Transcript Document

SEREBRAL LATERALİZASYON
Prof. Dr. Şenol DANE
Fatih Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
• Vücudumuzda sağ sol arasında farka
veya bir yapı ya da fonksiyonun bir
tarafta daha fazla ortaya çıkmasına
lateralizasyon denir.
• Mesela kalbin solda, karaciğerin sağda
olması somatik anatomik bir
lateralizasyon olarak kabul edilebilir.
• Serebral lateralizasyon ise santral sinir
sisteminin iki tarafı arasındaki anatomik
veya fonksiyonel farklılıklar anlamına
gelmektedir.
• Hemisferlerden birinin diğerine göre daha
ağır olması anatomik bir lateralizasyon
olmakla birlikte, el tercihi fonksiyonel bir
serebral lateralizasyon olarak kabul
edilmektedir.
El Tercihi
• Yazı yazmak, çatal bıçak kullanmak vs
gibi çeşitli el işlerini yapmak için sağ
ya da sol elin tercih edilmesi olarak
tarif edilir. Tercih edilen ele aynı
zamanda dominant el de denilmektedir.
• El tercihine (dominansına) benzer
şekilde göz, kulak ve ayak
dominansları da bildirilmiştir.
• Yukarıda söylendiği üzere bir tercih ve
davranış biçiminden bahsedildiği için el
tercihi Psikoloji veya Psikofizyoloji
(Davranış Fizyolojisi) bilimi içinde ele
alınmaktadır.
• Ancak el kullanımında çoğunlukla şahsın
tercihinden ziyade mecburiyeti ön plandadır.
Bu açıdan da nörofizyoloji içinde ele alınması
da gerekebilir.
SEREBRAL LATERALİZASYON
veya DOMİNANS
• Serebral hemisferlerin bir takım
spesifik nörolojik fonksiyonların
kazanılması, icrası ve kontrolünde
farklı yetenekler göstermeleri veya
farklı yetenekler için birinin diğerine
üstünlüğü olarak tarif edilir.
• Örneğin motor konuşma merkezi
(Broca alanı) ve duyusal konuşma
merkezi (Wernicke alanı) insanların
çoğunda sol hemisferde bulunmaktadır.
• İnsanlarda verbal fonksiyonlar için sol
hemisfer, non-verbal ve spatial
fonksiyonlar için ise sağ hemisfer
dominanttır. Sol hemisfer konuşma,
sağ hemisfer ise görsel yetenekler
(resim, mimari, geometri vs) için
özelleşmiştir.
EL TERCİHİ – CİNSİYET
İLİŞKİSİ
•
Geschwind, Galaburda ve Behan el
tercihinin in utero testosteron seviyeleri ile
ilişkili olduğunu ileri sürdüler. Bu teoriye
göre, in utero yüksek testosteron seviyeleri
solaklığa sebep olmaktadır. Onlar
testosteronun sol hemisfer gelişmesini
baskılayarak onun dominantlığını ortadan
kaldırdığını yani dominantlığın soldan sağa
geçmesine sebep olduğunu iddia ettiler.
EL TERCİHİ – CİNSİYET
İLİŞKİSİ
• Geshwind and Galaburda solaklarda sadece fetal
gelişim esnasında değil erişkin hayatta da kan
testosteron düzeylerinin sağlaklardan daha yüksek
olduğunu rapor etti. Tan da onları destekler
şekilde anormal dominansa (sağlak olmayan
solaklar ve iki elliler) sahip kişilerde kan
testosteron seviyelerinin standart dominansa
(sağlaklar) sahip kişilere göre daha yüksek
olduğunu rapor etti.
• Geschwind N, Behan P. Left-handedness: association with
immune disease, migraine, and developmental learning
disorder. Proc Natl Acad Sci U S A 1982; 79: 5097-100.
• Geshwind N, Galaburda AM. Biological mechanisms,
associations, and pathology: II. A hypothesis and a
program for research. Arch Neurol 1985a; 42: 521-52.
• Geshwind N, Galaburda AM. Cerebral lateralization:
biological mechanisms, associations and pathology: I. A
hypothesis and a program for research. Arch Neurol
1985b; 42: 428-59.
