آشنایی با بانکهای اطلاعاتی
Download
Report
Transcript آشنایی با بانکهای اطلاعاتی
درس آشنایی با بانکهای اطالعاتی
دانشگاه عالمه طباطبایی
مهرماه 1388
امیررضا اصنافی
مفهوم اطالعات
وانور بوشAS we may think :
به او می گفتند ژول ورن کتابداران .وی روی ایده ممکس کار کرد.
نزدیک به شصت و پنج سال پیش ،از اینکه روش محققان در بازیابی و
انتقال اطالعات به کندی صورت می گیرد و برای نسل جدید ناکافی و
بیهوده است شکوایه می کرد .و چه زیبا ترسیم کرد که مولف آینده ،با
مداد و قلم و ماشین تحریر خداحافظی خواهد کرد و این بار خود رسانه
ها را وادار خواهد کرد که اطالعات او را ضبط و منتقل کنند.
وی در نهایت خالقیت ،ایده ممکس را مطرح کرد و بیان داشت
که ممکس ،وسیله ای است که کتابها ،نوشته ها و همه مطالب
ضبط شده در آن به صورت مکانیزه نگهداری می شود و به
هنگام لزوم با سرعت زیاد و به نحو انعطاف پذیری مورد
استفاده قرار می گیرد .آنها با صفحه و چند کلید.
هر داده ای که بتوان به آن معنایی منتسب کرد و در یک عرصه
خاص از آن استفاده کرد اطالعات است.
برندا دروین:
انسان با دو چیز مواجه است:
سواالت و ابهامات
داده ها
ذهن به کمک قوه منطق ،داده ها را با سئواالت هماهنگ می
کند .برداشت خود را به دست می آورد و بر مبنای اطالعات به
دست آمده تصمیم گیری و اقدام می کند و او مجددا اطالعات
را تولید میکند .این چرخه اطالعاتی است.
در سال 1974فردی به اسم لوکاس ،مفهوم انفجار جهل را
مطرح کرد یا ignorance explosion
هرچه زمان بیشتر می گذرد ،داده ها بیشتر گسترش می یابد.
ظرفیت ذهن ثابت است و دست به انتخاب اطالعات آگاهی
بخش می زند.
باید زیرساختهای اطالعات را شناخت .یعنی مجموعه عناصری
که بدون آن یک بنا را نمیتوان ساخت .نگاه ما باید فراتر از
کتاب و مجله باشد .محوریت ما به جای محمل اطالعاتی باید
خود اطالعات باشد.
اینکه برای کتابخانه رایانه بخریم خوب است اما اگر فیبر نوری
نباشد ،سرعت رایانه ها باال نباشد ،به اینترنت مجهز نباشد و
ندانیم چطور از این ابزار استفاده کنیم زیر ساختی نداریم.
اطالعات با بشر آمیخته شده و بخش ی از زندگی اجتماعی
محسوب می شود .چرا؟
چون در جایی که انسانها حضور دارند انتقال اطالعات صورت
گرفته است .اجتماعات بشری و شهرها زمینه ساز انتقال
اطالعات هستند.
از یک خانواده شروع ،تا جوامع مختلف بشری به منظور تامین
نیاز .مثال نفت در برابر بنزین .حضور در یک نشست.
این مراودات سبب انتقال اطالعات می شود.
گروهی از فیزیکدانان ،اطالعات را نوعی انرژی می دانند .گاهی به
جای اطالعات ،اصطالح انرژی را به کار می برند.
مقدار معینی از انرژی به مقدار معینی از کار مفید تبدیل می
شود .برای این تبدیل ،باید بین انرژی و کار ،اختالف دما وجود
داشته باشد .یعنی آنتروپی
در عرصه اطالعات ،باید سطح فرستنده از گیرنده باالتر باشد.
کار مفید در حوزه اطالعات ،یعنی تصمیم گیری.
آنتروپی
آنتروپی از دو جنبه حائز اهمیت است:
هرچه آنتروپی بیشتر باشد برای رفع آن نیاز به اطالعات بیشتری
نیاز است .در موتورهای حرارتی برای سرد کردن منبع گرم
کننده ،اختالف دما را کم میکنند تا کار مفید صورت گیرد.
در علم اطالعات ،منبع ارسال کننده را در سطح باال نگه می
دارند تا اختالف سطحی وجود داشته باشد و امکان تصمیم
گیری فراهم باشد.
آنتروپی باال ،یعنی حضور اطالعات در سیستم باالست .یعنی
سطح دو منبع فرستنده و گیرنده اطالعات به هم نزدیکتر است.
نبودن اطالعات ،سبب جریان نیافتن آن از منبعی به منبع دیگر
می شود .یعنی هیچ کاری صورت نمی گیرد .این یعنی نگا آنتروپی
بنابراین باید در ساخت ذهنی منبع پایین تر ،دگرگونی و تغییر
ایجاد شود .تردید و بی نظمی را از بین ببرد و دانش را افزایش می
دهد.
مفاهیم اولیه در پایگاههای اطالعاتی
در زندگی روزمره از پایگاهها و بانکهای اطالعاتی زیادی
استفاده می کنیم مثل:
فهرست تلفنها ،برنامه حرکت اتوبوس یا قطار ،فهرست
کتابخانه ،زونکن بایگانی مدارک
فایل :به مجموعه ای از رکوردها که به وسیله موضوع خاص ی
مشخص می شوند .مثل فایلی از موجودی کتابخانه ،فایل
تولیدات یک شرکت ،فایل زمان حرکت قطار ،فایل دانشجویان
کارشناس ی کتابداری دانشگاه عالمه طباطبایی
مجموعه کاراکترها :هر نوع اطالعاتی که الزم است رایانه پردازش کند.
این قطعات اطالعاتی توسط هر قطعه از سخت افزار پردازش می شود.
در ابتدای تولید رایانه ها ،هر سیستمی دارای رمز بندی خاص خودش
بود .اشکال کار در این زمینه ،انتقال رمزها بود .روزگاری از کدهای اسکی
استفاده می شد.
Amercian Standards Codes for Information
Interchange
اما امروز پروتوکلهای z39.50
(%$@ ؟3).ب
رکورد :به مجموعه ای از فیلدهای مختلف درباره یک موضوع رکورد
گفته می شود.
هربرگه در برگه دان ،هر آیتم بازیابی شده در پایگاه اطالعاتی یا نرم افزار
کتابخانه ای یک رکورد محسوب می شود.
فیلد :به فضایی که در آن مجموعه ای از کاراکترها وجود دارد .فیلد می
تواند ثابت باشد یا متغیر.
در فیلد ثابت ،میتوان تعریف کرد که دقیقا چند کاراکتر وارد شود .مثل
اسامی افراد ،یا عنوان کتاب ،مشکل اینجاست که ممکن است نام یک
فرد یا نام یک کتاب به طور کامل قابل ثبت نباشد.
در فیلد متغیر طول فیلد متفاوت است .شاید پایانی برای یک فیلد در نظر
گرفته نشود .برای کتابدار یا کاربر نهایی بسیار ساده است .لیکن برای
بازیابی اطالعات کار را با دشواری مواجه می سازد.
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
تعريف پايگاه اطالعاتي
در فرهنگ اصطالحات كامپيوتري (آريا )1372 ،اصطالح پايگاه
اطالعاتي اين گونه تعريف شده است‹ :مجموعه اي از
اطالعات كه به منظور تامین نيازهاي اطالعاتي يك موسسه در
كاربردهاي مختلف و حذف دوباره كاري و ايجاد هماهنگي و
استقالل اطالعات ،به روش هاي ويژه اي سازمان مي يابد›.
تعريف پايگاه اطالعاتي
به طور كلي ،هر مجموعه ي نظام مند از اطالعات را در هر
قالبي كه باشد ،حتي به صورت چاپي ،مي توان پايگاه
اطالعاتي ناميد( .دايرة املعارف بین املللي اطالع رساني و
كتابداري ،فدرو استارجز.)2004 ،
تعريف پايگاه اطالعاتي
دايره املعارف ارتباطات و اطالعات(شمنت )2002نیز در يك
تعريف ”پايگاه اطالعاتي“را مجموعه اي سازمان يافته از داده
هائي كه ايجاد و نگهداري و جستجو مي شوند دانسته و در
تعريفي ديگر پايگاه اطالعاتي را (نرم افزاري كه براي ايجاد
ونگهداري داده ها به كار مي رود)دانسته است.
تعريف پايگاه اطالعاتي
اطالعاتي كه روي يك فايل كامپيوتري ذخیره شده است و از راه
دور يا نزديك به وسيله ي پايانه ها و ارتباط هاي الكترونيكي
قابل دسترس ي است.پايگاه اطالعاتي
مي تواند حتي به صورت چاپي باشد.
Tower
در مجموع می توان گفت که یک پایگاه اطالعاتی ،دارای اطالعات
است ،سازمان دهی شده است ،قابل بازیابی و جستجوست،
تقسيم بندي پايگاه هاي اطالعاتي
.1
.2
.3
.4
بر اساس اين تقسيم بندي ،مهمترين پايگاه هاي اطالعاتي
عبارتند از :
پايگاه هاي اطالعاتي متني
پايگاه هاي اطالعاتي عددي
پايگاه هاي اطالعاتي تصويري
پايگاه هاي اطالعاتي صوتي
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
پايگاه هاي اطالعاتي متني
پايگاه هاي متني به ارائه اطالعات در قالب متن
مي پردازند و شامل انواع پايگاه هاي كتاب شناختي ،راهنما،
واژه نامه ها ،دايرة املعارف ها ،پايگاه هاي تمام متن ،پروانه
هاي ثبت اختراع و عاليم تجاري ،است .پايگاه واژه نامه پيوسته
علوم كتابداري و اطالع رساني ) (ODLISدر روي وب نمونه
اي از اين نوع است.
سلسه مراتب عناصر اطالعاتي در بانك اطالعات
مخزن يا انباردادهData Warehouse
بانك يا پايگاه داده
فايل
ركورد
فيلد
کاراکتر
نظریه اطالعاتی شانون
کلود شانون ،مهندس شرکت تلفن بل ،نظریه اطالعاتی مطرح کرد که
طی آن ،فرایندهای ارتباطی می تواند شامل پنج بخش باشد.
.1منبع اطالعات :پیامهایی تولید می شود که به مقصد گیرنده ارسال می
شود.
.2این پیامها رمزگذاری می شود .مثل خط و نقطه تلگراف.
.3کانال وسیله ای جهت انتقال پیام .مثل موج رادیو .نور .فیبر نوری.
.4رمزگشایی .یعنی دریافت نشانه ها و دریافت مقصود پیام.
.5گیرنده یا کس ی که قصد رساندن پیام به او را داریم.
