Transcript yn - WJEC

Datblygu Sgiliau Iaith
Y Cynllun Sabothol Cenedlaethol
Cynhadledd Lansio
Datblygu Rôl y Cydlynydd Llythrennedd
Abertawe
24 / 04 / 2013
Deganwy
25 / 04 / 2013
Eleri Hughes, Arweinydd Uned Gloywi Iaith,
Canolfan Bedwyr, Prifysgol Bangor.
Y Cynllun Sabothol Cenedlaethol – CWRS
UWCH
Cwrs iaith ar gyfer athrawon ydy Cwrs Uwch y Cynllun Sabothol Cenedlaethol.
Prif amcanion y cwrs:

Datblygu sgiliau a hyder athrawon sydd eisoes yn rhugl yn y Gymraeg (Cymry
Cymraeg a dysgwyr) fel eu bod yn gallu dysgu, asesu a gweinyddu’n effeithiol yn
yr iaith.

Datblygu hyder a gallu’r athrawon i ymdrin â geirfa gyffredinol byd addysg a
therminoleg eu pwnc yn effeithiol.

Helpu’r athrawon i ddeall rheolau neu ganllawiau iaith fel eu bod yn gallu
adnabod ansicrwydd a chywiro eu gwaith eu hunain; cymryd cyfrifoldeb
personol dros wella eu Cymraeg.

Datblygu eu sgiliau iaith a’u hyder o fewn cyd-destun eu gwaith bob dydd.
Datblygu sgiliau iaith yr athrawon
oceanic crust?
crater?
pyroclasic flow?
bydden ni’n mynd neu
byddwn ni’n mynd?
roeddwn i’n mwynhau
neu roedden i’n
mwynhau?
Mae ganddo
dealltwriaeth /
ddealltwriaeth da /
dda o chysyniadau /
cysyniadau /
gysyniadau pwysig..?
tô neu to
ennillodd neu
enillodd
hâf neu haf
i fynu neu i fyny
......?
Datblygu sgiliau iaith y disgyblion – gofynion y
Fframwaith Llythrennedd
Defnyddio geirfa
Defnyddio nifer o
ferfau yn gywir yn yr
amser presennol
cwmpasog, negyddol,
gorffennol a chryno
(Blwyddyn 4)
Treiglo’n gywir gan
ddatblygu eu
gwybodaeth o’r
treiglad meddal,
trwynol a llaes
(Blwyddyn 8)
amrywiol .....
geirfa ac
ymadroddion
pwnc benodol
(Blwyddyn 7)
Sillafu geiriau
amledd uchel yn
gywir
(Blwyddyn 1)
Y Beibl!
Y dull marcio
Er mwyn annog yr athrawon i ddatblygu eu sgiliau a’u cywirdeb eu
hunain rydyn ni’n defnyddio’r symbolau hyn wrth farcio eu gwaith:
 sill – sillafu e.e. dyblu n / r; cymysgu i / y / u; defnyddio’r acen grom
> to bach
 g – geirfa / termau
 gc - gwallau cyffredin e.e. mae / mai; yw / i’w; y / yr / ’r; arall /
eraill; ei / eu;
 tr - treigladau
 berf – berfau (ffurfiau ac amser y ferf)
 Saes. - Saesneg yn Gymraeg / dylanwad y Saesneg ar y Gymraeg
e.e. defnyddio idiomau e.e. edrych y gair i fyny yn y geiriadur >
chwilio am y gair; arddodiaid e.e. mynd i’r doctor > mynd at y
doctor
Tasg
Darllenwch y darn (tud. 100 yn y llyfryn
Datblygu Rôl y Cydlynydd Llythrennedd).
Gan ddefnyddio’r symbolau rydyn ni’n eu
defnyddio ar y cwrs, tynnwch sylw at y prif
wallau iaith sydd ynddo.
Blaenoriaethu
Ystyriaethau pwysig wrth farcio gwaith yr athrawon ar y cwrs:
 Dydyn ni ddim yn tynnu sylw at bob gwall - canolbwyntio ar y
prif wallau neu wallau sy’n codi’n gyson yn eu gwaith
 Proses gynyddol dros gyfnod y cwrs
 Gofyn iddyn nhw chwilio am wallau penodol yn eu gwaith
 Gofyn iddyn nhw ganolbwyntio ar agwedd ieithyddol benodol
e.e. treiglo ar ôl arddodiaid wrth wneud y darn nesaf o waith
Sillafu
i)
Defnyddio’r acen grom (to bach) e.e.
stem > stêm
pwer > pŵer
ii)
Defnyddio’r didolnod (diaeresis) (ï)
ffatrioedd > ffatrïoedd
iii) Ffurfiau lluosog – terfyniadau lluosog mwyaf cyffredin (-au / -iau; oedd; od; -on / -ion; -i)
swyddu > swyddi
siopiau > siopau
pwllau glo > pyllau glo
Sillafu a geirfa - ar y cyfrifiadur
Sesiynau ar strategaethau i ddatblygu eu sgiliau sillafu a sut i wneud y
defnydd mwyaf effeithiol o adnoddau electronig
PECYN CYSGLIAD
 Geiriadur (Cysgeir) ac offer cywiro iaith cyfrifiadurol (Cysill)
Rhaglen To Bach