• Tan Ü. Serum testosterone levels in male and female
subjects with standard and anomalous dominance. Intern J
Neurosci 1991; 58: 211-214.
• Yukarıdaki çalışmaların sonuçlarına göre
erkeklerde solaklık oranının daha fazla
olması kaçınılmazdı. Bu konuda çok sayıda
çalışma yapıldı. Erkeklerin toplumda
kadınlara göre daha fazla oranlarda solak
içerdiklerine ait yayınlar vardır.
• Bourassa, McManus, and Bryden (1996)
kendilerinden önce yapılan 21 çalışmayı bir
meta analize tabi tuttular. Bu çalışmalara
dâhil edilmiş olan 9480 erkek ve 8899 kadın
ile ilgili cinsiyet-ellilik ilişkisi şöyleydi.
Erkeklerde sol ellilik insidansı kadınlara
göre 1.314 kat daha fazla idi.
•
•
•
Dane S. Sex and eyedness in a sample of
Turkish high school students. Perceptual And
Motor Skills, 2006 103 (1): 89-90.
Lansky LM, Feinstein H, Peterson JM.
Demography of handedness in two samples of
randomly selected adults (N = 2083).
Neuropsychologia 1988; 26: 465-77.
Stellman SD, Wynder EL, DeRose DJ, Muscat
JE. The epidemiology of left-handedness in a
hospital population. Ann Epidemiol 1997; 7:
167-71.
• Reiss M, Reiss G Lateral preferences in a German
population. Percept Mot Skills 1997; 85: 569-74.
• Carter-Saltzman L, Scarr-Salapatek S, Barker WB,
Katz S. Left-handedness in twins: incidence and
patterns of performance in an adolescent sample.
Behav Genet 1976; 6: 189-203.
• Saunders DA, Campbell AL. Handedness
incidence in a population of black
university students. Percept Mot Skills
1985; 60: 355-60.
EL TERCİHİ VE GENETİK
• El tercihine genetik yaklaşımlardan çok kısaca
bahsedersek: El tercihi ile ilgili olarak 2 genetik
model ileri sürülmüştür. Bunlar: 1-Annett’ in
“Right Shift Teori (Sağa Kayma Teorisi)” si. Bu
teoriye göre el tercihi aslında şans dağılımı
gösteren boy, kilo gibi sürekli bir değişkendir.
Sağa kaymayı sağlayan Right Shift (RS+) genidir.
Bu gen sol hemisfer avantajına ve sağlaklığa sebep
olmaktadır. Annett (1985) bu teorisini bir kitapla
uzun uzun ortaya koymuştur.
• Annett M. Left, Right, Hand and Brain: The Right
Shift Theory 1985; Lawrence Erlbaum, London.
• 2-McManus Teorisi: McManus Annett’ in
süreklilik teorisini reddetmiş. Elliliğe sebep olan
genleri D ve C genleri olarak ifade etmiştir. D geni
sağlaklığı belirlerken, C geni şansa bağlı olarak
sağlaklık ya da solaklığa sebep olabilmektedir.
• McManus IC. Handedness, language dominance
and aphasia: A genetic model. Psychol Med 1985;
8: 1-40.
• Yukarıda sözünü ettiğimiz el tercihi ile
cinsiyet arasındaki ilişki de ellilikle genetik
bağlantı arasındaki ilişkiyi
güçlendirmektedir. Çünkü cinsiyet önemli
bir genetik faktördür.
• Orlebeke ve arkadaşları (1996) monozigotik ikizlerdeki
solaklık oranının dizigotik ikizlerdeki solaklık oranından
daha fazla olduğunu rapor ettiler. Annet (2003) ikizlerle
ilgili bu bulgunun Right Shift teorisine destek verdiğini
vurgulamıştır. Ayrıca aynı cins ikizlerin normal topluma
kıyasla daha fazla oranda solak içerdiği bulunmuştur.
• Orlebeke JF, Knol DL, Koopmans JR, Boomsma DI,
Bleker OP. Left-handedness in twins: genes or
environment? Cortex 1996; 32: 479-90.
• Annett M. Cerebral asymmetry in twins: predictions of the
right shift theory. Neuropsychologia 2003; 41: 469–79.