پیامهای ارسالی باید برای گیرنده قابل درک باشد .گیرنده باید از
آنها استفاده کند و در واقع بر او اثر بگذارد .اطالعات باید برای
فرد دارای ارزش باشد .مثال برای شما که اطالعات کافی در مورد
کتابخانه و کتابداری و مبانی فهرست نویس ی دارید ،اگر یک نفر
برای شما از این اطالعات بدیهی سخنرانی کند برای شما ارزش
اطالعاتی ندارد.
پیام و اطالعات باید بر ساختار ذهنی فرد اثر بگذارد و آن را
تغییر دهد.
قوانین اساس ی در طراحی در بانكهاي اطالعاتي
براي طراحي بهينه بانك اطالعاتي بايد به مسائل زير توجه کرد:
حداقل كردن تعداد دادهها ي تكراري يا كاهش افزونگي Redundancyـ كاهش احتمال خطا و افزايش سرعت و كارايي
-افزايش قابليت انعطاف و تسهيل نگهداري و پشتيباني از داده ها
تقسیم بندی جامع بر پایگاههای اطالعاتی بر
اساس سیستم مدیریت
الف) پایگاههای اطالعاتی سلسله مراتبی :رکوردهای آن به
نحوی گروه بندی می شود که ارتباط میان آنها ،یک ساختار
انشعابی را تشکیل می دهد .بیشتر در پایگاههای اطالعاتی رایانه
های بزرگ پدید می آید .ساختار رکوردها ،ارتباط پدر فرزندی
دارند.
هر رکورد پدر ،یک یا چند نمونه از رکوردهای مشابه یا
غیرمشابه در اختیار دارد.
پایگاه اطالعاتی سلسله مراتبی
پایگاه اطالعاتی شبکه ای :رکوردها به بیش از یک روش ارتباط
دارند .هر رکوردی ،به بیش از یک رکورد اشاره می کند و به
وسیله بیش از یک رکورد نیز به آن اشاره می شود.
پایگاه اطالعاتی رابطه ای
در این مدل ،اطالعات موجود در یک فیلد با اطالعات فیلد
مربوط تطبیق داده می شود و ترکیبی از داده های هر دو فیلد
را در اختیار کاربر می گذارد .این ،رایجترین مدل پایگاه
اطالعاتی و جایگزین مدلهای قبلی است.
یک ردیف نام کتاب ،یک ردیف امانت گیرندگان ،یک ردیف
تاریخ امانت .هر سه فیلد به هم مرتبط می شوند.
مجموعۀ اطالعات شخصی
فرضیۀ PAINیا
،Personal Anticipated Information Needبنیان
رفتارهای گزینش ی مرتبط با مدیریت اطالعات شخص ی را به روشنی
توصیف می نماید.
یک مجموعۀ اطالعات شخص ی به عنوان فضایی تعریف میشود که
افراد در زمان نخستین نیاز اطالعاتی ،به آنجا مراجعه میکنند تا کاری از
پیش ببرند یا عالقۀ شخص ی خود را دنبال کنند.
اصطالح «مجموعۀ اطالعات شخص ی» عمومأ ،به یک سازمان شخص ی از
اطالعات و دیدگاههای مرتبط اطالق میشود .
. این مجموعه دربردارندۀ محتوای اشکال گوناگون (مدارک ،صفحات
وب ،نامه ،یادداشت ،تقویم ،کتاب آدرس وغیره) ،ساختارهای بازنمون و
سازماندهی این اطالعات ( پوشه ،بایگانی ،فهرست و غیره) و شاخصهایی
به اطالعات (افراد ،پیوندها ،عالیق و غیره) میباشد.
مجموعۀ اطالعات شخص ی ،یک ساختوارۀ شخص ی پویا و فردی است
که افراد ،خودشان را درگیر رخدادهای اطالعاتی گوناگونی می کنند که
زندگی کاری و شخص ی روزانۀ آنها را شکل میدهند.
این ساختواره ،مصنوع سه فرآیند است )1 :انتخاب )2 ،حفظ و )3
نگهداری منابع و کانالهای اطالعاتی که فرد ،مکانیابی کرده ،به وی داده
شده یا با آنها مواجه شده است.
هر فرآیند مجموعۀ اطالعات شخص ی (یعنی انتخاب،
حفظ و نگهداری) توسط پیشبینی شخص ی از بهکارگیری آتی
منابع یا کانالهای اطالعاتی شکل میگیرد .این
ساختواره PAIN ،نامیده میشود.
گمانۀ زیربنایی مجموعۀ اطالعات شخص ی و فرضیۀ PAINآن
است که افراد ،قادر به سنجش ربط و بهکارگیری منابع و کانال-
های اطالعاتی برای نیازها یا وظایف پیشبینی شده یا احتمالی
ّ
ّ
هستند (البته ،با درجات مختلف صحت و دوام)PAIN .
توسط پنج گزارۀ زیر تشریح میشود.
)1 نیاز اطالعاتی پیش بینی شدۀ شخص ی با رخدادهای اطالعاتی ،تحریک
میشود.
وقتی شخصی منبع یا کانال اطالعاتی را مکانیابی میکند ،با آن
مواجه میشود یا به وی چنین منبع یا کانالی داده میشود،
تعدادی از رفتارهای کاربرد و ارزیابی اطالعات ،رخ میدهد.
منبع یا کانال اطالعاتی توسط انگیزههای فرد برای اطالعجویی
(نیاز اطالعاتی) ارزیابی میشود .این ارزیابیها میتوانند به
کاربرد آنی اطالعات بیانجامند.
)2افراد در قبال ،PAINحساسیت و واکنشهای مختلفی بروز
میدهند.
حساسیت و واکنشهای یک شخص به ،PAINمتأثر از متغیرهای
مرتبط با زمان و فضای هر رخداد اطالعاتی هستند .واکنشها نسبت به
یک منبع یا کانال اطالعاتی ،مبتنی بر توانایی شخص به معنابخش ی[]1
منبع یا کانال اطالعاتی ،بهکارگیری مؤثر آن نیاز اطالعاتی ،استفاده از آن
برای اتخاذ یک تصمیم ،انجام یک تکلیف یا تبیین یک عالقه ،درک
ارزش آتی آن و سازماندهی آن برای دسترس ی و استفادۀ بعدی میباشند
[1] - Sense- making
،PAIN )3 کاربرد آیندۀ اطالعات را پیشبینی میکند ،اما تضمین نمی-
کند ،PAIN .به منبع یا کانال اطالعاتی در برهۀ خاص ی از زمان و مکان،
ارزش مینهد.
این ارزش ممکن است به موازات اینکه فرد ،زندگیاش را سپری میکند،
دستخوش تغییر شود .کاربردها ،وظایف ،تصمیمات یا سطوح عالیق
پیشبینی شده ،جاودانه نخواهند ماند .ممکن است یک نیاز پیشبینی
شده تحقق نیابد ،به عبارت دیگر ،افراد وقتی نیازهای اطالعاتی آتی خود
را پیشبینی میکنند ،مرتکب اشتباهاتی میشوند و از سوی دیگر،
موقعیتهای ّ
متغیر ممکن است بر توانمندیهای شخص در انجام
سنجشهای صحیح و پا برجا از ،PAINتأثیر بگذارند.
)5 حساسیت به ،PAINسواد اطالعاتی مهّمی محسوب میشود.
چالش یافتن و کاربرد اطالعات در زندگی کاری و روزمرۀ ما،
توجّ ه به مجموعۀ مهارتها و سوادهایی که افراد به آنها برای
گذراندن زندگانی کارآمد و رضایتبخش در عصر اطالعات
نیاز دارند ،را افزایش داده است.
افراد باید کاربران مؤثر اطالعات باشند .همچنین ،آنها باید
سازندگان و مدیران ماهر مجموعۀ اطالعات شخصی خود
باشند ،که در آن اطالعات مورد نیازشان را گردآوری،
سازماندهی و ذخیره میکنند .مجموعۀ اطالعات شخصی باید
غنی باشد و به خوبی مدیریت شود،
به طور خالصه ،مدیریت اطالعات شخص ی ،شامل یک مجموعۀ
رفتار است که تالش میکند به فرآیندهای انتخاب ،حفظ و نگهداری
منابع و کانالهای اطالعاتی که مجموعۀ اطالعات شخص ی را شکل دهند،
نظم بخشد.
این فرآیندها تحتتأثیر و مبتنی بر توانایی هر فرد در درک اطالعات مورد
نیاز برای اهداف آنی و معوقه PAIN ،کاری یا ّ
تفننی ،هستند .کیفیت-
های مجموعۀ اطالعات شخص ی در وهلۀ نخست ،بستگی به چگونگی
ً
درک هر شخص از PAINخود و ثانیا ،چگونگی برگردان این درک به
فرآیندهای انتخاب ،خفظ و نگهداری منابع و کانالهای اطالعاتی سازندۀ
مجموعۀ اطالعات شخص ی ،خواهند داشت.
موجودیت ()Entity
عبارت است از مفهوم کلی یک پدیده ،ش ی ء یا فردی که می
خواهیم در مورد آن کسب اطالع کنیم .مثال کتابخانه یک
داشگاه یا بخش اورژانس یک بیمارستان یا مثال ابوریحان
بیرونی به عنوان یک دانشمند ایرانی یک موجودیت به حساب
می آیند.
در جهان واقعی که یک محیط اطالعاتی به حساب می آید ،انواع
مختلفی از موجودیتها وجود دارد.
صفت خاصه:
هر موجودیتی مجموعه ای از صفات خاصه دارد که هر یک از
این صفات دارای مقادیر مشخص ی هستند .به طور مثال
چنانچه مولف یک کتاب ،به عنوان یکی از موجودیتهای آن
کتاب به حساب آید ،چنین موجودیتی دارای صفات خاصه و
مقادیر زیر باشد:
مولف کتاب (موجودیت) -نام خانوادگی – تاریخ تولد -محل کار،
رتبه دانشگاهی ،تعداد کتابهای منتشره( -صفات خاصه)
مقادیر :مرتض ی کوکبی ،1332 ،دانشگاه شهید چمران ،استاد،
.12
انتخاب مجموعه صفات خاصه یک موجودیت یا تشخیص
مجموعه انواع موجودیت ها به عهده طراح پایگاههای داده
هاست .به این ترتیب ،اگر ما مقادیر ،صفات خاصه و
موجودیت را در کنار یکدیگر داشته باشیم ،یک محیط سه
بعدی ایجاد می شود که یک فضای اطالعاتی نامیده می شود.
این وسط ،اطالعات نقش حیاتی را ایفا می کند.
