Transcript მთლიანი დანაზოგი

ekonomikis safuZvlebi
leqcia 5
moTxovna da miwodeba: kooperaciis procesi
giorgi mixeliZe
საქართველოს agraრuლi universiteti
მოთხოვნა და მიწოდება

წინა ლექციებზე განვიხილეთ:

მოთხოვნა და მოთხოვნის მრუდი


მიწოდება და მიწოდების მრუდი


მოთხოვნა გვიჩვენებს დამოკიდებულებას ფასსა და
მოთხოვნილ რაოდენობას შორის
მიწოდება გვიჩვენებს დამოკიდებულებას ფასსა და
მიწოდების რაოდენობას შორის
პირველი ბაზარზე მომხმარებელთა ქცევას
ახასიათებს, მეორე კი მწარმოებლების ქცევას
მოთხოვნა და მიწოდება

ჩვენ განვიხილეთ სხვადასხვა მაგალითები:




თუ ფასი გაიზრდება, მოთხოვნილი რაოდენობა
შემცირდება
ფასის გაზრდა მიწოდებული რაოდენობის
გაზრდას გამოიწვევს
რამ შეიძლება გამოიწვიოს ფასის ცვლილება?
შეიძლება ბაზარზე ფასი დადგინდეს
მოთხოვნის ან მიწოდების დამოუკიდებლად?
მოთხოვნა და მიწოდება
სინამდვილეში, ფასებს და წარმოებული ან
მოხმარებული პროდუქციის რაოდენობას
მოთხოვნა და მიწოდება განაპირობებს
 ფასების ცვლილების მიზეზი, როგორც
წესი, მოთხოვნის ან მიწოდების ცვლილებაა


რა არის და როგორ ყალიბდება ბაზარზე
წონასწორული ფასი?
წონასწორული ფასი
S
P
$700
წონასწორული ფასი $500
$500
$300
D
800
1000
1,200
Q
ჭარბი საქონელი ბაზარზე
P
პროდუქტის
სიჭარბე
400
S
$700
$500
$300
D
800
1000
1,200
Q
დეფიციტი ბაზარზე
S
P
$700
$500
$300
დეფიციტი
ბაზარზე
400
800
1000
D
1,200
Q
კონკურენცია, კოორდინაცია და წონასწორული ფასი

კონკურენციას ბაზარზე წონასწორულ ფასს აყალიბებს:




მომხმარებლები კონკურენციას უწევენ სხვა მომხმარებლებს
მწარმოებლები კონკურენციას უწევენ სხვა მწარმოებლებს
თუ ბაზარზე საქონლის დეფიციტია, ნიშნავს რომ მომხმარებლები
მზად არიან გადაიხადონ პროდუქტის ამ რაოდენობაში იმაზე მეტი,
ვიდრე ბაზარზე არსებული ფასია. ისინი კონკურენციას უწევენ
ერთმანეთს, რასაც ფასის ზრდასთან და დეფიციტის ანულირებისკენ
მივყავართ
თუ ბაზარზე ჭარბი საქონელია, მწარმოებლები კონკურენციას უწევენ
ერთმანეთს და პროდუქციის გაყიდვის მიზნით, მომხმარებლებს
დაფალ ფასებს სთავაზობენ - შედეგად ყალიბდება უფრო დაბალი
ფასი, ბაზარზე ჭარბი საქონელი ქრება
წონასწორული ფასი


წონასწორული ფასი - ფასი რომლის დროსაც მოთხოვნილი და წარმოებული
რაოდენობა ერთმანეთის ტოლია
წონასწორული ფასის შემთხვევაში ბაზარზე არც დეფიციტია, და არც ჭარბი
საქონელი

ადამ სმიტის “უხილავი ხელის თეორია” - ბაზარს თვითრეგულირების უნარი
გააჩნია, ინდივიდები ცდილობენ საკუთარი კეთილდღეობის მაქსიმისაციას, რასაც
საბოლოო ჯამში ოპტიმალურ, წონასწორულ ფასამდე მივყავართ

ეკონომისტები ზოგჯერ დაობენ, საჭიროა თუ არა სახელმწიფო ერეოდეს
ეკონომიკაში, თუმცა თანხმდებიან, რომ სრულყოფილი კონკურენციის დროს
ბაზარს თვითონ მივყავართ ოპტიმუმთან. არის თუ არა საჭირო სახელმწიფო
გეგმავდეს ვინ რა აწარმოოს?