• Carter-Saltzman L, Scarr-Salapatek S, Barker WB, Katz S.
Left-handedness in twins: incidence and patterns of
performance in an adolescent sample. Behav Genet 1976;
6: 189-203.
• Genetik ile ellilik arasındaki ilişkiyi
kuvvetlendirecek başka çalışmalar da vardır. Bazı
çalışmalarda siyahlarda solaklık oranının
beyazlara kıyasla anlamlı daha fazla olduğu rapor
edilmiştir.
• Saunders DA, Campbell AL. Handedness
incidence in a population of black university
students. Percept Mot Skills 1985; 60: 355-60.
• Carter-Saltzman L, Scarr-Salapatek S, Barker WB,
Katz S. Left-handedness in twins: incidence and
patterns of performance in an adolescent sample.
Behav Genet 1976; 6: 189-203.
EL TERCİHİ GÖZ TERCİHİ
İLİŞKİSİ
• Annett (1985) sağ elliler arasında sağ
gözlüler oranının sol elliler arasındaki sağ
gözlüler oranından fazla olduğunu rapor
etti.
• Annett M. Left, Right, Hand and Brain: The
Right Shift Theory 1985; Lawrence
Erlbaum, London.
• Benzer şekilde, Annett ve Turner (1974) sol
göz dominansı oranlarının tam sağlaklarda
% 36.1, mix sağlaklarda % 23.3 ve tam
solaklarda % 67.6 ve mix solaklarda % 67.6
olduğunu rapor ettiler.
• Annett M, Turner A. Laterality and the
growth of intellectual abilities. Br J Educ
Psychol 1974; 44: 37-46.
• Merrell (1957) sağlakların % 29’ unun, solakların
ise % 61’ inin sol göz dominansına sahip
olduğunu rapor etti. Baykal ve arkadaşları (1995)
sağlakların % 85’ inin sağ göz, % 11’ inin sol göz
ve % 4’ ünün her iki göz dominansına sahip
olduğunu, solakların ise % 67’ sinin sağ göz, %
22’ sinin sol göz ve % 11’ inin her iki göz
dominansına sahip olduğunu buldular.
• Merrell DJ. Dominance of eye and hand. Hum
Biol 1957; 29: 314-28.
• Baykal O, Dane Ş, Akar S, Çolak A, Pençe S.
Relationships between hand preference and eye
dominance in normal human subjects. Turk J Med
Sci 1995; 24: 95-7.
• Dane ve Gümüştekin (2002) de sağlakların % 83.33’ ünün
sağ göz, % 10.26’ sının sol göz ve % 6.41’ inin hem sağ
hem sol göz dominansına sahip olduğunu, solakların ise %
50’ sinin sağ ve % 50’ sinin sol göz dominansına sahip
olduğunu rapor ettiler. Dane ve arkadaşları (2003) da
sağlakların % 85.51’ inin sağ göz, % 10.15’ inin sol göz ve
% 4.35’ inin hem sağ hem sol göz dominansına sahip
olduğunu, solakların ise % 53.33’ ünün sağ ve % 46.66’
sının sol göz dominansına sahip olduğunu rapor ettiler.
• Dane S, Gümüştekin K. Correlation between hand
preference and distance of focusing points of two eyes in
the horizontal plane. Intern J Neurosci 2002; 112: 1041-47.
• Dane S, Gümüştekin K, Yazıcı AT, Baykal O. Correlation
between hand preference and intraocular pressure from
right- and left-eyes in right- and left-handers. Vision Res
2003; 43: 405-8.
• Bu çalışmaların sonuçlarına göre el tercihi ile göz
tercihi arasında birebir olmayan aşikâr ancak zayıf
bir ilişkinin varlığını söylemek zor değildir. Bu
ilişkilerden yola çıkarak göz tercihinin akkiz bir
faktör olup el tercihinden etkilendiğini ve el
tercihine göre şekillendiğini iddia eden yazarlar da
olmuştur.
• Walls GL. A theory of ocular dominance. Arch
Ophthal 1951; 45: 387-412.
• Money J. Studies of the function of sighting
dominance. Q J Exp Psychol 1972; 24: 454-64.
