Transcript Document
1 POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ I 2 Badając skutki polityki gospodarczej w gospodarce otwartej, rozróżnimy krótki i długi okres. W krótkim okresie ceny są „lepkie”, a w długim - „giętkie”. 3 1. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ - KRÓTKI OKRES. Na razie ograniczymy się do krótkiego okresu, w którym gospodarka jest „keynesowska” (wolne moce wytwórcze, „lepkie” ceny). Pozwoli nam to wykorzystać model IS/LM. Przeanalizujemy dwa przypadki: a) Sytuację, w której KAPITAŁ MIĘDZYNARODOWY JEST NIEMOBILNY. b) Sytuację, w której ów KAPITAŁ JEST MOBILNY. 4 Otóż kapitał jest MOBILNY, JEŚLI KAPITAŁ MOŻE NA DUŻĄ SKALĘ PRZEMIESZCZAĆ SIĘ Z KRAJU DO KRAJU. Kapitał jest mobilny, kiedy żadne ograniczenia np. wysokie koszty transakcyjne) nie przeszkadzają podmiotom zagranicznym kupować aktywów krajowych. 5 1.1. MODEL IS/LM W GOSPODARCE OTWARTEJ: NIEMOBILNY KAPITAŁ. 6 Nawet jeśli kapitał nie jest mobilny, gospodarka otwarta zasadniczo różni się od gospodarki zamkniętej. W gospodarce otwartej pojawiają się nowe zmienne, od których zależy poziom wydatków, AEPL, i produkcji, Y (AEPL=Y), odpowiadające danej stopie procentowej, i. 7 W gospodarce otwartej wydatki AEPL zależą nie tylko od wydatków podmiotów krajowych na dobra wytwarzane w kraju: A=C+I+G, których poziom określony jest przez produkcję krajową, Y, i krajową stopę procentową, i, lecz także OD SALDA BILANSU HANDLOWEGO, NX, na które wpływają: produkcja krajowa, Y, produkcji za granicą, Yz, oraz realny kurs walutowy, εr. AEPL=Y=A(Y, i) + NX (Y, Yz, εr). 8 Y = A(Y, i) + NX (Y, Yz, εr). PRZYKŁADY: Wpływ spadku Yz i (lub) wzrostu εr na NX. W obu wypadkach – ceteris paribus – NX w naszym kraju malejeA. Na odpowiednim rysunku z modelem IS-LM w lewo przesuwa się linia IS. Zmniejsza się produkcja, Y, i stopa procentowa, i. i LM E’ E 0 ---- IS IS’ Y pierwsze, spadek Yz powoduje spadek eksportu, X, który jest przecież importem zagranicy. Po drugie, wzrost εr oznacza, że towary krajowe drożeją w porównaniu z zagranicznymi, co - znowu - powoduje spadek eksportu, X. *Po 9 Y = A(Y, i) + NX (Y, Yz, εr). PRZYKŁADY: Wpływ wzrostu Yz i (lub) spadku εr na NX. W obu wypadkach – ceteris paribus – rośnie NXA i linia IS przesuwa się w prawo. Wzrastają produkcja, Y, i stopa procentowa, i. i LM E E’ ---- 0 IS IS’ Y pierwsze, wzrost Yz powoduje zwiększenie się eksportu, X. Po drugie, spadek εr oznacza, że towary krajowe tanieją w porównaniu z zagranicznymi. A Po Y = A(Y, i) + NX (Y, Yz, εr). 10 Wynika stąd, że przy niemobilnym kapitale skutki krajowej polityki gospodarczej są inne niż w gospodarce zamkniętej. Mianowicie: poprzez handel zagraniczny to, co dzieje się w jednej gospodarce, wpływa na sytuację innych gospodarek. Politycy gospodarczy powinni brać to pod uwagę, bo ICH DZIAŁANIA WPŁYWAJĄ NA SYTUACJĘ GOSPODARCZĄ ZA GRANICĄ, A SYTUACJA ZA GRANICĄ ZWROTNIE WPŁYWA NA SYTUACJĘ W NASZYM KRAJU. i LM E” E E’ IS” IS’ 0 IS Y 11 1.2. MODEL IS/LM W GOSPODARCE OTWARTEJ: MOBILNY KAPITAŁ. 12 Kiedy kapitał jest DOSKONALE MOBILNY, o przepływach kapitału między krajami decydują – w uproszczeniu - różnice poziomu zagranicznej i krajowej stopy procentowej (iz–i). Kapitał płynie tam, gdzie stopa procentowa, a więc i przychód z zainwestowanego kapitału, jest największy. [W praktyce poza poziomem stóp procentowych na skalę przepływów kapitału wpływają m. in.: oczekiwania właścicieli kapitału co do poziomu przyszłych kursów walutowych, ryzyko (kursowe i polityczne), zróżnicowanie systemów podatkowych]. 13 Ramka 1. CZY KAPITAŁ JEST DOSKONALE MOBILNY - PARADOKS FELDSTEINA-HORIOKI? Na początku XXI w. bezwzględna wielkość międzynarodowych przepływów kapitału była ogromna: np. dzienne obroty na światowych rynkach walutowych równały się rocznemu PKB we Włoszech. (Już u schyłku XIX w. relacja tych przepływów do wielkości PKB we wchodzących w grę krajach była bardzo duża! ) Jeśliby kapitał był doskonale mobilny, inwestycje w wielu krajach w bardzo znacznej części finansowane byłyby oszczędnościami ZAGRANICZNYMI. Jednak badania pokazują, że wielkość inwestycji w rożnych krajach jest bardzo silnie skorelowana z poziomem oszczędności NARODOWYCH (S+NT-G) w tych krajach. Zaprzecza to tezie o doskonałej mobilności kapitału w skali międzynarodowej. Oczywiście ten PARADOKS FELDSTEINA-HORIOKI świadczy o tym, że w praktyce istnieją SILNE OGRANICZENIA MIĘDZYNARODOWEJ MOBILNOŚCI KAPITAŁU. Niemniej analiza skutków doskonałej mobilności kapitału przyczynia się do lepszego zrozumienia działania gospodarki otwartej. 