Rhaglen gyfrifiadurol
RHAD AC AM DDIM
Alt Gr + a = â; Alt Gr + e = ê. Hawdd!
Gallwch lawrlwytho'r rhaglen i'w defnyddio ar eich cyfrifiaduron personol
trwy ymweld â gwefan Draig Technology: www.draig.co.uk
Geirfa a thermau
Ffynonellau termau ar-lein
Sesiynau gan arbenigwyr termau Canolfan Bedwyr yn rhan o’r cwrs

Geiriaduron
Geiriadur yr Academi
http://techiaith.bangor.ac.uk/GeiriadurAcademi/

Geiriaduron Termau
Y Termiadur Addysg
http://geiriadur.bangor.ac.uk/termiadur/
Y Porth Termau
http://termau.org
TermCymru
http://termcymru.wales.gov.uk
GWALLAU CYFFREDIN
Adran 2
Y Llawlyfr Gloywi Iaith
Y fannod (the)
Tasg
gc - gwallau cyffredin
yr Eglwys a y Felin
yr pyllau glo
yr tramiau
yr siopau
Beth ydy’r rheol?
(Geirfa ddefnyddiol – llafariad / llafariaid; cytsain/ cytseiniaid)
Ffurf ar y
fannod (the)
RHEOL
y
Rydyn ni’n defnyddio y = the ……………………
yr
Defnyddiwn yr = the ……………………..
’r
Defnyddir ’r = the ………………………
Y fannod (the)
Ateb
gc - gwallau cyffredin
yr Eglwys a y Felin
yr pyllau glo
Y rheol?
yr tramiau
yr siopau
Ffurf ar y
fannod (the)
RHEOL
y
Rydyn ni’n defnyddio y = the o flaen cytsain e.e. y
pyllau glo; y ffatrïoedd; y tramiau
yr
Defnyddiwn yr = the o flaen llafariad e.e. yr adeg
honno, yr Oeseodd Canol; yr eglwys, yr hydref
’r
Defnyddir ’r = the ar ôl llafariad e.e. mae’r felin yn
gweithio; gyda’r pyllau glo; ceffylau’r ffermwyr
TREIGLADAU
Adran 3
Y Llawlyfr Gloywi Iaith
Treiglo ar ôl yr arddodiaid (prepositions)
Ar ôl arddodiaid > i gweithio; fwy o gwaith; pŵer yn dod o melin ddŵr
am ar at
dan dros drwy
heb i o
wrth gan hyd
Pa dreiglad?
Treiglad meddal
Treiglo gyda chenedl enwau
Treiglo gyda chenedl enwau (gwrywaidd / benywaidd)
 Mae enw benywaidd unigol yn treiglo’n feddal ar ôl y fannod
(the)
e.e. fewn yr dinas > y ddinas; o’r poblogaeth > o’r boblogaeth
Ond, sut rydyn ni’n gwybod ydy enw’n fenywaidd neu’n wrywaidd?
 Edrych mewn geiriadur / Cysgeir / Termiadur eb / eg / egb
 Mae rhai cliwiau (terfyniadau geiriau) i’n helpu ni.
Gwrywaidd? Benywaidd?
Tasg
Ydy’r geiriau canlynol yn wrywaidd neu’n fenywaidd yn
eich barn chi?
diwydiant; amgueddfa; holiadur; elfen; offeryn; poblogaeth;
delfryd; ymdrech; cyhuddiad; cofeb; effaith
Gwrywaidd (hwn / dau)
Benywaidd (hon / dwy)
Gwrywaidd / Benywaidd (hwn
neu hon; dau neu dwy)
Cenedl enwau: cliwiau
Benywaidd
Gwrywaidd
 - fa e.e. graddfa
 -ad / -iad
e.e. penderfyniad
 -en e.e. taflen
Eithriad amlwg: bachgen
 - iaeth / -aeth
e.e. partneriaeth
Eithriadau: gwasanaeth;
gwahaniaeth
 -eb e.e. cyllideb; anfoneb
Eithriad: cyfrifoldeb
 -adur e.e. geiriadur
 -yn e.e. dyffryn
Eithriad: blwyddyn
 -iant e.e. diwylliant
Gwrywaidd? Benywaidd?
Ateb
diwydiant; amgueddfa; holiadur; elfen; offeryn; poblogaeth;
delfryd; ymdrech; cyhuddiad; cofeb; effaith
Gwrywaidd (hwn / dau)
Benywaidd (hon / dwy)
Gwrywaidd / Benywaidd
(hwn neu hon; dau neu dwy)
diwydiant
cofeb
delfryd
holiadur
amgueddfa
ymdrech
offeryn
elfen
effaith
cyhuddiad
poblogaeth
Cyflwyno Geirfa / Termau
Cymraeg
Saesneg
dinas (eb)
y ddinas hon
city
poblogaeth (eb)
y boblogaeth hon
population
diwydiant (eg)
y diwydiant hwn
industry
diwydiannol (ans)
industrial
oes (eb)
yr oes hon
age
Y Chwyldro Diwydiannol (eg)
Y Chwyldro Diwydiannol hwn
The Industrial Revolution
cyfalafiaeth (eb)
y gyfalafiaeth hon
capitalism
Treigladau – blwydd a blynedd
Tasg
Beth ydy’r rheolau treiglo gyda rhifau a blwydd / blynedd?
Rhif
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
‘blynedd’ a threiglad
Cliw
Treigladau – blwydd a blynedd
Ateb
mor ifanc â 6 mlwydd oed > chwe blwydd oed
Rhif
‘blynedd’ a threiglad
Cliw
1
un flwyddyn
fish
2
dwy flynedd
fingers
3
tair blynedd
baked
4
pedair blynedd
beans
5
pum mlynedd
more
6
chwe blynedd
beans
7
saith mlynedd
m…
8
wyth mlynedd
m…
9
naw mlynedd
m…
10
deng mlynedd
m…
BERFAU
Adran 4
Y Llawlyfr Gloywi Iaith
Berfau
Yn y darn, mae gwallau gyda:

