Վահանանց պատերազմը

Վահան Մամիկոնյանը Պարսից տիրապետության դեմ հայ ազգային ազատագրական կռիվների ( 481–484 թթ առաջնորդն է : Նրա գլխավորած պայքարի շնորհիվ պաշտոնապես ճանաչվել է Հայաստանի ներքին ինքնավարությունը : Վահանանց պատերազմ ի )

    Պարսից արքունիքի համեմատաբար մեղմ քաղաքականությունը ժամանակավոր բնույթ էր կրում : Տիզբոնը չէր հրաժարվել իր վաղեմի ծրագրերից , բայց այժմ գործում էր ավելի նուրբ եղանակներով : Զրադաշտականություն ընդունած նախարարները հարուստ կալվածքներ էին ստանում պատվի և պարգևների արժանանում : Սեպուհների որոշ մասն էլ ընդունում էր զրադաշտականություն և բարձր դիրքի հասնում :  Հավատուրացության տարածումը իսկական աղետ էր թե ' Հայոց եկեղեցու և թե ' հայ ժողովրդի համար : Վտանգ կար , որ հավատուրացությունը կարող էր տարածվել նաև ժողովրդի լայն շրջաններում

Պարսիկները տեսնելով , որ բռնի ուժով չեն կարողանում կրոնափոխ անել հայերին դիմել լինում : խոստանում են մեծ կալավածքներ : ստեղծվում , , իսկ հայ , որոշում են խորամանկ քայլերի Նրանք հայ նախարաներին նախարարները վերցնում են կալվածքները և կրոնափոխ են Դրանից հետո վտանգ է որ հայերը կրոնափոխ կլինեն :

Հարևան Վիրքը պարսիկների դեմ ապստամբեց 481 թ : Վաղթանգ թագավորը սպանեց Վազգեն բդեշխին , որը ուրանում էր և նա հրաժարվեց ճանաչել պարսից իշխանությունը հազարապետին ու մարզպանին : Վրաց ապստամբների դեմ ուղարկված հայ նախարարները գախտնի ժողով կազմակերպեցին Շիրակում և որոշեցին ձերբակալել Հայաստանի :

Մեծ դատավոր՝ Հովհաննես Ա կաթողիկոսը քաղաքը : : Ապստամբության կենտրոն դարձավ Դվին Սպարապետ ընտրվեց եղբորորդի Վահան Մամիկոնյանը ` Վարդան Մամիկոնյանի

Մարզպան

`

Սահակ Բագրատունին

481 թվական , ամառ : Պարսից 7 հազարանոց բազմավարժ , արյունաբու բանակը , որը մասնակցել էր Ավարայրի ճակատամարտին հայերին պատժելու : , մարզպան Ավրշնասպի հրամանատարությամբ գալիս է փոքրաթիվ ապստամբած Վահան Մամիկոնյանը ժողովել էր ընդամենը 400 հեծյալ : Հայերը դիմեցին խորամանկ մանեւրի բարձրադիր տեղանք , որը Մասիսի լանջին է : : Բաց դաշտում կռվելուց խուսափելու նպատակով հակառակորդին քաշեցին Ակոռի գյուղի Կենտրոնի հեծյալները սկսեցին պաշտպանվելով դանդաղ նահանջել , իսկ երբ պարսիկները խորացան հայկական շարքերի մեջ , թեւերից աքցանի մեջ առան նրանց :

Այնժամ , հայկական այրուձին , աշխարհի լավագույններից մեկը համարվող ռազմական ուժը , անցավ կատաղի գրոհի : Ինչպես Թերմոպիլեում Քսերքսեսին սպարտացիներն էին խելահեղներ թվում , այնպես էլ նրա ժառանգներին խելահեղ էին թվում հայերը : Պարսիկները չդիմացան , բայց եւ հնարավորություն չունեցան նահանջել : Ծայր առավ մի իսկական կոտորած : Դրությունը չփոխվեց անգամ այն ժամանակ , երբ Գարջոյլ Խորխոռունին հարյուր հեծյալներով անցավ թշնամու կողմը : Հայկական այրուձին շարունակեց պարսկական մսաղացը : Պարսից հրամանատարությունը մարզպանով հանդերձ ընկավ : Այսպիսով , 300 հայ ռազմիկները չես անվանի ), հիմնովին ջախջախեցին պարսկական ( այն բանակ էլ 7 հազարանոց բանակը :

