Transcript Siyasi partiler

Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül
Nitelikleri
 Siyasi partiler “demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez




unsurlarıdır” (68. madde). Neden?
İktidarı doğrudan ele geçirmeye çalışırlar.
Resmi üye tabanına dayanırlar.
Hem özel konularda hem de toplumun ve ülkenin
bütününü ilgilendiren alanlarda politika geliştirirler.
Ortak bir ideolojik kimlik veya siyasal tercihe sahip
insanların oluşturduğu örgütlerdir.
İşlevleri
 Temsil
 Siyasal devşirme
 Politika belirleme
 Menfaatlerin birleştirilmesi / uzlaştırılması
 Siyasi sosyalleşme ve mobilizasyon
 Hükümetin kurulması ve işletilmesi
Kökenleri
 1850’den önce siyasi parti bir tek ABD’de var. Diğer
ülkelerde fikir akımları, halk klüpleri, felsefe
dernekleri ve parlamento grupları var.
 Siyasi partiler parlamento grupları ve seçim komiteleri
arasında kurulan bağlar sonucu ortaya çıkar.
 Parlamento grupları, aynı coğrafi bölgeden gelmek,
mesleki yakınlık, vs ortak paydasında oluşur.
(Fransa’da Breton temsilcileri => Jakobenler,
Türkiye’de Makedonlar => İttihat ve Terakki
 İngiltere’de rüşvet siyasi partilerin kurulmasında etkili.
1714 – Siyasal Hazine Sekreterliği, sonra Patronaj
Sekreterliği
 1832- Seçmen kaydı sistemi
 Sol partiler seçim komiteleri kurdukça, sağ da buna
uymak zorunda kaldı.
Parlamento dışında doğan partiler
 Sendikalar => İşçi Partisi
 Tarım kooperatifleri ve meslek kuruluşları
 Fikir kulüpleri veya aydın grupları. Mesela Masonluk




Fransa’da Radikal parti ve Avrupa’da liberal partiler.
Kiliseler ve mezhepler => Hristiyan Demokrat partiler
Eski Muharip Gazi Dernekleri
Gizli örgütler, => Sovyetler Birliği Komünist partisi.
Bağımsızlık Savaşı veren kurtuluş hareketleri => CHP,
Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi
Parti tipleri
 Duverger: Kadro partisi versus kitle partisi. İlki
parlamento içinde, ikinci dışında ortaya çıkar.
 Neumann: Temsil partileri versus bütünleşme
partileri. İlki reaktif ve mümkün olduğu kadar çok oy
almak istiyor (catch-all’a yakın), ikincisi proaktif
kitleleri eğitmeyi ve sosyalleştirmeyi amaçlar.
 Hepsini yakala partileri: Kircheimer’e göre baskın bir
ideolojik karakterleri yok.
Parti tipleri
 Seçimlere dönük profesyonel partiler: Panebianco’ya
göre ideolojinin hakim olmadığı, profesyonellerin
örgüt içinde baskın olduğu, finansmanını belirli
grupların yaptığı partiler.
 Kartel partileri: Katz ve Mair’e göre, üyelerin
aidatlarına dayanan partiler zaman içinde üyelerinden
yabancılaşır. Bu partiler devletten finansman alır.
 Modern kadro partileri: Koole’ye göre üye sayısı az
ancak üyeler tabana hesap verir, seçmenlere dönük
politikalar üretiyorlar.
Parti sayısına göre parti sistemleri
 Çok partili
 İki partili: Ya da iki-buçuk partili
 Tek partili: hakim tek parti (eşit yarışma koşulları yok),
hegemonik tek parti (eşit yarışma var), gerçek tek parti
Türkiye’de partiler















İttihat ve Terakki
CHP
DP
CHP- Ortanın solu = sosyal demokrasi
AP – yarı popülizm?
MHP - BBP
MSP- RP – Fazilet – Saadet- HAS - AKP?
ANAP SODEP-SHP-CHP-DSP
AKP
HEP-OZEP- OZDEP- DEP- HADEP- DEHAP- DTP- BDP
İşçi Partisi
Sosyalist partiler? TİP, TSİP, TKP, BSP, vs …
İllegal partiler DHKP, vs …
Genç Parti – Uzan
Avrupa’da sosyal demokrat partiler
 zz
Avrupa’da partiler
 Sol: Sosyal demokratlar, komünistler, yeni sol, Yeşiller,
 Sağ: Hristiyan demokratlar, muhafazakarlar, liberaller,
kırsal veya merkez partileri ve aşırı sağ.