مثال:
موجوديت دانشجو
ركورد ها
فيلده
ا
كد دانشجویي
نام
نام خانوادگي
رشته
…
76024
محمد
علوي
ریاضي
..
78045
علي
احمدي
برق
...
...
مثال:
موجوديت درس
ركورد ها
فيلده
ا
كد درس
نام درس
تعداد واحد
نام استاد
…
112
فیزيك
3
احمدي
..
231
معارف
2
رضايي
...
...
ارتباط بین موجوديتها
استاد
دانشجو
ارائه درس
ثبت نام در درس
درس
بانك اطالعاتي فروش
سفارش
-كد سفارش
يك
چند
-كد مشتري
شماره سفارش -كد محصول
چند
-تاريخ سفارش
جزئيات سفارش
چند
محصول
-مقدار سفارش
....... -
تخفيف .......يك
مشتري
كد مشتري نام مشتري آدرس مشتري....... -
يك
كد محصول -نام محصول
قيمت محصول....... -
اجزاي اصلي بانكهاي اطالعات رابطهاي
•
خصلت يا صفت Attribute
بيان كننده ويژگيهاي يك موجوديت است مثال نام ،شماره
دانشجويي ،آدرس و ..براي دانشجو كه توسط ستونهاي جدول )يا
فيلد( نمايش داده ميشوندField .كوچكترين واحد ذخیره سازي
اطالعات است.
•
رابطه Relation
بيان كننده پيوند منطقي بین موجوديتها استمثال ارتباط
موجوديت دانشجو و كالس
•
•
آشنایی با پایگاه اطالعاتی اسناد
(مخصوص نسخ خطی)
http://www.asnad.org
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
پايگاه هاي اطالعاتي عددي
اين گونه پايگاه ها به طور برجسته داده هاي عددي را در بر مي
گیرند و بيشتر اطالعات موجود در اين پايگاه ها اعداد و ارقام
است .مانند پايگاه هايي كه در زمينه هاي داد و ستد ،آماري،
سري هاي زماني و غیره فعالند .از جمله پايگاه هاي عددي روي
وب پايگاه مالي ياهو است.
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
ي
پايگاه هاي اطالعاتي تصوير
اين پايگاه ها شامل تصاوير ثابت (عكس ،نقاش ي و گرافيك) و
متحرك هستند.
از جمله پايگاه هاي تصويري روي وب پايگاه تصويرياب ‹گوگل›
است كه امكان بازيابي تصاوير ثابت را داراست.
پايگاه هاي اطالعاتي صوتي
اين پايگاه ها به ارائه فايل هاي صوتي از جمله موسيقي،
سخنراني و غیره مي پردازند .از جمله پايگاه هاي قابل جستجوي
صوتي روي وب ،پايگاه جستجوي صداي آلتاويستا است.
مروری بر پیشینه پایگاههای اطالعاتی
پیشینه اساس ی ایجاد DBبه دهه 1960برمی گردد .زمانی
که مشخص شد اطالعات چه اهمیتی دارد و علم اطالع
رسانی خودرا به جهان علم نشان می داد.
این دهه نقطه عطف تولید پایگاههای اطالعاتی است .کمپانی
های ویلسون و باوکر نسبت به رایانه ای کردن نمایه ها اقدام
نمودند .با این کار ،حوزه ذخیره و بازیابی اطالعات را ایجاد
کردند.
دایالوگ یکی دیگر از پیشتازان تولید دی بی ها بود .از دیگر
پیشتازان تولید دی بی ها ،می توان به NLMاشاره کرد.
این دی بیIndex Medicus ،رااز سال 1879تولید می
کند .ولی از دهه 1960این نمایه را رایانه ای کرد .سپس آن را
MEDLARSنامید .جستجو ابتدا به صورت آفالین ب ود
ولی سپس جستجوی آنالین نیز پدید آمد .جستجوها می تواند
با واسطه کتابدار یا بی واسطه باشد .گاهی در گذشته ،صبر
می کردند تا سواالت جمع شود .جستجو به صورت
Batchیا گروهی بود.
کم کم فهمیدند که برای جستجوی بهتر در پایگاههای
اطالعاتی نیاز به تزاروس است .این تزاروسها نقش عمده ای
در جامعیت و مانعیت بازیابی اطالعات ایفا می کنند.
ضریب دقت Precisionو ضریب بازیافتRecall
این موارد را باید مد نظر داشت.
False Drop
ریزش کاذب
مهار واژگانی
در زبان مقید و کنترل شده ،روابط سلسله مراتبی ،مترادفات و
روابط بین مفاهیم آشکار و مشخص هستند .در این حالت،
ذخیره و بازیابی به سرعت و سهولت صورت می گیرد.
موثرترین عمل بازیابی :ترکیبی از زبانهای مختلف .شاید به
واسطه استفاده از یک زبان خاص با مشکالتی مواجه شویم.
پس بهتر است زبانها را با هم ترکیب کنیم .مثل زمانی که نمایه
سازی دستی و ماشینی را تلفیق می کنیم .چون ماشین به تنهایی
نمی تواند کار کند.
در فرایند مهار واژگانی ،مجموعه ای محدود از اصطالحها و
واژه های مجاز به کار می رود که باید در نمایه سازی و
جستجوی مدرک در یک نظام اطالع رسانی استفاده شود.
در این فرایند ،واژگان با گزینش اصطالح مرجح ا زمیان دسته
ای اصطالحها و واژه های دارای معنای مشابه ،مهار می شود.
این امر ،ماجرای کلمات با امالی مشابه و معنای متفاوت را
حل خواهد کرد .در نتیجه از ریزش کاذب جلوگیری می شود.
مفاهیم مرتبط با هم دسته بندی می شود .سلسله مراتب آنها
مشخص می شود .مثال سردسازی ،تهویه مطبوع ،یخ بندی .در
این حالت ،ارجاعهای نگاه کنید به ،مشخص می کند که از
مناسبترین واژه در این راه استفاده شود.
مهار واژگانی از ناسازگاری میان نمایه سازان در گزینش
اصطالحهایی برای مفهوم معین می کاهد ،و سبب سازگاری و
هماهنگی بیشتر میان آنها می شود.
به وسیله مهار واژگانی ،تصمیم گیری نمایه سازان مستند و
مقتدرانه است .در این شیوه از به کارگیری واژه های مبهم
جلوگیری می شود :باید از واژگان علمی و مناسب با نیاز استفاده
کننده بهره گرفت .واژه های تازه و جاری به واژه های منسوخ
ارجحیت دارند.
مترادفها کنترل می شوند .شکل واژه ها و ریشه های لغات کنترل
می شوند.
برای مهار واژگان از ابزارهایی مختلف استفاده می شود نظیر:
سرعنوانهای موضوعی یا اصطالحنامه
در واقع زمانی که با مدرک آشنا شدیم ،آن را تحلیل نمودیم،
مفاهیم مورد نظر را به اصطالحات نمایه ای بر می گردانیم.
نباید مفاهیم مبهم و نامرتبط به کار ببریم.
.1
.2
.3
.4
.5
.6
در هر صورت ،هر پایگاه اطالعاتی از چند جزء تشکیل شده است:
یک رابط کاربری
یک موتور کاوش برای پرسشها
پایگاه ذخیره اطالعات
اصطالحنامه جهت مستند سازی
نمایه سازی قوی
نگهداری ،توسعه و مدیریت پایگاههای اطالعاتی بسیار حائز اهمیت
است.
تعدادی از این موجودیتها مورد نظر طراحان و کاربران پایگاه
داده ها هستند یا به عبارتی کاربران این پایگاهها برای رفع نیاز
اطالعاتی خود از داده های ذخیره شده در این نوع موجودیتها
استفاده می کنند.
نام ،نام خانوادگی ،سال تولد ،جنسیت ،کتابخانه ،کتابداران،
شماره عضویت.
ممیزی اطالعات
مربوط به تهیه منابع اطالعاتی برای کارکنان بر اساس نیاز شغلی
آنهاست.
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
عناصر و مولفه هاي صنعت پيوسته
صنعت پيوسته از سه عنصر تشكيل شده است :
توليد كنندگان پايگاه اطالعاتي كارگزاران خدمات جستجوي پيوسته -جستجوگران اطالعات
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
وظايف توليد كنندگان پايگاه هاي اطالعاتي
-
طراحي ساختار پايگاه اطالعاتي
جمع آوري و انتخاب مدارك و نوشته ها
ورود اطالعات ،اطالعات كتابشناختي در قالب استاندارد
چكيده نويس ي (و يا ويرايش چكيده تهيه شده توسط مولف)
نمايه سازي با استفاده از واژگان كنترل شده
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
وظايف توليد كنندگان پايگاه هاي اطالعاتي
ي
روزآمد ساز فروش فايل پشتيبان و روزآمد شده برخي از آنها عالوه بر فرم الكترونيكي نمايه هاي چاپي را نیز تهيهمي كنند .مانند ويلسون
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
وظايف توليد كنندگان پايگاه هاي اطالعاتي
توليد كنندگان پايگاه اطالعاتي سه گروه زير را شامل
مي شوند:
نمايندگي هاي دولتي :مانند كتابخانه ملي پزشكي آمريكا ،توليدكننده پايگاه اطالعاتي MEDLINE
سازمان هاي دانشگاهي/حرفه اي ،مانند :توليد كننده پايگاهاطالعاتي PsycINFO
-سازمان هاي تجاري ،مانند :توليد كننده پايگاهSCISEARCH
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
وظايف كارگزاران خدمات جستجوي پيوسته
(يتس و نتو: )1999 ،
-
تهيه رابط كاربر.
تهيه نرم افزار جستجو.
دريافت مجوز از توليد كنندگان پايگاه هاي اطالعاتي.
در صورت امكان ،استاندارد نمودن ساختار ركوردها.
نصب و تنظيم پايگاه هاي اطالعاتي و ايجاد نمايه معكوس.
رشد و توسعه بازيابي پيوسته
وظايف كارگزاران خدمات جستجوي پيوسته
(يتس و نتو: )1999 ،
روزآمد سازي داده ها (روزانه ،هفتگي ،ماهانه). فروش به مشتريان. -ارائه خدمات و آموزش.