GÖZ TERCİHİ – CİNSİYET
İLİŞKİSİ
• Bourassa, McManus, and Bryden (1996) kendilerinden önce
yapılan 21 çalışmayı meta analize tabi tuttular. Bu
çalışmalara dâhil edilmiş olan 9480 erkek ve 8899 kadın ile
ilgili cinsiyet-göz tercihi ilişkisi şöyleydi. Kadınlarda sol
gözlülük insidansı erkeklere göre 1.153 kat daha fazla idi.
• Bourassa DC, McManus IC, Bryden MP. Handedness and
eye-dominance: a meta-analysis of their relationship.
Laterality 1996; 1: 5-34.
• Kadınlarda sol göz dominansı insidansının fazla
olduğu ancak bunun istatistiksel olarak anlamlı
olmadığı vurgulandı.
• Dellatolas G, Curt F, Dargent-Pare C, DeAgostini
M. Eye dominance in children: a longitudinal
study. Behav Genet 1998; 28: 187-95.
• Reiss M, Reiss G. Ocular dominance: some family
data. Laterality 1997; 2(1): 7-15.
• Dane S. Sex and eyedness in a sample of Turkish
high school students. Percept Motor Skills, 2006
103 (1): 89-90.
El tercihi, Göz tercihi ve hastalıklar
•
•
Anabilim Dalımızda yapılan bir çalışmada
otizmli çocuklarda sol ellilik, sol gözlülük ve
çapraz (crossed) el-göz dominansı oranlarının
normal topluma göre daha fazla olduğu bulundu.
Dane S, Balci N. Handedness, eyedness and
nasal cycle in children with autism.
INTERNATIONAL JOURNAL OF
DEVELOPMENTAL NEUROSCIENCE. 2007;
25(4):223-6.
•
•
Yine Psikiyatri Anabilim Dalı ile birlikte
yaptığımız bir çalışmada şizofren
toplumda iki ellilik, sol gözlülük ve çapraz
el-göz dominansı oranının normal topluma
kıyasla daha yüksek olduğu bulundu.
Dane S, Yildirim S, Ozan E, Aydin N,
Oral E, Ustaoglu N and Kirpinar I.
Handedness, eyedness, and hand-eye
crossed dominance in patients with
schizophrenia: Sex-related lateralisation
abnormalities. LATERALITY. 2008.
GÖZDE KAYMA DERECESİ
• Dane ve Gümüştekin (2002) göz tercihinin
skorlanmasına imkan veren basit ve kolay bir
yöntem geliştirdiler. Bu yöntem göz tercihinin
sağlak solak şeklinde kesikli değişkenler olmayıp
dinamik ve sürekli değişkenler olabileceği fikrini
doğurdu.
• Dane S, Gümüştekin K. Correlation between hand
preference and distance of focusing points of two
eyes in the horizontal plane. Intern J Neurosci
2002; 112: 1041-47.
• Toplam kayma derecesi sağlaklarda
solaklara kıyasla daha uzun olarak bulundu.
Bunun solaklardaki spatial ve nonverbal
zekâ avantajının sebebi olabileceği iddia
edildi.
Reaksiyon Zamanı
• Solak sporcularda reaksiyon zamanının daha kısa
(daha avantajlı) olduğunu rapor edildi. Solaklarda
daha kısa reaksiyon zamanının solakların sporda
daha başarılı olmalarının bir sebebi olabileceği
yorumu yapıldı.
• Dane Ş, Erzurumluoğlu A. Sex and handedness
differences in eye-hand visual reaction times in
handball players. Intern J Neurosci 2003; 113:
923-9.
CİNSİYET, GÖZ TERCİHİ VE
GÖZ İÇİ BASINCI İLİŞKİSİ
• Erkeklerde, sağ ellilerde ve sağ gözlülerde
sağ göz içi basıncının sol göz içi
basıncından yüksek olduğunu rapor ettiler.
Ayrıca, hem sağ hem de sol göz içi
basınçları solaklarda sağlaklara kıyasla
anlamlı daha yüksek olarak bulundu. Ayrıca
el tercihi ile sağ ve sol göz içi basınçları
arasında anlamlı negatif ilişki bulundu.
• Dane S, Gümüştekin K, Yazıcı AT, Baykal
O. Correlation between hand preference and
intraocular pressure from right- and lefteyes in right- and left-handers. Vision Res
2003; 43: 405-8.
