Transcript ppt

MADDELERİ
TANIYALIM
MADDELERİ TANIYALIM
1. Madde Nedir?
Çevremizde bulunan bütün canlı ve cansız varlıklara
madde denir.
İçinde yaşadığımız evimiz, seyahat ettiğimiz
otomobil, minibüs, okuduğumuz kitap, yazı
yazdığımız defter, yediğimiz yiyecekler, içtiğimiz su,
hava, toprak birer maddedir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
2. Madde İle Cisim Arasındaki Fark Nedir?
Günlük hayatımızda kullandığımız eşya ya da
aletler maddelerin işlenmiş halidir. Su içtiğimiz cam
bardağın, sınıfımızdaki sıranın neden yapıldığını
düşünelim. Cam bardak camdan, sıra ağaçtan
yapılır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Bu durumda şöyle diyebiliriz: Ağaç, madde;
ağaçtan yapılmış sıra cisimdir. Kısaca; maddenin
işlenmiş ve şekil almış haline cisim denir.
Sıra, masa, kitap, kalem birer cisimdir. Bu varlıkları
düşündüğümüzde aklımıza şekilleri gelir. Cisimler
eşya ya da alet olarak adlandırılır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Bardak, tabak, çanta, buzdolabı, bakır tencere, halı
eşyadır. Pense, tornavida, testere, bıçak ise alettir.
3. Maddenin Beş Duyu Organımız İle Fark
Edilen Özellikleri Nelerdir?
Her maddenin kendine özgü özelliği vardır.
Maddelerin bazı özelliklerini duyu organlarımızla
algılarız.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Fırından yeni çıkmış bir ekmeğin kokusunu koklama
duyumuz olan burnumuzla algılarız.
Dokunduğumuzda onun sert veya yumuşak, sıcak
veya soğuk olduğunu algılarız. Ekmekten bir parça
koparıp ağzımıza atarak tadını hissederiz.
Gözümüzle ekmeğin rengini görürüz.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
4. Maddeleri Niteleyen Özellikler Nelerdir?
Maddeleri saydam-opak, sert-yumuşak, parlakmat, esnek-berk, suyu çeken-suyu çekmeyen,
suda batan-suda yüzen, pürüzlü-pürüzsüz, renk
ve koku gibi özelliklerine göre niteleriz.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Saydam ve Opak Maddeler:
Su, cam, hava gibi ışığı geçiren maddelere saydam;
metal, tahta, taş gibi ışığı geçirmeyen maddelere de
opak maddeler denir. Saydam maddeler çeşitli
renklerde olabilir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Sert ve Yumuşak Maddeler:
Bazı maddeler sert, bazıları yumuşaktır. Tahtaya
çakılan çivi sert, tahta çiviye göre yumuşaktır. Tahtayı
kesen testere demiri kesemez. O halde demir
tahtadan serttir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Taş parçasına parmağımızı bastırırsak şekli
değişmez, oysa bir sünger parçasına parmağımızı
bastırırsak şekli değişir. Taş sert, sünger yumuşaktır.
Sert plastikten yapılmış bir cetvel ısıtılırsa
yumuşar, esnek bir hal alır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Parlak ve Mat Maddeler:
Altın yüzük, çelik tencere, gümüş tabak parlaktır.
Araba lastiği, kömür, odun, toprak mattır.
Esnek ve Berk Maddeler:
Sapan lastiği, mutfak süngeri, ambalaj lastiği
esnektir. Kalem, tahta, porselen tabak berktir. Esnek
maddeler bükülebilir. Berk maddeler ise bükülemez.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Sağlam ve Kırılgan Maddeler:
Cam sert yapılı bir maddedir. Ancak camdan yapılmış
bardağa çekiç ile vurulursa bardak kırılır. Demir levha
çekiçle dövülerek şekillendirilebilir.
Demir, camdan daha sert olmadığı
halde camdan sağlamdır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Suyu Çeken ve Suyu Çekmeyen Maddeler:
Yağmur yağdığında bahçede fazla su birikmez.
Çünkü toprak suyu çeker. Beton veya asfalt yollarda
ise su birikir. Bunun nedeni beton ve asfaltın suyu
çekmemesidir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Yere su döküldüğünde yeri temizlemek için pamuklu
kumaş kullanırız. Çünkü pamuklu kumaşın su çekme
özelliği vardır. Yapısında naylon bulunan kumaşlar
suyu çekmez. Bu nedenle şemsiye, yağmurluk gibi
eşyalar naylon kumaştan yapılır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Suda Batan ve Suda Batmayan (Yüzen)
Maddeler:
Bazı maddeler suda batar, bazıları ise batmaz ve su
yüzeyinde yüzer. Maddelerin suda batması veya
yüzmesi büyüklüklerine bağlı değildir.