شبكه هاي كامپيوتري
شبكه كامپيوتري
مجموعهاي از كامپيوترهاي متصل به هم كه بین آنها تبادل اطالعات انجام ميشود را گويند .برخي از
مزاياي تشكيل شبكه ها عبارتند از :
·
·
·
·
امكان ارتباط كامپيوترها در نقاط مختلف جهان و حذف مسافتهاي فیزيكي
امكان تبادل اطالعات و منابع براي بهره برداري مشترك
افزايش كارائي ،سرعت و دقت در تبادالت
امكان مديريت متمركز اطالعات و اعمال سياستهاي امنيتي
شبكه ها از نظر نوع ارتباط ( :به دو دسته تقسيم ميشوند)
شبكة نظیربهنظیر()Peer – to – Peer
شبكةمشتريكارگزار Client /Server
شبكه ها از نظراندازه
الف -شبكههاي محلي)Local Area Network( LAN
ب -شبكههاي بینشهري) Metropolitan Area Network( MAN
ج-شبكههايگسترده)Wide Area Network(WAN
ضمنا شبكه هاي درون سازماني را Intranetگويند كه اگربه شبكه بیروني مثال
اينترنت وصل شود آن را Extranetگويند.
مقايسه شبكه ها از لحاظ فاصله
انواع شبكه از نظر توپولوژي اتصال
يا هم بندي(نمايش )Demo3
اجزاي شبكه
الف ـ اجزاي منطقي
پروتكل شبكه :به معني قواعد و قوانین خاص ي كه ارتباط كامپيوترها بر آن اساس صورت ميگیرد
مثل TCP/IPيا IPX
• سيستم عامل :سيستم عامل شبكه كه بر روي سرور نصب و مديريت بر شبكه را بعهده دارد.
ب ـ اجزاي فیزيكي
كامپيوترهاي سرور ،ايستگاههاي كاري و امكانات جانبي مثل چاپگر
محيط ارتباطي باسيم يا بيسيم ( )Medium
ساير اجزاي ديگر , Gateway,Bridge,Repeater,Modem,
Network Interface Card(NIC), Hub ,Switch, Router
اجزاي شبكه
: محيط انتقال اطالعات با سيم شامل
•Twisted pair
•Coaxial cable
•Fiber-optic cable
Twisted pair
Two wires twisted together. –
Telephone company uses twisted-pair
copper wires to link telephones.
اجزاي شبكه
Coaxial cable
Also two wires: –
One of the wires is woven of fine strands of
copper forming a tube.
The wire mesh surrounds a solid copper wire
Space between has a non-conducting material.
Makes them more impervious to outside noise.
•
•
•
•
اجزاي شبكه
Fiber-optic cable
Light is –
electromagnetic.
Can transmit more –
information down a
single strand.
It can send a wider •
set of frequencies.
Each cable can send –
several thousand
phone conversations
or computer
communications.
محيط انتقال اطالعات بيسيم
Wireless Communications Media
Include:
Microwave –
Satellite –
Infrared –
اجزاي شبكه
Microwave
Transmission
Repeater - a device that receives a radio
signal, strengthens it and sends it on.
اجزاي شبكه
Communications satellites - microwave
repeaters in space.
Satellite
Transmission
اجزاي شبكه
Bandwidth - refers to the amount of
information that a communications
medium can transfer in a given amount of
Bandwidth
Measurements
time.
Bandwidth Pipe Analogy
Bandwidth Highway Analogy
انواع سخت افزارهاي مورد استفاده در شبکه
:Hubاتصال كامپيوترهاي مختلف را به يكديگر ممكن ميسازد به گونهاي كه در آن واحد فقط يك لينك ارتباطي را
برقرار ميكند( انواع مختلف پسيو ،اكتيو و هوشمند)
:Switchوسيلهاي است كه اطالعات دريافتي روي پورت ورودي را به مقصد موردنظر آدرس دهي و ارسال ميكند در
اين صورت امكان وجود چند ارتباط همزمان وجود دارد
: Repeaterبراي تقويت سيگنالهاي ارتباطي بكار ميرودو منجر به افزايش طول كابلها ميشود
: Bridgeشبيه تكرار كننده است با اين تفاوت كه فقط سيگنالها را به كامپيوتر موردنظر ارسال ميكند
: Routerمسیر مناسب را براي ارسال اطالعات از يك نقطه به نقطه ديگر پيدا ميكند
: Gatewayمسیريابي بین دو شبكه با پروتكلهاي متفاوت كه عمل ترجمه پروتكلها را هم انجام ميدهد
: NICكارت واسط شبكه كه روي كامپيوتر قرار ميگیرد
:Modemبراي تبديل اطالعات آنالوگ به ديجيتال و بالعكس استفاده ميشود.
روشهاي دستيابي (روش استفاده از محيط انتقال براي
جلوگیري از تصادم يا Collisionدر شبكه)
•استفاده از CSMA/CDيا روش )Ethernet ( Contention
• روش CSMA/CA
•استفاده از )Token Ring (Token Passing
• استفاده از روش Demand Priority
Token
Workstation
Hub
راهبردهاي جستجو
اپراتورهاي بولین )(Boolean Operators
اپراتورهاي بولین از منطق بولین گرفته شده است ونظامي
است كه رياض ي دان انگليس ي جورج بول ( )1862-1815آن را
توسعه داد (هاتون و هاتون.)1999 ،
راهبردهاي جستجو
اپراتورهاي بولین )(Boolean Operators
اساس جستجوي بولین بر پايه اپراتورهاي AND,OR ,
NOTاست.
راهبردهاي جستجو
اپراتور AND
اپراتور ANDهنگامي مورد استفاده قرار مي گیرد كه درصدد
محدود كردن نتيجه جستجو باشيم .هنگامي كه اين اپراتور بین
دويا تعداد بيشتري كليد واژه قرار داده مي شود به اين معنا
است كه كاربر ،از نظام مي خواهد كه فقط اقالمي كه تمامي
آن كليد واژه ها در آن آمده و تاثیر يكي بر ديگري مورد بحث قرار
گرفته است بازيابي شود به همین دليل ،نتيجه جستجو
محدودتر مي شود.
راهبردهاي جستجو
اپراتو ر بولین AND
راهبردهاي جستجو
اپراتور OR
ORاپراتور ديگري است كه وارد كردن آن بین دو يا چند كليد
واژه به معناي گسترش حوزه جستجو است .هنگامي كه اين
اپراتور مورد استفاده قرار گیرد به معناي اين است كه تمامي
مداركي كه هركدام از كليد واژه ها صرفا در آنها آمده است
بازيابي شود.
راهبردهاي جستجو
اپراتور بولین OR
راهبردهاي جستجو
اپراتور NOTيا BUT
سومین اپراتور بولین كه كمتر از بقيه استفاده مي ش ود اپراتور
NOTاست كه همچنین اپراتور BUTهم ناميده مي شود.
اين اپراتور هنگامي استفاده مي شود كه قصد حذف كليد واژه
اي را داشته باشيم.
راهبردهاي جستجو
اپراتور بولین NOT
راهبردهاي جستجو
اپراتورهاي بولین
هنگامي كه از اپراتورهاي مختلف بولین در يك جستجو
استفاده مي شود بايد از روش ي به نام تودرتو استفاده شود .بر
اين اساس كليدواژه هايي را كه مي خواهيم يكي از آنها هربار
بازيابي شوند در پرانتز قرار دهيم.
Liver AND (cat OR dog OR horse) NOT mouse
راهبردهاي جستجو
جستجوي عبارتي
جستجوي عبارتي شامل كليد واژه هايي است كه بايد كنار
يكديگر بيايند .از اين اپراتور هنگامي استفاده مي شود كه كليد
واژه هاي مورد نظر كاربر حتما در كنار يكديگر و همچنین به
نظمي كه وارد مي كند پشت سر هم بيايند.
راهبردهاي جستجو
جستجوي مجاورتي
جستجوي محاورتي شامل كليدواژهايي مي شود كه كاربر مي
خواهد نزديك يكديگر بيايند .در اين حالت كاربر كليدوا ژهاي
يكديگر قرار
مهم را تشخيص مي دهد و آنها را به فاصله نزديك
مي دهد.
راهبردهاي جستجو
جستجوي مجاورتي و بازيابي مدارك مربوط تر
براي مثال كاربري مي خواهد يادگیري زبان خارجي توسط
كودكان را مورد پژوهش قرار دهد در اين مورد كاربر به نظام
اين دستور را مي دهد كه عبارت ”يادگیري زبان خارجي“ را
نزديك كليد واژه ”كودكان“ در يك جمله يا پاراگراف ،بازيابي
كند.
راهبردهاي جستجو
جستجوي مجاورتي
در بعض ي از نظام هاي پيشرفته بازيابي اطالعات،
مي توان فاصله بین كلمات را نیز تعيین نمود .اين عمل
جستجوي مجاورت ناميده مي شود.
راهبردهاي جستجو
جستجوي ميداني
جستجوي ميداني توانايي محدود كردن جستجو به فيلدي
خاص است .به طور معمول فيلدهاي مختلفي در نظامهاي
بازيابي اطالعات در نظر گرفته مي شوند كه كاربر ،از آن طريق
مي تواند جستجوي خود را محدود كند.
راهبردهاي جستجو
جستجوي ميداني
توانايي محدود كردن جستجو به فيلدي معین مانند عنوان،
موضوع ،چكيده و مولف میزان ربط مدرك بازيابي شده را
افزايش مي دهد.
راهبردهاي جستجو
جستجوي زبان طبيعي
جستجوي مبتني بر منطق بولین ،به عنوان موثرترين راه براي بازيابي
اقالم مربوط در نظام هاي بازيابي اطالعات پيوسته ،در ميان كتابداران
به عنوان واسطه هاي اطالعاتي مورد پذيرش قرار گرفته است .اما
امروزه جستجو با زبان طبيعي نیز جايگاهي هرچند كوچك را به خ ود
اختصاص داده است (تمايلو و پكر.)1998 ،
راهبردهاي جستجو
جستجوي به زبان طبيعي
جستجو بر پايه پردازش به زبان طبيعي بنا شده است كه در
سالهاي اخیر در كانون توجه نظام هاي بازيابي اطالعات و
تعامل انسان و رايانه قرار گرفته است (كريمر.)2002 ،
راهبردهاي جستجو
جستجوي زبان طبيعي
در جستجو به زبان طبيعي ،كليد واژه يا مفاهيم كليدي و مهم از
متن سوال استخراج نمي شوند بلكه سوال به همان صورت
مطرح شده به سيستم داده مي شود .مثالهاي زير نمونه اي از
جستجو به زبان طبيعي مي باشند:
?What is the distance in miles from the earth to the sun
Who was the first Afro-American to win the Nobel prize
?in literature
?What is the definition of opaque
راهبردهاي جستجو
موتورهاي جستجوي زبان طبيعي
: نمونه هايي از موتورهاي جستجو به زبان طبيعي عبارتند از
ASK (www.ask.com)
Homerweb (www.homerweb.com)
Brainboost (www.brainboost.com)
Vroosh (www.vroosh.com/adv-search.html)
Answerbus (www.answerbus.com)
راهبردهاي جستجو
جستجوي استنادي
جستجوي استنادي به اين صورت عمل مي كند كه معموال
نويسندگان در رشته ها و موضوعات مختلف به آثار مربوط به
اثري كه در حال تاليف آن هستند استناد مي كنند ،سپس آن
استنادات را در بخش منابع و مآخذ مي آورند ،حال از اين منابع مي
توان براي بازيابي منابع مربوط استفاده نمود .به عالوه ،با مراجعه
به آثار استناد شده مي توان از منابع و مآخذ آنها منابع مربوط
ديگري را بازيابي نمود (ژاك سو.)2004 ،
راهبردهاي جستجو
جستجوي فراپيوندي
موفقيت موتور جستجوي گوگل كه نتايج جستجو را بر اساس
تعداد فراپيوندهايي كه به يك صفحه شبكه اي پيوند خورده
اند بازيابي و به نمايش مي گذارند ،مفهوم جستجوي استنادي
را وارد دنياي منابع رايگاه شبكه اي نمود.