14 Kiedy kapitał jest doskonale mobilny, odchylenia krajowej stopy procentowej, i, od stopy zagranicznej, iz, powodują masowe przepływy kapitału, (ang. capital flows, CF) między krajem, a zagranicą. Przywracają one równość stóp procentowych, i=iz. Dotyczy to zarówno GOSPODARKI ZE STAŁYM, jak i Z PŁYNNYM KURSEM WALUTOWYM. 15 STAŁY KURS WALUTOWY i>izCFMSii=iz lub i<izCFMSii=iz. Zjawiska (CFMS) i (CFMS) zachodzą na skutek interwencji banku centralnego, który broni stałego kursu waluty krajowej, skupując lub sprzedając walutę zagraniczną za walutę krajową i zmieniając w ten sposób wielkość podaży pieniądza w gospodarce, MS. 16 PŁYNNY KURS WALUTOWY i>izCF εrNXYMDii=iz lub i<izCF εrNXYMDii=iz. Tym razem kluczowe znaczenie mają zmiany popytu na pieniądz, MD, spowodowane zmianami wielkości produkcji, Y, do których dochodzi pod wpływem zmian realnego kursu walutowego, εr , i salda bilansu handlowego, NX. 17 A zatem, kiedy kapitał jest doskonale mobilny, gospodarka znajduje się w jednym z punktów linii BP=0 (zob. rysunek). Przepływy kapitału sprawiają, że krajowa stopa procentowa, i - niezależnie od wielkości Y – równa się zagranicznej stopie procentowej, iz. i iz 0 BP=0 Y JAKIE SKUTKI MA W TAKIEJ SYTUACJI POLITYKA GOSPODARCZA? 18 MODEL MUNDELLA-FLEMINGA Stały kurs walutowy Ekspansywna polityka pieniężna (kurs stały) AE PL Y M i S CF M i AE PL Y . S i LM LM’ E iz E’ 0 BP=0 IS Y 19 Restrykcyjna polityka pieniężna (kurs stały) AE PL Y M i CF M S i AE PL Y S LM’ i LM E’ E iz BP=0 IS 0 Y . 20 Ekspansywna polityka fiskalna (kurs stały) D S AEPL Y M i CF M i AEPL Y . NT G i LM E’ iz E E’’ BP=0 IS 0 LM’ IS’ Y 21 Restrykcyjna polityka fiskalna (kurs stały) G D S AEPL Y M iCFM i AEPL Y NT LM’ i iz E” LM E BP=0 E’ IS’ 0 IS Y 22 STAŁY KURS WALUTOWY MODEL MUNDELLA-FLEMINGA: PODSUMOWANIE. Okazuje się, że w gospodarce otwartej z kursem stałym polityka pieniężna jest zupełnie nieskuteczna. (Podaż pieniądza w gospodarce, MS, jest określona przez wymóg utrzymywania danego poziomu kursu walutowego, εr). Wzrasta natomiast skuteczność polityki fiskalnej. 23 Płynny kurs walutowy Ekspansywna polityka pieniężna (kurs płynny) AE PL Y M i CF e r NX AE PL Y S i iz LM LM’ E” E BP=0 E’ 0 IS’ IS Y . 24 Restrykcyjna polityka pieniężna (kurs płynny) AE PL Y M i CF e r NX AE PL Y . S LM’ i LM E’ iz 0 E” E IS’ BP=0 IS Y 25 Ekspansywna polityka fiskalna (kurs płynny) G D AE PL Y M i CF er NXAEPL Y . NT i LM E’ iz 0 E BP=0 IS IS’ Y 26 Restrykcyjna polityka fiskalna (kurs płynny) G D AEPLYM i CFerNX AEPL Y . NT i LM E iz BP=0 E’ 0 IS’ IS Y 27 PŁYNNY KURS WALUTOWY MODEL MUNDELLA-FLEMINGA: PODSUMOWANIE. Okazuje się, że w gospodarce otwartej z kursem płynnym polityka pieniężna nabiera skuteczności. Traci skuteczność polityka fiskalna. 28 2. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ - DŁUGI OKRES. Nadal badamy skuteczność polityki gospodarczej w gospodarce otwartej. Tym razem dokonamy analizy procesów, które zachodzą w takiej gospodarce w długim okresie (usuwamy założenie o stałości cen w gospodarce). Rozróżnimy PRZYPADEK STAŁEGO i PRZYPADEK PŁYNNEGO KURSU WALUTOWEGO. 29 2. 1. GOSPODARKA OTWARTA – STAŁY KURS WALUTOWY. Tym razem posłużymy się modelem AD/AS. KLASYCZNY PROCES DOSTOSOWAWCZY Przy stałym nominalnym kursie walutowym, εn, wzrost (spadek) cen w kraju, Pk, powoduje wzrost (spadek) realnego kursu walutowego, εr. Przecież εr=εn∙Pk/Pz (Pz to ceny za granicą). W efekcie zmniejsza się (zwiększa się) międzynarodowa konkurencyjność dóbr krajowych. Zatem spadek (wzrost) cen w kraju, Pk, powoduje wzrost (spadek) salda bilansu handlowego, NX. Rosną (maleją) planowane wydatki zagregowane, AEPL, na dobra krajowe, co – obok efektów stopy procentowej i majątkowego - przyczynia się do ujemnego nachylenia linii AD. 30 Rozpatrzmy przypadek kraju, w którym trwa RECESJA i istnieje DEFICYT BILANSU PŁATNICZEGO... Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach P LAS SAS E P* AD 0 Y* Yp Y 31 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y* Yp Y Widoczny na rysunku WYKRES RÓWNOWAGI BILANSU HANDLOWEGO, NX=0, składa się z punktów (kombinacji P i AEPL), w których bilans handlowy, NX, jest zrównoważony. [ Ten wykres jest ujemnie nachylony: kiedy produkcja, Y, rośnie, zwiększa się import, Z, i tylko spadek cen, P, pozwala zachować równowagę bilansu handlowego. 32 Krótkookresowa równowaga gospodarki otwartej przy „giętkich” cenach P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y Y* Yp 1. W punkcie E w gospodarce opisywanej modelem AD/AS panuje krótkookresowa równowaga wewnętrzna. Wszak znajdujemy się na przecięciu linii krótkookresowej podaży zagregowanej, SAS, oraz linii zagregowanego popytu, AD. 2. Jednocześnie w punkcie E moce produkcyjne nie są w pełni wykorzystane (YE<YP). Na rynku pracy istnieje bezrobocie. 