Transcript Slide 1
مركز تحقيقات قلب و عروق اصفهان مركز همكار سازمان بهداشت جهاني در منطقه مديترانه شرقي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان برنامه قلب سالم اصفهان «نمونه عملي استراتژيهاي پيشگيري بيماريهاي غيرواگير و اصالح شيوه زندگي» 1 توزيع مرگ بعلت بيماريهاي غيرواگير و سوانح در سال 1999 كشورهاي با درآمد باال كشورهاي با درآمد متوسط و كم منبع :سازمان جهاني بهداشت2000 ، 2 مرگ زودرس بعلت بيماريهاي قلبي عروقي براساس آمارهاي سازمان جهاني بهداشت2000 ، جنوب شرق آسيا مديترانه شرقي افريقا آسياي اقيانوسيه آمريكا اروپا 3 چرا اپيدمي بيماريهاي غيرواگير در ايران تحول اقتصادي شهرنشيني جامعه صنعتي شيوه زندگي غربي باال رفتن متوسط سن 4 توزيع علل مرگ در 23استان ايران برحسب گروههاي سني 100 ديگر 90 خودكشي 80 قتل وخشونت 70 حوادث غيرعمدي درصد 60 حول تولد 50 ناهنجاريهاي مادرزادي وكروموزومي 40 دستگاه تنفسي 30 20 قلبي عروقي 10 سرطانها 0 بيماريهاي عفوني 95 5 90 85 80 75 70 65 60 55 45 50 سن 40 35 30 25 20 15 10 5 0 عوامل خطر بيماريهاي قلبي عروقي ،برخي كانسرها و بيماريهاي تنفسي عوامل غيرقابل تغيير: • سن • جنس • ژنها بيماريها عوامل خطر واسطه اي عوامل رفتاري: • سيگار • نحوه تغذيه • عدم تحرك و ورزش • مصرف الكل •افزايش فشارخون •ديابت •چاقي • بيماريهاي عروق كرونر • سكته هاي مغزي • بيماريهاي عروق محيطي • برخي كانسرها • برخي بيماريهاي ريوي / آمفيزم عوامل اقتصادي – اجتماعي، فرهنگي و محيطي 6 سازمان جهاني بهداشت اصول برنامه هاي جامعه نگر جهت پيشگيري از بيماريهاي غيرواگير • بررسي وضعيت موجود و تجزيه و تحليل آن • مشخص نمودن مشكالت جامعه • باال بردن سطح آگاهي جامعه • مشاركت عموم جامعه در برنامه هاي پيشگيري • اقدامات عملي جهت رفع مشكل (انجام مداخالت) • ارزشيابي برنامه 7 برنامه هاي جامع Comprehensiveness يك برنامه جامع مداخالتي مبتني بر جامعه ،سطح وسيعي از مداخالت اعم از مداخله در رسانه هاي جمعي ،خدمات بهداشتي تا تغييرات سازماني و تغييرات در سياستگذاري ها را در بر مي گيرد. 8 Isfahan Healthy Heart Program «طرح ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی عروقی در ایران» (پایلوت در اصفهان ،اراک و نجف آباد )1380-1386 9 10 برنامه چيست؟ (تفاوت با پروژه) • مجموعه اي از پروژه ها كه از امكاناتي استفاده ميكنند جهت ارائه خدمات به گروه مورد نظر در قالب منظم و ارزشيابي شده و در زمان و مكان مشخص نتايج 11 خدمات منابع اهداف تعيين مشكل اهداف برنامه قلب سالم اصفهان 12 • اصالح شيوة زندگي • پيشگيري و كنترل عوامل خطر بيماري • تأخير در بروز بيماري • كاهش ناتوانائيها و به تعويق انداختن مرگ استراتژيهاي برنامه قلب سالم اصفهان: • آموزش جامعه • آموزش گروههاي ويژه (سالمندان ،پرسنل بهداشتي ،زنان و )... • هماهنگي بين بخشي و درون بخشي • حساس سازي جامعه • تدوين بخشنامهها /تأكيد بر اجراي قوانين مصوب • تحقيق و ارزشيابي همزمان با اجرا 13 معيارهاي فعاليتهاي مداخالتي: -1ساده و عملي باشد. -2در سطح وسيعي از اجتماع كارآيي داشته باشد. -3از منابع موجود استفاده نمايد. -4امكان ادغام در سيستم بهداشتي موجود و در نتيجه امكان تداوم داشته باشد. -5امكان تعميم در سطح كشور داشته باشد. -6پايش و ارزشيابي آن امكان پذير باشد. 14 برنامه قلب سالم اصفهان يكي از سياست هاي مهم: گروه زيادي از سياستگذاران ،افراد ذينفع و سازمانهاي دولتي و غيردولتي بعنوان مجريان پروژه ها يا مسئولين در برنامه ريزي، طراحي و ارزشيابي مداخالت درگير مي باشند. 