Transcript tuiseal ginideach uatha firinscneach

An tuiseal ginideach (uatha)
firinscneach
Sula bpléifear tuiseal ginideach uatha an ainmfhocail
fhirinscnigh, téigh siar ar a bhfuil ar eolas agat:
An bhfuil an focal seo firinscneach – pobal?
Conas atá a fhios agat?
Anois, agus an t-alt leis an bhfocal céanna – an pobal, cad is
féidir leat a rá faoi na hathruithe a cuireadh i bhfeidhm?
An bhfuil an focal seo firinscneach – amhrán?
Conas atá a fhios agat?
Anois, agus an t-alt leis an bhfocal céanna – an t-amhrán, cad
is féidir leat a rá faoi na hathruithe a cuireadh i bhfeidhm?
An bhfuil an focal seo firinscneach – siúinéir?
Conas atá a fhios agat?
Anois, agus an t-alt leis an bhfocal céanna – an siúinéir, cad is
féidir leat a rá faoi na hathruithe a cuireadh i bhfeidhm?
An bhfuil inscne an fhocail tábhachtach? Cén fáth?
Féach an chéad sleamhnán eile. . .
An tuiseal ginideach (uatha)
firinscneach
1. Bí féin agus an duine in aice leat ag obair le
chéile anois agus déanaigí liosta de na
hamanna a úsáidtear an tuiseal ginideach.
2. Tagann 3 athrú ar an ainmfhocal firinscneach
agus ar an alt nuair a bhíonn siad sa tuiseal
ginideach – cad iad?
3. Cuir an 3 athrú thuas i bhfeidhm sna
hainmfhocail:
an pobal (teach):
an t-amhrán (binneas):
an samhradh (obair):
_______________
_______________
_______________
An tuiseal ginideach (uatha)
firinscneach
Féach ar na freagraí, an raibh an ceart agat?
1)
•
•
•
•
•
2)
•
•
•
Dhá ainmfhocal i ndiaidh a chéile
an fear:
hata an fhir
Tar éis réamhfhocal comhshuite
an lá:
i rith an lae
Tar éis ainm briathartha
an sailéad:
ag ithe an tsailéid
Tar éis na focail ‘timpeall’ agus ‘trasna’
an rang:
timpeall an ranga
Tar éis focail a chuireann méid in iúl
an t-airgead: a lán airgid
Fanann an mar atá.
Tús an fhocail: Cuirtear séimhiú ar an gcéad chonsan, nó t le
focal a thosaíonn le s. Baintear amach an t i bhfocal a thosaíonn
le guta.
Deireadh an fhocail: Caolaítear an focal.
3)
an pobal (teach):
an t-amhrán (binneas):
an samhradh (obair):
teach an phobail
binneas an amhráin
obair an tsamhraidh
An tuiseal ginideach (uatha)
firinscneach
Seo cuid de na hathruithe a chuirtear i bhfeidhm
ar fhocail eile:
 Ní bhíonn aon athrú ar fhocail a chríochnaíonn
le guta de ghnáth: an t-uisce, ag ól an uisce.
 Cuirtear a leis na focail go minic: an ceacht,
deacracht an cheachta.
 Cuirtear a leis na focail agus leathnaítear iad,
go háirithe na focail a bhaineann le
gairmeacha: an dochtúir, mála an dochtúra; an
búistéir, naprún an bhúistéara; an seoltóir, bád
an tseoltóra.
 Cuirtear –(a)ithe le focail a chríochnaíonn le (i)ú nó -aí: an scrúdú, deacracht an scrúdaithe;
an freastalaí, obair an fhreastalaithe.
An tuiseal ginideach (uatha)
firinscneach
Féach féin agus an duine in aice leat ar an dán a bhíodh ar an
siollabas don Ardteistiméireacht. Cuirigí líne faoi gach
ainmfhocal firinscneach agus bígí in ann a rá cén fáth a
raibh a fhios agaibh.
Ní tusa domsa mí an tséin
Ach mí an léin is an duifin,
Ní súilíní gréine a thugair
Ach súilíní cuimhne a fhilleann
Amhail bhainfeá an glas
De chomhad an chroí,
Nó an leac de nead na gcuimhní
Ar thréimhse úd an aoibhnis,
Nuair ba tú im’ mheabhairse
Tinte chnámh is laethe meala,
Mí fhéile Choilm is mí Eoin,
Mí fhéile Pheadair is mí Phóil,
Mí an Phátrúin is an rince
Nuair a bhí mo dhaoine sona,
Nuair nach mbíodh ag curach uain
Lobhadh ar dhúirling d’easpa cuain,
Nuair nach mbíodh an leic mhór
Aon Domhnach gan a tionól,
Cuir ar ais, a mhí, an leac,
Is cuir ar an gcomhad an glas.