Transcript Slayt 1 - WordPress.com

MADDE VE YAPITAŞLARI
Çevremizdeki varlıklar arasında kütlesi olan ve boşlukta yer
kaplayan herşeye MADDE denir.(defter masa hava su taş
demir kolonya süt vb)Bu maddelerin bazılarını gözümüzle
rahatça görebiliriz.Ancak hava oksijen karbondioksit gibi bazı
gazlar gözle görülmediği halde boşlukta yer kapladıkları ve
ağırlıkları olduğu için maddedir.Ancak ses ışık ateş madde
değildir.
Maddelerin genel olarak iki çeşit özelliği vardır.
1. Ortak Özellikler :
- Kütle
- Hacim
- Eylemsizliktir.
2. Ayırt Edici Özellikler:
- Erime noktası
- Kaynama noktası
- Çözünürlük
- Öz kütle (yoğunluk) dir.
Maddenin Yapısı
Tarih boyunca insanlar maddenin yapısını merak ederek
araştırmış maddenin özü nelerden yapıldığı konusunda tezler
ortaya atmışlardır.Bu konuda ilk fikir M.Ö. Democritus
tarafından ortaya atılan "Herhangi bir madde sürekli olarak
ikiye bölünecek olursa en sonunda bölünemeyen bir parça
elde edilir." fikridir.Democritus bu bölünemeyecek parçaya
bölünemeyen anlamında ATOM adını vermiş ve maddenin
yapıtaşını atom olarak adlandırmıştır.Daha sonra Dalton
atomun bölünemez içi dolu yapılar olduğunu ve her maddenin
farklı atomu olduğunu göstermiştir.
Maddenin Yapısı
Günümüz teknolojisinde atom bölünebilmesine rağmen aynı ad
kullanılmaya devam edilmektedir.
Doğada bilinen tüm maddeler taneciklerden oluşmuştur.En
küçük yapıtaşları atomdur.Atomlar ancak elektron mikroskobu
ile görülebilen çok küçük küresel taneciklerdir. Maddeyi
oluşturan atomlar arasında boşluklar bulunabilir.
MOLEKÜLAynı cins veya farklı cins atomların birbirine
bağlanmasıyla oluşan yapılardır.Bir molekülde en az iki atom
birbirine bağlanmıştır.
Maddenin Yapısı
Şekilde görüldüğü gibi bazı moleküller tek cins atomdan bazı
moleküller de farklı cins atomlardan oluşabilir.
Doğada pek çok madde olduğundan bu maddeleri daha rahat
inceleyebilmek için sınıflama yapılır.
SAF MADDELER
Yapısında tek cins atom ya da tek cins molekül bulunan
maddelere saf madde denir.Element ve bileşiklerin tamamı saf
maddedir.(Arı su altın karbondioksit vb.)
Yukarıda verilen maddelerin üçü de saf maddedir. I. madde
tek cins atomdan II. ve III. madde de tek cins molekülden
meydana gelmiştir.
ELEMENTLER
-Yapısında tek cins atom bulunan maddelere element
denir.Yapıtaşları atomdur.Doğada pek çok element vardır.
- Atomlar halinde veya moleküller halinde olabilirler.Atomik
halde birbirine yakın olan veya bağlanan atomların sayıları
önemli değildir.Moleküler halde olduklarında atomlar
birbirine bağlarla bağlanmıştır belirli sayıda atom molekülü
oluşturur.
- Elementler homojendir.Her yerinde aynı özelliklere sahiptir.
- Elementler tek bir büyük harf ya da bir büyük bir küçük
harfle gösterilir.Bunlara sembol denir.Semboller elementlerin
Latince isimlerinin harflerinden türetilmiştir.Sembollerde iki
büyük harf olmaz.İlk harf büyük diğeri küçük yazılır.
ELEMENTLER
ÖRNEK:Azotun Latince adı Nitrojen'dir. Sembolü de N '
dir.Demirin Latince adı Ferrium olduğundan sembolü Fe ' dir.
- Molekül halinde olan elementler sembolle yazılırken altında
her molekülün kaç atomdan oluştuğu da yazılır.
ELEMENTLER
Azot molekülünün altındaki 2 rakamı her azot molekülünde 2
tane azot atomu olduğunu gösterir.
-Her elementin kendine özgü bir erime noktası kaynama
noktası ve yoğunluk gibi ayırt edici özellikleri vardır.
EK BİLGİ: İnsan vücudunda da birtakım elementler
bulunur.MESELA KANA KIRMIZI RENGİNİ VEREN ELEMENT
DEMİRDİR.KEMİKLERİMİZDE KALSİYUM VE FOSFOR
ELEMENTLERİ BULUNUR.
