پژوهش ساخت اجتماعی و ساخت اجتماعی پژوهش مروری بر یک رساله سید حسین کاظمی دانشجوی دکتری رفتار - دانشگاه تربیت مدرس Email: [email protected] انجمن مدیریت دولتی ایران دی ماه.
Download ReportTranscript پژوهش ساخت اجتماعی و ساخت اجتماعی پژوهش مروری بر یک رساله سید حسین کاظمی دانشجوی دکتری رفتار - دانشگاه تربیت مدرس Email: [email protected] انجمن مدیریت دولتی ایران دی ماه.
پژوهش ساخت اجتماعی و ساخت اجتماعی پژوهش مروری بر یک رساله سید حسین کاظمی دانشجوی دکتری رفتار -دانشگاه تربیت مدرس Email: [email protected] انجمن مدیریت دولتی ایران دی ماه 1391 آزادی تالش خردمندانۀ آدمی در جستجوی علت حادثه هاست هربرت مارکوزه Science wars پایان دنیا نکته اول نکته دوم علم برتر است یا غیرعلم؟ مشکل استقراء (هیوم) مشاهدات پیشین با هر تعداد ،ضامن تکرار مشاهده بعد نیستند. Doomsday theory اگر تا کنون چنین بوده ،دلیل نمی شود که تا ابد چنین باشد. مشکل دوم استقراء • مشکل اول برای اثبات مشکل ساز است نه برای همپل و پوپر Trend Induction • در استقرا با پدیده های مختلف سروکار داریم که فقط این پدیده ها هم اسم هستند • تفاوت فرایند و فراورده (جوهر) • استقرا قرار بود جمع توصیف ها باشد نه اینکه تبیین کند زلزله پایان دنیا سقف فرو می ریزد ما می دویم حرکت اول حرکت دوم چرا این حرکات رخ داد؟ Typology of explanation General Logic of position Logic of interpretation Particular Material Institutional Psychological Ideational Source: adapted from Parsons, 2007 تبیین های مادی در اینجا فرض بر این است که هر عمل انسانی را می توان با توجه به همه عوامل مادی که انسان را احاطه کرده اند تبیین کرد (رجوع به بیرون) این عوامل عبارتند از: • ویژگی های جسمانی مانند قدرت فیزیکی • اقلیم جفرافیایی ،مانند آفتابی بودن و شرجی بودن • عوامل مادی که انسان درون خودش می یابد ولی به طبیعت مربوط نیستند مانند فقر و غنا ،توزیع خوراک ،توزیع پوشاک تبیین های نهادی در اینجا برای اینکه بفهمیم چرا فالن عمل از انسان صادر می شود باید سراغ انچه برویم که انسان ساخته و عامل خود را از بدو تولد در آن یافته است (یعنی نهادها) (رجوع به بیرون) این عوامل عبارتند از: • نهادهای اجتماعی مانند خانواده ،اقتصاد ،سیاست ،تعلیم و تربیت، حقوق ،اخالق ،دین و مذهب • قواعد اجتماعی این نهادها ( ،)social rulesمانند قواعد عرفی، اخالقی ،مذهبی ،زیبایی اندیشانه و مصلحت اندیشانه تبیین های نگرش ی عمل یک فرد به جهت باورهای اوست ،یا به جهت احساسات و عواطف او یا هر دوی آنها (در اینجا رجوع به درون افراد است) نکته :چرا چنین نگرش هایی داریم؟ • به سبب تعلق فرد یا عضویت وی در گروه های خاص .لذا به سبب تفاوت گروه هایی که فرد متعلق به آنهاست عوامل نگرش ی برای هر شخص منحصر به فرد می شوند. تبیین های روانشناختی در اینجا هم به سراغ درون فرد می رویم ،اما نه آنهایی که فرد به واسطه تعلق در گروه های اجتماعی دارد بلکه عواملی که بر حسب ساختار ساخته شده انسان در او هست و از آن روان اوست .