Վարդան Մամիկոնյան

5-րդ դար էր: Հայ ժողովրդի համար ստեղծվել էր ծանր կացություն: Հայաստանը գտնվում էր աշխարհակալ պետությունների՝ Պարսկաստանի և Բյուզանդիայի միջև:

ՎԱՐԴԱՆԱՑ ՊԱՏԵՐԱԶՄ

Պարսից Հազկերտ II արքայի հրամանով Հայոց այրուձին 442 թ ին Վարդան Մամիկոնյանի հրամանատարությամբ կռվել է քուշանների ( հոներ ) դեմ : Հազկերտ II ը 449 թ ին հրովարտակով հայերին առաջարկել է հրաժարվել քրիստոնեությունից և ընդունել զրադաշտականություն ( կրակապաշտություն առաջարկը : կանչել են Տիզբոն : ): Վարդան Մամիկոնյանի մասնակցությամբ Արտաշատում գումարված հատուկ ժողովը մերժել է Պարսից արքայի կրոնափոխության Մերժողական պատասխան են ուղարկել նաև դրացի վրացիներն ու աղվանները : Վարդանին և Հայոց , Վրաց ու Աղվանից իշխանությունների ներկայացուցիչներին Մահապատժի սպառնալիքի տակ նրանք առերես ուրացել են իրենց հավատքը :

 450 թվականի սեպտեմբեր ամսին Վարդան Մամիկոնյանն իր զորագնդով շարժվում է դեպի աղվանական արքունիքի ձմեռային աթոռանիստ Խաղխաղ քաղաքը : Երբ նա իր սակավաթիվ ուժերով մտնելով Խաղխաղի շրջակայքի հարթավայրը , նկատում է թվով մի քանի անգամ գերակշռող պարսկական ուժերը՝ Սեբուխտի հրամանատարությամբ հայկական բանակի երևալուն։ , որոնք մարտական կարգ էին ընդունել Քուռ գետի ձախ ափին և սպասում էին



Նրանց քշել է նաև Աղվանքի բերդերից

:

Վարդան Մամիկոնյանի զորախումբը հասել է մինչև Ճորա պահակի ամրությունները

(

այժմյան Դերբենդ քաղաքի մոտ

)

և փոխօգնության դաշինք կնքել հոների հետ

:

Հովսեփ Վայոցձորեցին

,

Ղևոն Երեցին

,

Վարդան Մամիկոնյանը դիմում են զորքին

« Չերկնչեք և չվախենաք հեթանոսների բազմությունից , իսկ եթե հասել է ժամանակը՝ մեր կյանքը սուրբ մահով ավարտելու այս պատերազմում , մահն ընդունենք ուրախ սրտով , միայն թե արիության ու քաջության մեջ վախկոտություն չխառնենք »:



Ավարայրի ճակատամարտ թ

.

Ավարայր (451

տեղի է ունեցել գյուղի մոտ

մայիսի 26 -

ին

,

ապստամբ հայկական ուժերի և պարսկական բանակի միջև։ Ավարայրի ճակատամարտը

Սասանյան Պարսկաստանի

դեմ հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի բարձրակետն էր։

451–

ի գարնանը պարսկական

–

•

բանակը կենտրոն Փայտակարանից շարժվելով, սահմանամերձ Հեր– Զարևանդ գավառով մտնում է Մարզպանական Հայաստան։ Պարսկական զորքերի խնդիրն էր՝ ճնշել հայերի ապստամբությունը, գրավել նրանց ռազմաքաղաքական Արտաշատը ։ Ապստամբության առաջնորդ Վարդան Մամիկոնյանը հայկական կանոնավոր ուժերը վաղօրոք կենտրոնացրել էր Արտազ գավառի հարավում։ հայկական բանակը մոտենում է հակառակորդի ամրացված ճամբարին և կանգ առնում գետի ձախ ափին։ Մայիսի 26-ին շաբաթ առավոտյան Ավարայրի դաշտում հակառակորդներն ընդունում են մարտական դրություն։ Մայիսի 25 ին