15 برنامه قلب سالم اصفهان مراحل برنامه: برنامه مقدماتي ( )Pilotطرح ملي پيشگيري و كنترل بيماريهاي قلبي عروقي تحت عنوان «برنامه قلب سالم اصفهان» از سال 1379-1380 توسط مركز تحقيقات قلب و عروق و معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان به اجرا درآمد .اين مطالعه مشتمل بر سه مرحله مي باشد: مرحله اول شامل 4بررسي مقطعي كه در آن وضعيت موجود در سه شهرستان مورد مطالعه يعني اصفهان ،نجف آباد (شهرستانهاي مورد مداخله) و اراك (شهرستان شاهد) بررسي شد. 16 چهار مطالعه مرحله اول شامل موارد زير ميباشد: -1آگاهي ،نگرش ،عملكرد ،رفتار و مهارت بالغين ≥ 19سال به تعداد 12600نفر در زمينه تغذيه ،سيگار كشيدن ،فعاليت فيزيكي و بيماريهاي قلبي عروقي ،بررسي وضعيت عوامل خطرساز قلبي شامل انواع چربي خون باال ،پرفشاري خون ،ديابت، چاقي ،شيوع بيماريهاي عروق كرونر و استروك و نهايتاً مورتاليته و موربيديتي اين بيماريها در افراد باالي 35سال ميباشد. -2آگاهي ،نگرش ،عملكرد و مهارت پرسنل بهداشتي شامل (بهورزان ،كاردانان، كارشناسان و رابطين بهداشتي ،پرستاران و پزشكان بخش هاي دولتي و خصوصي) به تعداد 2000نفر 17 -3آگاهي ،نگرش ،عملكرد و مهارت كودكان و نوجوانان (كمتر از 18 سال) ،والدين آنها و مسئولين مدارس و همچنين بررسي عوامل خطرساز نوجوانان ( 11-18سال) به تعداد 5500نفر -4آگاهي ،نگرش و عملكرد و موربيديته بيماران مبتال به بيماريهاي عروق كرونر يا استروك و خانواده ايشان به تعداد 2000نفر 18 مرحلة دوم :انجام مداخالت: مرحله دوم كه 4سال به طول انجاميد ( )1381-1384شامل مداخالت جامع مبتني بر جامعه بوده كه در قالب 10پروژه مداخالتي مختلف بطور همگاني روي كل افراد جامعه در شهرستانهاي مورد مداخله (اصفهان و نجف آباد) انجام گرفت ولي در اراك هيچگونه مداخله اختصاصي انجام نشد .به منظور تعيين اثر استراتژيهاي مداخلهاي متفاوت ،ارزشيابي منظم روي نمونههاي كوچك بطور ساليانه در انتهاي هر سال از آغاز مداخالت (يعني در سالهاي )1382-1385انجام شد. 19 به طور همزمان ،يك مطالعه طولي كوهورت ده ساله تحت عنوان مطالعه كوهورت اصفهان ) (ICSبمنظور تعيين بروز سكته هاي قلبي و مغزي كشنده و غيركشنده و مرگ ناگهاني از سال 1381آغاز و همچنان در حال انجام است .همچنين جمعآوري اطالعات ميزان مرگ و مير به علل مختلف ،ثبت سكته هاي قلبي و مغزي بر اساس پروتوكل مونيكا و WHO STEPwise approachدر طي مطالعه در شهرستانهاي مورد مداخله و شاهد ادامه داشته است. مرحلة سوم اين برنامه (پس از مداخالت) در سال 1386و در هر سه شهرستان انجام شد .مطالعات اين فاز كامالً مشابه فاز اول روي چهار گروه هدف به تعداد 22000نفر انجام گرديد. 20 برنامه قلب سالم اصفهان مشتمل بر 10پروژه ميباشد: :HFHCپروژه تغذيه سالم براي جامعه سالم :IEPپروژه ورزش اصفهان :HHPCپروژة ارتقاء سالمت قلب از دوران كودكي :YHHپروژه قلب سالم جوان :WHHPپروژة مداخالتي سالمت قلب زنان :WIPپروژه مداخله در محيط كار :NVIPپروژه مشاركت داوطلبين و NGOها :HPEPپروژه آموزش كاركنان بهداشتي :HLCPپروژه زندگي سالم براي بيماران قلبي عروقي :HLCPپروژه شيوه زندگي سالم براي جمعيت پر خطر 21 پروژة تغذيه سالم براي