عواملی که در همه وجود دارند ،ثابت و مشترک هستند. این عوامل عبارتند از: • سنخ ها یا تیپ های روانی آدمیان کارکردها سنخ روانی :وحدت ساختار روانی ما را به کثرت عملی تبدیل می کنند. Typology of explanation Positivism Logic of position Logic of interpretation General Particular Material Institutional Psychological Ideational Social constructionism شروع ساخت گرایی اجتماعی • در واقع می توان گفت یکیی از نقیاط عطیف رشید ایین رویکیرد در دوره معاصییر ،کتییاخ سییاخت اجتمییاعی واقعیییت 1966برگییر و لوکمییان بییوده است. • آنییان در اییین کتییاخ بییه نحییوه سییاخته شییدن یییک امییر توسییط انسییان و سپس جیدا شیدن و ماهییت مسیتقل ییافتن آن از سیازنده آن بیه نحیوی که سازنده آن را واقعیتی بیرونی می پندارد می پردازند. سه مرحله ساخت اجتماعی اين نويسندگان سه مرحله اصلي را براي ساخت اجتماعي برمی شیمرند: برون سازي ،عيني سازي ،و درون سازي. مانن ی یید اينک ی ییه ممک ی یین اس ی ییت عملک ی ییرد ضی ییعيف ي ی ییک م ی ییدير ب ی ییه خ ی ییاطر جنسيت خانم او باشد. مانن یید اي یین ب ییاور ک ییه چ ییون اي یین ن ییامزد س ییت م ییدير ت ،خ ییانم اس ییت، عملکرد ضعيف خواهد داشت. مانند بديهي پنداشتن و مسلم دانستن رابطه معکوس جنسيت مونث با عملکرد. ادعاهای ساخت گرایی اجتماعی • هییدک کشییف و دسییتیابی بییه حقییایق عینییی بیرای پییژوه خوبی نیست بلکه در مواقعی می تواند مضر هم باشد. نییه ت هییا هییدک • انسان دو رو دارد ،صورت ماده و صورت معنا .به عبیارتی شیت و رو دارد و انگی ییزه و ه ییدک انس ییان در ی ییک رفت ییار قاب ییل تبی ییین ب ییا تبی یین ه ییای می ییادی نیسی ییت (بی ییه سی ییبب تسی ییری روش هی ییای علی ییوم طبیعی ییی بی ییه علی ییوم انسانی). موضوع رساله: ساخت اجتماعی نظریه انحراف در سازمان حوزه موضوع در این مطالعه آن دسته از رفتارهایی را مد نظر دارم که در نیمه تاریک سازمان رخ می دهند و از آنها با عناوینی چون رفتارهای منحرک ،رفتارهای ضد اجتماعی ،رفتارهای ضدکارکردی ،بزهکاری سازمانی و حتی رفتاری انحرافی مثبت یاد می کنند. همانند دیگر رفتارهای فرانق (رفتارهای شهروندی سازمانی) ،تا کنون (به خصوص در دهه اخیر) تاثیر و تاثر رفتارهای منحرک با بسیاری از متغیرهای سازمانی بررس ی شده است. مسئله و سؤال اصلی پژوهش چرایی اختالک معنای رفتارهای منحرک در نظر افراد در موقعیت های سازمانی پویایی های شکل گیری ،حفاظت و اصالح نظریه انحراک در سازمان (در سه سطح سازمان ،گروه ،و فرد) از نگاه ساخت اجتماعی چگونه است؟ اهدافم از این مطالعه چیست؟ ارایه رهیافتی جایگزین برای مطالعه رفتارهای منحرک در سازمان پیگیری روند تزریق نظریه انحراک سازمان به افراد و تفسیر افراد از این نظریه شناسایی و بررس ی روش ها و ابزارهای گروه های مختلف سازمان در حفظ نظریه انحرافشان مطالعه نق روایت ها در شکل دهی ،حفظ و اصالح نظریه انحراک در سطح گروهی چگونه می خواهم به این مسئله پاسخ گویم؟ برای مطالعه روند ساخت اجتماعی نظریه انحراک در سازمان از روش قوم نگاری استفاده خواهم کرد. هر چند روش اصلی کماکان قوم نگاری است و داده ها از این طریق به دست می آیند ،اما برای سطح گروهی ،با استفاده از روش معنابخش ی وایک (بر مبنای روایت ها) داده ها تحلیل می شوند. برای سطح فردی نیز از روش معنا-بخش ی دروین (بر مبنای روش شرایط-شکاک- ایده-نتایج) استفاده خواهد شد تا نحوه واکن نظریه انحراک فرد در مواجهه با موارد نامتعارک مشخص شود. رویکردهای موجود در پیشینه افرادی که تا کنون رفتارهای انحرافی را بررس ی کرده اند در چند دسته عمده قرار می گیرند: آنهایی که رفتارهای منحرک را محصوالت عینی و فی نفسه دارای معنا می دانند و برای آن انواعی قائلند (ارائه گونه شناس ی های مختلف از این رفتارها شاهد این امر است ،مانند رابینسون و بنت .)1995 ،رویکرد رفتارگرا آنهایی که رفتارهای منحرک را فی نفسه دارای معنا نمی دانند و این رفتارها را صرفا منفی نمی دانند .رویکرد تفسیری یکی از گونه شناس ی های رویکرد رفتارگرا سازماني جزئي عمده انحراف توليدي انحراف اموالي ترک زودهنگام سرقت اموال استراحتهاي طوالني و بيش از حد رشوه گرفتن کند کاري عامدانه دروغگويي در مورد ساعات کار اتالف منابع دزدي از شرکت انحراف سياسي بين فردي خصومت شخصي پارتيبازي و جانبداري آزار جنسي شايعهپراکني در مورد همکاران سوء استفاده کالمي مقصر خواندن و سرزنش کردن همکاران رقابت غيرسودمند دزدي از همکاران به خطر انداختن همکاران گونه شناسي رفتارهاي منحرف در محيط کار (مأخذ :رابينسون و بنت)565 ،1995 ، نقد مطالعات رویکردهای موجود :مطالعات رویکرد رفتارگرا رویکرد رفتارگرا معنای رفتار را در خود رفتار می داند و نه در اذهان افراد (هر چند قائل به ارزش ها و نظرات مدیریت برای تشخیص این رفتارهاست). این رویکرد تغییرپذیری مبانی بازشناس ی رفتارهای منحرک را در نظر نمی گیرد. نقد مطالعات رویکردهای موجود :مطالعات رویکرد تفسیری رویکرد تفسیری به رغم چارچوخ خوخ ،اما مطالعات همسو با رویکردش نداشته است: مطالعات این رویکرد که تا کنون انجام شده اند عمدتا ّ کمی هستند هر چند مطالعات این رویکرد قائل به متغیر بودن معنای رفتارهای منحرک هستند اما معموال به جای اتخاذ چنین موضعی ،روی به چندجانبه نگری می آورند جمع بندی انتقادات -1مطالعات نه چندان اندک صورت گرفته ،رویکردی رفتارگرایانه به مطالعه رفتارهای منحرک داشته اند .بدین معنی که مبنای مطالعات و تقسیم بندی های آنها در این حوزه ،بر مبنای وضعیت قضاوتی یک رفتار از نظر یک گروه خاص (عمدتا مدیریت) بوده است. بدین روی در این مطالعات ،همیشه نق قضاوت اجتماعی (نظریه انحراک) ثابت فرض شده (مثال آنچه مدیر می گوید) یا نادیده گرفته می شود؛ درست همانگونه که نق ذهن و نیت در مطالعات رفتارگرایان نادیده گرفته می شد. -2انتقاد دیگر این است که مطالعات پیشین عمدتا مبتنی بر پی فرض همسویی و سازگاری ارزش ها در سطوح مختلف (جامعه ،سازمان ،گروه ،فرد) هستند. رویکرد مطالعه حاضر )1966( فرایند ساخت دنیای اجتماعی از نظر برگر و لوکمان Socialization Legitimation Social control Externalization Objectifation Internalization Social realm Behaviors Deviance Theory Therapy Nihilation مدل تاثیر نق آفرینان بر ساخت دنیای اجتماعی ميزان قدرت مثبت ساخت اجتماعي منفي قوي ضعيف منتفع شده سازمان وابستگان مردم هماوردان منحرفان مردم يا پيمانکاران پيمانکاران اشنايدر و اينگرام ()336 ،1993 با سپاس از توجهتان