Ավարայրի ճակատամարտ

Ճակատամարտը սկսվում է նետաձգությամբ

,

նիզակությամբ և փոխադարձ գրոհով

:

Ավարայրի ճակատամարտի սխեման 451թ.մայիսի 26 Պահեստազոր Վարդան Մամիկոնյան ԱրշավիրԿամսարական/փո խզորապետներ/ Համազասպ Մամիկոնյան Աջ թև

Խորեն Խոռխոռունի

Արսեն Ընծայի Ներսես Քաջբերունի կենտրոն

Ներշապուհ Արծրունի

Արտակ Մոկացի

Ձախ թև Թաթուլ Վանանդեցի

Տաճատ Գնթունի

Ճակատամարտի ընթացքը

ՄԱՀ ՈՉ ԻԱՄՑԻԱԼ ՄԱՀ Է, ՄԱՀ ԻՄԱՑԻԱԼ ԱՆՄԱՀՈՒԹՅՈՒՆ Է Եղիշե Գ. ԽԱՆՋՅԱՆ

Ավարայրի ճակատամարտ Չնայած Վարդան Մամիկոնյանը զոհվել է , բայց պարսիկները , տեսնելով հայերի համառ դիմադրությունը , հարկադրված հետ են կանչել իրենց զորքերը արքունիքը հրաժարվել է բռնի կրոնափոխության ծրագրից , : Ավարայրի ճակատամարտից հետո Պարսից ճանաչել է Հայաստանի ներքին ինքնավարությունը , թեթևացրել հարկերը և որոշ ժամանակ վարել է հայերին սիրաշահելու քաղաքականություն : Պարսիկներին զգալի վնաս են պատճառել նաև հոները , որոնք , Վարդան Մամիկոնյանի հետ կնքած պայմանագրի համաձայն , ասպատակել են պարսկական նահանգները :

          

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ Օ Ր Ե Ն Ք Ը

Ընդունված է 2002 թվականի մայիսի 20 ին

« ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՄԻԿՈՆՅԱՆ » ՇՔԱՆՇԱՆԻ ՄԱՍԻՆ Հոդված

1. « Վարդան Մամիկոնյան » շքանշանը շնորհվում է հայրենիքի հանդեպ զինվորական պարտքը կատարելիս ցուցաբերած բացառիկ խիզախության , ինչպես նաև բանակաշինության և զորքերի մարտական պատրաստության ապահովման գործում մատուցած ակնառու ծառայությունների համար :

Հոդված

2. « Վարդան Մամիկոնյան » շքանշանով պարգևատրվում են Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի , այլ զորքերի բարձրագույն և ավագ սպայական կազմի զինծառայողները :

Հոդված

3. « Վարդան Մամիկոնյան » շքանշանով պարգևատրելու միջնորդությունը ներկայացնում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության , պաշտպանության , ներքին գործերի և ազգային անվտանգության բնագավառների պետական լիազորված մարմինները :

Հոդված

4. « Վարդան Մամիկոնյան » շքանշանը կրում են կրծքի աջ կողմում ` « Տիգրան Մեծ » շքանշանից հետո :

Հոդված 5.

Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման պահից :

Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Ռ . Քոչարյան

Վարդան Մամիկոնյան շքանշաններ

Հայրենիքի համար օրհասական պահերին նրանք իրենց կյանքն անձնուրաց նվիրում են հարազատ ժողովրդի փրկությանը, օտար նվաճողներից հայրենի հողին ազատագրության վեհ գործին: Հայ ժողովրդի համար այդպիսի հերոս է Վարդան Մամիկոնյանը, որին մեծարել են «Քաջ Վարդան», «Կարմիր Վարդան» պատվանուններով:

Երվանդ Քոչար

   