CİNSİYET, GÖZ TERCİHİ VE
GÖZ İÇİ BASINCI İLİŞKİSİ
• Bir başka çalışmada ise göz içi basıncı
açısından cinsiyet farkı vardı. Hem sağ ve
hem de sol göz içi basınçları kadınlarda
aynı yaş erkeklere göre daha yüksek olarak
bulundu.
CİNSİYET, GÖZ TERCİHİ VE
GÖZ İÇİ BASINCI İLİŞKİSİ
• Dane Ş, Aslankurt M, Yazıcı AT,
Gümüştekin K. Sex-related difference in
intraocular pressure in healthy young
subjects. Percept Mot Skills 2003;96:13146.
Kulak asimetrisi
•
•
Anabilim dalımızda yapılan bazı çalışmalarda
sağlaklarda sağ kulak ve solaklarda sol kulak
avantajı olduğu bulundu. Bunun kraniofasial
morfolojik asimetri ile ilişkili olabileceği iddia
edildi.
Dane, S; Bayirli, M Correlations between hand
preference and durations of hearing for right and
left ears in young healthy subjects
PERCEPTUAL AND MOTOR SKILLS, 86 (2):
667-672 1998
•
•
Ayrıca şizofrenlerde bu işitme asimetrisinin
azaldığı ve hatta tersine döndüğü rapor edildi.
Aydin, N; Dane, S; Ozturk, I; Uslu, C;
Gumustekin, K; Kirpinar, I Left ear (right
temporal hemisphere) advantage and left
temporal hemispheric dysfunction in
schizophrenia. PERCEPTUAL AND MOTOR
SKILLS, 93 (1): 230-238 AUG 2001
Bazı anatomik asimetriler
•
•
Sağlaklarda sağ solaklarda ise sol kraniofasial
bölgenin daha küçük ve dar olduğu rapor edildi.
Bu anatomik asimetrinin insanlarda kulak
asimetrisi ile ilişkili olduğu iddia edildi.
Dane, S; Gumustekin, K; Polat, P; Uslu, C;
Akar, S; Dastan, A Relations among hand
preference, craniofacial asymmetry, and ear
advantage in young subjects. PERCEPTUAL
AND MOTOR SKILLS, 95 (2): 416-422 OCT
2002
Bazı anatomik asimetriler
•
•
El tercihi ile ilişkili olarak beyin ventrikül
büyüklükleri arasında anlamlı farklılıklar olduğu
bulundu.
Erdogan, AR; Dane, S; Aydin, MD; Ozdikici,
M; Diyarbakirli, S Sex and handedness
differences in size of cerebral ventricles of
normal subjects. INTERNATIONAL
JOURNAL OF NEUROSCIENCE, 114 (1): 6773 JAN 2004
•
•
Ayrıca burunda bulunan ethmoid çatının el
tercihine göre değişen asimetrileri rapor edildi.
Kızılkaya, E; Kantarcı, M; Başekim, CC; Mutlu,
H; Karaman, B; Dane, S; Okur, A; Sekmenli, N
Asymmetry of the height of the ethmoid roof in
relationship to handedness. LATERALITY, 11
(4): 297-303 2006.
•
•
Ayrıca tiroid lobları arasındaki asimetri de
eltercihi ile ilişkili bulundu.
Yıldırım M, Dane S, Seven B. Morphological
asymmetry in thyroid lobes, and sex and
handedness differences in healthy young
subjects. INTERNATIONAL JOURNAL OF
NEUROSCIENCE, 2006 116 (10): 1173-9.
•
Bunlardan başka transvers sinus asimetrileri
rapor edildi.
•
Alper, F; Kantarci, M; Dane, S; Gumustekin, K;
Onbas, O; Durur, I Importance of anatomical
asymmetries of transverse sinuses: an MR
venographic study. CEREBROVASCULAR
DISEASES, 18 (3): 236-239 2004
• Hatta bu transvers sinus asimetrilerinin el
tercihine göre farklılık arzettiğini ve sağlak
ve solaklarda farklı olan intraokuler
basınçla ilişkili olduğu rapor edildi.