Amser y ferf h.y. Y gorffennol yn lle’r presennol
Yn 1888 mae trydan yn cael ei dyfeisio > Yn 1888 cafodd trydan ei
ddyfeisio

Ffurfiau cywir y berfau
Roedd nhw’n defnyddio dŵr
CWMPASOG (HIR) > Roeddent yn defnyddio dŵr / Roedden nhw’n defnyddio dŵr
CRYNO (BYR) > Defnyddient ddŵr
AMHERSONOL > Defnyddid dŵr / Defnyddiwyd dŵr
Ffurfiau’r berfau – cywair
Tasg
Cwmpasog (Hir)
Cryno (Byr)
Amhersonol
Roeddent yn / Roedden
nhw’n defnyddio dŵr
Defnyddient ddŵr
Defnyddid (Defnyddiwyd)
dŵr
Rwyf yn / Rwyf fi’n
ysgrifennu llythyr
Fe wnaeth o / e ddarllen
llyfr
Ysgrifennir llythyr
Darllenodd lyfr
Disgwyliwn gadarnhad
Roeddech yn / Roeddech
chi’n dysgu caneuon
Byddant yn / Byddan
nhw’n cael canmoliaeth
Disgwylir cadarnhad
Dysgid caneuon / Dysgwyd
caneuon
Cânt ganmoliaeth
Ffurfiau’r berfau – cywair
Ateb
Cwmpasog (Hir)
Cryno (Byr)
Amhersonol
Roeddent yn / Roedden
nhw’n defnyddio dŵr
Defnyddient ddŵr
Defnyddid / Defnyddiwyd
dŵr
Rwyf yn / Rwyf fi’n yn
ysgrifennu llythyr
Ysgrifennaf lythyr
Ysgrifennir llythyr
Darllenodd lyfr
Darllenwyd llyfr
Byddwn yn / Byddwn ni’n
disgwyl cadarnhad
Disgwyliwn gadarnhad
Disgwylir cadarnhad
Roeddech yn / Roeddech
chi’n dysgu caneuon
Dysgech ganeuon
Dysgid / Dysgwyd caneuon
Byddant yn / Byddan
nhw’n cael canmoliaeth
Cânt ganmoliaeth
Canmolir hwy
Fe wnaeth o / e ddarllen
llyfr
SAESNEG YN GYMRAEG
Adran 5
Y Llawlyfr Gloywi Iaith
Saesneg yn Gymraeg
Defnyddio arddodiaid yn anghywir
 Pa arddodiad sy’n dilyn pa ferf? e.e. gofyn
wrth > gofyn i
 Cymysgu arddodiaid e.e. cymysgu rhwng yn
a mewn
Arddodiaid
Tasg
 Defnyddio ceffylau am (for) pŵer
 Roedd nhw dal yn defnyddio ceffylau
Berf
Arddodiad
anghywir
defnyddio
(rhywbeth)
am (wneud
rhywbeth)
dal / parhau
yn
cael gwared
o
cyfeirio
i
diolch
wrth
chwarae
i
dweud
i
Arddodiad cywir
Arddodiaid
Ateb
 Defnyddio ceffylau am (for) pŵer
 Roedd nhw dal yn defnyddio ceffylau
Berf
Arddodiad
anghywir
Arddodiad cywir
defnyddio
(rhywbeth)
am (wneud
rhywbeth)
i (wneud
rhywbeth)
dal / parhau
yn
i
cael gwared
o
ar / â
cyfeirio
i
at
diolch
wrth
i
chwarae
i
dros
dweud
i
wrth
Arddodiaid – defnyddio yn a mewn
YN – PRYD?
Tasg
ENGHRAIFFT
MEWN – PRYD?
ENGHRAIFFT
yn y pyllau glo (in
the coal mines)
gydag enw
amhendant > dim
bannod (a; an)
mewn pyllau glo (in
coal mines)
yn y ffatri (in the
factory)
gydag adeg benodol yn 1888; yn 1760
> blwyddyn /
cyfnod penodol
yn yr Oesoedd
