Transcript Seçim Sistemleri

Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül
 Demokrasi için ideal bir seçim sisteminden
bahsedilemez. Her durumda çeşitli kusurları ve
olumlu özellikleri olan alternatifler arasından birisi
seçilmektedir. Seçim sistemini seçerken siyasi yapı,
siyasi kültür, parti sistemi ve temel toplumsal/siyasi
sorunlar esas alınırken en uygun olanını seçmek
gerekmektedir.
Temel iki seçim sistemi
 I- Çoğunluk sistemleri
a- Dar bölge /tek adlı
b- Geniş bölgeli / çok adlı /liste usulü çoğunluk sistemi
Ya da
a- tek turlu: İngiliz (dar bölge), ABD, Kanada, Alman
Bundestag’ın (federal meclis) yarısı
b- iki turlu: Fransız (dar bölge)
 II- Nisbi temsil sistemleri
 III- Karma sistemler
Dar bölge çoğunluk sistemi
 Duverger’e göre bir sosyolojik yasa olarak, dar bölge seçim






sistemleri her zaman iki kanatlı bir demokrasiye yol açar.
Sistem ikiden fazla partinin yaşamasına izin vermez.
Sistemin yararları:
Basit bir sistem
Yönetimde istikrar / koalisyonlara gerek kalmaz
Dar bölge seçmen ile seçileni birbirlerine yaklaştırır.
Aday kalitesi önem kazanır, milletvekillerinin şahsi
nitelikleri öne çıkar.
Seçim kampanyaları daha az maliyetli ve rahat olur.
 Sistemin zararları:
 Temsilde adalet ilkesini zedeler. Küp kanunu: Seçimlerde
alınan oy oranları 2/3 ise, temsilci oranları
2 üstü 3 / 3 üstü 3 = 8 / 27 olabilir.
 Alınan oy ile milletvekilleri oranı çok farklı olabilir.
 Milletvekillerinin seçmenlere yakınlığı yerel eğilimler
önplana çıkabilir, iş takibi vs görülebilir.
 Yerel nüfus sahibi unsurlar öne çıkar. Seçim politika dışı
kişisel konulara yoğunlaşabilir.
 Seçimi kazanan milletvekilleri kendi güçlerine
dayandıkları için partilerde merkezkaç eğilimler
görülebilir.
Geniş bölge çoğunluk sistemi
Olumlu yanları:
 Seçmen-seçilen yakınlaşması
 Benzer partiler arasında yakınlaşma eğilimi
Zararları:
 Yönetimde istikrar olmayabilir. Koalisyonlar olabilir.
 Parti sayısını azaltmaz.
 Adaletsiz sonuçlar çıkabilir.
 Partiler arası ittifaklarda ahlak dışı özellikler görülebilir.
 Sağ ve sol arasındaki bölünmeleri arttırabilir.
 Seçim süreci uzun ve pahalıdır.
Nisbi temsil sistemi
I- Artık oy bırakan sistemler
 En yüksek bakiye
 En büyük ortalama: büyük partilere üstünlük
 Milli bakiye
II- Artık oy bırakmayan sistemler
 d’Hondt yöntemi: büyük partilere hafif bir üstünlük
 Sainte Lague yöntemi
1
 Nispi temsil sistemi genellikle daha adaletli bir
sistemdir. Ancak seçim sonuçlarının istikrarlı
hükümetler çıkarması daha az görülür. Koalisyon
hükümetleri daha fazla görülür.
Seçim sistemleri ile parti sistemleri
arasındaki ilişki
 Duverger’e göre:
 Tek turlu basit çoğunluk sistemi iktidarın büyük ve
bağımsız partiler arasında el değiştirdiği iki partili
sistemi teşvik eder.
 İki turlu çoğunluk sistemi yumuşak, bağımlı ve
nisbeten istikrarlı partilerden oluşan bir çok partili
sistemi teşvik eder.
 Nisbi temsil sistemi sert ve bağımsız partilerden
kurulu bir çok-partili sistemi teşvik eder.
Seçimler
Seçim Sistemi
Hükümet Türü
1950
Çoğunluk
Tek parti hükümeti
1954
Çoğunluk
Tek parti hükümeti
1957
Çoğunluk
Tek parti hükümeti
1961
Seçim çevresi barajlı d’Hondt
Koalisyon
1965
Milli bakiye
Tek parti hükümeti
1969
Barajsız d’Hondt
Tek parti hükümeti
1973
Barajsız d’Hondt
Koalisyon
1977
Barajsız d’Hondt
Koalisyon
1983
Ülke barajlı d’Hondt
Tek parti hükümeti
1987
Ülke ve seçim çevresi barajlı
d’Hondt
Tek parti hükümeti
1991
Ülke ve seçim çevresi barajlı
d’Hondt
Koalisyon
1995
Ülke barajlı d’Hondt
Koalisyon
1999
Ülke barajlı d’Hondt
Koalisyon
2002
Ülke barajlı d’Hondt
Tek parti hükümeti
Türkiye’de seçim sistemleri
Parti
1950
1953
Oy
oranı
Millet
vekili
Temsil
oranı
Aşırı
temsil
DP
53.3
420
85.4 32.1
CHP
39.9 69
14.2
25.7
Oy
oranı
1957
Millet
vekili
Temsil
oranı
Aşırı
temsil
Oy
oranı
Millet
vekili
Temsil
oranı
56.6 505
93.2
36.6 47.3
34.8 31
5.7
-29.1 40.6 178
424
69.5 22.2
29.2
Aşırı
temsil
-11.4
Seçimlerde adaletsiz başka öğeler
 Seçim barajları
 Garrymandering (seçim bölgeleri ile oynamak)
Dar bölge seçim oyunu: Sonuç: Y’ye
3 milletvekili
A bölgesi:
X partisi:45
Y partisi: 55
B Bölgesi
C Partisi
X Partisi 45
X partisi 45
Y Partisi 55
Y partisi 55
Dar bölge seçim oyunu: Sonuç: X’e
2 milletvekili gider
A bölgesi:
X partisi:23
Y partisi: 55
B Bölgesi
C Partisi
X Partisi 56
X partisi 56
Y Partisi 55
Y partisi 55