راهبردهاي جستجو
ساير امكانات جستجو
ي
كوتاه ساز ي
ريشه ساز محدوديت زباني حساسيت به حروف بزرگ و كوچك -محدود كردن زماني
راهبردهاي جستجو
كوتاه سازي
كوتاه سازي ،عمل اضافه كردن عالمتي به ابتدا يا انتهاي ريشه
يك كلمه ،براي بازيابي حاالت مختلف آن كلمه است.
در بيشتر نظامهاي بازيابي اطالعات عالمتي كه به كار مي رود
ستاره (*) است.
راهبردهاي جستجو
امكانات جستجو
ريشه سازي
استفاده از اين اپراتور به كاربر اجازه مي دهد تا كلماتي را
بازيابي كند كه فقط در يك يا دو حرف با يكديگر فرق دارند.
راهبردهاي جستجو
امكانات جستجو
مثال ريشه سازي
مثال براي بازيابي كلمات woman,womenمي توان اين
كلمه را به شكل wom*nتايپ كرد .عالمت ستاره موجب
مي شود كه هر دو حالت كلمه بازيابي شود.
راهبردهاي جستجو
امكانات جستجو
محدوديت زباني
برخي از نظامهاي بازيابي اطالعات ،مداركي را كه به زبانهاي
مختلف تاليف شده است ،نمايه مي كنند.
محدوديت زباني در واقع توانايي محدود كردن جستجو به زبان
مورد نظر كاربر است.
راهبردهاي جستجو
امكانات جستجو
حساسيت به حروف بزرگ و كوچك
اين ويژگي عمدتا به زبان هاي التین و جستجوي آنها ربط پيدا
مي كند .برخي از رابط ها ،در زمان جستجو با حروف كوچك و
يا بزرگ (بويژه در مورد عملگرهاي بولي) نتايج متفاوتي را ارائه
مي دهند.
راهبردهاي جستجو
امكانات جستجو
محدود كردن زماني
يكي ديگر از ويژگي هاي مهم ابزارهاي بازيابي اطالعات ،توانايي
آنها در محدود كردن جستجو به زماني خاص است .به اين
ترتيب كاربر هم مي تواند جستجوي خود را دقيقا به زماني
خاص مثال يك سال يا حتي يك ماه محدود كند و يا اينكه به
دوره اي خاص كه شامل چندين ماه يا سال است ،محدود
كند.
راهبردهاي جستجو
راهبردهاي بهبود جستجو
نظام اطالعاتي متناسب با موضوع مورد نظر خود و يا كاربر راانتخاب نماييد.
روش جستجو در نظام مورد نظر خود را از طريق منوي كمكفرا گیريد.
مفاهيم مهم را در جستجوي خود تشخيص دهيد. انتخاب كردن كليد واژه هايي كه مفاهيم مورد نظر شما راتعريف مي كنند.
راهبردهاي جستجو
ادامه راهبردهاي بهبود جستجو
در نظر داشتن مترادف ها ،اسامي علمي ،اصطالحات مرتبط ويا ساير كليد واژه هاي كه مي تواند جستجو را محدود و به
بازيابي بهتر كمك كند.
در نظر داشتن جستجو كه ممكن است كاربرد داشته باشد ،ازقبيل كوتاه سازي ،اپراتورهاي مجاورت ،اپراتورهاي بولین و
غیره
راهبردهاي جستجو
ادامه راهبردهاي بهبود جستجو
كاراكترهاي مشخص شده براي هر كدام از اپراتورهاي بولین را درهر نظام مشخص و بر اساس آنها ،جستجو را انجام دهيد.
ارزيابي اقالم بازيابي شده در صورت نياز و عدم بازيابي اقالم مناسب ،راهبرد جستجويخود را تغيیر دهيد.
در صورت استفاده از موتورهاي جستجو و عدم بازيابي اقالممناسب ،عمل جستجو را در موتور جستجوي ديگري تكرار نماييد.
راهبردهاي جستجو
نكاتي در رابطه با جستجو
اگر جستجوي شما به بازيابي اقالم فراواني منجر شده است
كه به موضوع شما مربوط نيستند يا ربط اندكي دارند ،نكات
زير را در نظر بگیريد:
جستجوي خود را به فيلد خاص ي از جمله عنوان ،موضوع وچكيده محدود نماييد.
از كليد واژه هاي خاص تر استفاده نماييد .خصوصا استفادهاز اسامي تخصص ي و علمي
راهبردهاي جستجو
نكاتي در رابطه با جستجو
كليد واژه هاي بيشتر را با استفاده از اپراتور ANDاضافهنماييد.
اگر به اقالم خاص ي عالقه مند نيستيد با استفاده از اپراتور NOTمانع از بازيابي آنها شويد.
در صورت امكان جستجوي مجاورت و عبارتي استفادهنماييد.
راهبردهاي جستجو
نكاتي در رابطه با جستجو
اما اگر جستجوي شما اقالم اندكي را بازيابي كرده است كه
شما آن را كافي تشخيص نمي دهيد ،نكات زير را در نظر داشته
باشيد:
كار
ممكن است كليد واژه هاي بسيار خاص ي را بهرفته ،زياد
برده باشيد و يا تعداد كليد واژه هاي به كار
كمتري دارند حذف
باشد ،بنابراين آنهايي را كه اهميت
كنيد.
راهبردهاي جستجو
نكاتي در رابطه با جستجو
اگر كليد واژه هاي به كار رفته داراي مترادفات يا اسامي علمي ميباشند ،آنها را با يكديگر ORكنيد.
از كوتاه سازي كلمات براي بازيابي اقالم بيشتر ،استفاده نماييد. امالي كلمات را مورد بررس ي قرار دهيد .ممكن است كليد واژه هااشتباه وارد شده باشد.
بار ديگر روش جستجو در نظام مورد نظر خود را مورد بررس ي قراردهيد.
ابزارهاي جستجوي رايگان
ابزارهاي جستجوي اينترنت
ابزارهاي جستجو ،اطالعات را از محيط شبكه جمع آوري،
نمايه سازي ،طبقه بندي ،جستجو و در اختيار كاربران قرار
مي دهند.
ابزارهاي جستجوي رايگان
ابزارهاي جستجوي شبكه اي
ابزارهاي جستجوي شبكه اي خود داراي طبقه بندي هايي
هستند كه اهم آنها عبارتند از:
موتورهاي جستجو )(Search engine فراموتورهاي جستجو ))Meta search engine -فهرست هاي راهنما )(Directory
ابزارهاي جستجوي رايگان
موتورهاي جستجو
در حال حاضر ،موثرترين ابزار جستجو در شبكه موتور
جستجو است.
ابزارهاي جستجوي رايگان
تاريخچه موتورهاي جستجو
موتورهاي جستجو از سال 1990در دسترس عموم قرار
گرفتند (ماركيني.)2001 ،
ابزارهاي جستجوي رايگان
موتورهاي جستجو
در حال حاضر در شبكه جهان گستر صدها موتور جستجو وجود دارد ولي
ترافيك اصلي جستجو بر روي تعداد اندكي از اين خدمات مانند موارد زير
است:
)Google (www.google.com
)Altavista (www.altavista.com
)Yahoo (www.yahoo.com
)MSN (www.msn.com
ابزارهاي جستجوي رايگان
سااختار موتورهاي جستجو
موتورهاي جستجو از نرم افزارهايي براي جستجوي شبكه و
ذخیره سازي آنها در نمايه خود استفاده مي كنند كه روبوت
) (Robotناميده مي شوند.
ابزارهاي جستجوي رايگان
ساختار یک موتور جستجو
ابزارهاي جستجوي رايگان
مشكالت ساختار يك موتور جستجو:
محدوديت فضاي ذخیره سازي اطالعات با توجه بهحجم عظيم اطالعات
-پايین بودن سرعت روزآمدسازي
ابزارهاي جستجوي رايگان
موتورهاي جستجو:
بيشترين موتورهاي جستجو در كشور آمريكا قرار دارند و
بيش از 90درصد از منابع شبكه اي موجود در شبكه به
زبان انگليس ي مي باشد.
ابزارهاي جستجوي رايگان
رتبه بندي صفحات:
عمل رتبه بندي صفحات منحصرا با استفاده از نمايه
موتور جستجو انجام مي شود .همچنین در ارتباط با شي وه
رتبه بندي صفحات توسط موتورهاي جستجو ،اطالعات
مشخص و جامعي در دسترس نيست.
ابزارهاي جستجوي رايگان
نمايه سازي در موتورهاي جستجو:
به طور معمول ،دو روش براي نمايه سازي در موتورهاي
جستجو وجود دارد .روش غالب اين است كه روبوتها
شبكه را مورد جستجو قرار مي دهند و صفحات جديد يا
روزآمد شده را به نمايه موتور جستجو ارسال مي كنند.
ابزارهاي جستجوي رايگان
نمايه سازي در موتورهاي جستجو:
روش ديگر نماي سازي موتورهاي جستجو ،نمايه سازي
تسليم دستي آدرس وب سايت مورد نظر توسط مديران مي
باشد.
ابزارهاي جستجوي رايگان
رابط كاربر )(User Interface
رابط كاربر از دو بخش تشكيل مي شود ،اول جعبه جستجو
است كه كاربر كليد واژه ها يا عبارتهاي مورد نظر خود را در
آن وارد مي كند و دوم رابطي است كه اقالم بازيابي شده از
طريق موتور جستجودر آن پديدار مي شود.
ابزارهاي جستجوي رايگان
رابط كاربر )(User Interface
موتورهاي جستجو به طور معمول داراي دو رابط كاربري
مي باشند كه يكي براي جستجوي ساده است و معموال
براي افراد مبتدي مناسب مي باشد .ديگري رابطي است كه
براي انجام جستجوهاي پيشرفته در نظر گرفته شده است.