•
•
Kantarci, M; Dane, S; Gumustekin, K;
Onbas, O; Alper, F; Okur, A; Aslankurt,
M; Yazici, AT Relation between
intraocular pressure and size of transverse
sinuses. NEURORADIOLOGY, 47 (1):
46-50 JAN 2005
Alper, F; Kantarci, M; Dane, S;
Gumustekin, K; Onbas, O; Durur, I
Importance of anatomical asymmetries of
transverse sinuses: an MR venographic
study. CEREBROVASCULAR
DISEASES, 18 (3): 236-239 2004
Serebral Lateralizasyon ve İmmun
asimetri
• Geshwind-Galaburda solaklarda kanser
insidansının az, lenfoma insidansının fazla
olduğunu rapor ettiler.
• Daha sonra Battcock ve arkadaşları
solaklarda zona zoster hastalığı insidansının
az olduğunu rapor ettiler.
• Bilindiği üzere Zona tek taraflı bir
hastalıktır. Aynı virüs tarafından
oluşturulmasına rağmen su çiçeği
çocuklarda bilateral ancak zona unilateral
bir hastalıktır. Nerdeyse bilateral hiç
olmamaktadır.
•
•
Tarfımızdan yapılan bir çalışmada zona zoster
solaklarda daha az ve insanların sol taraflarında
daha sık olarak ortaya çıkmaktadır.
Ertunc, V; Dane, S; Karakuzu, A; Deniz, O
Higher herpes zoster infection frequency in
right-handed patients and more frequent
appearance in the left body side of females.
ACTA DERMATO-VENEREOLOGICA, 77
(3): 245-245 MAY 1997
•
•
Bu veriden yola çıkarak insanlarda sellüler
immun asimetri olabileceği fikrinden yola
çıkarak genç erişkinlerde sağ ve sol kola aynı
anda PPD testi yapılarak enduranslar saptandı.
Özellikle kadınlarda sol tarafta immun sistemin
daha baskın olduğu bulundu.
Dane, S; Erdem, T; Gumustekin, K Cellmediated immune hypersensitivity is stronger in
the left side of the body than the right in healthy
young subjects. PERCEPTUAL AND MOTOR
SKILLS, 93 (2): 329-332 OCT 2001
• Daha sonra bizi destekleyen bir hayvan
deneyi geldi. Onlar farelerde pençe ayasına
koyun eritrositleri enjekte ettiler. Ve aynı
bizim gibi sol tarafta immün cevabın daha
fazla olduğunu gösterdiler.
• Daha sonra yine bu immun asimetriyi destekleyen
lenf düğümü sayısı asimetrisi ile ilgili bir yayın
yayınlandı. Bu çalışmada jinekolojik kanserlerde sağ
pelvik lenf düğümlerinin sayısının sola göre anlamlı
daha fazla olduğu rapor edildi.
• Ghezzi, F., Cromi, A., Uccella, S., Giudici, S., Franchi, M., & Bolis,
P. (2006). Left-right asymmetry in pelvic lymph nodes distribution: Is
there a right-side prevalence? European Journal of Obstetrics &
Gynaecology and Reproductive Biology, 127, 236-239.
•
Daha sonra bizim jinekolojik kanserlerde lenf
düğümü asimetrisini destekleyen iki adet
yayınımız çıktı.
•
Börekci B, Dane Ş, Gündoğdu C, Kadanalı S. Asymmetries in
pelvic lymph nodes and their metastatic involvement by
gynecologic cancer cells. JOURNAL OF OBSTETRIC AND
GYNAECOLOGIC RESEARCH. 2007; 33(6): 829-833.
Dane Ş, Börekci B and Kadanalı S. Right-sided lateralisation
of ovarian cancer and right bias asymmetry for involved pelvic
lymph nodes by ovarian cancer cells. LATERALITY. 2008;
13:5, 393-402.
•
• Bu çalışmalarda sadece lenf düğümü sayısı
değil kanser hücreleriyle metastaze olmuş
lenf düğümü sayısının sağda anlamlı daha
fazla olduğu bulundu.
• Hatta çok enteresan sol over kanserli
hastalarda bile metastaz sağ tarafta anlamlı
daha fazla oluyordu.
