Transcript Geleneksel Türk Tiyatrosu Hakkında Bilgi (sunu)

Tanım

Geleneksel Türk Tiyatrosu seyirlik, köy
oyunları ve halk tiyatrosu geleneğini içerecek
bir biçimde, hem sözsüz, hem de söze
dayanan dramatik nitelikli oyunlar için
kullanılmaktadır.

Seyirlik köy oyunları eski Ön Asya
uygarlıklarının bolluk törenleri ile Anadolu’ya
göç etmiş Türklerin atalarının kültüründe yer
alan şaman törenlerinin birleşiminden
oluşmuştur.

Seyirlik köy oyunlarının yanında, gene şaman
kültüründen izler taşıyan köy kuklası’da
bugün varlığını sürdürmektedir.

Şii kültürünün ürünü olan taziye geleneğinin
izleri de kırsal kesimde muharrem törenlerinde
anlatı düzeyinde görülür.

Daha çok kentsel kesimde gelişmiş olan
halk tiyatrosu geleneği içinde söze dayalı
türlerin başında, kukla, Karagöz , meddah
, Orta oyunu ve Köyseyirlik oyunu yer
almaktadır. Doğu kökenli çok eski tür
olan Türk kuklası Avrupa kukla sanatının
etkisi altında da kalarak gelişimini 19. yüzyılın
sonuna değin sürdürmüştür.
KARAGÖZ


"Gölge oyunu" olarak da adlandırılır.
Deve derisinden veya mukavvadan kesilip
boyanan insan suretlerinin beyaz bir perdenin
arkasından yansıyan ışıkla, perdeye
yansıtılmasıyla canlandırılır.
KARAGÖZ


Bu oyunun kaynağı ve başlangıç tarihi
hakkında çeşitli fikirler vardır.
Ancak genel görüş Orhan Bey zamanında
(14. yüzyıl) Bursa'da cami yapımında çalışan
Karagöz ve Hacivat adlı iki işçi ile birlikte
doğmuştur.
KARAGÖZ

Ancak genel görüş Orhan Bey zamanında (14.
yüzyıl) Bursa'da cami yapımında çalışan
Karagöz ve Hacivat adlı iki işçi ile birlikte
doğmuştur.
KARAGÖZ


Şeyh Küşteri, bu iki işçinin yaşadıklarını
perdeye yansıtan ilk gölge oyunu ustasıdır.
Bu oyunu oynatanlara "hayali, hayabaz,
Karagözcü" gibi adlar da verilmiştir.
KARAGÖZ
Oyunun genel özellikleri

Karagözcü, yazılı bir metne bağlı olmaksızın
oyunu perdeye yansıtır. Bu oyun, halkın ortak
kültüründen doğmuştur. Usta-çırak ilişkisi
içinde günümüze ulaşmıştır.
KARAGÖZ
Oyunun genel özellikleri

Karagöz ve Hacivat birer "tip" tir; çünkü
kalıplaşmış davranış ve konuşmalar sergilerler.
KARAGÖZ
Oyunun genel özellikleri
 Tipler perdeye gelirken ve oyunun sonunda
müzikli bölümler vardır. Karagöz oyunu dört
bölümden oluşur
KARAGÖZ
Oyunun Bölümler

Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıcıdır.
Hacivat: "Of, hay, Haak!" diyerek perdeye
yansır. Hacivat ile Karagöz bu bölümde kavga
eder.
KARAGÖZ
Oyunun Bölümler
 Muhavere (Söyleşme): Bu bölümde Karagöz
ile Hacivat arasında yanlış anlamaya dayalı,
komik söz oyunları vardır. Asıl oyun ile ilgisi
olmayan bölümdür.
KARAGÖZ

Oyunun Bölümler
Fasıl (Oyun): Asıl oyun bölümüdür. Diğer
tipler de yöresel ağızlarıyla perdeye yansır.
Oyun, bu bölümün içeriğiyle adlandırılır.
KARAGÖZ

Oyunun Bölümler
Bitiş: Hacivat ile Karagöz arasındaki kısa
bölümdür. "Sürç-i lisan ettiysek
affola!" diyerek kusurları için özür diler ve
oyundan çıkarılacak sonucu bildirirler.
KARAGÖZ

KAHRAMANLAR
Karagöz: Oyununun en önemli kişisidir, halk
kahramanıdır, Hacivat'ın sözlerini yanlış
anladığı için gülünçlükler sergiler.
KARAGÖZ

KAHRAMANLAR
Hacivat: yabancı sözcükler kullanan yarı aydın
tip
KARAGÖZ

KAHRAMANLAR
Çelebi: genç, nazik, zevk düşkünü, mirasyedi
tip
KARAGÖZ

KAHRAMANLAR
Beberuhi: kambur, cüce tip
KARAGÖZ

KAHRAMANLAR
Zenne: kadın tipi
KARAGÖZ

KAHRAMANLAR
Tuzsuz Deli Bekir: argo konuşan, kabadayı,
serseri tip
KARAGÖZ


KAHRAMANLAR
Acem,Matiz,Himmet,Zenci, Arap, Ermeni,
Tiryaki, Kayserili, Yahudi, Kürt,
Kastamonulu, Laz, Bolulu, Köçek, Rum,
Arnavut
MEDDAH