جامعه سالم 22 پروژه تغذيه سالم براي جامعه سالم Healthy Food for Healthy Community فعاليتهاي اصلي: • همكاري با اصناف از جمله نانواييها ،شيريني فروشيها ،رستورانها و اغذيه فروشيها در جهت توليد و توزيع محصوالت غذايي سالم • آگاهي رساني به جامعه در مورد اصول تغذيه سالم از طريق مواد كمک آموزشي ،صدا و سيما ،سخنراني ،برپايي نمايشگاهها و .... • همكاري با صنايع غذايي در جهت توليد محصوالت غذايي سالم در راستاي اهداف پروژه و با همكاري انجمن غذا ،صنعت ،سالمت • پيشنهاد تدوين بخشنامه ها براي بهينه سازي محصوالت غذايي در جهت اهداف پروژه و پيگري آن 23 پروژه ورزش اصفهان Isfahan Exercise Program فعاليت هاي اصلي: • بستر سازي جهت افزايش پيادهروي ،دوچرخهسواري و عدم استفاده از خودرو • پيگيري اجراي قوانين موجود در مورد ورزش ادارات و كارخانجات و تهيه CDآموزشي مربوطه • تشويق خانمهاي خانه دار و افراد شاغل به ورزش در منزل يا محيط كار و تهيه CDهاي آموزشي مربوطه • برگزاري مسابقات دورهاي ورزشي • برگزاري نمايشگاههاي برنامه قلب سالم 24 پروژة ارتقاء سالمت قلب از دوران كودكي Heart Health Promotion from Childhood فعاليت هاي اصلي در مهد كودك ها و مدارس: • آگاهي رساني به كودكان پيش دبستاني ،دانش آموزان ،والدين آنها و مسئولين مدارس • انتقال پيام هاي آموزشي به والدين از طريق كاردانان بهداشت خانواده، مسئولين مهد هاي كودك ،انجمنهاي اوليا و مربيان و همچنين رسانههاي جمعي • همكاري در جهت تهيه و توزيع ميان وعده هاي غذايي سالم • برگزاري مسابقات دوره اي علمي ،ورزشي ،هنري براي كودكان و نوجوانان و پخش برنامه و مسابقات تلويزيوني • ادغام آموزشهاي مربوطه در پيک نوروزي دانش آموزان 25 پروژه قلب سالم جوان Young Healthy Heart فعاليت هاي اصلي: • افزايش آگاهي جوانان از طريق كانونهاي فرهنگي، دانشگاهها ،سرباز خانهها ،جمعيت هالل احمر • برگزاري مسابقات هنري ،ورزشي • برگزاري تأتر هاي خياباني (موردي) 26 پروژه مداخالتي سالمت قلب زنان Women Healthy Heart Project فعاليت هاي اصلي: • آموزش از طريق مراكز بهداشت ،نهضت سواد آموزي ،كانونهاي فرهنگي، كميسيون امور بانوان • آموزش زوج هاي جوان مراجعه كننده به كالسهاي قبل از ازدواج و زنان مراجعه كننده به مراكز بهداشتي درماني براي گرفتن خدمات تنظيم خانواده • آموزش از طريق برنامه هاي صدا و سيما 27 پروژه مداخله در محيط كار Worksite Intervention Project فعاليتهاي اصلي در ادارات و كارخانجات: • پيگيري اجراي قانون منع مصرف سيگار و ورزش اجباري در ادارات و كارخانجات • اصالح شيوة طبخ در آشپزخانه كارخانجات • آموزش كارگران و كارمندان با همكاري پزشكان ،كارشناسان ،بهداشتياران و رابطين طب كار • تشويق به غربالگري كارگران در زمينة فشارخون ،وزن و قد 28 پروژه مشاركت داوطلبين و سازمانهاي غيردولتي NGO’s & Volunteers Participation in IHHP فعاليتهاي اصلي: • آموزش رابطين بهداشتي و سازمانهاي غيردولتي مرتبط با سالمت • انتقال آموزش از طريق ايشان به افراد جامعه. • آموزش مردم از طريق برگزاري نمايشگاه فعاليت هاي هنري رابطين 29 پروژه آموزش كاركنان بهداشتي Health Professional Education فعاليتهاي اصلي: • آموزش سطوح مختلف پرسنل بهداشتي (بهـورز ،كاردان ،كارشناس و پزشک) از طريق كارگاهها و سمينارهاي آموزشي • ادغام آموزش اصول شيوة زندگي سالم و روشهاي پيشگيري و كنترل