3. W punkcie E istnieje również deficyt bilansu handlowego (ceny krajowe, P*, musiałyby się obniżyć i (lub) produkcja, Y*, musiałaby się zmniejszyć, aby NX = 0). 33 Klasyczny proces dostosowawczy P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y* Yp Y W takiej sytuacji (recesja plus deficyt handlowy) przy stałym kursie walutowym LINIE SAS i AD BĘDĄ SIĘ PRZESUWAĆ W DÓŁ, aż gospodarka odzyska równowagę długookresową w punkcie E’. Oto przyczyny tych procesów... 34 Klasyczny proces dostosowawczy P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y* Yp Y 1. Linia SAS przesuwa się w dół (w prawo), bo na rynku pracy panuje bezrobocie, które powoduje stopniowy spadek płac. 35 Klasyczny proces dostosowawczy P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y* Yp Y 2. Linia AD przesuwa się w dół (w lewo), bo importerzy za walutę krajową skupują walutę zagraniczną, finansując w ten sposób NADWYŻKĘ importu, Z, nad eksportem, X. Powoduje to presję na spadek kursu waluty krajowej. Broniąc kursu, bank centralny musi sprzedawać waluty zagraniczne, co powoduje zmniejszenie się podaży pieniądza krajowego, MSN, i pochodny spadek zagregowanych wydatków, AEPL. 36 Klasyczny proces dostosowawczy P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y* Yp Y DYGRESJA STERYLIZACJA interwencji na rynku walutowym polega na dokonaniu przez bank centralny operacji otwartego rynku w celu ZNEUTRALIZOWANIA zmiany podaży pieniądza, MS, spowodowanej tą interwencją banku centralnego na rynku walutowym. Sterylizacja umożliwia istnienie trwałego deficytu bilansu płatniczego. Przestaje działać opisany przed chwilą automatyczny mechanizm dostosowawczy (NX<0εrMSiAEPL). MS nie maleje, bo bank centralny sterylizuje interwencję, skupując papiery wartościowe na otwartym rynku. Oczywiście w takiej sytuacji planowane wydatki zagregowane, AEP, się nie zmniejszają a linia zagregowanego popytu, AD, nie przesuwa się w dół. KONIEC DYGRESJI 37 Klasyczny proces dostosowawczy P LAS SAS E P* AD E’ NX=0 0 Y* Yp Y W takiej sytuacji (nie dochodzi do sterylizacji!) przy stałym kursie walutowym linie SAS i AD będą się przesuwać w dół, aż gospodarka odzyska równowagę długookresową w punkcie E’... Wadą tego KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSOWAWCZEGO jest jego powolność, równoznaczna z PRZEWLEKŁOŚCIĄ RECESJI). 38 DEWALUACJA ALTERNATYWĄ DLA KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSOWAWCZEGO Alternatywą dla działającego automatycznie KLASYCZNEGO PROCESU DOSTOSOWAWCZEGO jest POLITYKA GOSPODARCZA państwa. Jej celem jest osiągnięcie równowagi zewnętrznej dzięki ZMNIEJSZENIU IMPORTU PRZY JEDNOCZESNYM ZWIĘKSZENIU WYDATKÓW NA DOBRA KRAJOWE. Narzędziem takiej polityki gospodarczej może być DEWALUACJA. 39 Jak pamiętamy dewaluacja oznacza skokowe zmniejszenie stałego nominalnego kursu waluty krajowej, εn. W wyniku dewaluacji zmniejsza się nominalny, εn, a więc również realny, εr, kurs walutowy, εr= εn∙Pk/Pz (ceteris paribus) (Pz i Pk to – odpowiednio – cena tej samej porcji dóbr za granicą i w kraju). Wyrażone w pieniądzu zagranicznym ceny dóbr krajowych (εn∙Pk) maleją w porównaniu z cenami dóbr zagranicznych (Pz). Za daną sumę wydaną na dobra krajowe można teraz kupić mniej takich samych dóbr zagranicznych. W efekcie dewaluacja może skłonić nabywców do przestawienia się z dóbr zagranicznych na krajowe. 40 Skutkiem dewaluacji jest wzrost opłacalności eksportu, X, i spadek opłacalności importu, Z. Dewaluacja (deprecjacja) zwiększa zatem saldo bilansu handlowego, przyczyniając się do wzrostu eksportu netto, NX, i zagregowanych wydatków planowanych, AEPL, więc w gospodarce „keynesowskiej” – również produkcji, Y. 41 Przyjrzyjmy się uważniej skutkom dewaluacji (deprecjacji) waluty krajowej... 42 PO PIERWSZE... Pomyśl o grupie krajów, (regionie gospodarczym), KTÓRE HANDLUJĄ PRAWIE WYŁĄCZNIE ZE SOBĄ... Zauważmy, że dewaluacja (deprecjacja) zmienia jedynie STRUKTURĘ takiego regionalnego popytu. KOSZTEM HANDLOWYCH PARTNERÓW zyskują kraje, których waluty słabną. To się nazywa POLITYKA ZUBOŻANIA SĄSIADA (ang. beggarthy-neighbour policy) i (lub) WALKA NA KURSY (ang. Competitive depreciation). Natomiast CAŁKOWITA WIELKOŚĆ regionalnego (światowego) popytu nie zmienia się na skutek dewaluacji (deprecjacji). 43 WIELKOŚĆ regionalnego (światowego ) popytu nie zmienia się na skutek dewaluacji (deprecjacji)... Wynika stąd, że – z punktu widzenia grupy krajów – w sytuacji, kiedy dla całej tej grupy Y≠Yp, dewaluacja (deprecjacja) nie jest skutecznym narzędziem polityki stabilizacyjnej. Jej skutkiem nie okaże się wszak zmiana łącznej wielkości AEPL w tej grupie krajów, lecz zmiana rozkładu danych AEPL między członków tej grupy. Jednak z punktu widzenia pojedynczego kraju może się to okazać korzystne... 