მილტონ ფრიდმანი - ბაზრის ძალა, ფანქრის წარმოების მაგალითი

რატომ არის წონასწორული ფასი ოპტიმალური?
განვიხილოთ სამომხმარებლო და მწარმოებლის დანაზოგი

საზოგადოებრივი დანაზოგი





vaWrobis Sedegad myidvelic da gamyidvelic sargebels naxulobs
SesaZlebelia TiTeouli mxaris mier miRebuli sargeblis gaangariSeba?
samomxmareblo danazogi – sargebeli, romelsac myidveli iRebs
mwarmoeblis danazogi – sargebeli, romelsac mewarme iRebs
sazogadoebrivi danazogi = samomxmareblo danazogi + mwarmoeblis danazogi
gadasaxadisTvis mzadyofna da samomxmareblo danazogi

gadasaxadisTvis mzadyofna – maqsimaluri Tanxa, romlis gadaxdac myidvels uRirs garkveul
produqtSi


magaliTad, Tu “gadasaxadisTvis mzadyofna = 100 lars”, es niSnavs, rom produqts SeviZenT, Tuki misi fasi 100 larze
naklebia da ar SeviZenT, Tuki fasi 100 lars aRemateba
ინდივიდუალური samomxmareblo danazogi – sxvaoba gadaxdil Tanxasa da gadaxdisaTvis
mzadyofnas Soris


magaliTad, binis daTvalierebis Semdeg gadavwyviteT rom misi SeZena 100 000 $ გვიღირს. თუკი ბინის
შეძენას 80 000 $ მოვახერხებთ, ჩვენი სამომხმარებლო დანაზოგი 20 000 $
იქნება
სამომხმარებლო დანაზოგი - მთლიანი სამომხმარებლო დანაზოგი, ანუ
ინდივიდუალური სამომხმარებლო დანაზოგების ჯამი
სამომხმარებლო დანაზოგი და მოთხოვნის მრუდი
მომხმარებელი
გადასახადისთვის მზადყოფნა
გადახდილი თანხა
ინდივიდუალური სამომხმარებლო დანაზოგი
$62
$28
$34
დავითი
55
28
27
მარი
38
28
10
ანრი
18
----
0
გიორგი
11
----
0
ანა
60
40
ანა
ანა $62 - 28 = $34
დავითი
$55 - 28 = $27
დავითი
მარი
მარი $38 - 28 = $10
ფასი=$28
20
ანრი
10
0
გიორგი
მთლიანი სამომხმარებლო
დანაზოგი
34 + 27 + 10 =
სამომხმარებლო დანაზოგი მწვანედ აღნიშნული
სამკუთხედის ფართობის ტოლია
6
5
4
3
2
1
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
მწარმოებლის დანაზოგი და მიწოდების მრუდი

მწარმოებლის დანაზოგი, სამომხმარებლო დანაზოგის მსგავსად, არის
სხვაობა ფასსა და გაყიდვისათვის მზადყოფნას შორის




მინიმალური ფასი, რომელზეც მწარმოებელი დათანხმდება რომ გაყიდოს
საქონელი
გაყიდვისათვის მზადყოფნა წარმოების დანახარჯების ოდენობით
განისაზღვრება
ინდივიდუალური მწარმოებლის დანაზოგი - სხვაობა ფასსა და
წარმოების დანახარჯებს შორის
მწარმოებლის დანაზოგი - ინდივიდუალური მწარმოებლის
დანაზოგების ჯამი
ისევე როგორც მომხმარებლის შემთხვევაში, მწარმოებლის დანაზოგის
დათვლა ფართობების დაჯამებითაა შესაძლებელი
მთლიანი საწარმოო
დანაზოგი
0
45
25 + 15 + 5 =
35
0
ფასი = 30$
25
15
$25 -30 = $5
$15 - 30 = $15
$5 - 30 = $25
0
მთლიანი დანაზოგი




სამომხმარებლო დანაზოგი = მყიდველების შეფასება მყიდველების მიერ გადახდილი თანხა
მწარმოებლის დანაზოგი = გამყიდველთა მიერ მიღებული
თანხა - გამყიდველთა დანახარჯები
მთლიანი დანაზოგი = მყიდველთა შეფასება გამყიდველთა დანახარჯები
იმისათვის რომ ახალი პროდუქტის მიერ მოტანილი
მთლიანი ეკონომიკური სარგებელი გავიანგარიშოთ,
საჭირო არ არის თითოეული ეკონომიკური სუბიექტის
დანაზოგი დავთვალოთ. საჭიროა მხოლოდ ვიცოდეთ
მოთხოვნისა და მიწოდების მრუდები
მთლიანი დანაზოგი წითელი და მწვანე სამკუთხედების
ფართობის ჯამის ტოლია
P
6
5
4
მიწოდების
მრუდი
3
2
1
0
ფასი
მოთხოვნის მრუდი
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Q
ბაზრის ეფექტიანობა
არის თუ არა მიღწეული წონასწორობის წერტილი ყველაზე
ოპტიმალური?
შეგვიძლია თუ არა გავზარდოთ მთლიანი დანაზოგი?
 3 შესაძლო ვარიანტი:
1. გადავანაწილოთ საქონელი მომხმარებლებს შორის
2. გადავანაწილოთ გაყიდვები მწარმოებლებს შორის
3. შევცვალოთ წარმოებული პროდუქციის
რაოდენობა