Canol;
yng nghyfnod Mrs
Thatcher
mewn ffatri (in a
factory)
mewn dwy flynedd
mewn cyfnod
cynharach
Arddodiaid – defnyddio yn a mewn
YN – PRYD?
ENGHRAIFFT
gydag enw pendant yn y pyllau glo (in
+ y fannod (the)
the coal mines)
MEWN – PRYD?
ENGHRAIFFT
gydag enw
amhendant > dim
bannod (a; an)
mewn pyllau glo (in
coal mines)
yn y ffatri (in the
factory)
gydag adeg benodol yn 1888; yn 1760
> blwyddyn /
cyfnod penodol
yn yr Oesoedd
Canol;
yng nghyfnod Mrs
Thatcher
Ateb
mewn ffatri (in a
factory)
wrth sôn am adeg
amhendant
mewn dwy flynedd
mewn cyfnod
cynharach
Cwrs Uwch y Cynllun Sabothol
Tri math o gwrs
Cwrs bloc 12 wythnos - (60 diwrnod) – 60 credyd
 9.00-4.00 bob dydd
 deuddydd yn arsylwi mewn ysgolion neu golegau
Cwrs dysgu o bell 12 wythnos (30 diwrnod) – 40 credyd
 12 diwrnod ym Mangor
 deuddydd yr wythnos o waith (14 awr)
 deunyddiau ar gael trwy’r Rhith Amgylchedd Dysgu Blackboard
Cwrs byr - (20 diwrnod dros dri mis) – 30 credyd
 wythnos 1 (5 diwrnod)
 diwrnod yr wythnos (yn cynnwys amser i wneud gwaith personol) –
10 diwrnod i gyd
 wythnos 11 (5 diwrnod)
Ymateb ymarferwr
Ers bod ar y cwrs Dysgu o Bell ym Mangor dw i wedi defnyddio'r
sgiliau ges i ar y cwrs mewn sawl ffordd i wella fy ngwaith yn yr
ysgol. Yn gyntaf, dw i wedi gallu cywiro adnoddau dysgu roeddwn i
wedi creu yn barod. Cyn i mi fynd ar y cwrs roeddwn i’n dysgu rhai
dosbarthiadau CA 3 trwy gyfrwng y Gymraeg ond erbyn hyn dim ond yn
Gymraeg rydw i’n dysgu yn CA 3. Hefyd, rŵan dw i’n dysgu llawer o
ddosbarthiadau CA4 yn Gymraeg ac eleni rydw i’n dysgu
dosbarthiadau CA 5 trwy gyfrwng y Gymraeg am y tro cyntaf. Wrth
gwrs dw i dal ddim yn berffaith ond dw i'n llawer gwell o ran cywirdeb,
fy hyder o flaen y dosbarth a hefyd o ran cywiro rhai pethau yng
ngwaith y plant. Dw i heb gael unrhyw adroddiad yn ôl i’w gywiro ers y
cwrs!
Athro Ffiseg, Sir Conwy
Iaith gyntaf
Cwrs Dysgu o Bell, Prifysgol Bangor 2010
Natur y Cwrs
 Mae’r gwaith yn cael ei addasu i lefel yr
ymarferwr unigol.
 Mae’r ymarferwyr yn datblygu eu sgiliau
iaith a’u hyder eu hunain o fewn cyd-destun
eu gwaith bob dydd.
Gwybodaeth bellach
Manylion cysylltu:
www.cynllunsabothol.org.uk
Canolfan Bedwyr
Prifysgol Bangor
[email protected]
01248 383293
Prifysgol Caerdydd
[email protected]
02920 870637
Y Drindod Dewi Sant
canolfanpeniarth.org/cynllun-sabothol
01267 676767
CWRS UWCH