Transcript slayt - WordPress.com

KARAGÖZ HACİVAT
OYUNU
KARAGÖZ HACİVAT OYUNU’NUN
TARİHÇESİ
 Karagöz, bir gölge
oyunudur. Bu oyun,
deriden kesilen ve tasvir
adı verilen birtakım
şekillerin (insan, hayvan,
bitki, eşya vb.) arkadan
ışıklandırılmış beyaz bir
perde üzerine yansıtılması
temeline dayanır.
 Gölge oyununun önce Çin'de
(M.Ö. 2. yüzyıl) veya Hint'te
çıktığı söylentileri vardır.
Evliya Çelebi ise Karagöz ile
Hacivat'ın Anadolu Selçuklu
Hükümdarı Alaaddin
Keykubat zamanında (13.
yüzyıl) yaşamış gerçek
kişiler olduğunu belirtir.
 Halk arasındaki bir söylentiye göre ise Karagöz ile
Hacivat, Sultan Orhan (14. yüzyıl) zamanında Bursa'da
bir cami yapımında çalışmış işçilerdir. İkisi arasındaki
nükteli konuşmalar, diğer işçileri oyaladığı için Sultan
Orhan tarafından öldürtülmüşlerdir. Daha sonra Şeyh
Küşteri, Hacivat ve Karagöz'ün deriden yapılmış
tasvirlerini oynatmış ve onların şakalarını
tekrarlamıştır. Bu nedenle Karagöz perdesine Küşteri
Meydanı da denir.
 İslâm dünyasında 11.
yüzyılda sözü edilmeye
başlanan bu oyuna hayal-i
zili (gölge hayali) adı
verilmiştir.
 Karagöz oyunu, özellikle 17.
yüzyıldan sonra oldukça
yaygınlaşmıştır. 19. yüzyılda
Karagöz, kısaca, hayal oyunu
diye anılmış, bu oyunu
oynatan sanatçılara da hayalî
(hayalci, Karagözcü)
denmiştir.
OYUN DÜZENİ
 Türk el sanatlarının sahne sanatına dönüşümünün
dünyadaki ilk ve tek örneği olan Karagöz Kukla
Tiyatro oyunu ve oyunun figürleri, metin veya
senaryoya göre sert ve kalın deriden kesilerek
boyanır ve ışıklı perdeye yansıtılır. El ile
hareketlendirilen, ses ve müziğe göre ustasının
tarzına göre aktiflik kazanan kuklalar (tasvirler)
perde yansımasında seyirci görecek biçimlerde
karşı karşıya veya arka arkaya dururlar.
 Karagöz'ün oynatıldığı beyaz
perdeye "ayna" adı verilir.
“Hayal Perdesi” adı da verilen
ışıklı 85X125 cm. boyutlarında
ki tahta tezgahta yansıma olarak
gösterilir. Figürler deliklidir ve
bu deliklere uygun uzunluktaki
tahta çubuklar geçirilir. Perdeler
önceleri 2 x 2,5m iken sonraları
110 x 80m ebadında yapılmaya
başlanmıştır. İç tarafta perdenin
altında kurulmuş "peş tahtası"
vardır.
Oyunda bunun dışında zil, tef, kamış,
nareke (düdük), perdeyi aydınlatacak
kandil veya ampul vardır. Bunlar peş
tahtası üzerinde bulunur. Oyunda
kullanılan tasvirler 32-40 cm
büyüklüğünde olup genellikle manda,
sığır ve deve derisinden yapılır. Deriler
özel bir yöntem ile şeffaf hale getirilir.
Daha sonra "nevregan" adı verilen ucu
keskin bıçaklarla işlenir. Parçalar
birbirine kiriş veya katküt adı verilen
iplerle bağlanır. Daha sonra tasvirler
çini mürekkebi veya kök boya ile
boyanır.
Karagöz Oyunu’nun bölümleri:
 Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıç bölümüdür.
Perdede görüntü verilmeden önce müzik başlar. Sonra
konuya uygun olarak bir görüntü verilir. Hacivat Of...
hay, Haak! diyerek perde gazeline başlar.
 Muhavere (Söyleşme): Karagöz ile Hacivat arasında
geçer. Muhavere iki bölüme ayrılır: Bunlar, fasılla
ilişkisi olan ve fasılla ilişkisi olmayan bölümlerdir.
Muhaverede yalnız, Hacivat ve Karagöz bir oyun oynar.
Bu oyun, önce olmayacak bir olayın gerçekleşmiş gibi
anlatılmasıyla başlar, sonra bunun düş olduğu anlaşılır.
 Fasıl (Oyun): Oyunun kendisidir. Hacivat ve
Karagöz'den başka oyun kişileri fasılda görünürler.
Karagöz oyunları genellikle adlarını bu bölümün
içeriğinden alır.
 Bitiş: Bu bölüm çok kısadır. Karagöz, oyunun bittiğini
haber verir, kusurlar için özür diler, gelecek oyunu
duyurur. Karagöz'le Hacivat arasında kısa bir söyleşme
geçer. Bu söyleşmede oyundan çıkarılacak sonuç da
belirtilir.
Karagöz Oyunu’nun karakterleri
 A. Eksen kişiler :
 Karagöz: Oyuna adını veren esas
tiptir. Tahsil görmemiş bir halk
adamıdır, sokak dili ile konuşur.