BİLEŞİKLER
Farklı cinsten atomların kendi özelliklerini kaybedip birtakım yeni
özellikler kazanarak belirli oranlarda birleşerek meydana
getirdiği yeni maddelere bileşik denir.Günlük hayatta çok
karşımıza çıkan su şeker tuz bileşiklere örnek verilebilir.
-Bileşiklerin yapısında en az iki çeşit farklı atom bulunur.Bu
atomlar yeni bir molekül oluşturmuştur.Bileşik tek cins
molekülden oluşur.
Örneğin su molekülü 1 oksijen atomu ile 2 hidrojen atomunun
birleşmeşinden oluşur.
- Bileşikler bileşiği oluşturan atomların sembollerinin yanyana
yazılması ile gösterilir. Örneğin;
BİLEŞİKLER
Örnek:
formülünde 3 farklı atom vardır.Hidrojen
kükürt ve oksijen.Bunları büyük harf kullanımına bakarak
anlayabiliriz.Atom sayılarını da harflerin altındaki sayılardan
anlarız.Bu bileşikte 2 tane hidrojen 1 tane kükürt ve 4 tane
oksijen atomu birleşmiş ve sülfirik asit molekülü
oluşturmuştur.
- Bileşikler homojendir.
- Bileşiği meydana getiren elementler kendi özelliklerini
kaybedip yeni özellikler kazanmıştır.
SAF OLMAYAN MADDELER
KARIŞIMLAR:İki veya ikiden fazla maddenin karıştırılmasıyla
oluşmuş maddelere karışım denir.(tuzlu su şekerli su toprak
ayran vb.)Karışımda maddenin kimyasal yapısı bozulmaz
sadece fiziksel bir karışıp birleşme söz konusudur.Karışımlar
saf olmayan maddelerdir.Yapılarında birden fazla cins atom
birbirine bağlı olmadan bulunur.Ya da yapısında birden fazla
molekül bulunabilir.Örneğin; hava azot oksijen karbondioksit
karbonmonoksit vb gazların karışımı ayran ise yoğurt su ve tuz
karışımıdır.
SAF OLMAYAN MADDELER
A) HETEROJEN KARIŞIMLAR:
Birbirleriyle düzgün olarak karışmamış parçacıkları gözle
görülebilen karışımlardır.(demir tozu-talaş kumlu su çilek
kompostosu vb)
B) HOMOJEN KARIŞIMLAR:(ÇÖZELTİLER)Birbirleriyle tam
olarak karışmış parçacıkları gözle seçilemeyen
karışımlardır.Bu karışımlara çözelti de denir.(hava limonata
şekerli çay vb)
KARIŞIM ile BİLEŞİK ARASINDAKİ FARKLAR
1. Bileşiği oluşturan maddeler kendi özelliğini kaybeder karışımı
oluşturan maddeler kendi özelliğini kaybetmez.
2. Bileşikler yalnızca elementlerden oluşur karışımlar element
veya bileşiklerden oluşabilir.
3. Bileşiklerde birleşme oranı sabittir karışımlar her oranda
birleşebilir.
4. Bileşik oluşurken tamamen yeni bir madde oluşur
karışımlarda yapı değişmez.
5. Bileşikler homojendir karışımlar homojen ya da heterojen
olabilir.
6. Bileşikler kimyasal yollarla birbirinden ayrılabilir karışımlar
fiziksel yollarla ayrılabilir.
7. Bileşiklerin belli bir kimyasal formülleri vardır karışımların
belirli formülleri yoktur.
MADDENİN FİZİKSEL HALLERİ
Maddeler üç hali vardır.
 Katı
 Sıvı
 Gaz
KATI HALi
- Maddenin belirli bir şekli ve belirli bir hacmi olan halidir.(taş
demir cam tahta kağıt vb)
- Katı maddelerin atom veya molekülleri arasındaki boşluk çok
azdir.
- Maddenin en düzenli halidir.(Çünkü tanecikler arasındaki
boşluk yok denecek kadar azdır.)
- Tanecikler arası çekim kuvvetinin en fazla olduğu haldir.Bu
nedenle belirli bir şekle sahip olan haldir.Öteleme hareketi
yapamazlar.
- Tanecikler birbirine çok yakın olduğundan titreşim hareketi
yapar birbirlerinin arasına giremezler.
- Enerjisi en az olan haldir.
SIVI HAL
- Belirli bir hacime sahiptirler ancak belirli şekilleri yoktur.(su yağ
süt pekmez mazot benzin vb)
- Sıvı tanecikleri arasındaki boşluklar katılarınkinden fazladır.
- Tanecikler arası boşluk çok olmadığından sıvıları
sıkıştıramayız.
