Transcript eeljitKhovd
‘’Нарт ертөнцөд байхгүй нандин сайхан алба гагцхүү багш хүнд л заяажээ’’ ‘’Миний өмнө эрдэм мэдлэгийн их далай гар хүрээгүй мэт мэлтийж байна’’ /Английн физикч Исаак Ньютон/ Хичээлийн сэдэв: Ууршилт ба конденсаци Зорилго:Байгаль дээр болон бидний амьдралд өдөр тутам явагддаг үзэгдлүүдийг хамтран ярилцаж, жишээ гаргаж, мөн түүнийг танин мэдэж бусдад тайлбарлан өгөхөд оршино. Зорилт К1: Байгаль дээр явагдах үзэгдлүүдээс уурших ба конденсацилах үзэгдлийг ялган ойлгох К2: Бодисын агрегат төлвүүдийн дээр тулгуурлан туршилтаар тогтоож, танин мэдэх К3: Бидний амьдралд өдөр бүр тохиолддог энэхүү үзэгдлийг жишээн дээр тайлбарлан ярилцах К4: Онолын болон туршилтаар тогтоосон уурших ба конденсацилах үзэгдэл нь бидний амьдарч буй орчин, эх дэлхийд ямар ач холбогдолтойг ойлгох ХАТУУ УУРШИХ ТАЛСЖИХ УУРШИХ ШИНГЭН КОНДЕНСАЦИ ХИЙ ХИЙ Хатуу болон шингэн бодис хийн төлөвт шилжихийг уурших үзэгдэл гэнэ. Уурших хурд нь хэд хэдэн зүйлээс хамаарна. Үүнд: 1. Молекулын хурд буюу температураас Жишээлбэл: Өглөө нар гарахад газар халж, шүүдэр түргэн ууршдаг. 2. Шингэний төрөл буюу бодисоос Жишээлбэл: Будсан хумсыг үлээж хатаадаг. 3.Шингэний гадаргын талбай 4.Молекулын таталцах хүч бага Жишээлбэл: элс уснаас хүнд атлаа салхинд хийсдэг. Бодис хийн төлвөөс шингэн төлөвт шилжихийг конденсаци гэнэ. Конденсаре-өтгөрөх гэсэн латин үгнээс үүсэлтэй. Жишээ нь: Тогооны таганд ус тогтох Шүүдэр буух Цас, бороо орох гэх мэт Хөдөөний малчид бие нозоороод байна тэнгэр муудах нь ээ гэж ярьдаг нь ямар учиртай бэ? Хариулт: Уур конденсацилахдаа орчиндоо их хэмжээний дулааныг ялгаруулдаг. Ийм учраас бороо цас орохын өмнө дулаарч, агаарын даралт өөрчлөгдөн салхи шуурга болдог. Шингэн ууршихдаа ямар энерги шингээсэн конденсацилахдаа мөн тийм энергийг ялгаруулдаг. Ууршилт ба конденсаци нь дэлхийн бөмбөрцгийн ус чийгийн эргэлт болон дулаан солилцооны процесст онцгой чухал ач холбогдолтой. Буцлах температурт байгаа 1кг шингэнийг уур болгоход шаардагдах дулааныг ууршихын хувийн дулаан гэнэ. L үсгээр тэмдэглэдэг. Нэгж нь: [Ж/кг], [кал/г], [ккал/кг] Томъёо нь: Q=L*m, L=Q/m L-ууршихын хувийн дулаан /тогтмол/ m- масс Ердийн даралтад буцлах температурт байгаа зарим бодисын ууршихын хувийн дулаан № Бодисын нэр Тэмдэглэгээ: L, Нэгж: [Ж/кг] 1. Ус 2.3*106 2. Спирт 0.3*106 3. Мөнгөн ус 2.9*106 4. Аммиак 1.4*106 5. Зэс 4.8*106 6. Төмөр 6.3*106 Дасгал ажил 1. Талх боорцог хадгалдаг сав ямар байдаг бэ? Яагаад? 2. Өндөрт яваа онгоц цагаан мөр үүсгэдэг. Үүний учир нь юу бэ? 3. Буцлах температурт байгаа 2 кг усыг бүрэн ууршуулахад шаардагдах дулааныг ол. Энэ ямар бодис болох вэ? Дүгнэлт 1. Уурших үзэгдэл, жишээ нь 2. Ууршилтын хурд юу юунаас хамаарах вэ? 3. Конденсаци гэж юу вэ? жишээ нь 4. Ууршихын хувийн дулаан, түүний томъёо, нэгж Гэрийн даалгавар Монголчуудын тогоо нэрэх үзэгдлийг нэг бүрчлэн тайлбарлан бичээрэй Цаг бол алт Цаг ямагт хичээх хэрэгтэй. Тэгвэл бидний зорилго тэмүүлэл, хүсэл мөрөөдөл, амьдралын алтан боломж, амжилтууд ойрхон бий...