Transcript Çevremizde sayısız madde vardır

KİMYA
A) ÇEVREMİZDE SAYISIZ MADDE VARDIR
Günlük yaşamda kullandığımız her maddenin kendine
özgü ilginç bir serüveni
vardır. Bisiklet yapımında kullanılan demire şekil
verilmesi, oyuncakların ana maddesi
olan plastiğin üretilmesi, kırılan yünün kumaşa
dönüşmesi gibi. İşte, bu ünitede maddenin
özelliklerini, nasıl sınıflandırıldığını ve günlük
yaşamdaki kullanım alanlarını öğreneceğiz.
1.Maddeyi Niteleyen Özellikler
Maddelerin varlığını duyu organlarımızla (kulak,
göz, burun, dil, deri) algılarız. Maddeleri, duyu
organlarımızla tanıyıp niteleriz. Maddeler, elle
tutulabilir, gözle görülebilir ve hissedilebilir
özelliklerine sahiptir.
2. Nitelemek Ne Demek?
Maddeyi duyu organlarımızla tanır ve niteleriz.
Niteleme amacıyla; saydam, opak (saydam olmayan),
sert, yumuşak gibi zıt anlamlı özellikler kullanırız.
Şimdi bu özellik çiftlerinden bazılarını inceleyelim:
Saydamlık Ve Opaklık
Pencereden baktığımızda dışarıyı
görebiliyoruz.
Neden duvardan bakınca dışarıyı göremiyoruz?
Maddelerin ışığı geçirme özelliği hayatımızı
kolaylaştırmıştır. Pencere camı ve duvarlar her
binanın vazgeçilmez kısımlarıdır. Biri diğerinin
yerini tutmaz. Çünkü, pencere camı saydam,
duvar ise saydam olmayan maddedir.
Camın ışığı geçirme özelliği olmasaydı
otomobil pencerelerinin yapımında ve
gözlüklerde cam kullanılmazdı.
Maddeleri
Nitelendiriyorum ..
Işığı gecirenler
(Saydam)
Işığı az geçirenler
(Yarı saydam)
Işığı geçirmeyenler
(opak)
Cam bardak
Bazı plastikler
Gözlük camı
Bazı plastikler
Buzlu cam
Defter yaprağı
Metaller
(alüminyum,
altın, çelik)
Elektrik prizleri
Bazı plastikler
Lastik, Seramik,
Ağaç
Kumaş (yün, ipek)
Deri, Tahta cetvel
Parlaklık ve Matlık
•Odun, bazı kömürler ve kum
mat maddelerdir.
Elmas, gümüş parlak maddelerdir.
Sertlik ve Yumuşaklık
Çelik çivi, tahta
kaşığı çizer mi?
Maddelerin farklı
sertliğe sahip
olduğunu biliyor
musunuz? Bazı
maddeleri kolayca
çizebilir ve şekil
verebiliriz. Çeşitli
nesneler kullanarak
şekil verebildiğimiz
maddeler yumuşaktır.
Kolayca şekil
veremediğimiz
maddeler ise serttir.
Tahta kürdan
çelik kaşığı çizer mi?
Esneklik ve Berklik
Paket lastiğini esnetebiliyoruz.
Günlük yaşamda başka hangi
maddeler esnektir?
Paket lastiğini çekip bırakınca
eski hâlini alır. Odun ise
paket lastiği gibi esnemez, bu
nedenle berktir. Tükenmez
kalem yayı ve sünger esnek,
çekiç sapı ve çivi ise berk
maddelerdir. Esnek maddeler
kolayca bükülebilir, berk
maddeler ise bükülemez.
Sağlamlık ve Kırılganlık
Metal çivi, porselenden daha sert değil, ama sağlamdır.
Çiviye çekiçle vurduğunuzda ne gözlemlersiniz?
Porselenden yapılmış fincana çekiçle vurduğumuzda ne
olur? Çiviye çekiçle vurulduğunda kırılmaz, fakat fincan
kırılır.
Çatal ve kaşık, sağlam bir madde olan çelikten yapılır. Sert plastikten yapılan
ve piknik için kullanılan çatal ve kaşıklar ise kırılgandır.
Suyu Çekenler ve Çekmeyenler
Evinizdeki çiçeği suladığınızda suyun toprak
tarafından çekildiğini gözlemlediniz mi? Yağmurlu bir
günde neden naylondan yapılmış şemsiye ve yağmurluk kullanıyorsunuz? Gördüğünüz gibi bazı
maddeler suyu çekerken bazıları çekmez.
Suda Batma ve Yüzme
Maddelerin suyun içinde batmaları veya
yüzmeleri büyüklüğüne değil, maddenin
cinsine bağlıdr. Küçük taşlar ve kum suda
batar. Sizin taşıyamayacağınız ağır bir tahta
parçası bile suda yüzer. Bazı maddeler suda batar,
bazıları ise yüzer, diyebiliriz.