ყველა აღნიშნულ ქმედებას დანაკარგისკენ
მივყავართ
ბაზრის ეფექტიანობა

ხშირ შემთხვევაში ბაზარი ავტომატურად
უზრუნველყოფს რესურსების ეფექტურ
განაწილებას, მაგრამ არა ყოველთვის:
1.
2.
3.
მონოპოლია&დუოპოლია
გარეგანი ეფექტები
საყოველთაო მოხმარების საქონელი
მოთხოვნის ცვლილება

რა მოხდება, თუ მოთხოვნა გაიზრდება?

თითოეულ ფასსე მომხმარებლებს მეტის შეძენა
სურთ => Q გაიზრდება

მიწოდების მრუდი არ გადაადგილდება (მიწოდება
უცვლელია), თუმცა იზრდება მიწოდების
რაოდენობა

წარმოების გაზრდა დაკავშირებულია მაღალ
ზღვულ ხარჯებთან => შედეგად ფასები
გაიზრდება
მოთხოვნის ცვლილება
S
P
ახალი წონასწორული ფასი
$700
$500
D2
$300
D1
800
1000
1,200
Q
მიწოდების ცვლილება

რა მოხდება, თუკი მიწოდება გაიზრდება?

გაიზარდა მიწოდება, ანუ შეიცვალა მიწოდებაზე
მოქმედი რომელიმე არაფასისმიერი ფაქტირო - მაგ.
წარმოების ფაქტორების ფასები

თითოეული რაოდენობის პროდუქციის წარმოება
ნაკლები ჯდება => შემცირდება ფასები

მოთხოვნა უცვლელია, თუმცა ფასი შემცირდა და
გაიზარდა მოთხოვნილი რაოდენობა
მოთხოვნის ცვლილება
S1
P
$700
S2
$500
ახალი წონასწორული ფასი
$300
D1
800
1000
1,200
Q
მოკლევადიანი და გრძელვადიანი პერიოდი

დავუშვათ ხორბალზე მოთხოვნა გაიზარდა. რა მოხდება
ბაზარზე მოკლევადიან პერიოდში?

სურათი მსგავსია, თუმცა მწარმოებლები მოკლევადიან
პერიოდში მიწოდებული რაოდენობის გაზრდას მხოლოდ
მარაგების ხარჯზე შეძლებენ, და არა წარმოების ხარჯზე


მოკლევადიან პერიოდში ხორბლის მიწოდება არაელასტიურია
გამომდინარე იქიდან, რომ მიწოდებული რაოდენობა
მნიშვნელოვნად ვერ იზრდება, მომხმარებლებს მაღალი
ფასის გადახდა მოუწევთ => ფასების მნიშვნელოვანი,
ხოლო რაოდენობის უმნიშვნელო ცვლილება
მოთხოვნის ცვლილება
S
P
ახალი წონასწორული ფასი
D2
D1
Q
მოკლევადიანი და გრძელვადიანი პერიოდი



რა მოხდება გრძელვადიან პერიოდში, ანუ
რამოდენიმე თვეში როდესაც ხორბლის ახალი
მოსავალი მოვა?
მოთხოვნა გაიზარდა და შესაბამისად
წონასწორული ფასიც => მწარმოებლებს აქვს
სურვილი მეტი ხორბალი დათესონ
გრძელვადიან პერიოდში მიწოდება ელასტიურია


მიწოდების რაოდენობის გაზრდა არ მოითხოვს ფასის
მნიშვნელოვან ცვლილებას
გრძელვადიან პერიოდში ფასები მცირედით, ხოლო
რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზრდება
მოთხოვნის ცვლილება
P
S
ახალი წონასწორული ფასი
D2
D1
Q
მოთხოვნის ცვლილება
P
Ssr
ახალი წონასწორული ფასი
Slr
საბოლოო წონასწორული ფასი
D2
D1
Q
დაბრკოლებები - ტრანზაქციული ხარჯები

მომხმარებლის მხრიდან იმის გადახდა რასაც
მიმწოდებელი ითხოვს ზოგჯერ საკმარისი არ არის

მაღალი ტრანსაქციული ხარჯები აფერხებენ ვაჭრობას და
ბაზრის მექანიზმის ეფექტიან მუშაობას

ტრანსაქციული ხარჯები – მიმწოდებელს და
მომხმარებელს შორის მოსალაპარაკებელი “კონტრაქტის”
ფასი

მაგალითი: გატეხილი შუშა და საველოსიპედო გზა
დავალება
5-ე თავი, მოთხოვნა და მიწოდება:
კოოპერაციის პროცესი
 ამოცანა: 4-ე თავი, სავარჯიშო 4.24