44 Inaczej jest w sytuacji, kiedy w skali regionu (świata Y=Yp, lecz różne kraje są w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. W takiej sytuacji dewaluacja może przesunąć popyt z krajów, którym grozi „przegrzanie koniunktury”, do krajów, które tkwią w recesji. Oto jeden z powodów powstania w Europie Unii Monetarnej. W obliczu umiędzynarodowienia cyklu koniunkturalnego, które wyklucza sytuacje drugiego rodzaju, zamiast manipulować kursem walutowym, kraje członkowskie Unii usiłują koordynować politykę fiskalną i pieniężną. 45 PO DRUGIE... Skuteczność dewaluacji spada, kiedy WZROST KRAJOWYCH CEN, Pk, kompensuje skutki zmniejszenia się nominalnego kursu walutowego, εn, i kurs realny, εr=εn∙Pk/Pz, się nie zmienia. Czy nominalna dewaluacja spowoduje realną dewaluację waluty, zależy wtedy m. in. od sposobu ustalania płac w gospodarce i prawdopodobieństwa pojawienia się w efekcie dewaluacji SPIRALI PŁAC I CEN. Uruchomiony podwyżką płac i cen dóbr importowanych ogólny wzrost cen może wtedy skompensować skutki zmiany nominalnego kursu walutowego. 46 „PEŁZAJĄCA DEWALUACJA” (ang. crawling peg) jest sposobem wymuszenia realnej dewaluacji waluty mimo wzrostu cen krajowych. Na przykład, po dewaluacji kurs waluty krajowej w regularnych odstępach czasu jest zmniejszany w tempie zbliżonym do różnicy między inflacją krajową a inflacją za granicą. Jednak ceną za taką „pełzającą dewaluację” może się okazać „kosztowa” inflacja (drożeją dobra importowane!), której hamowanie wymaga restrykcyjnej polityki gospodarczej. 47 PO TRZECIE... Skuteczność dewaluacji osłabia „EFEKT KRZYWEJ J”: w krótkim okresie (½ roku?) następuje raczej pogorszenie wyrażonego w pieniądzu krajowym salda bilansu handlowego, NX! Przyczyną jest KONIECZNOŚĆ ZREALIZOWANIA ZAWARTYCH WCZEŚNIEJ KONTRAKTÓW EKSPORTOWYCH I IMPORTOWYCH. Jeśli mierzona w jednostkach fizycznych wielkość X i Z początkowo się nie zmienia, a za jednostkę waluty obcej trzeba płacić więcej waluty krajowej, wyrażona w pieniądzu krajowym wartość X i Z się zwiększa, co sprawia, że rośnie wartość ich różnicy, czyli NX. Jeśli początkowo różnica ta była ujemna (NX<0), deficyt bilansu handlowego rośnie, nie maleje! Dopiero w długim okresie reakcja mierzonej w jednostkach fizycznych wielkości eksportu i importu na zmianę kursu staje się odpowiednio silna, X rośnie, Z maleje i NX zaczyna się zwiększać... 48 PO CZWARTE... Równiez HISTEREZA (pol. efekt zapadki?) osłabia działanie dewaluacji... Np. po aprecjacji złotego pojawia się deficyt bilansu handlowego. W efekcie stopniowo wykształcają się nowe powiązania handlowe i przyzwyczajenia konsumentów. Ich zmiana i zrównoważenie bilansu handlowego wymaga nie tylko powrotu złotego do kursu pierwotnego, lecz jego długookresowego niedowartościowania. Innymi słowy, deficyt bilansu handlowego sam się utrwala i jego likwidacja wymaga naprawdę dużej realnej dewaluacji waluty. 49 A zatem... „WALKA NA KURSY”, „SPIRALA CEN I PŁAC”, „EFEKT KRZYWEJ J” oraz „HISTEREZA” zmniejszają skuteczność dewaluacji, jako alternatywy dla „klasycznego procesu dostosowawczego”. 50 2. 2. GOSPODARKA OTWARTA – PŁYNNY KURS WALUTOWY Pamiętamy, że przy PŁYNNYM KURSIE WALUTOWYM polityka fiskalna traci skuteczność. Nasze zainteresowanie procesami zachodzącymi w gospodarce otwartej z płynnym kursem walutowym ograniczymy zatem do analizy skutków polityki pieniężnej. Procesy, które zachodzą w długim okresie w gospodarce otwartej ze STAŁYM KURSEM WALUTOWYM, badaliśmy, odwołując się do przykładu kraju trapionego – jednocześnie - recesją (Y<YP) i deficytem handlowym (NX<0). Tym razem punktem wyjścia analizy uczynimy – po prostu - stan równowagi krótkookresowej i długookresowej w gospodarce... 51 NEUTRALNOŚĆ PIENIĄDZA W DŁUGIM OKRESIE Jak pamiętamy, w gospodarce z płynnym kursem waluty W KRÓTKIM OKRESIE ekspansywna polityka pieniężna ma następujące skutki: AE PL Y M i CF e r NX AE PL Y . S Oto te same procesy, przedstawione za pomocą modelu MundellaFleminga (zakładam, że początkowo gospodarka znajduje się w stanie równowagi krótkookresowej i długookresowej). Krótkookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. i iz LM LM’ E” E BP=0 E’ 0 IS Yp IS’ Y 52 W DŁUGIM OKRESIE odchylenie się rzeczywistej wielkości produkcji, YE, w górę od wielkości produkcji potencjalnej, YP, powoduje wzrost cen krajowych, PK. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej. i LM iz E” E BP=0 E’ IS 0 LM’ Yp IS’ Y W efekcie – PO PIERWSZE - maleje realna podaż pieniądza, MSN/Pk, i – „cofa się” linia LM’. Maleje realna podaż pieniądza, MSN/P, „cofa się” linia LM’... 53 Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej i iz LM LM’ E” E BP=0 E’ 0 IS Yp IS’ Y PO DRUGIE, wraz z linią LM’ „cofa się” linia IS’. Powodem jest wzrost realnego kursu walutowego, εr, i pogorszenie się salda bilansu handlowego, NX. Realny kurs walutowy (εr=εn∙Pk/Pz) rośnie: 1. na skutek wzrostu cen krajowych, PK; 2. pod wpływem napływu, przyciąganego przez rosnącą stopę procentową, i, kapitału zagranicznego, CF, i spowodowanego tym napływem wzrostu nominalnego kursu walutowego, εn (przecież realna podaż pieniądza, MSN/Pk, maleje i linia LM’ „cofa się”...). Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej i iz LM LM’ E” E 54 BP=0 E’ IS’ 0 IS Yp Y A zatem wzrost cen, Pk, sprawia, że „cofają się” linia LM’ oraz linia IS’... Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodarka powraca do punktu E. Wszak tylko wtedy: 1. Rzeczywista produkcja, Y, zrównuje się z produkcją potencjalną, Yp. 2. Krajowa stopa procentowa, i, zrównuje się ze światową stopą procentową, iz. Niespełnienie każdego z tych warunków powodowałoby dalsze procesy dostosowawcze, przybliżające Y do Yp oraz i do iz. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej i iz LM LM’ E” E 55 BP=0 E’ IS’ 0 IS Yp Y A zatem wzrost cen, Pk, sprawia, że cofają się linie LM’ i IS’. Po zakończeniu tych procesów z punktu E” gospodarka powraca do punktu E. Przecież gdyby było inaczej: 1. Np.: Y>Yp, więc ceny krajowe, PK, rosłyby nadal, zmniejszając realną podaż pieniądza, MS/P, i podnosząc realny kurs walutowy, εr=εn∙Pk/Pz; i (lub): 2. Np.: i>iz, więc trwałby napływ kapitału do kraju, wzrost nominalnego i realnego kursu waluty. W efekcie w końcu: Y=Yp oraz i=iz. Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej i iz LM LM’ E” E 56 BP=0 E’ IS’ 0 IS Yp Y Po zakończeniu się tych procesów okazuje się, że: 1. Ceny, Pk, wzrosły o tyle samo, o ile zwiększyła się nominalna podaż pieniądza, MSN (inaczej linia LM’ nie powróciłaby do pierwotnego położenia, LM!). 2. Nominalny kurs walutowy, εn, zmniejszył się o tyle samo, o ile wzrosły ceny, Pk (inaczej realny kurs walutowy, εr=εn∙Pk/Pz, i linia IS’ nie powróciłyby do początkowego poziomu!). W długim okresie wartości realne zmiennych nie uległy zatem zmianie (mimo ekspansywnej polityki pieniężnej „pieniądz okazał się w pełni NEUTRALNY”). 57 „PRZESTRZELENIE” KURSU WALUTOWEGO Długookresowe skutki ekspansywnej polityki pieniężnej i iz LM LM’ E” E BP=0 E’ IS’ 0 IS Yp Y Zauważmy, że w punkcie E” nominalny kurs walutowy, εn, był niższy niż po powrocie gospodarki do punktu E. (Wszak gdy ceny, Pk, rosły, kurs, εn, też rósł, bo zwiększająca się stopa procentowa przyciągała kapitał zagraniczny). A jednak po upływie długiego okresu okazało się że spadek εn był taki sam jak wzrost cen krajowych, Pk. Początkowy spadek εn był zatem bardzo duży (większy od ostatecznego wzrostu cen, Pk!). Tę nieoczekiwanie silną reakcję nominalnego kursu waluty na ekspansywną politykę pieniężną nazywamy efektem PRZESTRZELENIA KURSU WALUTOWEGO (ang. exchange rate overshooting). 58 Znaczną wrażliwość nominalnego kursu waluty na ekspansywną politykę pieniężną nazywamy przestrzeleniem kursu walutowego (ang. exchange rate overshooting). Zjawisko PRZESTRZELENIA KURSU WALUTOWEGO tłumaczy część rzucającej się w oczy zmienności nominalnych kursów walutowych na światowych rynkach walutowych. ZRÓB TO SAM! 59 Tak czy nie? 1. Zgodnie z modelem Mundella-Fleminga arbitraż towarowy powoduje, że w długim okresie realny kurs walutowy jest względnie stabilny. Nie. Model Mundella-Fleminga dotyczy skutków polityki budżetowej i pieniężnej w „keynesowskiej” gospodarce otwartej i nie wyjaśnia zachowania realnego kursu walutowego „w długim okresie”. 2. Wykres równowagi bilansu handlowego, NX=0, jest dodatnio nachylony. Nie. Na przykład, wzrost cen powoduje zwyżkę realnego kursu walutowego, εr=εn∙Pk/Pz, i zmniejszenie się NX. Zachowanie równości NX=0 wymaga wtedy zmniejszenia się produkcji, Y (Z=KSI• Y). Zatem wzdłuż wykresu równowagi bilansu handlowego, NX=0, wzrostowi cen, P, towarzyszy spadek produkcji, Y. 3. „Pełzająca dewaluacja” (ang. crawling peg) służy powolnemu podwyższaniu realnego kursu walutowego, εr=εn∙Pk/Pz. Nie. Celem „pełzającej dewaluacji” jest ZWYKLE stabilizowanie realnego kursu walutowego w sytuacji względnie szybkiego wzrostu cen w kraju. 4. Dla kraju o stałym kursie waluty, w którym trwa recesja a bilans handlowy wykazuje deficyt, dewaluacja jest alternatywą dla „klasycznego procesu dostosowaczego”. Tak. Podobnie jak w przypadku „klasycznego procesu dostosowawczego” skutkiem dewaluacji jest także wzrost eksportu i krajowej produkcji oraz spadek importu. 