Taş, madeni para suda battığı halde; yaprak, plastik
top, tahta gibi maddeler suda batmaz.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Pürüzlü ve Pürüzsüz Maddeler:
Bazı maddelerin yüzeyi pürüzlü, bazılarının yüzeyi
pürüzsüzdür. Cam şişenin yüzeyi pürüzsüzdür.
Ayakkabımızın altı ise pürüzlüdür. Ayakkabımızın altı
da cam şişenin yüzeyi gibi pürüzsüz olsaydı yürürken
kayıp düşerdik. Yüzeyi pürüzlü bir ağaç parçası
rende, zımpara ve cila kullanılarak pürüzsüz, kaygan
bir yüzeye sahip hale getirilebilir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Ren ve Koku:
Birçok maddenin kendine has bir rengi ve kokusu
vardır. Altın sarı, tuz ve şeker beyazdır. Kolonya,
sarımsak ve soğanın kokusu vardır. Tuz ve şekerin
kokusu yoktur. Bazı maddelerin rengi zamanla
değişebilir. Üzüm taze iken sarı, kuruyunca
kahverengi olur.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
5. Mıknatıs Her Maddeyi Çeker Mi?
Bir masanın üzerinde toplu iğne, çay kaşığı, silgi ve
kurşun kalem olduğunu düşününüz. Bu eşyalara
mıknatıs yaklaştırıldığında çay kaşığı ve toplu iğne
mıknatıs tarafından çekildiği halde,
silgi ve kurşun kalem mıknatıs
tarafından çekilmez.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
6. Maddeleri Nitelemek Her Zaman Kolay
Mıdır?
Maddeleri nitelemek her zaman kolay değildir. Çünkü
duyu organlarımız ile niteleyemeyeceğimiz maddeler
vardır. Örneğin; bir balon içerisine doldurulan gazın
özelliklerini beş duyu organımızla tespit edemeyiz.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
7. Maddelerin Özellikleri İle Gündelik
Hayatta Kullanım Alanları Arasında İlişki
Var Mıdır?
Her madde aynı özelliklere sahip değildir. Bu nedenle
günlük yaşamda kullanılan eşya, alet ve makinelerin
yapımında kullanılacak maddenin özelliği ön planda
tutulur.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Dayanıklı tüketim malları (buzdolabı, çamaşır
makinesi) sert ve uzun süre deforme olmayan
demirden yapılır.
Havlu, fanila gibi eşyalar pamuklu kumaştan yapılır.
Çünkü bu kumaşlar su çekme özelliğine sahiptir.
Evimizin, okulumuzun pencerelerine cam takılır.
Çünkü cam, ışığı geçirir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
8. Madde, Cisim, Malzeme, Eşya Arasındaki
İlişkiyi Açıklayınız
Maddenin şekil almış haline cisim denildiğini
öğrenmiştik. Örneğin tencere çelikten yapılmış bir
cisimdir. Yemek pişirmek için kullanılır. Bu nedenle bir
mutfak eşyasıdır. Tencerede pişirilecek pilav için
gerekli malzemeler ise su, pirinç, tuz ve yağdır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Koltuk bir ev eşyasıdır. Ağaç, kumaş ve süngerden
yapılır. Ağaç, kumaş ve sünger koltuk yapımında
kullanılan malzemelerdir. Koltuk belli bir şekli
olduğundan cisimdir.
Çekiç, demirden yapılmıştır.
Belli bir şekli olduğundan
cisim, çivi çakmak amacıyla
kullanıldığından alettir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Kullandığımız alet ve eşyalar son şeklini alıncaya
kadar bazı işlemlerden geçer.
Örnek: Pamuk tarladan toplanır. Fabrikada çeşitli
işlemlerden iplik haline getirilir. İplik dokuma
tezgâhında dokunur ve kumaş adını alır. Kumaş belli
şekillerde kesilir, dikilir ve elbise adını alır.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
9. Maddeler Doğada Kaç Halde Bulunur?
Bir buz parçasını elinize alıp sıkınız veya bir çekiçle
kırınız. Buz sert bir yapıya mı sahiptir?