ابزارهاي جستجوي رايگان
ابرموتورهاي جستجو
موتورهاي جستجو ابزارهاي بازيابي مناسبي هستند كه
براي بازيابي اطالعات بوجود آمده اند .در واقع ،ابرموت ور
جستجو مهمترين و قدرتمندترين ابزار جستجو در شبكه مي
باشند.
ابزارهاي جستجوي رايگان
نقاط قوت ابرموتورهاي جستجو
نقطه قوت اصلي ابرموتور ،جستجوي همزمان چندين
موتور جستجو و اعمال گزينه هاي مختلف جستجو كه
براي رتبه بندي نتايج موجود است مي باشد.
ابزارهاي جستجوي رايگان
نقاط ضعف ابرموتورهاي جستجو
ابرموتورهاي جستجو معموال كاوش جامعي از موتورهاي
جستجوي اعالم شده به عمل نمي آورند.
بسياري از ابرموتورها در واقع موتورهايي را كاوش مي كنند
كه يا آنچنان معروف نيستند يا كارايي بااليي در بازيابي
اقالم مربوط ندارند.
ابزارهاي جستجوي رايگان
فهرست هاي راهنما (دايركتوري)
فهرست هاي راهنما سياهه هاي موضوعي منابع اينترنت
هستند كه به صورت سلسله مراتبي منظم
شده اند.
ابزارهاي جستجوي رايگان
فهرست هاي راهنما
مزيت ها
فهرست هاي راهنما شامل منابع كمتري در مقايسه باموتورهاي جستجو مي باشند.
بسياري از فهرست هاي راهنما ،منابع انتخابي را رتبهبندي ،تفسیر و طبقه بندي مي كنند.
-احتمال بازيابي نتايج مربوط افزايش مي يابد.
ابزارهاي جستجوي رايگان
فهرست هاي راهنما
نقاط ضعف
سازماندهي سلسله مراتبي اختياري. روزآمد سازي نامنظم. -ذهني بودن رتبه بندي و تفسیر منابع.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
CSA
www.csa.com
موضوعات تحت پوشش آن شامل :علوم زيستي و آبزيان،
علوم كامپيوتر ،علم مواد و مهندس ي ،هوافضا ،علوم انساني و
اجتماعي مي باشد .در حال حاضر ،امكان دسترس ي به بيش از
70پايگاه اطالعاتي را فراهم
مي سازد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
The Dialog Corporation
www.dialog.com
ديالوگ ،شركتي وابسته به شركت بزرگ تامسون مي باشد كه
يكي از بزرگترين توليد كنندگان و سرمايه گذاران بر ر وي
اطالعات است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
EBSCO Publishing
www.epnet.com
EBSCOيكي از پيشگامان جهاني دسترس ي به اطالعات از
طريق خدمات اشتراك مجالت چاپي و الكترونيكي ،توليد و
توسعه پايگاه هاي اطالعاتي تحقيقاتي ،دسترس ي پيوسته به
بيش از 100پايگاه اطالعاتي و هزاران مجله الكترونيكي است
(تنوپیر.)2003 ،
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Elsevier Engineering Information Inc.
www.ei.org
در اوايل سال 1998شركت اطالعات مهندس ي كه از سال
1884به تهيه و چاپ نمايه نامه مهندس ي و سپس به توليد
پايگاه اطالعاتي كاميندكس بر اساس همان نمايه چاپي مشغول
بود ،توسط الزوير ساينس خريداري شد و به اين ترتيب
Elsevier Engineering Information
پايه گذاري شد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Elsevier Science
www.elsevier.com
الزوير ساينس از ناشران جهاني و از پيشگامان توليد و ارائه
اطالعات در زمينه هاي علمي ،فني و پزشكي است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
ScienceDirect
www.sciencedirect.com
ساينس دايركت يكي از بزرگترين مجموعه هاي الكترونيكي مي
باشد كه از سال 1997توسط Elsevierدر زمينه هاي
علوم ،تكنولوژي و پزشكي تهيه و ارائه مي شود.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Emerald
www.emeraldinsight.com
Emeraldاز ناشران عمده دانشگاهي و انگليس ي زبان در
زمينه متون مديريت ،مديريت اطالعات و خدمات كتابخانه و
علم اطالع رساني است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Gale Group
www.galegroup.com
اين شركت در اواسط دهه 1970شكل گرفت و به علت
وسعت ،دقت و مناسب بودن داده هايش و نیز كتابهاي پيوسته
و ميكروفيلم هايش ،مشهور است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Ingenta connect
www.ingentaconnect.com
اين كارگزار ،پيشگامان تهيه و انتشار اطالعات و پايگاههاي
مقاالت تمام متن ،چكيده و استناد است و امكان دسترس ي به
28هزار نشريه از بيش از 200ناشر در همه زمينه هاي
موضوعي را فراهم مي آورد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
JSTOR
www.jstor.com
JSTORدسترس ي پيوسته به صدها مجله علمي را از
ناشران مختلف فراهم مي نمايد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
OCLC
www.firstsearch.com
ا.اس.ال.س ي كه از دهه 1970خدمات گوناگوني را براي
كتابخانه ها در سراسر جهان ارائه نموده است ،از سال ،1991
First Searchرا كه مجموعه اي متنوع از 78پايگاه
اطالعاتي در زمينه هاي موضوعي مختلف است ،ارائه مي نمايد
(تنوپیر.)1994 ،
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Paratext
www.paratext.com
پاراتكست ،شركت انتشاراتي مستقلي است كه در سال 1993
ايجاد شد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Questel-Orbit
www.questel.orbit.com
فرانسه
كوستل-اربيت قسمتي از ارتباط راه دور چندرسانه اي
است و امكان دسترس ي به پايگاه هاي اطالعاتي اصلي عل وم و
فنون 25 ،پايگاه ثبت اختراعات و اكتشافات 19 ،پايگاه عالئم
تجاري و نیز پايگاه هاي علمي ،فني و تجاري و اخبار را فراهم مي
كند.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Questel-Orbit
www.questel.orbit.com
اربيت نام نرم افزاري است كه توسط شركت توسعه نظام
) (SDCبه وجود آمد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Thomson ISI
www.isinet.com
موسسه اطالعات علمي ،با بيش از 45سال سابقه ،يكي از
توليد كنندگان بزرگ اطالعات مي باشد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Sagepublications
www.sagepublications.com
ناشر بین املللي مستقل كتاب ،مجالت و رسانه هاي الكترونيكي
است و بيش از 325مجله را منتشر مي كند .امكان جستجوي
رايگان اطالعات كتابشناختي در اين پايگاه وجود دارد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Swets Information Services
www.swets.com
از سال Swetswise ،2002كه مجموعه مجالت
الكترونيكي پيوسته اين ناشر است ،ارائه مي شود.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Wiley
http://www3.interscience.wiley.com/cgibin/home
اين شركت از سال 1997از طريق Wiley InterScienceامكان
دسترس ي پيوسته به هزاران مجله تمام متن ،خدمات مرجع،
كتاب هاي الكترونيكي و پايگاه هاي اطالعاتي در زمينه هاي
علوم ،تكنولوژي و پزشكي را فراهم نموده است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
LexisNexis
www.lexisnexis.com
خدمات لكسيس اولین خدمات اطالعاتي حقوقي تمام متن
تجاري است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Ovid Technologies, Inc
www.ovid.com
اويد كه سابقا با نام BRSمعروف بود ،از پيشگامان بین
پزشكي،
املللي خدمات اطالعاتي دانشگاهي و تحقيقاتي علوم ،
حقوق ،الكترونيك ،آموزش و تجارت است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
)ProQuest (Bell-Howell
www.proquest.com
بل – هاول كه سابقا به UMIمعروف بود ،در سال 1938
تاسيس شد كه فرم ميكروفيلمي مجالت را تهيه مي نمود.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
)ProQuest (Bell-Howell
www.proquest.com
اكنون اين شركت امكان دسترس ي به يكي از بزرگترين مخازن
محتوايي پيوسته در جهان را فراهم مي كند.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
)ProQuest (Bell-Howell
www.proquest.com
امروزه دانشجويان ،اعضاي هيأت علمي ،محققان و كاربران
كتابخانه ها در سراسر جهان ،از طريق خدمات اشتراكي
ProQuestبه بيش از 4هزار روزنامه و مجله ،بيش از 1/5
ميليون پايان نامه ،تعداد زيادي پايگاه اطالعاتي و طيف وسيعي
از منابع ،دسترس ي دارند.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
STN International
www.stn.international.de/de
شبكه اطالعات علمي و فني بین املللي در زمينه هاي ان رژي،
فیزيك ،رياض ي و حوزه هاي وابسته ،تاسيس شده است
(تنوپیر.)2003 ،2002 ،
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
H.W. Wilson Company
www.hwwilson.com
شركت ويلسون با توليد 15پايگاه تمام متن مجالت 7 ،پايگاه
زندگي نامه 18 ،پايگاه نمايه و 8پايگاه چكيده 5 ،مجموعه
فهرست ،يك پايگاه تصاوير هنري و تعداد زيادي تك نگاشت
مرجع ،به ارائه اطالعات و خدمات مشغول است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Wolters Kluwer
www.wolters-kluwer.com
اين شركت از ناشران و فراهم آورندگان جهاني خدمات و
حسابداري،
توليدات اطالعاتي در زمينه هاي سالمت ،ماليات،
خدمات مالي و صنفي ،آموزش ي و حقوق است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
netlibrary
www.netlibrary.com
اين كتابخانه الكترونيكي را ا.س ي.ال.س ي در ماه اوت 1999
ايجاد كرد و هم اكنون حدود يكصدهزار جلد كتاب الكترونيكي
علمي ،مرجع ،داستاني و غیرداستاني را در قالب هاي
HTMLو PDFشامل مي شود.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
netlibrary
www.netlibrary.com
در اين كتابخانه الكترونيكي نرم افزار ebrary Reader
فراهم
امكان دسترس ي و مشاهده متن كامل اسناد كتابخانه را
مي نمايد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
24*7
http://marketting.books24*7.com
اين كتابخانه الكترونيكي در سال 1999تاسيس شد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Questia
www.questia.com
اين كتابخانه امكان دسترس ي پيوسته به روزنامه ها و مجموعه
اي از كتاب ها و مقاالت مجالت بيش از 235ناشر در زمينه
هاي علوم انساني و اجتماعي را فراهم آورده است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
National Academies Press
http://www.nap.edu/
تعداد زيادي از عناوين كتابها در قالب PDFارائه
مي شود.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Gutenberg Project
http://www.gutenberg.org/
كتابخانه هاي الكترونيكي گوتنبرگ (پروژه گوتنبرگ) قديمي ترين
و اولین و بزرگ ترين مجموعه منفرد كتابهاي الكترونيكي رايگان
است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
)National Agricultural Library (NAL
http://www.nalusda.gov/
كتابخانه ملي كشاورزي آمريكا از مهم ترين نهادهاي اطالع
رساني كشاورزي است.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Education Resources Information Center
)(ERIC
اريك
مركز منابع اطالعات آموزش و پرورش (اريك) زير نظر اداره
آموزش و پرورش آمريكا ،در سال 1964بنياد نهاده شد (تنوپیر،
.)2004
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Education Resources Information Center
)(ERIC
اريك
اريك حوزه علوم تربيتي و زمينه هاي وابسته به تعليم و تربيت
را تحت پوشش دارد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
Education Resources Information Center
)(ERIC
اريك
نشريات و خدمات اريك هم به صورت پيوسته و هم بر روي
لوح هاي فشرده نوري از طريق كارگزاران مختلف قابل
دسترس ي است .اريك داراي نسخه هاي رايگان در وب مي باشد.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي پيوسته خارجي
PubMed Central
www.pubmedcentral.nig.gov
اطالعات ذخیره شده در اين پايگاه ها ،به ويژه مدالين ،به طور
منظم روزآمد مي شود و محققان مي توانند گستره وسيعي از
اطالعات پزشكي را در اين وب سايت ،بازيابي نمايند.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي فارس ي
پژوهشگاه اطالعات و مدارك علمي ايران
اين پژوهشگاه از سال 1347با نام مركز اطالعات و مدارك
علمي ايران كار خود را آغاز نمود.
میزبان هاي پيوسته
میزبان هاي فارس ي
پژوهشگاه اطالعات و مدارك علمي ايران
پژوهشگاه اطالعات و مدارك علمي ايران پايگاه هاي اطالعاتي
عمومي و تخصص ي توليد مي كند و چندين سال است كه
توليدات خود را در شبكه اينترنت قرار داده است.
فصل پنجم:پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
فهرست
-
پايگاه اطالعاتي علوم
پايگاه هاي اطالعاتي علوم كشاورزي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پايه
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم انساني و هنر
پايگاه هاي اطالعاتي عمومي
پايگاه هاي اطالعاتي فارس ي
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه اطالعاتي علوم كشاورزي:
عنوان اصلي :اگريكوال (پايگاه اطالعاتي كشاورزي)
پوشش موضوعي :كشاورزي
تعداد ركورد 3/3 :ميليون
پوشش زماني -1970 :
نوع اطالعات :اطالعات كتاب شناختي +چكيده
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم كشاورزي:
عنوان :پايگاه علمي ،فني و كشاورزي () CAB
پوشش موضوعي :كشاورزي ،ژنتيك گياهي ،حفاظت گياهان،
تغذيه ،باغداري ،جنگلداري و علوم زيستي ،دامپزشكي،
محصوالت زراعي ،آفت كشها و آب و خاك.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم كشاورزي:
عنوان :پايگاه علمي ،فني و كشاورزي () CAB
اين پايگاه داراي اصطالحنامه مي باشد .با استفاده از اطالعات
اين پايگاه ،پايگاه هاي فرعي زير تهيه
مي شوند :
Soil CD, Hort CD, Vet/Beast, Vet CD, Beast CD
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم كشاورزي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم و تكنولوژي غذايي )(FSTA
پوشش موضوعي :بيوتكنولوژي ،بيوشيمي ،بهداشت و سالمتي،
بهداشت عمومي ،علوم و تكنولوژي ،تحقيق و توسعه،
نوشيدني ها ،علوم لبني ،غذا و كشاورزي.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم كشاورزي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم و تكنولوژي غذايي )(FSTA
تعداد ركورد :بيش از 650000ركورد اطالعاتي
پوشش زماني-1969 :
نوع اطالعات :اطالعات كتاب شناختي+چكيده
منابع اطالعاتي :مقاالت 2200مجله ،كتاب ،مقاالت كنفرانس
ها و ...
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم پزشكي ()Medline
نوع اطالعات :ركوردهاي سال هاي 1974-1966فقط
اطالعات كتاب شناختي را ارائه مي دهند و فاقد چكيده مي
باشند اما ركوردهاي سال 1975به بعد ،عالوه بر اطالعات
كتاب شناختي داراي چكيده نیز هستند.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم پزشكي ()Medline
منابع اطالعاتي :اطالعات كتاب شناختي و چكيده مقاالت بيش
از 4600مجله پزشكي و علوم وابسته به آن كه در آمريكا و بيش
از 70كشور جهان چاپ و منتشر
مي شود .اين پايگاه داراي اصطالحنامه است.
مدالين داراي نسخه هاي رايگان در وب مي باشند.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي پزشكي
پوشش موضوعي :اين پايگاه گستره موضوعي بسيار وسيعي دارد
و حوزه هاي مختلف پزشكي از جمله :پزشكي باليني ،داروسازي،
بهداشت و دندانپزشكي و ...را پوشش مي دهد.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم پزشكي
منابع اطالعاتي :مقاالت بيش از 5000مجله تخصص ي پزشكي
از 110كشور دنيا ،كتاب ها ،تك نگاشت ها و خالصه مذاكرات
كنفرانس ها .اين پايگاه داراي اصطالحنامه است.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي پرستاري )(CINAWL
پوشش موضوعي :پرستاري ،پزشكي ،بهداشت و مراقبت هاي
بهداشتي و علوم وابسته.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي سم شناس ي )(TOXLINET
پوشش موضوعي :سم شناس ي ،داروها ،مواد اعتيادآور ،محيط
زيست ،مواد زائد خطرناك ،بهداشت و مراقبت ،علوم
بهداشتي ،آلودگي هوا ،مضرات داروهاي واكنش زا.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم پزشكي:
عنوان :پايگاه سرطان ()CANCERLIT
پوشش موضوعي :زيست پزشكي و ساير زمينه هاي موضوعي
مربوط به سرطان.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي هوا و فضا
عنوان :پايگاه اطالعاتي هوا و فضا
پوشش موضوعي :هوا و فضا و موضوعات وابسته.
منابع اطالعاتي :اطالعات اين پايگاه از 1600منبع جهاني به
چهل زبان.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي فني و مهندس ي )(EI ComPendex
پوشش موضوعي :مهندس ي سازه ،انرژي ،محيط ،زمین شناس ي،
بيوتكنولوژي ،الكترونيك ،برق و ...
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي مهندس ي ساختمان و مسكن
پوشش موضوعي :طراحي و برنامه ريزي ،معماري ،ساختمان
سازي ،مهندس ي سازه ،ساخت و ساز صنعتي و تجاري و
مسكوني ،مهندس ي شهري ،پل و تونل و ...
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي فیزيك ،الكترونيك و رايانه )(INSPEC
پوشش موضوعي :مهندس ي برق ،كنترل ،مخابرات ،هوش
فیزيك،
مصنوعي ،ارتباطات ،ارتباطات راه دور ،رايانه ،انرژي ،
انرژي هسته اي ،نجوم ،هادي ها ،ابررسانه ها ،ابزارهاي
نوري ،شبكه ها و تكنولوژي اطالعات.
اين پايگاه اصطالحنامه پيوسته دارد.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي مهندس ي مواد )(METADEX
پوشش موضوعي :مهندس ي متالوژي ،مهندس ي مواد و مواد
شامل فلزات ،پليمر و سراميك ،آلياژها ،متالورژي پودر ،معدن.
اين پايگاه اصطالحنامه پيوسته دارد.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي فني و مهندس ي )(NTIS
پوشش موضوعي :مهندس ي شهرسازي ،علم مواد ،مهندس ي
پزشكي ،بيولوژي و ...
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي انرژي هسته اي )(INIS
پوشش موضوعي :انرژي هسته اي ،سوخت هسته اي،
راكتورها و ابزارآالت مربوط ،علوم و تكنولوژي مهندس ي و ...
تهيه كننده :آژانس بین املللي انرژي هسته اي.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي مهندس ي عمران
پوشش موضوعي :مهندس ي شهرسازي ،هوافضا ،ساختمان،
پل ،بزرگراه ،مهندس ي سازه و هيدروليك ،مهندس ي زلزله،
رايانه ،مهندس ي مواد ،مديريت ،مهندس ي آب.
اين پايگاه داراي اصطالحنامه است.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي رايانه
منابع اطالعاتي :اين پايگاه 260مجله را پوشش مي دهد كه
240عنوان را بصورت تمام متن ارائه مي نمايد.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم پايه
پوشش موضوعي :زمین شناس ي شامل :ژئوفیزيك ،ژئوشيمي،
مهندس ي زمین ،محيط زيست ،هيدرولوژي ،اقيانوس شناس ي.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي شيمي
پوشش موضوعي :شيمي ،مهندس ي شيمي ،زيست شيمي ،شيمي
آلي ،شيمي معدني ،شيمي تجزيه ،شيمي كاربردي و پتروشيمي.
اين پايگاه داراي اصطالحنامه است.
معادل چاپي :چكيده نامها شيمي.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم مهندس ي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي زيست شناس ي
پوشش موضوعي :زيست شناس ي ،زيست شناس ي هوا-فضا،
شيمي حياتي و ...
اين پايگاه داراي اصطالحنامه است.
تهيه كننده BIOSIS :
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي استنادي علوم اجتماعي
پوشش موضوعي :آمار ،ارتباطات ،اقتصاد ،باستان شناس ي،
زبان شناس ي ،تاريخ ،بازرگاني ،جغرافيا ،جمعيت شناس ي،
روابط بین امللل ،مطالعات خانواده و ...
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي علوم اجتماعي ويلسون
پوشش موضوعي :تجارت ،حقوق ،جغرافيا ،ارتباطات بین
امللل ،علوم سياس ي ،حقوق ،روانشناس ي ،جامعه شناس ي.
اين پايگاه داراي اصطالحنامه مي باشد.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي جامعه شناس ي
پوشش موضوعي :انسان شناس ي ،رفتارشناس ي ،توسعه
ارتباطات ،برري هاي محيطي ،ازدواج و خانواده و ...
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي روانشناس ي
پوشش موضوعي :روانشناس ي ،روانپزشكي ،روان سنجي ،عصب
شناس ي ،نظام هاي ارتباطي ،شخصيت ،علوم اجتماعي،
فرايندها و آثار اجتماعي ،جرم شناس ي و پزشكي.