5. W długim okresie ekspansywna polityka pieniężna powoduje wzrost płynnego nominalnego kursu waluty. Częściowo niweluje on początkowy spadek kursu. W efekcie po odzyskaniu przez gospodarkę długookresowej równowagi okazuje się, że spadek nominalnego kursu waluty i wzrost cen w pełni się kompensują. Tak. Zadania 60 1. a) Dlaczego przy stałym kursie walutowym i mobilnym kapitale stopy procentowe: krajowa i zagraniczna wyrównują się ze sobą? b) Czy podobnie jest w gospodarce z płynnym kursem walutowym? Rozpatrz przypadek: (i) restrykcyjnej polityki budżetowej;(ii) ekspansywnej polityki pieniężnej). c) Jakie czynniki, mimo mobilności kapitału, mogą przeciwdziałać wyrównywaniu się stóp procentowych w różnych krajach? a) Przy stałym kursie waluty krajowa stopa procentowa, i, nie może się odchylić od światowej stopy procentowej, iz, bo powoduje to przepływy kapitału i interwencję broniącego kursu waluty banku centralnego. W efekcie zmienia się podaż pieniądza i krajowa stopa procentowa powraca do poziomu światowej stopy procentowej. (Np. i>izCFMSii=iz). b) Także w gospodarce z płynnym kursem waluty po krótkookresowym odchyleniu się krajowej stopy procentowej od stopy procentowej na świecie, będącym skutkiem polityki gospodarczej, po upływie „krótkiego okresu” krajowa stopa procentowa, i, powraca do poziomu światowej stopy procentowej, iz. Gdyby było inaczej, przepływy kapitału, CF, trwałyby, powodując zmianę kursu waluty, salda bilansu handlowego i wielkości produkcji. Zmieniający się popyt na pieniądz prędzej czy później doprowadziłby do wyrównania się krajowej i zagranicznej stóp procentowych... (i) Oto przykład restrykcyjnej polityki budżetowej: G D D AE Y M i CF e r NX AE Y M i NT (ii) A oto przypadek ekspansywnej polityki pieniężnej: AE Y D M i M i . CF e r NX Y S c) Oto przykłady: różnice opodatkowania zysków z lokat kapitałowych w różnych krajach; zróżnicowane ryzyko zmiany kursu waluty krajowej. 61 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) G D S AE Y M i CF M i AE Y . NT AE Y (ii) M S i S CF M i AE Y . 62 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) G D S AE Y M i CF M i AE Y . NT AE Y (ii) M S i S CF M i AE Y . a) (i) CFMSi AEY. 63 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) G D S AE Y M i CF M i AE Y . NT AE Y (ii) M S i S CF M i AE Y . a) (i) CFMSi AEY. (ii) CFMSi AEY. 64 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) G D S AE Y M i CF M i AE Y . NT AE Y (ii) M S i S CF M i AE Y . a) (i) CFMSi AEY. (ii) CFMSi AEY. b) Kurs jest płynny: (i) G D AE Y M i CF e r NX AE Y . NT (ii) AE Y M i CF e r NX AE Y . S 65 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) G D S AE Y M i CF M i AE Y . NT AE Y (ii) M S i S CF M i AE Y . a) (i) CFMSi AEY. (ii) CFMSi AEY. b) Kurs jest płynny: (i) G D AE Y M i CF e r NX AE Y . NT (ii) AE Y M i CF e r NX AE Y . S b) (i) Ten proces został opisany poprawnie. 66 2. Usuń błędy (gospodarka, o którą chodzi, jest „keynesowska”). a) Kurs jest stały: (i) G D S AE Y M i CF M i AE Y . NT AE Y (ii) M S i S CF M i AE Y . a) (i) CFMSi AEY. (ii) CFMSi AEY. b) Kurs jest płynny: (i) G D AE Y M i CF e r NX AE Y . NT (ii) AE Y M i CF e r NX AE Y . S b) (i) Ten proces został opisany poprawnie. (ii) Skutkiem wzrostu stopy procentowej będzie przypływ, a nie odpływ kapitału zagranicznego do kraju, a następnie wzrost kursu waluty krajowej. (Reszta rozumowania jest poprawna). 67 3. W Fantazji trwa „pełzająca dewaluacja” waluty krajowej. Jej tempo równa się nadwyżce tempa inflacji krajowej nad inflacją zagraniczną. a) Jak w efekcie zmienia się realny kurs waluty krajowej? Uzasadnij odpowiedź. b) Czemu zwykle służy „pełzająca dewaluacja”? c) Wskaż główną wadę „pełzającej dewaluacji” jako narzędzia polityki gospodarczej. a) Realny kurs walutowy równa się: εr=εn∙Pk/Pz. Skoro nominalny kurs walutowy, εn, maleje o tyle, o ile rośnie Pk/Pz, to realny kurs walutowy, εr=εn∙Pk/Pz, się nie zmienia. b) „Pełzająca dewaluacja” zwykle służy właśnie ustabilizowaniu realnego kursu walutoweg, εr=εn∙Pk/Pz, na określonym poziomie (np. po dewaluacji waluty). c) Tą wadą jest niebezpieczeństwo pojawienia się „importowanej” inflacji. 68 4. Czy to prawda, że skuteczność dewaluacji wzmacniają: a) „Efekt krzywej J”? b) Efekt histerezy? c) Sterylizacja? Za każdym razem uzasadnij swoją opinię. a) Nie. Bezpośrednio po dewaluacji konieczność wywiązania się z już zawartych kontraktów eksportowych i importowych sprawia, że wyrażona w walucie krajowej wielkość ewentualnego deficytu handlowego wzrasta, nie maleje. Dopiero potem saldo wymiany z zagranicą się poprawia. b) Nie. Istniejące kontakty handlowe i przyzwyczajenia nabywców osłabiają wpływ dewaluacji na bilans handlowy. c) Nie ma bezpośredniego związku między skutecznością dewaluacji a sterylizacją. 