"Meddah" tiyatronun bütün kişilerini
canlandıran; bir hikâyeyi, bir olayı tek başına
sahneleyip anlatan sanatçıdır.
MEDDAH

Yazın bahçe ve açık alanlarda, kışın ise
kahvehanelerde, canlandırdığı
kişileri "ağız özellikleri" ve "taklit" yoluyla,
yüksekçe bir yerde oturarak sergiler.
MEDDAH


Meddahlık geleneğinin genel özellikleri ise
şunlardır:
Yazılı bir metne değil, kişinin doğaçlama ve
anlatma yeteneğine bağlıdır.
Meddah; kadın kılığına girmek gibi durumlarda
kullandığı mendil; kapı vurmak, saz çalmak, yaşlı
taklidi yapmak için kullandığı sopa gibi
aksesuarlarla öyküsünü anlatır.
MEDDAH

Meddah, oyuna "Hak dostum Hak!" diyerek
başlar ve bitişte seyirciden özür diler, sonra da
oyundan çıkan sonucu (kıssa) bildirir.
MEDDAH


Tıpkı Karagöz'de olduğu gibi, usta-çırak ilişkisiyle,
sözlü geleneğe bağlı olarak aktarılmıştır. Bu nedenle
eski meddahlık geleneği ile ilgili fazla kaynak yoktur.
Günümüzde bu gelenek, biçim değişiklikleri ile ve
Batılı bir ifade olan "stand-up“ adıyla sürmektedir.
ORTAOYUNU

Geleneksel Türk tiyatrosunda, etrafı seyircilerle
çevrili bir meydanda oynanan bir oyundur. Bu
oyun, Karagöz ile büyük benzerlikler taşır.
ORTAOYUNU
Genel özellikleri şunlardır:
 Yazılı bir metne bağlı olmayan bu oyunda da
kişiler "tip" özelliği taşır. Başlıca
tipler "Pişekâr" ve "Kavuklu"dur. Kavuklu ile
Karagöz'ün, Pişekâr ile de Hacivat'ım ortak
yönleri vardır.
ORTAOYUNU

Ortaoyunundaki diğer tipler Zenne,
Beberuhi, Çelebi, Yahudi, Ermeni, Tiryaki, Arap,
Kayserili, Kastamonulu, Laz, Köçek, Cüce,
Denyo, Kambur vb. Karagöz ile bir diğer
benzerliği ise güldürü öğesinin yanlış anlamaya,
şivelere, nüktelere dayanmasıdır. Çeşitli yöre ve
mesleklerden insanların özellikleri, şive ve ağızları
taklit edilir.
ORTAOYUNU

Usta-çırak ilişkisiyle sürdürülen bu türde
müzik ve dans öğeleri çok önemlidir. Dekor,
yok denecek kadar azdır; ancak çeşitli
kostümler kullanılır.
ORTAOYUNU
Oyunun Bölümleri

Mukaddime (Giriş): Zurnacı ile Pişekâr'ın
konuştuğu, oyunun adının söylendiği bölümde
Kavuklu da oyun alanına girer.
ORTAOYUNU
Oyunun Bölümleri

Muhavere (Söyleşi): Pişekâr ile Kavuklu'nun
birbirlerini yanlış anlayarak gülmece unsuru
oluşturdukları bölümdür. Bu
gülmeceye "arzbâr" denir. Arzbârın
ardından "tekerleme" gelir.
ORTAOYUNU


Oyunun Bölümleri
Fasıl: Oyunun asıl bölümüdür. Genellikle iki
olay sergilenir.
ORTAOYUNU
Oyunun Bölümleri

Bitiş: Oyunun son bölümüdür ve oldukça
kısadır. "Sürç-i lisan“ dan dolayı özür dilenir
ve oyun bitirilir.
KÖY SEYİRLİK OYUNU


Köylerde ve kırsal bölgelerde; köyün
meydanında sergilenen, sözlü geleneğe bağlı
tiyatro geleneğimizdir.
Temel amacın güldürü olduğu bu oyunlarda
sevgi, yoksulluk, savaş vb. konular işlenir.
KÖY SEYİRLİK OYUNU



Bu oyunlar, destan döneminden izler de taşır.
Oyuncular profesyonel değildir.
Kılık değiştirmek için kostüm ve maskeler
kullanılır.
KÖY SEYİRLİK OYUNU



Diyaloglar, kalıplaşmış sözler ve doğaçlamalar
şeklindedir.
Ayrıca müzik bu geleneğin unsurlarındadır.
Köy seyirlik oyunları yörelere göre içerik ve
yapı farklılıkları taşır.