“Buz sert yapılı, katı bir maddedir.”
Bir kabın içine bir miktar buz koyup
ısıttığınızı düşününüz. Buz erir mi?
“Buz erir yani katı halden, sıvı hale geçer.”
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Kaba biraz daha ısı vermeye devam edip elinizi
kabın üstüne tutarsanız eliniz nemlenir mi?
“Eliniz nemlenir, elinizi nemlendiren suyun buhar
halidir.”
Madde doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç
halde bulunur.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
10. Katı Maddelerin Özellikleri Nelerdir?
Yapıları serttir. Belli bir hacimleri ve şekilleri vardır.
Değişik katıların sertlikleri aynı değildir. Örneğin;
demir kaşık ile lastik topun sertlikleri farklıdır. Katılar
sıkıştırılınca hacimleri küçülmez.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
11. Sıvı Maddelerin Özellikleri Nelerdir?
Zeytinyağı, su, alkol, benzin gibi maddeler sıvı
maddelerdir. Sıvılar, katılar gibi sert yapılı değildir.
Konuldukları kabın şeklini alırlar.
Belirli bir şekilleri yoktur.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
12. Gaz Maddelerin Özellikleri Nelerdir?
Su buharı, benzin buharı ve hava gaz maddelere
örnektir. Gaz maddeler bulunduğu kabın şeklini alır
ve hacim olarak hepsini kaplar. Sıvı ve katı
maddelerden daha hafiftir.
Gaz maddelerin belirli bir şekli
ve hacmi yoktur. Gazlar
çok küçük hacimlere sıkıştırılabilir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
13. Maddenin Ölçülebilen Özellikleri
Nelerdir?
Maddenin ölçülebilen özellikleri hacim ve kütledir.
14. Maddelerin Kütleleri Nasıl Ölçülür?
Katı maddelerin kütlelerini eşit kollu terazi kullanarak
ölçeriz. Kütle, maddeyi niteleyen ölçülebilir bir
özelliktir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Maddelerin kütleleri kilogram (kg) veya gram (g)
birimleri kullanılarak ifade edilir. 1 kg= 1000 g’dır.
Sıvıların kütlelerini ölçmek içinse katı maddeden
yapılmış kap kullanmak gerekir. Sıvıların kütlesi
ölçülürken önce kabın kütlesi tartılır, sonra içine sıvı
madde konulup tekrar tartılır. Son bulunan miktardan
kabın kütlesi çıkarılarak kabın içindeki sıvının kütlesi
bulunur.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Örneğin; bir kilogramlık süt şişesinin kabının kütlesi
100 gram ise şişenin içindeki sütün kütlesini bulmak
için;
1 kg = 1000g
1000g – 100g = 900g şişenin
içindeki sütün kütlesi
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Gaz maddelerin kütlesi biraz daha zor ölçülür. Bir
voleybol topunu hava ile şişirmeden tartınız.
Bulduğunuz değeri yazınız. Sonra topu şişirip tekrar
tartınız. Bulduğunuz değerden önceki değeri
çıkarınız. Bulduğunuz fark voleybol
topunun içindeki havanın kütlesidir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
15. Maddenin Hacmi Nasıl Ölçülür?
Her cismin uzayda kapladığı bir yer vardır. Örneğin;
içi su dolu bir bardağın üzerine biraz daha su
koyduğumuzda su taşar. Odun dolu sobaya içindeki
odunlar yanmadan tekrar odun koyamazsınız.
Sıvıların hacimleri dereceli silindir ile ölçülür. Sıvıların
hacimleri litre (L) birimi ile ifade edilir. 1 litre (L) =
1000 mililitre (mL)’dir.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Gazların hacimleri de sıvılar gibi ölçülür. Ancak
gazların hacimleri ölçülürken kapalı kaplar kullanılır.
Düzgün geometrik şekli olan katıların hacimleri
hesaplanarak bulunur. Düzgün olmayan geometrik
şekillerin hacimleri ise sıvıların
hacmi gibi bulunur.
EJDER DEMİREL
MADDELERİ TANIYALIM
Kitap dikdörtgenler prizması biçimindedir. Kitabın boy
(uzunluk), en (genişlik), yükseklik (kalınlık) olmak
üzere üç boyutu vardır.
Bu üç boyutun uzunluğu birbiriyle çarpılırsa kitabın
hacmi bulunur.
EJDER DEMİREL