Transcript File - МУИС-ОУХС Олон улсын эрх зүй

Гадаад орны төр, эрх зүйн
үндэс
Багш П.Мөнхсэлэнгэ
МУИС, ОУХС
Лекц сэдэв 3
Засаглалын хэв
маяг
Бие даасан
байдалSovereignty
Хүн ам,
Үндэстэн
Төр
State
Нутаг дэвсгэр
Засаглал
Power
Засаг / Power
• Нийтийн эрх зүйн харилцаанд нийтлэг
ерөнхий зорилгод хүрэхэд чиглэгдэж,
хүмүүсийн ухамсар ба зан үйлд зохион
байгуулалттайгаар нөлөөлөх.
• Засаг
нь
ямагт
албан
ёсоор
илэрхийлэгдсэн ө.х. нийгэм, төрөөс
тогтоосон,
тодорхой
бодлого
явуулахын тулд албадлагыг хүртэл
багтаасан хэрэглүүр ба институтээр
хэрэгжинэ.
Засаглалын хэв маяг/Form of
Government
• Төр
засгийн
дээд
байгууллагын бүтэц ба эрх
зүйн байдал, тэдгээрийн
хоорондын харилцаа
Засаглалын
хэлбэрийг
тодорхойлогч
шинж
Төрийн
тэргүүний
эрх зүйн
байдал
Бүгд
Найрамда
х улс
Хаант улс
Засагла
лын
хэлбэр
Хаант улс
• Төрийн дээд албан тушаалыг хаан
угсаа залгамжлан хэрэгжүүлдэг
төрийн удирдлагын хэлбэр
Угсаа залгамжилдаг
Салийн
тогтолцоо
• Зөвхөн эрэгтэй талаас
хааны угсаа залгамжлах ёс
Кастилийн
тогтолцоо
• Хаан ширээ залгамжлахад
хүйс үл ялгаварлах хэдий ч
отгон хүү давуу эрх эдлэнэ
Австрийн
тогтолцоо
• Эрэгтэй
залгамжлах
тохиолдолд
талаас
хаан
залгамжлана
талаас
хүнгүй
эмэгтэй
ширээ
Хэмжээгүй эрхт хаант засаг
• Төрийн эрх мэдэл (хууль тогтоох,
гүйцэтгэх, шүүх) зөвхөн хааны
бүрэн эрхэд төвлөрнө.
• Зөвлөх хурал, парламент зөвхөн
хэлбэрийн төдий байна
Хэмжээт эрхт хаант засаг
Хэмжээт эрхт
хаант засаг
Хааны эрх
хэмжээг Үндсэн
хуулиар
хязгаарлана
Хэмжээт эрхт хаант засаг
Парламент
ын хаант
улс
Дуалист
хаант улс
Хэмжээт
Эрхт
Дуалист хаант засаглал
Дуалист
хаант
засаглал
Хаан ба
парламент
Дуалист хаант засаг
Төрийн
эрх мэдэл
Хаан
Парламент
Гүйцэтгэх
эрх мэдэл
Хууль
тогтоох
Хаан
ЗГ хааны
өмнө
хариуцла
га
хүлээнэ
Парлам Хуульд
бүхэлд нь
ентийг
хориг
тараана тавьна
Дуалист хаант засаг
• 1. XIX зууны сүүлчээр
Герман, Австри, Итали
• 2. Одоо Бруней, Бутан
Парламентын хаант засаглал
Парламент
ын хаант
засаглал
Төрийн эрх
мэдэл
хаанаас
хараат бус
Парламентын хаант улс
Хаан төр
барина
Гэвч
удирдахг
үй
Хууль тогтоох, гүйцэтгэх,
шүүх
Хаан төр
Үндсэн
Төрийн
ёсны
хуулийн
бэлгэдэл, дагуу хараат удирдлагы
бусаар
үндэсний
н
бүрэн эрхээ ардчилсан
эв
нэгдлийн хэрэгжүүлн
хэлбэр
э
илэрхийлэл
Парламентын хаант улс
• Их Британи, Бельги, Дани,
Испани, Норвеги, Швед, Шинэ
Зеланд, Япон
http://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/fields/2128.html
Бүгд Найрамдах Улс
• Ерөнхийлөгч болон төрийн
дээд
байгууллагыг
сонгож
байгуулдаг төрийн удирдлагын
хэлбэр
БНУ-ын үндсэн шинж
• 1. Төрийн тэргүүн, эрх мэдлийн дээд
байгууллагыг
ард
түмэн
тодорхой
хугацаагаар сонгоно
• 2. Төрийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлэгчид
өөрийн үзэмж, хүсэл зоригоор бус, хууль,
нийтлэг эрх ашгийг удирдлага болгон ард
түмний хяналт дор ажиллана
• 3. Төрийн тэргүүн, эрх мэдлийн дээд
байгууллага хуульд заасны дагуу улс
төрийн хариуцлага хүлээнэ
БНУ-ын түүхэн
хэлбэр
Афин
Ромын
Хотулсын
Орчин
үеийн
* Гажсан
хэлбэр
Орчин үеийн БНУын хэлбэр
Ерөнхийлөг
чийн
Парламент
ын
Холимог
БНУ-ын
ангиллалын
шалгуур
ЗГ-ыг хэн
байгуулж, ЗГ
хэний өмнө
хариуцлага
хүлээх вэ
Ерөнхийлөгчийн БНУ
• Төрийн тэргүүн, ЗГ-ын тэргүүний
бүрэн эрх нэг субьектэд төвлөрсөн,
ЗГ-ыг ерөнхийлөгч парламентын
гадуур
байгуулж,
хариуцлага
хүлээлгэдэг төрийн удирдлагын
ардчилсан хэлбэр.