اين پايگاه اصطالحنامه دارد.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي جامعه شناس ي
اين پايگاه بر روي لوح فشرده نوري با نام Psyclitتوسط
سيلور پالتر ارائه مي شود .تفاوت Psyclit,PsycInfoدر
اين است كه در Psyclitپيشينه هاي مربوط به گزارشهاي
فني و پايان نامه ها را كه در PsycInfoموجود مي باشد،
شامل نمي شود.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي جغرافيا
پوشش موضوعي :علوم زمین ،جغرافيا ،جغرافياي انساني،
نقشه كش ي و ...
منابع اطالعاتي :بيش از 3500مجله و مقاله كنفرانسها ،پايان
نامه ها ،نقشه ها و كتاب ها به 40زبان دنيا.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي بازرگاني و مديريت
منابع اطالعاتي :اين پايگاه امكان دسترس ي به بيش از 2000
مجله تجارت و مديريت از سراسر جهان و نیز امكان دسترس ي به
550مجله از 2000مجله ،به صورت تمام متن فراهم مي كند.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي حسابداري و ماليات
نوع اطالعات :اطالعات كتاب شناختي +چكيده و متن كامل
مقاالت.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي حقوق
منابع اطالعاتي :اين پايگاه ،مرجعي اساس ي است براي وكال،
دانشكده هاي حقوق و ساير افرادي كه به مباحث حقوقي نياز
دارند.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي اقتصاد
منابع اطالعاتي :خالصه مقاالت مجالت و مقاالت ارائه شده در
كنفرانس ها ،پايان نامه ها و كتاب ها .اين پايگاه داراي
اصطالحنامه است.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي آموزش و پرورش )(ERIC
پوشش موضوعي :آموزش فني و حرفه اي ،آموزش ابتدايي و
پيش دبستاني ،آموزش ساملندان ،مديريت آموزش ي و ...
اين پايگاه داراي اصالحنامه است.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي چكيده هاي علوم كتابداري و اطالع رساني
)(LISA
پوشش موضوعي :كتابداري ،اطالع رساني ،ذخیره و بازيابي،
منابع ،ساختمان و تجهیزات ،رسانه ها ،خدمات فني ،انتقال
اطالعات ،پايگاه هاي اطالعاتي ،ارتباطات و تكنولوژي
اطالعات.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي چكيده هاي علوم كتابداري و اطالع رساني
)(LISA
پوشش زماني-1969 :
نوع اطالعات :اطالعات كتاب شناختي +چكيده.
منابع اطالعاتي :ركورد اطالعاتي از 500مجله از 68كشور به
20زبان .اين پايگاه داراي اصطالحنامه است.
تهيه كننده CSA :
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي چكيده هاي علوم كتابداري و اطالع رساني و
فن آوري )(ISTA
پوشش موضوعي :سيستم ها و سرويس هاي
كتابخانه اي ،ناشران الكترونيكي ،اطالعات صنعتي ،جستجو و
ابزارهاي جستجو ،اطالعات پيوسته و بازيابي پيوسته ،اطالع
رساني ،مديريت اطالعات ،ارتباطات ،آرشيو ،فهرست نويس ي و
چكيده نويس ي.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي علوم اجتماعي:
عنوان :پايگاه اطالعاتي تمام متن كتابداري و اطالع رساني ويلسون
منابع اطالعاتي و پوشش موضوعي :اين پايگاه اطالعات كتاب
شناختي مقاالت 200مجله را ارائه مي كند كه از ميان اين 200
مجله 91 ،عنوان آن به صورت تمام متن ،ارائه مي شود .اين
پايگاه داراي اصطالحنامه است.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي عمومي
عنوان :پايگاه اطالعاتي پايان نامه ها و رساله هاي دكترا
پوشش موضوعي :علوم ،مهندس ي ،پزشكي ،كشاورزي ،علوم
انساني و اجتماعي.
پايگاه هاي اطالعاتي تخصص ي
پايگاه هاي اطالعاتي عمومي
عنوان :پايگاه اطالعاتي پايان نامه ها و رساله هاي دكترا
امكان دسترس ي به اطالعات كتابشناختي و چكيده و 24صفحه
اول پايان نامه هاي 2سال اخیر از طريق نشاني زير ،در اينترنت
وجود دارد:
http://www.lib.umi.c
پايگاه هاي اطالعاتي فارس ي
پايگاه هاي اطالعاتي نمايه (لوح فشرده نمايه)
در واقع بانك اطالعاتي نمايه ،متن مقاالت نشريات ادواري
است كه در ابتدا (سال )1370به صورت مجله منتشر مي شد
و از سال 1376به صورت بانك اطالعاتي رايانه اي توسط
دبیرخانه هيأت امناي
كتابخانه هاي عمومي كشور طراحي شد.
ابزارهاي جستجوي رايگان تخصص ي
موتورهاي جستجوي تخصص ي به دو گروه تقسيم مي شوند:
موتورهاي جستجوي خدمات خاص -موتورهاي جستجوي موضوعي خاص
ابزارهاي جستجوي رايگان تخصص ي
مجالت رايگان پزشكي )(Free Medical Journals
http://www.freemedicaljournals.com/
اين سايت راهنمايي است درباره مجالت رايگان تمام متن پزشكي
موجود در اينترنت
ابزارهاي جستجوي رايگان تخصص ي
پروانه ثبت اختراعات
پايگاه تمام متن و تمام تصوير پروانه هاي ثبت اختراع
اين سايت كليه اختراعات ثبت شده از سال 1975به بعد را
بصورت تمام متن و تمام تصوير به همراه جزئيات اختراع انجام
شده ارائه مي دهد.
عوامل موثر در استفاده از پایگاههای
اطالعاتی
علی رغم مزایایی که در استفاده از پایگاههای اطالعاتی وجود
دارد ،مشکالتی هم بر سر راه کاربران موجود است .از جمله
مشکالت موجود ،استفاده از این پایگاهها و نحوه جستجو در
آنهاست .چه برای کاربران و چه برای کتابداران.
ضعف در به کارگیری عملگرهای بولی ،و استفاده از کلیدواژه
های نامناسب ،ناتوانی در تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده،
باعث دلسرد شدن کاربران در استفاده از پایگاههای اطالعاتی
می شود .اینها از جمله مشکالتی است که کاربران با آنها مواجه
هستند.
تسلط بر موضوع مورد جستجو
آشنایی با نحوه جستجو
استفاده از کلیدواژه مناسب
انتخاب فیلدهای مناسب برای جستجو
آشنایی با منطق جستجو در هر پایگاه اطالعاتی
دما و نور محیط
همکاری کتابداران
هزینه دریافتی در قبال جستجو در پایگاه اطالعاتی
پایین بودن سرعت سیستم
ضعف در استفاده از زبان انگلیسی
آشنایی سخت افزاری و نرم افزاری
کمبود ایستگاههای جستجو
اهميت دسترس ي رايگان
دسترس ي رايگان به اطالعات علمي ،يك موضوع جنجال آفرين
جهت بحث بین كتابداران ،محققان و ناشران در اين چندسال
اخیر بوده است .از دسترس ي رايگان تعاريف گوناگون و متفاوتي
ارائه شده است.
Number of Iranian articles published in
E-Print database during 2000-2007
number of Iranian articles published in
E-Print database during 2000-2007
24
25
21
20
15
10
5
1
1
2
2000
2001
2002
3
2003
9
10
2004
2005
0
2006
2007
Number of Iranian articles published in
E-Print database during 2000-2007
number of Iranian articles published in
E-Print database during 2000-2007
24
25
21
20
15
10
5
1
1
2
2000
2001
2002
3
2003
9
10
2004
2005
0
2006
2007
Categorized by the year of publish and number
of authors
Iranian articles available in E-Print database
categorized by the year of publish and number of
authors
11
12
10
9
8
8
8
6
3
4
2
1
2
1
0 0
0 0
0
1
0
0 0
2
1
0
0
0
2000
2001
2002
2003
1 author
2 authors
2004
3 authors
2005
2006
Countries
Number of observe Iranian articles
U.S.A
71
Australian
48
Iran
36
Europe
35
Spain
28
India
26
U.K
23
Canada
18
German
9
Italy
8
France
4
China
3
New Zeeland
3
Japan
3
Russian
2
Hong Kong
2
Ecuador
2
Taiwan
1
Korea
1
Mexico
1
Arabia Saudi
1
Belgium
1
Table 1: Total Number of Citations to Iranian English-Language OA Journals
معیارهای انتخاب مجالت الکترونیکی رایگان
روزآمد بودن مجله
مشخص بودن نام نويسندگان مقاالت
تمام متن بودن مقاالت
داشتن عنوان مشخص
مشخص بودن سال انتشار
دارا بودن منابع و مآخذ براي مقاالت مجله
داشتن بايگاني از شماره هاي پيشین مجله
دارا بودن فهرست مندرجات
معیارهای انتخاب مجالت الکترونیکی رایگان
دارا بودن چكيده براي مقاالت مجله
امكان جستجو درمجله
بارگذاري سريع مقاالت
داوري شدن مقاالت
انگليس ي زبان بودن مقاالت
عدم محدوديت دسترس ي و استفاده به مكان خاص
داشتن نشاني و دامنه مشخص
امكان برقراري تماس با مجله ازطريق پست الكترونيكي
مطابقت با نيازهاي آموزش ي و پژوهش ي دانشگاه
امكان برقراري پيوندهاي مختلف به خصوص دربخش منابع و مآخذ مقاالت
خدمات آگاهي رساني درزمينه روزآمدسازي مجله
داشتن هيأت تحريريه
معیارهای انتخاب مجالت الکترونیکی رایگان
تعداد مقاالت مندرج درمجله
ناشر،سازمان يا مؤسسه پشتيباني كننده مجله
امكان برقراري تماس با نويسندگان مقاالت ازطريق پست الكترونيكي
دارابودن كليدواژه هاي اصلي براي هرمقاله
نمايه و چكيده شدن مقاالت درابزارهاي نمايه سازي و چكيده نويس ي
موجود
تداوم و نظم انتشارمجالت
وجود اطالعات درمورد نويسندگان مقاالت و وابستگي آنان
امكان ارسال نظرخواننده براي نويسنده
معیارهای انتخاب مجالت الکترونیکی رایگان
امكان خدمات ترجمه به زبانهاي مختلف
حضور درفهرستهاي الكترونيكي مهم
حضوردرموتورهاي كاوش
حق مؤلف و ايمني اطالعات
دارابودن تيترهاي اصلي و فرعي و امكان بازگشت به صفحه اصلي
سبك نوشتاري مقاالت و تناسب آنها با واژگان مخاطب
مشخص بودن میزان استنادها به مقاالت مجالت الكترونيكي
وجود فهرست موضوعي براي كليه مقاالت مجالت الكترونيكي
وجود مقاالت نظري و كاربردي دركناريكديگر