5. W Hipotecji obowiązuje płynny kurs walutowy, a bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Na umieszczonym obok rysunku wskaż krótkookresowe skutki takiej polityki. b) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii LM’? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Odpowiedź uzasadnij. d) Co to znaczy, że w tej sytuacji w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? 69 LM i LM’ E’’’ iz 0 E” E BP=0 E’ IS Yp IS’ Y 5. W Hipotecji obowiązuje płynny kurs walutowy, a bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Na umieszczonym obok rysunku wskaż krótkookresowe skutki takiej polityki. b) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii LM’? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Odpowiedź uzasadnij. d) Co to znaczy, że w tej sytuacji w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? 70 LM i LM’ E’’’ iz 0 E” E BP=0 E’ IS Yp IS’ Y a) Linia LM przesuwa się do położenia LM’, spadek stopy procentowej powoduje ucieczkę kapitału zagranicznego i deprecjację waluty krajowej. W efekcie rośnie eksport netto, NX, i linia IS także przesuwa się w prawo. Ostatecznie krótkookresowym skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej okazuje się silny wzrost produkcji, Y, przy nie zmienionej stopie procentowej (i=iz). 5. W Hipotecji obowiązuje płynny kurs walutowy, a bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Na umieszczonym obok rysunku wskaż krótkookresowe skutki takiej polityki. b) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii LM’? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Odpowiedź uzasadnij. d) Co to znaczy, że w tej sytuacji w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? 71 LM i LM’ E’’’ iz 0 E” E BP=0 E’ IS Yp IS’ Y a) Linia LM przesuwa się do położenia LM’, spadek stopy procentowej powoduje ucieczkę kapitału zagranicznego i deprecjację waluty krajowej. W efekcie rośnie eksport netto, NX, i linia IS także przesuwa się w prawo. Ostatecznie krótkookresowym skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej okazuje się silny wzrost produkcji, Y, przy nie zmienionej stopie procentowej (i=iz). b) W długim okresie rosną ceny, Pk, redukując realną podaż pieniądza, MS. Linia LM’ powraca zatem do pierwotnego położenia. 5. W Hipotecji obowiązuje płynny kurs walutowy, a bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Na umieszczonym obok rysunku wskaż krótkookresowe skutki takiej polityki. b) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii LM’? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Odpowiedź uzasadnij. d) Co to znaczy, że w tej sytuacji w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? 72 LM i LM’ E’’’ iz 0 E” E BP=0 E’ IS Yp IS’ Y a) Linia LM przesuwa się do położenia LM’, spadek stopy procentowej powoduje ucieczkę kapitału zagranicznego i deprecjację waluty krajowej. W efekcie rośnie eksport netto, NX, i linia IS także przesuwa się w prawo. Ostatecznie krótkookresowym skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej okazuje się silny wzrost produkcji, Y, przy nie zmienionej stopie procentowej (i=iz). b) W długim okresie rosną ceny, Pk, redukując realną podaż pieniądza, MS. Linia LM’ powraca zatem do pierwotnego położenia. c) W trakcie tego procesu wzrasta realny kurs walutowy, εr, ponieważ podnoszą się ceny krajowe, a rosnąca stopa procentowa przyciaga kapitał zagraniczny, co powoduje wzrost nominalnego kursu waluty krajowej, εn. Wzrost realnego kursu waluty krajowej, εr, zmniejsza eksport netto, NX, więc linia IS’ także wraca do pierwotnego położenia, IS. 5. W Hipotecji obowiązuje płynny kurs walutowy, a bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną. a) Na umieszczonym obok rysunku wskaż krótkookresowe skutki takiej polityki. b) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii LM’? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak w długim okresie zmieni się położenie linii IS’? Odpowiedź uzasadnij. d) Co to znaczy, że w tej sytuacji w długim okresie „pieniądz jest neutralny”? 73 LM i LM’ E’’’ iz 0 E” E BP=0 E’ IS Yp IS’ Y a) Linia LM przesuwa się do położenia LM’, spadek stopy procentowej powoduje ucieczkę kapitału zagranicznego i deprecjację waluty krajowej. W efekcie rośnie eksport netto, NX, i linia IS także przesuwa się w prawo. Ostatecznie krótkookresowym skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej okazuje się silny wzrost produkcji, Y, przy nie zmienionej stopie procentowej (i=iz). b) W długim okresie rosną ceny, Pk, redukując realną podaż pieniądza, MS. Linia LM’ powraca zatem do pierwotnego położenia. c) W trakcie tego procesu wzrasta realny kurs walutowy, εr, ponieważ podnoszą się ceny krajowe, a rosnąca stopa procentowa przyciaga kapitał