 Թշնամուն հանդիպելով Երասխի ափին՝ ապստամբները , հաշվի առնելով իրենց փոքրաթվությունը ( ընդամենը 400 հեծյալ ), գիտակցաբար խուսափեցին բաց դաշտում ճակատամարտ տալուց : Նրանք կարճատև կռիվներով պարսիկներին քաշեցին դեպի Մասիսի լեռնալանջերը , որտեղ էլ , Ակոռի գյուղի մոտ , տեղի ունեցավ ճակատամարտը : Լեռնային տեղանքում կորցնելով մարտակարգը՝ պարսկական 7000 անոց հետևակ զորաբանակը չկարողացավ օգտվել իր թվական գերազանցությունից , և հայկական փոքրաթիվ այրուձին փայլուն հաղթանակ տարավ :

Հայոց բանակը շարժվում է դեպի Վիրք և բանակ է դնում Կուրի ափին Ճարմանյանի դաշտում : Մի քանի օր հետո տեղ հասավ նաև պարսից բանակը : Հոները , որոնք խոստացել էին օգնել այդպես էլ օգնության չեկան : Հայ վրացական բանակը միասնական չէին կբարձրանան : : Հայ նախարարները գիտեին , որ հաղթանակի դեպքում Վահան Մամիկոնյանի դիրքերը Վրացի նախարարները նույնպես չեին ուզում , որ Վաղթանգ թագավորի դիրքերը կամրապնդվեն կողմը : : Պարսիկներին հաջողվում է հայ ու վրաց նախարարներին գրավել իրենց Պարսիկներին հաջողվեց թուլացնել հայ վրացական ուժերը ճակատամարտում հայ : Աննպաստ պայմաններում տեղի ունեցած վրացական բանակը ծանր պարտություն կրեց : Այդ մարտի ժամանակ զոհվեցին մարզպան Սահակ Բագրատունին և սպարապետի եղբայր Վասակ Մամիկոնյանը :

Վիրքը հայերից օգնություն էր խնդրում և ապստամբության ղեկավարները որոշեցին օգնել

: Հաղթանակած հայոց զորքը հանգստի համար մեկնեց Ծաղկոտն գավառի Վարշակի ջերմուկների մերձակայքում գտնվող իր ամառային զորակայանը թագավորից խորքը օգնել : : , , սակայն նրանց հանգստանալ չհաջողվեց հայերը Վաղթանգ Վիրքը հայերից օգնություն էր խնդրում և ապստամբության ղեկավարները որոշեցին : Շուտով վատ լուր ստացան որ պարսկական մի խոշոր բանակ մտել է Վիրք և շարժվում է դեպի երկրի

Պարսիկները հայաստան ներխուժեցին հարավ արևելքից : Հայկական բանակը կազմված էր 30 հազարանոց զորքից : Պարսիկները Հայերին հանդիպեցին Ավարայրի դաշտի մոտակայքում մոտ : ` Արտազ գավառի Ներսեհապատ գյուղի Պատերազմը սկսվեց վաղ առավոտյան , թշնամու գրոհով : Հայկական բանակի աջ թևը նահանջեց , բայց կենտրոնական մասը շարժվեց առաջ , որին շուտով միացավ ձախ թևը և սպարապետի հեծելազորը : Հայոց զորքի մի մասը թիկունքից հարձակվեց և խարնաշփոթ առաջացրեցվ պարսիկների զորքերի մեջ : Պարսիկները մեծ կորուստներ ունենալով նահանջեցին :

Պարսիկները 484 պարտություն կրեցին հեփթաղներից : թ ամռանը Պարսիկները որոշում են հայ ապստամբների հետ հաշտության դաշինք կնքել : 484 թ աշնանը հայաստան է ուղարկվում պարսկական դեսպանը : Պարսիկները և հայերը հանդիպում են Նվարսակ գյուղում բավարարել հայերի պահանջները : : Պարսից կողմը համաձայնվում է

Իշխան Վահան Մամիկոնյանը 483– 484-ին Մայր Տաճարը, որից հետո այն ստացել հիմնովին վերակառուցել է է հատակագծային ու ծավալատարածական տեսքը: իր այժմյան