بيماريها و عوامل خطرساز آنها در برنامه آموزش مداوم پزشكان، پرستاران ،كاردانان و بهورزان (خودآموز) 30 پروژه زندگي سالم براي بيماران قلبي عروقي Healthy Life for Cardiovascular Patient فعاليتهاي اصلي: • آموزش بيماران در زمان بستري در بخشهاي قلب و CCU • آموزش بيماران و خانواده آنها در زمان ترخيص از بخشهاي قلب و CCUبا همكاري انجمن دوستان قلب • توزيع كارت هاي بيماران ،فولدرهاي آموزشي و موارد مشابه بين بيماران مراجعه كننده به بخشهاي آنژيوگرافي يا جراحي • توسعه خدمات بازتواني (پيشرفته و ساده) به صورت دولتي و خصوصي در بيمارستانها و مراكز دولتي 31 پروژه شيوه زندگي سالم براي جمعيت پرخطر Healthy Lifestyle for High Risk Population فعاليتهاي اصلي: • آموزش افراد در معرض خطر (افراد مبتال به ديابت ،پرفشاري خون، اختالل چربي خون ،سندرم متابوليک ،چاقي و افراد سيگاري) مراجعه كننده به آزمايشگاهها ،داروخانه ها ،بيمارستانها و كلينيكها • ثبت پيامهاي آموزشي در برگه هاي آزمايشگاهها يا داروخانه ها 32 برخي از سازمانهاي همكار • نزديك به 150سازمان دولتي و غيردولتي در اجراي برنامه قلب سالم اصفهان همكاري داشته اند ،از جمله: – استانداري – معاونت هاي غذا و دارو – معاونت هاي آموزشي – شهرداري – سازمان صدا و سيما – سازمان بهزيستي – سازمان آموزش و پرورش – جمعيت هالل احمر – اداره كل بازرگاني – اداره استاندارد – اداره غله 33 فعاليتهاي برخي از سازمانهاي همكار سازمان صدا و سيماي مركز اصفهان • • • يكي از مهمترين اين سازمانها ،مركز صدا و سيماي استان اصفهان تفاهم نامه هاي متعدد در مورد برنامه هاي راديوئي و تلويزيوني برنامه هاي آموزشي (آشپزي صحيح ،ورزش ،ميزگردها ،مصاحبه ها، بزرگداشت روزهاي جهاني مربوطه) • • 34 برنامه منظم و هفتگي گذر سبز (در مورد برنامه قلب سالم اصفهان) ادغام برخي برنامه ها در سياستهاي ساليانه سازمان صدا و سيماي اصفهان فعاليتهاي برخي از سازمانهاي همكار سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان -1آموزش مراقبين بهداشت و كادر آموزشي مدارس -2آموزش دانشآموزان مدارس -3آموزش والدين دانشآموزان -4تشكيل گروه آموزشي بهداشتياران قلب مدارس و آموزش آنها -5توسعه ورزش و فعاليت فيزيكي در مدارس -6اصالح ميان وعدههاي مصرفي دانشآموزان در مدارس 35 فعاليتهاي برخي از سازمانهاي همكار سازمان بهزيستي -1آموزش مديران و مربيان مهد كودك ها -2آموزش مربيان و هنرآموزان كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان -3آموزش والدين كودكان مراجعهكننده به واحدهاي بهداشت مادر و كودك، مراكز واكسيناسيون و مهد كودك ها -4آموزش كودكان در مهد كودك ها و مراكز پيش دبستاني -5ارائه برنامه ميان وعده غذايي در مهد كودك ها 36 نمونههايي از مواد آموزشي تهيه شده توسط برنامه قلب سالم اصفهان 37 نمونه اي از پيک نوروزي توزيع شده بين دانش آموزان 38 39 پازل توزيع شده در مهد كودك ها 40 نمونه اي از ارزشيابي فرآيند پروژه تغذيه مثال :اتحاديه رستورانها: • مداخالت در %80رستورانها انجام شده است –مصرف روغن مايع (بجز برنج) در %100رستورانها • تدوين بخشنامه براي كليه رستورانها براي همكاري با فعاليت هاي اين برنامه 41 بخشنامه: اتحاديه رستورانها 42 بخشنامه: از مركز بهداشت به اتحاديه اغذيه فروشان اصفهان 43 ارزشيابي فرآيند بخشنامه: ادغام موارد مورد نظر در فرم ارزشيابي اغذيه فروشيها 44