Transcript Folic acid
Jón Áki Jensson
Fæst úr:
RDS :
Dýraafurðum.
Laufgrænmeti.
Ávöxtum.
Kornmeti.
Hnetum.
Kjöti.
0.2-0.4 mg/dag
0.5-0.8 ef þungun eða brjóstagjöf.
Hámark 1 mg/dag.
Upptaka:
Er á polyglutamat formi í fæðu.
Tekið inn í frumur sem fólinsýra með fólinsýruviðtökum.
Umbreytt í polyglutamat form í frumum.
Skilið út með þvagi (vatnsleysanlegt).
Helsta orsök:
Fátækleg næring.
Alkóhólismi.
Líkamsbyrgðir:
Litlar (5-10 mg).
Megaloblastosis á 4-5 mánuðum.
Áfengisnotkun:
Megaloblastosis á 5-10 vikum.
↓ í serum á 2-4 dögum.
Næringarvandamál:
Næringarskortur
Alkóhólismi
Einhæft fæði
Ofeldaður matur
Lyf og efni:
Methotrexate
Trimethoprim
Etanól
Phenytoin
Aukin þörf:
Þungun
Mjólkurmyndun
Krónísk hemolysa
Exfoliative dermatitis
Sjúkdómar:
Malabsorption
Celiac disease (sprue)
Inflammatory bowel disease
Infiltrative bowel disease
Short bowel syndrome
Congenital
Heriditary folate malabsorption
Methylenetetrahydrofolate
reductase deficiency
Glutamate formiminotransferase
deficiency
Functional methionine synthase
deficiency
Anemia.
Rugl.
Niðurgangur.
Þunglyndi.
Slappleiki.
Vitræn skerðing.
Andþyngsli.
Sár/bólgin tunga.
Pancytopenia.
Meðgönguvandamál.
Dofi.
Hjartsláttartruflanir.
Höfuðverkur.
Hegðunarvandamál.
Sár í meltingarvegi.
Cancer myndun?
B-12 og fólinsýruskortur:
Keimlík einkenni.
Coexist.
Greina í sundur.
Inniliggjandi sjúklingar:
Greina serum styrk beggja.
Taka sýni við innlögn:
Máltíðir.
Blóðgjafir.
Eftir greiningu á milli:
Greina undirliggjandi orsök ef mögulegt
Oft auðmeðhöndlanleg.
Klassísk einkenni:
Alvarleg anemia.
Macrocytísk r.blk.
Gruna á B12 og/eða fólinsýruskort í sjúklingum með
eitt eða fleiri eftirfarandi einkenna
(klíník/rannsóknir):
Sporöskjulaga, macrocytísk r.blk. á blóðstroki.
Með eða án anemiu.
Hypersegmentaðir neutrophilar á blóðstroki.
Pancytopenia af óþekktum uppruna.
Áhættuhópar.
Blóðrannsóknir:
Anemia (MCV ˃100).
Bilirubín í sermi ↑
LDH í sermi ↑
Reticulocytatalning er eðlil. eða ↓
Hvít bl.k eðlil. eða ↓
Flögur eðlil. eða ↓
Blóðstrok:
Macroovalocytic r.blk.
Megaloblastar (einstaka).
Hypersegmentaðir neutrophilar.
Beinmergsbiopsia:
Hypercellular mergur.
Megaloblastísk erythroid hyperplasia.
Risa metamyelocytar.
Nálgun rannsókna:
Mæling í serum eða r.blk.
Mæling afurða efnaskipta (methylmalonate and homocystein).
Beinmergsskoðun.
MCV r.blk. Aðalsmerki! En getur verið annað.
Magn hækkunar MCV getur verið vísbending um hvort
vítamínskort sé að ræða.
Ef MCV 80-100fL → undir 25% líkur.
Ekki talið svara kostnaði ef MCV undir 80fL nema grunur sé um
samsettan skort.
MCV yfir 100 er algengt í megalóblastískum anemium, en aðrir
sjúkdómar geta stuðlað að því.
Fólinsýrustyrkur í serum varhugaverður:
Fólinsýrustyrkur í r.blk.
Nær “meðalstyrk”.
Neðri mörk ca. 283 to 340 nmól/L.
Mæling í serum (skimun):
Ein máltíð.
Þungun.
Anticonvulsants.
Alkóhól neysla.
Skert fæðuinntaka.
Ef styrkur er >4 ng/mL (9.1 nanómól/L), er fólatskortur útilokaður.
Ef styrkur er <2 ng/mL (4.5 nanómól/L), er fólatskortur staðfestur. (ATH! anorexía-fasta)
Mæling í r.blk. (skimun):
Ef styrkur er 2 to 4 ng/mL.
Ef grunur um blandaðan skort (B-12/fólat).
Ef erfitt að túlka serum mælingu.
Taugaeinkenni.
Homocystein (HC) og methylmalonyl sýra (MMA).
B-12 skortur:
Fólinsýruskortur:
HC ↑ í sermi.
Ef MMA er eðlilegt og HC ↑ eru sterkar líkur á fólinsýruskorti
HC ↑ í sermi.
MMA ↑ í sermi og þvagi.
Næmi 86% og sértækni 99%.
Aðrir sjúkdómar með áhrif á HC og MMA:
Hereditary homocysteinemia (HC ↑)
Methylmalonic aciduria (MMA ↑ í sermi og þvagi)
Nýrnabilun (MMA ↑)
Sýklalyf (MMA ↓)
Fólinsýra (1 to 5 mg/dag per os):
1-4 mánuði.
Þar til blóðstatus réttist.
RDS 0.2–0.4 mg/dag.
Greining frá B-12 skorti mikilvæg:
Getur lagað einkenni B-12 skorts.
Ef skjótrar meðferðar krafist:
Taka blóðprufur.
Gefa bæði fólinsýru og B-12.
Langvarandi meðferð:
Langvinnir sjúkdómar.
Congenital hemolytic anemia.
Empirísk meðferð:
Kostnaður?
Fyrirbyggjandi:
Fólinsýru (0.8 to 1 mg/dag) fyrir óléttar konur.
Allar konur á barnseignaraldri (0.4 mg).
Hjartasjúkdómar.
Stroke.
Cancer?
Takk fyrir