zagraniczny, co powoduje wzrost nominalnego kursu waluty krajowej, εn. Wzrost realnego kursu waluty krajowej, εr, zmniejsza eksport netto, NX, więc linia IS’ także wraca do pierwotnego położenia, IS. d) Po zakończeniu tych procesow okazuje się, że żadna ze zmiennycvh realnych (wielkość produkcji, realna stopa procentowa, realny kurs waluty) nie uległa zmianie. Wzrost cen w pełni skompensował skutki zwiększenia przez bank centralny nominalnej podaży pieniądza, MSN. 6. W Hipotecji obowiązuje płynny kurs walutowy, a bank centralny prowadzi ekspansywną politykę pieniężną (zob. rysunek obok). a) Co to znaczy, że skutkiem takiej polityki jest „przestrzelenie nominalnego kursu walutowego”? b) Pokaż, że ekspansywna polityka pieniężna skutkuje „przestrzeleniem kursu”. c) Jak „przestrzelenie” ma się do „teorii kursu walutowego opartego na parytecie siły nabywczej”? LM i LM’ 74 E’’’ iz 0 E” E BP=0 E’ IS Yp IS’ Y a) To znaczy, że w krótkim okresie nominalny kurs walutowy, εn, zareagował bardzo silną obniżką na ekspansywną politykę pieniężną banku centralnego. b) Po upływie długiego okresu i ustabilizowaniu się sytuacji w punkcie E okazuje się, że realny kurs walutowy powrócił do pierwotnego poziomu (inaczej linia IS nadal zmieniałaby położenie). Oznacza to, że wzrost krajowych cen, Pk, został w pełni skompensowany spadkiem nominalnego kursu walutowego, εn. (εr=εn∙Pk/Pz). Stało się tak mimo trwającego między końcem krótkiego, a końcem długiego okresu wzrostu nominalnego kursu walutowego, εn. Zatem trwający między końcem krótkiego, a końcem długiego okresu wzrost nominalnego kursu walutowego, εn, skompensował jedynie część spadku tego kursu, do którego doszło w krótkim okresie. Oznacza to, że w krótkim okresie nominalny kurs walutowy, εn, zareagował bardzo silną obniżką na ekspansywną politykę pieniężną banku centralnego. c) „Przestrzelenie” przyczynia się do zmienności nominalnych, a więc także realnych, kursów walutowych. Tym samym „przestrzelenie” jest jednym z mechanizmów sprawiających, że w rzeczywistości nominalny kurs walutowy odchyla się od poziomu wyznaczonego parytetami siły nabywczej. Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 75 1. Bank centralny usiłuje nie dopuścić do deprecjacji nominalnego kursu walutowego. W tej sytuacji: A. Sterylizacja polega na skupowaniu przez bank centralny papierów wartościo-wych na wolnym rynku. B. Na rynku walutowym występuje presja na wzrost realnego kursu walutowego. C. Sterylizacja polega na sprzedawaniu przez bank centralny papierów wartościowych na wolnym rynku. D. Na rynku walutowym występuje presja na spadek realnego kursu walutowego. A. TAK. B. NIE. C. NIE. D. TAK. 2. Zgodnie z modelem Mundella-Fleminga w „keynesowskiej” gospodarce z płynnym kursem walutowym: A. Polityka pieniężna okazuje się nieskuteczna. B. W przypadku ekspansywnej polityki budżetowej dochodzi do spadku kursu waluty krajowej. C. Polityka budżetowa okazuje się skuteczna. D. W przypadku restrykcyjnej polityki pieniężnej dochodzi do wzrostu krajowej podaży pieniądza. A. NIE. B. NIE. C. NIE. D. NIE. 76 3. Wzrost cen w kraju zmniejsza zagregowane wydatki, AEPL, ponieważ: A. Wzrost cen powoduje wzrost realnego kursu waluty krajowej. B. Wzrost cen powoduje spadek konkurencyjności towarów krajowych w porównaniu z towarami zagranicznymi. C. Wzrost cen zmniejsza realną podaż pieniądza w gospodarce. D. Wzrost cen nie zmniejsza planowanych wydatków zagregowanych, AEPL. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. NIE. 4. Przy stałym kursie walutowym w kraju, który tkwi w recesji i ma deficyt bilansu handlowego, w długim okresie: A. Nastąpi obniżka cen. B. Nastąpi wzrost realnej podaży pieniądza. C. Nastąpi „klasyczny proces dostosowawczy”. D. Dewaluacja waluty krajowej przyczyni się do odzyskania równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. A. TAK. B. NIE WIADOMO. C. TAK. D. TAK. 77 5. Dewaluacja może okazać się skutecznym narzędziem polityki stabilizacyjnej, jeśli: A. Regionalny Y≠Yp, a my przyjmujemy punkt widzenia całego regionu. B. Regionalny) Y=Yp, poszczególne kraje znajdują się w tych samych fazach cyklu, a my przyjmujemy punkt widzenia całego regionu. C. Regionalny Y≠Yp, a my przyjmujemy punkt widzenia kraju, który dokonuje dewaluacji. D. Regionalny Y=Yp, poszczególne kraje znajdują się w różnych fazach cyklu, a my przyjmujemy punkt widzenia całego regionu. A. NIE. B. NIE. C. TAK. D. TAK. 6. Przy płynnym kursie waluty ekspansywna polityka pieniężna powoduje: A. Spadek stopy procentowej w krótkim okresie. B. Deprecjację waluty w krótkim okresie. C. Wzrost stopy procentowej w długim okresie. D. Aprecjację waluty w długim okresie. A. TAK. B. TAK. C. TAK. D. TAK.