Ерөнхийлөгчийн БНУ-ын онцлог
• 1. Төрийн тэргүүн, ЗГ-ын
тэргүүний бүрэн эрх нэг субьект-д
(ерөнхийлөгч) төвлөрч ЗГ нь
Ерөнхийлөгчийн өмнө хариуцлага
хүлээнэ
• 2.
Ерөнхийлөгчийн
сонгууль
парламентийн бус аргаар, аль
болох өргөн төлөөлөлтэй байдаг.
• 3. Парламент ЗГ-ыг огцруулах,
ерөнхийлөгч
парламентыг
тараадаггүй
• 4. Хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх
эрх мэдэлд улс төрийн намын
нөлөө бага байдаг
• 5. Ерөнхийлөгч хууль санаачлах,
хуульд санал оруулах эрхтэй.
Өөрийн
үзэмжээр
хуульд
нийцүүлэн эрх зүйн акт гаргадаг.
Парламентаас гаргасан хуульд
хориг тавих, нийт ард түмний
санад асуулга явуулна.
Авторитар дэглэмийг үүсгэхгүй байх
Ерөнхийлөгч +
ЗГ-ын үйл
ажиллагаа
Парламентийн
хүчтэй хяналт
Парламентийн БНУ
• Төрийн болон гүйцэтгэх эрх
мэдлийн тэргүүний бүрэн эрхийг
өөр өөр субьектэд хадгалсан, ЗГ-ыг
байгуулах, хариуцлага хүлээлгэхэд
парламентын
оролцоо
бүхий
төрийн удирдлагын хэлбэр.
Парламентын БНУ-ын онцлог
• 1. Олонх болсон нам ЗГ-ыг
байгуулахад шийдвэрлэх үүрэгтэй.
ЗГ парламенттын өмнө хариуцлага
хүлээнэ
• 2. Ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд г.м.
Өөр өөр субьектэд төрийн бүрэх
эрх төвлөрнө
• 3.Парламентад суудал бүхий нам
гүйцэтгэх болон хууль тогтоох эрх
мэдлийн хүрээнд нөлөө ихтэй
• 4.Төрийн тэргүүнийг ихэвчлэн
парламентаас сонгоно.
• 5. Хууль санаачлах, зарлиг,
захирамж
гаргахдаа
ЗГ-тай
зөвшилцөнө
• 6.
Ерөнхийлөгч
парламентыг
тараах бүрэн эрхтэй.
•*
Парламентын
БНУ-ын
ерөнхийлөгч
зуулчлагчийн
үүрэгтэй байдаг.
Холимог БНУ
• Төрийн
тэргүүн,
ЗГ-ын
тэргүүний бүрэн эрхийг өөр
өөр субьект хадгалж, ЗГ-ыг
ерөнхийлөгч байгуулж, ЗГ
парламентын өмнө хариуцлага
хүлээдэг төрийн удирдлагын
ардчилсан хэлбэр
Холимог БНУ-ын онцлог
• 1. Ерөнхийлөгч парламентийг
тараах эрхтэй
• 2. Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд ЗГыг хамтарч удирдана. Гэхдээ
ерөнхийлөгч ЗГ-ийг толгойлно.
Ерөнхий
сайд
кабинетийг
удирдана.
20 орчим улс холимог БНУ-ын засаглалтай.
Франц