİCİV:Sosyal olayların
ve Tegazzül bölümü
bulunmaz.
veya kişilerin tenkit edildiği
kasidelerdir.
KONULARINA GÖRE
KASİDELER:
1-TEVHİD:Allah’ın birliğini
anlatan kasidelerdir
2-MÜNACAAT:Allah’a
yalvarış ve yakarış
kasideleridir.
3-NAAT:Hz.Peygamberlerin
övüldüğü kasidelerdir.
4-METHİYE:Padişahların
devlet adamlarının övüldüğü
kasidelerdir.
6-BAHARİYE:Bahar
mevsimin övüldüğü kasidelerdir.
7-IYDIYYE:Bayram
günlerinin övüldüğü kasidelerdir.
8-CÜLUSİYE:Padişahın
tahta çıkışını anlatan
kasidelerdir.
(7.Beyit)
Arızun yadıyla nemnak olsa müjganum n’ola
Zayi olmaz gül temennasıyla virmek hara su.
(13.Beyit)
Dest busi arzusıla ger ölsem dostlar
Kuze eylen toprağum sunun anunla yara su.
Yanağını hatırladıkça kirpiklerim ıslansa bunda şaşılacak ne var?Zira gül
elde etmek için dikene su vermek boşa gitmez…
Dostlar!Eğer onun elini öpme arzusuyla ölürsem , toprağımdan testi yapın
ve sevgiliye onunla su verin…
FUZULİ (Su kasidesi’nden)
32 beyit
İran edebiyatından edebiyatımıza geçmiş nazım
şekillerindendir.
Aruz ölçüsünün kısa kalıplarıyla yazılır.
Uzun konuların işlenmesine en uygun nazım
şeklidir. Destanlar ,uzun aşk hikayeleri ,öğretici
dini ve ahlaki konuların hep mesnevi şeklinde
yazılması bu yüzdendir.
Beyitler arası anlam birliği vardır.
aa , bb , cc , şeklinde kafiyelidir.
Aşk ,tabiat ,tasavvuf ,ahlak gibi konular işlenir.
5 mesneviden oluşan eserlere HAMSE
denir.Edebiyatımızdaki ilk hamse yazarı
ALİ ŞİR NEVAİ’dir.
Divan edebiyatında mesnevi ,gazel ve kaside
gibi önplanda tutulmamış, hatta yalnızca
mesnevi yazan şairlerin sanatı küçümsenmiştir.
TÜRK EDEBİYATIındaki ilk mesnevi YUSUF
HAS HACİB’ in yazdığı KUTADGU BİLİG’dir
TÜRK EDEBİYATINDAKİ
ÖNEMLİ MESNEVİLER:
•Hüsrev ü Şirin = Kutb(14.yy.)
•Risaletü’n Nushiyye = Yunus Emre(14.yy.)
•Mantıku’t- Tayr = Gülşehri(14.yy.)
•Garipname = Aşık Paşa(14.yy.)
•İskendername , Cemşid-i Hurşid = Ahmedi(14.yy.)
•Vesiletü’n Necat(Mevlit) = Süleyman Paşa(15.yy.)
•Harname ,Hüsrev ü Şirin = Şeyhi(15.yy.)
•Yusuf u Züleyha = Kemalpaşazade(16.yy.)
•Leyla vü Mecnun ,Beng ü Bade = Fuzuli(16.yy.)
•Hayriyye = Nabi(17.yy)
•Hüsn ü Aşk = Şeyh Galip(18.yy)
•Lütfiyye = Vehbi(18.yy.)
•Gülşen-i Aşk = İzzet Molla(19.yy.)
Tanzimat döneminde ise Ziya Paşa’nın Harabat
Mukaddimesi,Namık Kemal’in Tahrib-i Harabat’ının
bir kısmı ve Abdülhak Hamit Tarhan’ın Manzum
tiyatroları mesnevilerin en son örnekleri olmuştur.
CEMŞİD Ü HURŞİD
Düşinde çünki gördi ol yüzi şah
Be-sad dil aşık olup eyledi ah
Figan idüben uykudan uyandı
Nitekim lale kan yaşa boyandı
Anun ahı ki olmuş ateş ü dud
Yüzin itmişdi ğöğin dud endud
AHMEDİ
Günümüz Türkçesiyle:
Şah , o yüzü rüyasında görünce,
Yüz gönülle aşık olup ah eyledi.
Ağlayarak uykudan uyandı,
Ve lale gibi kan yaşa battı.
Ahı, ateş ve duman olmuş,
Gökyüzünü dumana salmıştı.
Cemşid ü Hurşid ‘den
58 Beyit
4-15 beyit arasında yazılır.
Arap şiiridir.Gazel önce İran
edebiyatına oradan da Türk
edebiyatına geçmiştir.
Divan edebiyatı nazım
şekillerindendir.
Gazeller divan edebiyatının
en lirik şiirleridir.
Aruz ölçüsüyle yazılır.
Gazelin asıl konusu aşk ve
sevgilidir.Sevgili ile ilgili olarak
şarap ve tabiattan da söz
edilir.
15 beyitten oluşan gazellere
Gazel-i mutavvel denir.Ahmedi ve
Nesimi’nin bu tür gazelleri
çoktur.
aa, ba , ca , da şeklinde
kafiyelidir.
Gazelin ilk beyitine matla son
beyitine makta denir.
Gazelin en güzel beyitine
beytü-l gazel denir.
Şairin adının geçtiği beyite
mahlas beyiti denir.
Gazelde öncelikle beyit
güzelliğine önem verilir.
Konu birliği olan gazeller yek
ahenk denir.
Bütün beyitleri aynı
güzellikte olan gazellere yek
avaz denir.
Fuzuli , Baki , Nabi
gazelleriyle meşhur divan
şairleridir.
GAZEL
Açıl bağun gül ü nesrini ol ruhsarı görsünler
Salın serv ü sanavber şive-i reftarı görsünler
Kapunda hasıl itdi bu devasuz derdi hep gönlüm
Ne derde mübtela oldı dil-i bimarı görsünler
Açıldı dağlar sinemde çak itdüm giribanum
Muhabbet gülşeninde açılan gülnarı görsünler
Ten-i zarumda pehlum üstühanı sayılur bir bir
Beni seyr itmeyen ahbab musıkarı görsünler
Güzeller mihriban olmaz dimek yanlışdur ey Baki
Olur vallahi billahi heman yalvarı görsünler
BAKİ(16. yy.)
Nazım şekli olarak gazelden türetilmiş bir şekildir.
Müstezad nazım şekli edebiyatımızda ilk yy.lardan beri
az sayıda kullanılmıştır
Divan şairlerince de çok az kullanılmasına karşılık müstezad
halk edebiyatında daha çok benimsenmiş ‘yedekli’ ‘ayaklı’
adlarıyla çokça kullanılmıştır.
Servet-i Fünun edebiyatında ve daha sonraları da müstezad
adıyla bazı şiirler yazılmışsa da daha çok serbest müstezad
denilen ve bütün aruz kalıplarıyla yazılabilen bu şeklin eski
divanlarda görülen müstezadlarla uzun ve kısa mısra
benzerliğinden başka ilişkisi kalmamıştır.
Ey şuh-ı sitem-pişe dil-i zar senündür
Yok minnetün asla
Sen kim gelesen meclise bir yer mi bulunmaz
Baş üzre yerün var
Gül goncasısan guşe-i destar senündür
Gel ey gül-i ra’na
Benzer ki bu dildar-ı cefakar senündür
Biçare Nedima
NEDİM (18.YY.)
Nazım şekli olarak nazm
kıt’anın ilk beyiti kafiyeli
olan şeklidir.
Edebiyatımızda iki
beyitli kısa nazm çok
az kullanılmıştır.
Felsefi tasavvufi bir fikir
bir hayat görüşü bir nükte
bir kişiyi övme ya da yerme
bir olayın tarihi nazmın
konusu olabilir.
Kafiye örgüsü aa , ba , ca, …
düzenindedir. Yani şekil ve
kafiyelenişi bakımından
bütünüyle gazele benzer.Yalnız
mahlas beytinin bulunmayışı ve
konusunu değişik olmasıyla
gazelden ayrılır.
www.turkceciler.com
Türkçe Dersi/Edebiyat Dersi Kaynak Sitesi
Meh-i burc-ı şeref tutuldı dirler
Gül-i bağ-ı sa’adet soldı dirler
Bahar-ı hüsn iken bağ-ı ruhında
Benefşe bitmedin bozuldı dirler
Ahmed PAŞA
 Kıt’a nazım terimi olarak iki ya da daha çok
9-10 beyite kadar olan matla ve mahlas beyiti
bulunmayan xa xa xa kafiyeli bir nazım şeklidir.
 İşlenilen konu bakımından nazm ile aynıdır.
 Kıt’a az ya da çok her şairin divanında yer bir
nazım şeklidir.
•Aşk, şarap, felsefe,
tasavvuf, din gibi konuları
ele alır.
•İran edebiyatından
edebiyatımıza geçmiştir.
•Aruz ölçüsüyle yazılır.
•Ruba’iler tek dörtlükten
oluşur.
•aaxa şeklinde kafiyelidir.
•Ruba’ilerin aaaa şeklinde
kafiyelenmiş şekline
Ruba’i-i Musarra denir.
•Ruba’ilerde şairin
adı(mahlası) kullanılmaz.
•Bu türün en önemli
temsilcisi 12.yy. yaşamış
olan Ömer HAYYAM’dır.
•Nef’i , Nedim , Fuzuli ,
Kadı Burhaneddin ve
Yahya kemal bu türde
eserler vermişlerdir.
RUBA’İ
Günümüz Türkçesiyle
Ya Rab dilimi sehv ü hatadan sakla
Ya Rab!Dilimi kusur ve hatadan koru.
Endişemi tezvir ü riyadan sakla
Düşüncemi yalan ve ikiyüzlülükten koru.
Basdim reh-i vadi-i ruba’iye kadem
Ruba’i vadisinin yoluna ayak bastım.
Ta’n-ı har-ı nadan-ı dü-padan sakla İki ayaklı anlayışsız eşeklerin
ayıplamasından koru.
Nef’i
RUBA’İ
Günümüz Türkçesiyle
Ol göz ki yüzün görmeye göz dime ana O göz, yüzünü görmezse ona göz deme.
Şol yüz ki tozun silmeye yüz dime ana Şu yüz,ayağının tozunu silmezse ona yüz
deme.
Şol söz ki içinde sanema vasfun yoh
Ey put kadar güzel sevgili, vasfının
Sen bad-ı heva dut anı söz dime ana
olmadığı sözü,
Kadı Burhaneddin
Değersiz tut; ona söz deme.
Türklerin bulduğu ve Türklerin kullandığı nazım
şeklidir.
Dörtlükler halinde yazılır.
Aruz ölçüsünün kısa kalıplarıyla yazılır.
Halk edebiyatındaki maninin divan edebiyatındaki
ruba’inin karşılığıdır.
aaxa şeklide kafiyelidir.
Tuyuğlarda kafiyelerin cinaslı kelimelerden
seçilmesi önemlidir.
Hakka şükür koçlarun devranıdur
Cümle alem bu demün hayranıdur
Gün batandan gün toğan yire değin
Aşk erinün bir nefes seyranıdur
Kadı Burhaneddin
Divan edebiyatı nazım
şekillerindendir.
Aynı ölçüdeki dörder mısralık
bentlerin birleşmesinden oluşur.
Murabbalar genellikle 5-7 bent
olarak yazılır.
aaaa , bbba , ccca , şeklinde
kafiyelidir.
Aruz ölçüsü ile yazılır.
Murabbalarda aşk, sevgi,
övgü, yergi gibi konular
işlenir.
Şarkı türü murabbadan
doğmuştur.
Gül yüzünde göreli zülf-i semen-say gönül
Kuru sevdada yiler bi-ser ü bi-pay gönül
Dimedüm mi sana dolaşma ana hay gönül
Vay gönül vay bu gönül vay gönül ey vay
gönül
…
Yarun itden coğ uyar ardına ağyar diriğ
Bize yar olmadı ol şuh-ı sitem-gar diriğ
Kıldı bir dilber-i hercayiyi dildar diriğ
Vay gönül vay bu gönül vay gönül ey vay
gönül
…
Ahmed Paşa
Divan edebiyatı nazım
şekilerindendir.
Türklerin bulduğu ve çok
kullandığı şiir türüdür.
Murabbadan doğmuştur.
Dörtlükler halinde
yazılır.
Belli bir ezgi ile söylenir.
Aruz ölçüsüyle yazılır.
Dörtlüklerin dördüncü
mısraları aynen tekrar
edilir. Bunlara nakarat
denir.
Aaaa , bbba , ccca ,
şeklinde kafiyelidir.
En büyük temsilcisi
Nedim’dir
ŞARKI
Bir safa bahşedelim gel şu dil-i na-şada
Gidelim serv-i revanım yürü Sa’d-abad’a
İşte üç çifte kayık iskelede amada
Gidelim serv-i revanım yürü Sa’d-abad’a
…
Nedim
ŞARKI
Kalbim yine üzgün seni andımda derinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden!
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
…
Yahya Kemal BEYATLI
 Divan edebiyatı nazım şekillerindendir.
 5 dizeden oluşur.
 Hemen her konuda yazılabilir.
 aaaa ,bbba ,ccca şeklinde kafiyelidir.
 Şarkı biçiminde yazılan muhammeslere
muhammes şarkı denir.
 5. Dizisi tekrar edilen muhammeslere
muhammes-i Mütekerrir denir.Tekrar edilmeyen
muhammeslere muhammes-i müzdeviç denir.
MUHAMMES
Gah mir’at-ı felek ruy-ı sa’adet gösterür
Gah döner jeng-i nuhusetle feleket gösterür
Bir nefeste aşıka bin türlü halet gösterür
İvme ey dil sabr kıl ivmek melamet gösterür
Görelüm ayine-i devran ne suret gösterür
Ey gönül dünya içün yok yire çekme ıztırab
Nice şehlerden gerü kalmış seradur bu harab
Arife ef’al-i gerdundan yaraşmaz inkılab
Şahid-i maksuda çek sabr u tahammülden nikab
Görelüm ayine-i devran ne suret gösterür
TERKİB-İ BENT
Her birinde 5 ile 10
arasında beyit bulunan 5 ile
10kadar bentten oluşan uzun
bir nazım birimidir.Yani
toplam beyit sayısı 100’e
ulaşabilir.
Her bent gazele benzer
bir uyak düzenine sahiptir.
Bendin son beyiti kendi içinde
uyaklıdır.Yani;
1. bent: aa/xa/xa/xa/bb
2. bent: cc/xc/xc/xc/dd
Talihten ve hayattan şikayet
, tasavvuf ve felsefe
düşünceleri , toplumsal yergiler
gibi konular işlenir.
TERC-İ BENT
Terkib-i bent gibidir.
Yalnız, terc-i bentte
bentleri birbirine bağlayan
son beyit aynen
tekrarlanır.
Konu Tanrı’nın gücü ,
evrenin sonsuzluğu, doğa ve
yaşam …
www.turkceciler.com
Türkçe Dersi/Edebiyat Dersi Kaynak Sitesi
Ebru İŞLER
Emel KURT
11)TM-B 