• Ayrıca meme kanserlerinde de lenf düğümü sayısı
bakıldı. Tüm çift organ kanserleri sağda daha sık
oluşmakla birlikte bizim çalışmamızda dahil meme
kanserleri solda daha sık ortaya çıkmaktadır. Meme
kanserlerinde sağ aksiller lenf düğümü sayısı ve
ayrıca metastaze olmuş lenf düğümü sayısının
anlamlı daha fazla olduğu bulunmuştur.
• Dane S, Yildirim S, Koc M, Aktan M, Gundogdu C. Asymmetries in
breast cancer lateralization and both axillary lymph node number
and metastatic involvement. Lymphology 2008, 41 (2): 75-79.
• Kramer MA, Albrech S, Miller RA. Higher frequency of the left
breast cancer: A possible explanation. Perceptual and Motor Skills,
1985, 61: 583-588.
Nazal Siklus
• Aynı anda bir burundan daha fazla nefes alırız.
Bu durum değişken olduğundan buna nazal
siklus denilir. Hangi burundan daha fazla nefes
alınıyorsa o burnun dominant olduğunu
söyleyebiliriz.
• Sağlak insanların daha fazla sağ burunlarından
nefes aldıkları solakların da sol burunlarından
nefes aldıkları bilinmektedir.
• Sağ burundan nefes almak sol hemisferde
(sempatik sinir sistemi ile ilgili hemisfer) EEG
aktivitesini artırmakta ve kişide sempatik
aktiviteyi artırmaktadır.
• Buna karşılık sol burundan nefes almak ise sağ
hemisferde (parasempatik sinir sistemi ile ilgili
hemisfer) EEG aktivitesini artırmakta ve kişide
parasempatik aktiviteyi artırmaktadır.
Unilateral Forced Nostril
Breathing
• Tek taraflı zorlu burun solunumu
yaptırılarak kalp hızı ve arteriel tansiyon
üzerine olan etkileri çalışılmıştır. Bu
çalışmalar yukarıdaki bilgileri
desteklemektedir.
• Hatta tek taraflı zorlu burun solunumunun
kalp hastalıkları, hipertansiyon ve glokom
tedavisinde kullanılabileceği tavsiye
edilmiştir.
• Dane S, Calişkan E, Karaşen M, Oztaşan N. Effects of unilateral
nostril breathing on blood pressure and heart rate in right-handed
healthy subjects. Int J Neurosci., 2002, 112 (1): 97-102.
• Koçer I, Dane S, Demirel S, Demirel H, Köylü H. Unilateral nostril
breathing in intraocular pressure of right-handed healthy subjects.
Percept Mot Skills. 2002, 95 (2): 491-496.
Nazal siklus ve Otizm
• Yeni bir çalışmamızda otizmli çocuklarda
sol ellilik, sol gözlülük ve sol burun
dominansının daha fazla olduğunu rapor
ettik.
• Dane S, Balci N. Handedness, eyedness
and nasal cycle in children with autism.
Int J Dev Neurosci. 2007, 25 (4): 223-226
Serebral lateralizasyon ve
Akupunktur
• Bazı anormalliklerde (mesela şizofreni, otizm,
intellectual disability) serebral lateralizasyon
gecikmesinden söz edilmektedir. Dolayısıyla bir
beyin dominant olamadığı için nöropsikiyatrik
sorunlar ortaya çıkıyor denilmektedir.
• Dane S, Yildirim S, Ozan E, Aydin N, Oral E, Ustaoglu N, Kirpinar I. Handedness,
eyedness, and hand--eye crossed dominance in patients with schizophrenia: sexrelated lateralisation abnormalities. Laterality. 2009, 14 (1): 55-65.
• Fidan T, Dane Ş, Deveci E, Kırpınar İ. Higher ambidexterity in children with
intellectual deficiency of idiopathic origin. Neurology, Psychiatry and Brain
Research, 2009.
Serebral Lateralizasyon ve
Akupunktur
• Bir beynin erken yaşlarda öne çıkarılması
için özellikle de sol beyin dominansını
sağlamak için egzersiz, masaj, refleksoloji,
akupunktur ve nasal siklus uygulamalarının
tek taraflı yapılması faydalı olabilir.