Hangisi tahta, hangisi metal kaşıktır?
Mıknatısla Çekilme Özelliği
Mıknastısı çelik ataş ile odun talaşına yaklaştırdığınızda
ne gözlemlersiniz? Mıknatıs hangisini çekti? Mıknatıs
tarafından çekilen maddelere örnek olarak demir ve
çelik verilebilir. Lastik,cam, taş ve ağaç ise mıknatıs
tarafından çekilmeyen maddelerdir. Bazı maddeler
mıknatıs tarafından çekilir, bazıları ise çekilmez.
Renk ve Koku
Birçok maddenin kendine
özgü rengi vardır.Kömür, altın
ve süt ne renktir? Su, hava,
kolonya ve gaz yağı gibi
maddeler renkli midir?
Birçok maddenin kokusu
vardır. Örneğin; kolonya ve
parfüm kokulu, tuz ve şeker
gibi maddeler ise kokusuzdur.
Pürüzlü ve Pürüzsüz.
Etrafımıza bir bakalım.
Halı ve duvarın yüzeyi
pürüzlü, çelik
tencerenin yüzeyi ve
televizyonun ekranı
pürüzsüzdür. Demek ki
maddelerin bazıları
pürüzlü bazıları ise
pürüzsüz bir yüzeye
sahiptir
3. Maddenin Nitelikleri ve Kullanım Alanları
Cam ve porselen kırılgandır. Eğer evleriniz
porselenden yapılmış olsaydı kolayca
kırılabilirdi. Bu nedenle evler sağlam ve opak
maddeler kullanılarak inşa edilir. Benzer şekilde
bisikletiniz camdan üretilseydi çok çabuk
kırılabilirdi. Bu nedenle cam bisiklet üretimi için
uygun bir madde değildir. Bir ürün elde
ederken,ona uygun madde seçilmelidir.
Koltukların
yumuşak ve
esnek oluşu
kullanım
kolaylığı ve
güzel bir
görünüm
sağlar.
Evimizde
kullandığımız
bazı nesneler
opak malzeme
kullanılarak
yapılır.
Plastik esnek
olduğu için,
otomobil lastiği ve
birçok eşyanın
yapımında işe
yarar.
Mıknatıs tarafından
çekilen demir, çelik gibi
maddeleri diğer maddelerden
kolayca ayırırız.
Temizlik
amacıyla
kullanılan kağıt
havlunun, suyu
çekme özelliği
vardır.
Kışlık ayakkabıların
tabanındaki pürüzler karlı
ve ıslak zeminde
kaymamızı önler.
Yağmurluklar, suyu
geçirmeme özelliğine sahip
olan plastikten yapılır.
4. Nesneleri Sınıflandırmak Kolay mıdır?
Nesneler kullanıldıkları yere göre cisim, eşya,
malzeme gibi farklı isimler alabilir. Bu nedenle,
nesneleri sınıflandırırken kesin sınırlar
çizilmemelidir. Atatürk, uygarlık yolunda
ilerlemek için bizlerin de bilimle iç içe
olmamızı istemiştir.
5. Madde, Cisim, Malzeme, Alet, Eşya
Makas, tornavida ve ipliğin
hangisi malzemedir?
Hava, toprak, kum, taş ve suyun ortak noktası ne
olabilir? Saydığımız tüm bu örnekler maddedir.
Şişe, bardak, vazo ve sürahi cama şekil verilerek
elde edilen cisimlerdir. Sıra, masa ve kurşun kalem,
ağaçtan yapılmış cisimlerdir.
Cisim, katı maddenin şekil verilmiş halidir. Sıvılar ve
gazlar cisim değildir. Çünkü sıvılar içinde bulundukları
kabın şeklini alır. Gazlar ise bulundukları kabın içini
doldurur.
Malzeme, birçoğunu bir
araya getirerek bir
tüketim maddesine
dönüştürdüğümüz
maddelerdir.
Aletler en çok marangozluk, ayakkabıcılık,
sıvacılık, tornacılık ve çiftçilik gibi işlerle uğşanlar
tarafından kullanılır. Aletler bu meslek
sahiplerinin vazgeçilmez araçlarıdır. Örneğin
saatçi; tornavida, büyüteç ve pens gibi aletler
kullanır.
Eşyalar eskir, ama tükenmez.
Televizyon bir eşyadır.
Marangozların masa ve sandalyeyi nasıl yaptıklarını hiç
düşündünüz mü?
Marangozun çeşitli eşyaları yapabilmek için kullandığı
ağaç bir maddedir. Kereste, ağaca şekil verilerek elde
edilmiş bir cisimdir. Masa ve sandalye yapımında
kullanıldığında ise malzemedir.
Marangozun keresteden yaptığı masa ve sandalye gibi
maddeler birer eşyadır. Sandalye yaparken kullanılan
keser, tornavida, çekiç ve testere birer alettir.