Hacıvat’la birlikte oyunun iki temel
kişisinden biridir. Cahil cesareti
diyebileceğimiz bir cesarete ve
gözüpekliğe sahiptir. Bu yüzden
tekin olmayan kişilerle başı sık sık
derde girer. Sürekli Hacıvat’ın
yardımını görür. Okumamış ama
zeki ve hazırcevaptır. Öğrenim
görmüş kimselerin yabancı sözcük
ve dil kuralları ile alay eder. Devamlı
olarak anladıklarını anlamaz
görünür, kelimelere ters anlamlar
yükler.
 Hacıvat: Hacı İvaz, Hacı
Ayvaz veya Bursalı Hacı Ivaz
adları ile de anılır. Medrese
eğitimi görmüş, Arapça ve
Farsça kelimelerle,
tamlamalarla konuşan, her
konuda bilgi sahibi olan
biridir. Karagöz’le sürekli bir
didişme içindedir. Ders verir
tavrı, bilgiçliğe döner. Bazen
bu çok bilmiş tavırları
başlarını derde sokar. Yine
de çeşitli badireler onun
sayesinde atlatılır. Kıyafetine
yeşil renk hâkimdir.
 B. Zenneler :
 Çerkez halayık: Karagöz oyununda
dedikoducu kadın tiplerinden biridir.
 Çingene: Karagöz ve Ortaoyunu’nda
kötü kılıklı, esmer çingene kadın tipi.
Genelde falcılık yapar, çiçek satar, kimi
zamanda çalgıcılık yapar.
 Karagözün Karısı: Karagöz Hacıvat’la
konuşurken daima içerden seslenen
karısı genelde görünmez. Oyun başında
Hacıvat’ın tegannisiyle, Karagöz’ün
bağırması sonucu uyanan çocuğunu
uyutmaya çalışır.
 Susamcı:
 C. İstanbul ağzı
konuşanlar:
 Çelebi: Karagöz ve
Ortaoyunu’nda genç erkeği
oynayan, İstanbul ağzıyla
konuşan bir tiptir.
 Tiryaki: Mahallenin en yaşlı
efendisidir. Yarı uykulu hali
ile kahvede oturur,
mahallenin alay konusudur.
Uyuşturucu kullandığı için
davranışlarını kontrol
edemez, sürekli uyku
halindedir.
 Beberuhi: Karagöz oyununda
kötü huylu cüce tipi. Saray
soytarıları gibi vücudu
gelişmemiş, aklı kıttır.
D. Anadolu’dan gelen tipler :
 Baba Himmet: Karagöz oyununda
omuzunda baltasıyla gezen
Kastamonu’lu bir tiptir. Genelde
odunculuk yapar. Çok iri yarı, kolayca
aldatılabilen, saf bir kişidir.
 Bolulu: Karagöz ile Ortaoyunu’nda sık
görülen bir oyun tipidir. Yöresel Bolu
ağzı konuşmasına rağmen İstanbullu
davranış biçimleri gösterir, genellikle
aşçıdır.
 Efe: Karagöz oyunu tiplerinden biridir.
Batı Anadoludaki zeybeklere, köy
yiğitlerine denir. Zeybek oynaması en
büyük özelliğidir.
 Harputlu: Karagöz oyunu
tiplerindendir. Çoğunlukla
mahalle bekçisidir. Sözlerine
birtakım Kürtçe sözcükler
karıştırır. Bön ama kibirlidir.
 Kayserili: Karagöz oyunu
tiplerindendir. Yerli ağızla konuşur
ama İstanbul törelerini
benimsemiş pastırmacı tipi.
 Kürt: Karagöz tiplerindendir.
Oyunlarda Bekçi olur. Güneydoğu
Anadolu’ludur.
Laz: Karagöz oyununda kayıkçılık
ve kalaycılık yapan tip. Temel,
İdris gibi isimler alır.
 Rumelili: Karagöz oyununda ezik
bir göçmen ağzıyla tane tane
konuşan Rumeli tipi, Mestan ağa.
E. Anadolu dışındandan gelen
tipler :
 Acem: Azerbaycan’dan ya da
İran’dan gelen Azeri kökenli Türktür.
Zengin bir halı tüccarıdır, ticaretle
uğraşır.
 Arnavut: Dürüst, mert ama bilgisiz
ve kabadır
 Arap: Hacı fitil veya hacı fış fış, Hacı
kandil diye anılır. Afrika’dan köle
olarak getirilmiş Zenci insanlardır.
 Akarap:
 Muhacır:
F. Zımmi – Müslüman olmayan tipler :
 Ayvaz Serkis:
 Barba Yorgos:
 Frenk:
 Yahudi:
G. Kusurlu ve ruhsal hasta tipler :
 Hımhım:
 Kekeme:
H. Kabadayılar ve sarhoşlar :
 Aydınlı:
 Efe:
 Gazi Boşnak:
 Tekbıyık:
 Tuzsuz Deli Bekir:
Kaynakça:
 http://www.tiyatro.net/sayfa/175/hacivat_ile_karagoz_tarih





i.html
http://www.edebiyatogretmeni.net/karagoz.htm
http://www.msxlabs.org/forum/masalkahramanlari/10188-karagoz-ve-hacivat-karagoz-vehacivat-hakkinda.html
http://www.karagoz.net/
http://tr.wikipedia.org/wiki/Karag%C3%B6z_ve_Hacivat
http://iren.blogcu.com/karagoz-ve-hacivatkonusmalari/3430241