- Katılardan daha düzensizdir.
- Sıvı taneciklerinin birbirine uyguladığı
çekim kuvveti katılardan daha azdır.
- Tanecikler birbirleri üzerinden kayarak öteleme hareketi
yaparlar.Ayni zamanda titreşim hareketi de yaparlar.
- Sıvılar akışkandır.
GAZ HALİ
- Belli bir şekle ve belli bir hacme sahip olmayan haldir.Bu
nedenle içine kondukları kabın hem şeklini hem hacmini
alırlar.(hava oksijen helyum vb.)
- Tanecikleri arasındaki boşluk çoktur.Bu yüzden tanecikler
birbirinden bağımsız olarak hareket ederler.Birbirlerinin
arasına girebilirler.
- Gazlar sıkıştırılabilir.(Tüplerde bulunan gazlar sıkıştırılmış
haldedir.)
- Tanecikler arası boşluk çok olduğundan aralarındaki çekim
kuvveti de azdır.
- Maddenin en düzensiz halidir.
- Gazlar sıvılar gibi akışkandır.
-
GAZ HALİ
- Hem titreşim hem de öteleme hareketi yapabilirler.
- Enerjisi en fazla olan haldir.
- Tanecikler arası boşluk çok olduğundan aralarındaki çekim
kuvveti de azdır.
- Maddenin en düzensiz halidir.
- Gazlar sıvılar gibi akışkandır.
- Hem titreşim hem de öteleme hareketi yapabilirler.
- Enerjisi en fazla olan haldir.
Gazların molekülleri
HAL DÖNÜŞÜMLERİ
Maddeler bir halden diğer hale geçebilir. Katı bir madde sıvı hale
sıvı bir madde gaz hale gaz bir madde sıvı hale sıvı bir madde
de gaz hale dönüşebilir.Bu dönüşümler sırasında maddenin
kimyasal yapısında bir değişme ya da bozulma
olmaz.Dönüşümler esnasında ısı alma veya ısı verme olayı
gerçekleşir.
HAL DÖNÜŞÜMLERİ
ERİME: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmesine erime
denir. Bir maddenin katı halden sıvı hale geçtiği sıcaklık erime
sıcaklığıdır.Erime bitene kadar sıcaklık sabit kalır. Maddenin
erime noktası ile donma noktası aynı derecedir.
DONMA: Sıvı maddenin ısı vererek katı hale geçmesine
donma denir. Erimenin tam tersidir. Maddenin katı hale geçtiği
sıcaklık donma sıcaklığı olarak adlandırılır.
Saf bir madde tam erime sıcaklığı ve donma sıcaklığında iken
hem katı hem sıvı halde olabilir.
HAL DÖNÜŞÜMLERİ
BUHARLAŞMA: Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz hale geçmesine
buharlaşma denir.
Buharlaşma her sıcaklıkta olur.
KAYNAMA: Kaynama hızlı buharlaşmadır.Sıvı madde ısı alarak
gaz hale geçer.Sıvı maddenin gaz hale geçtiği bu sıcaklığa
kaynama
sıcaklığı denir.
YOĞUŞMA: (Yoğunlaşma)Gaz haldeki maddenin ısı vererek
sıvı hale gelmesidir.Kaynamanın tam tersidir.Gaz maddenin ısı
vererek sıvı hale geçtiği sıcaklığa yoğuşma sıcaklığı denir.
HAL DÖNÜŞÜMLERİ
Saf maddelerde yoğuşama sıcaklığı ile kaynama sıcaklığı aynıdır.
Sıvı bir madde kaynama ve yoğuşma sıcaklığında iken hem sıvı
hem gaz halde olabilir.
EK BİLGİ : Cıva oda sıcaklığında sıvı halde bulunan tek
metaldir. Elmas ve kurşun kalemlerin içinde bulunan grafit
karbon atomlarından oluşmuştur.Yani elmas bir nevi
kömürdür.
HAL DÖNÜŞÜMLERİ
Yukarıda bahsedilen değişmeler maddenin yapısını
değiştirmez. Bu nedenle FİZİKSEL DEĞİŞME olarak
adlandırılır.Ancak bazı değişmeler vardır ki bu değişim
sonucunda madde tekrar eski haline dönemez. Çünkü iç yapısı
(kimyasal yapı) değişir.Bu değişmelere de KİMYASAL DEĞİŞME
denir.Örneğin kömürün yanması kimyasal değişmedir.Yanma
sonunda kömür kül olur ve biz külden tekrar kömür elde
edemeyiz.
*Tüm yanmalar paslanmalar(yavaş yanma) mayalanmalar
çürüme ve bozulmalar kimyasal değişmedir.