Սուրբ Վարդանանք

Ըստ հայ առաքելական Ս . Եկեղեցու տոնացույցի մեծ պահքին նախորդող հինգշաբթին Վարդանանց սուրբ նահատակների հիշատակի օրն է : Դրան նախորդող երեքշաբթի օրը մեր եկեղեցին նշում է Ղևոնդյաց , այսինքն ` Ղևոնդ Երեցի , Հովսեփ Հողոցմեցի կաթողիկոսի և ևս 7 հոգևորականների նահատակությունը պսակը : , ովքեր Ավարայրի ճակատամարտից հետո շղթայակապ հասան Պարսկաստան , և խորհրդավորությամբ , բանտարկվեցին ու բազմաթիվ կտտանքներից հետո մահվան դատապարտվեցին ընդունելով երկնային արքայության անթառամ Տարբեր բնակավայրերում ուխտատեղերը տարբերվում են իրարից և ավանդազրույցներով : Սյունիքի մարզում , սակայն , Սուրբ Վարդանանքը նշվում է հուլիսի վերջին կիրակին օրը և իր նկարագրով համընկնում է Վարդավառի տոնին : Անգեղակոթում է գտնվում Վարդան զորավոր եկեղեցին , Վարդան Մամիկոնյանի մատուռը , կաթնաղբյուր կոչվող աղբյուրը : Ասում են ` հենց սրբավայրում է թաղված նրա դին , ոմանք էլ պնդում են , թե ` միայն սուրն է այդտեղ թաղված : « Որ զմահ ոչ գիտե ` երկնչի ի մահուանէ , իսկ որ գիտէ զմահ ` ոչ երկնչի ի նման է » :

Ըստ ավանդության

  Վարդան Զորավարը , Իջևանում կանգ առած ժամանակ , մի կաղնի է տնկել Ակնաղբյուրի մոտ : Կաղնին 1500 տարի ապրելուց հետո `1974 թվականին , կայծակնահար եղավ և տապալվեց ( բարձրությունը 50 մետր էր , ուներ ծառայր , ուր կարող էր տեղավորվել 25-30 մարդ ): 1975 թվականին Ակնաղբյուրում մի նոր կաղնի տնկեց Մարշալ Բաղրամյանը : Կաղնին օրեցօր աճում է ու զորանում :

Դիմանկարի պատմությունը

 Անցան դարեր : Մոսկվայում հայ ուսանողները որոշում են բեմականացնել Վարդանանց պատերազմի պատմությունը : Բոլորին էլ հուզում էր Վարդան Մամիկոնյանի դիմանկարի խնդիրը : Պատահմամբ Մոսկվայում էր ֆրանսիացի նկարիչ , որ լավ գիտեր հայոց պատմությունը : Նա ընտրում երկու ուսանողի ` Մարտիրոս Սիմոնյանին և Նիկողայոս Ալադարյանին : Եվ այդ երկուսի դեմքերի համադրությամբ , հռոմեական տարազով Մամիկոնյանի դիմանկարը : , սաղավարտով և խաչով ստեղծում է Վարդան Ուսանողները լուսանկարը բազմացնում են մի քանի հարյուր հատ , տարածում հայ գերդաստաններում : Վարդան Մամիկոնյանը սիրով է ընդունվում ամենուրեք :

Հունվարի 31 ին ` Մեծ պահքին նախորդող հինգշաբթի օրը , Սուրբ նահատակների հիշատակության տոնն է Վարդանանց

Բոլոր նրանց, ում անծանոթ է այս տոնի իմաստն ու խորհուրդը, ծանուցենք. տոնն այս նվիրված է 451թ.-ի մայիսի 26-ին հայերի եւ պարսկական զորքի միջեւ տեղի ունեցած Ավարայրի ճակատամարտում զոհված նահատակներին` Վարդան Մամիկոնյանին եւ նրա հավատարիմ 7 նախարարներին` Արտակ Պալունուն, Խորեն Խոռխոռունուն, Հմայակ Դիմաքսյանին, Տաճատ Գնթունուն, Վահան Գնունուն, Արսեն Ընծայեցուն, Գարեգին Սրվանձտյանին եւ նրա տոհմակից 296 ազնվականներին: