Transcript egitim.bilgiyonetimi.net

BBY 263
BILGI KAYNAKLARININ
TANIMLANMASI
Üstveri Standartları, Şemaları ve Tanımlayıcı Üstveri Türleri – Farklı
Sektör ve Alanlara Göre Dağılım
9 Ekim 2014
Arş. Gör. Tolga Çakmak
Ders İçeriği
 Web Kaynakları ve Metadata
 Metadata Kullanımına Yönelik Gereksinimler
 Metadata’ya neden ihtiyaç duyuluyor
 Metadata Yapıları
 Kaynak-metadata ilişkisi bakımından metadata yapıları
 Tipolojik olarak metadata yapıları
 Üstveri Kodlama Standartları
 Alanlara Göre Tanımlayıcı Metadata
Web Kaynakları ve Metadata
Web Kaynakları ve Metadata
Web Kaynakları ve Metadata
Metadata Kullanımına Yönelik Gereksinimler
 «Çevrimiçi» ortamda üretilen bilginin artışı
 Veri tabanları, kurumsal arşivler, web…
 «Çevrimiçi» ortamda yer alan bilginin çeşitlenmesi
 Metin, Ses, Görüntü, 3D, kültürel miras ürünleri
 Bilimsel Yayıncılık ve ortamların artışı (açık erişim ve diğer ortamlar)
 Dijital kütüphane yaklaşımları
 Kurumsal arşivlerin ortaya çıkışı
 Bulut tabanlı platformların ortaya çıkışı
 Google scholar citations, Academia.edu, Researchgate, slideshare
Metadata Kullanımına Yönelik Gereksinimler
 Bulut tabanlı platformların ortaya çıkışı
 Google scholar citations, Academia.edu, Researchgate, slideshare
Yeni Gereksinimler!
 Bulut tabanlı platformların ortaya çıkışı
 Google scholar citations, Academia.edu, Researchgate, slideshare
Metadata Kullanımına Yönelik Gereksinimler
 Kurumsal arşivler
Metadata Kullanımına Yönelik Gereksinimler
 Kurumsal arşivler – institutional archives
Metadata Kullanımına Yönelik Gereksinimler
 Kurumsal arşivler
Yeni Gereksinimler!
 Kurumsal arşivler – institutional archives
 Bir kurumda üretilen yayınların ve dijital arşivlerin merkezi bir noktadan yönetimini sağlamak
için oluşturulan arşivler
 Fiziksel
 Elektronik ortamda giderek yaygınlık kazanan bir yapı
 Neler yer alır?




Raporlar
Tezler
Pre-print makaleler, makalelerin yazar kopyaları
Araştırma Verileri
Bu nesneleri/kaynakları kimler tanımlıyor?
Kütüphaneler??
Kütüphaneciler??
Katalogcular??
Kullanıcılar?? – Crowdsourcing – UGC (User Generated Content)
Neden Metadataya ihtiyaç var?
İçerik;
 Kaynağın arşivlenmesi, dağıtımı ve yaşatımını sağlamak için
dokümantasyonu oluşturmak
 Kaynağın kültürel, teknik, yönetsel ve yapısal altyapısını sağlamak
 Uzun süreli koruma ve kaynağın bütünlüğünü değişen araçlarda
sağlamak
 Kaynaklara ilişkin tarih ve saklama süreçlerini yönetmek
 Veri madenciliği ve profil oluşturmaya olanak sağlamak
Neden Metadataya ihtiyaç var?
Kaynak;
 Bulma,
 Tanımlama,
 Elde etme/sağlama,
 Seçme
Metadata Yapıları – Kaynak – metadata ilişkisi
Embedded (Gömülü) Metadata
Embedded (Gömülü) Metadata
Stand Alone (Kaynağa Yönlendiren) Metadata
Metadata Tipolojik olarak Yapı
 Tanımlayıcı – bilgi kaynaklarını/nesnelerini tanımlamaya yönelik
alanlar tanımlayıcı metadata olarak adlandırılır.
 Yapısal – bilgi kaynaklarının/nesnelerinin nasıl bir araya geldiğini
yansıtan alanlar
 Teknik – bilgi kaynaklarının/nesnelerinin oluşturulmasında
kullanılan donanım/yazılımlarla ilgili bilgilerin tutulduğu alanlar
 Yönetimsel – bilgi kaynaklarının/nesnelerinin yönetimine yönelik
alanlar
 Haklarla ilgili alanlar
 Koruma ile ilgili alanlar
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
<meta name="GENERATOR" content="Microsoft FrontPage 6.0">
<META NAME="keywords" CONTENT=“Tolga Çakmak, Hacettepe Üniversitesi, bilgi ve belge
yönetimi, department of information science, elektronik belge yönetimi,">
<META NAME="DC.Title" CONTENT=“Web Page of Tolga Çakmak">
<META NAME="DC.Description" CONTENT="H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü">
<META NAME="DC.Subject" CONTENT=“Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Tolga Çakmak,
Department of Information Management,">
<META NAME="DC.Creator" CONTENT=“Tolga Çakmak">
<META NAME="DC.Source" CONTENT="H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü">
<META NAME="DC.Language" CONTENT="English">
<META NAME="DC.Publisher" CONTENT=“Tolga Çakmak">
<META NAME="DC.Coverage" CONTENT="H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü">
Metadata Standartları
 Tipolojik açıdan tanımlayıcı metadata grubunda yer alırlar
 Belirli bir alana yönelik tanımlama alanlarının belirlenmesini içermekle birlikte bu
alanlara yönelik elemanların, özelliklerin ve değerlerin ne olacağını gösterir.
 Kütüphane katalog kayıtları
 Arşiv materyali tanımlama
 Hükümet Kaynakları için üstveri
 Sanat ve mimari eserler için üstveri
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Kütüphane katalog kayıtları
Arşiv Materyalleri için Üstveri
 Encoded Archival Description
 The USMARC Format for Archives and Manuscripts Control
 International Standard for Archival Description (General) – ISAD(G)
Hükümet Kayıtları için Üstveri
 Kurumsal bilgi yönetimi
 E-devlet
 Australian Government Locator Service
 Government Locator Service
Hükümet Kayıtları için Üstveri
Hükümet Kayıtları için Üstveri - AGLS
 Zorunlu alanlar – Creator, Date, Title
 Duruma göre kullanılması gereken alanlar –
 Availability, Function, Identifier, Publisher, Subject
 Seçimli – isteğe bağlı alanlar:
 Haklar, dil, kapsam, tanım, hedef kitle…
Sanat ve Mimari alanı için üstveri
 Categories for the Description of Works of Art (CDWA)Zorunlu alanlar – Creator,
Date, Title
 VRA Core
Eğitim için üstveri
 LOM – Learning Object Metadata
 Etkileşim türü
 Kaynak türü
 Etkileşim düzeyi




Anlambilimsel bölümleme
Hedeflenen son kullanıcı rolü
Bağlam
Yaş aralığı
 Zorluk düzeyi
 Öğrenme süresi
 Tanımı
 Dil
Coğrafik Kaynaklar için üstveri
 Content Standard for Dijital Coğrafik Uzaysal üstveri (CSDGM)
Gazetecilik ve Basın alanı için üstveri
IPTC – International Press and Telecommunication Council
BBY 263
BILGI KAYNAKLARININ
TANIMLANMASI
Üstveri Standartları, Şemaları ve Tanımlayıcı Üstveri Türleri – Farklı
Sektör ve Alanlara Göre Dağılım
9 Ekim 2014
Arş. Gör. Tolga Çakmak