Transcript Necmi AYTAN
Yeşil Kuş Masalının Kazanımlar Açısından İncelenmesi Öğr. Gör. Dr. Necmi AYTAN Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü Sunan: Necmi Aytan Giriş Çocuklar için en popüler türlerden biri masaldır. Masal yüzyıllardır çocukların hep ilgisini çekmiştir. Her insanın hayatında bir masal çağı bulunmaktadır. Günümüzdeki gelişmelerin aksine eski dönemlerde insanlar duygu ve düşüncelerini sözlü gelenekle anlatmışlar ve aktarmışlardır. Batılı anlamda roman, öykü, tiyatro, şiir, eleştiri gibi edebi türlerin insanımıza ulaşması, Tanzimat’la başladığına göre, bundan önce özelde insanımız, genelde de yazılı edebiyat gelişmeden önce, tüm insanlar duygu ve düşüncelerini nasıl anlatıyorlardı sorusunun yanıtı, sözlü edebiyatla anlatıyorlardı olmaktadır. Bu sözlü edebiyat ürünlerinin başında da masallar, efsaneler, türküler, destanlar, bilmeceler, ninniler gelir (Yavuz, 1997) Dilimizde masalın birçok tanımı vardır. Arapça’da “mesel”, İngilizce’de “tale”, Fransızca’da ise “conte” gibi karşılıkları vardır. Masal, genellikle halkın yarattığı, ağızdan ağza, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, çoğunlukla insanların veya tanrıların başından geçen, olağan dışı olayları anlatan hikâye diye tanımlanır (TDK 2005: 1349). Masalın çocukların dünyasındaki yeri apayrıdır. Anlatıma dayalı ve kendine has bir mantığı olan masal, hemen bütün milletlerde çocuk edebiyatının ilk ve en önemli kaynağı olarak kabul edilmektedir. Çocuklar masal yardımıyla hayalden gerçeğe geçer, gerçeği hayalleriyle kıyaslayarak somutlaştırır (Yalçın ve Aytaş, 2005). Buch’a (1992) göre masalın hayali dünyası çocuğun aslında gerçek yaşamı edinmesinde bir hazırlık gibidir. Masallar çocuğu gerçek hayattan koparmamakta tam tersi gerçek ve hayali dünyayı fark etmesine yardımcı olmaktadır. Masallar yerinde ve zamanında ustaca kullanıldığında çocukların duygu dünyalarını, düşsel evrenlerini beslemelerinde, sözcük dağarcıklarını geliştirmelerinde ve sözcükleri zamanlara uygun olarak kullanmalarında etkili birer araç olabilmektedir (Güleryüz, 2004). Her milletin kültüründe önemli bir yere sahip masalların, çocukları hayata hazırlama aşamasında, hayatla ilgili ilk tecrübeleri kazandırmada, gerçek dünya ile hayali dünyanın çizgilerini fark etmelerinde işlevi büyük olmaktadır. Çocuklar için seçilen masalların nitelikleri bu açıdan önemlidir. Anne-babalar ve yayıncıların bu hususa dikkat etmeleri gerekmektedir. Oğuzkan’a (2001) göre masalların nitelikleri şu şekilde sıralanabilir: - Masalı oluşturan olaylar canlı ve hareketli olmalıdır. - Masalın dili sade, anlatımı akıcı olmalıdır. - Masalda düğüm noktası ustaca işlenmiş olmalı, olaylar beklenmedik biçimde sonuçlanmalıdır. - Tasvirler, kahramanların davranışları ve beğenileri çocuklarda iyilik ve güzellik duygusunun gelişmesine yardımcı olmalıdır. - Masalda anlatılanlar zaman zaman çocukları neşelendirmeli, güldürmeli ve eğlendirmelidir. - Masal konusu ve kahramanları bakımından, çocukları korkutmaktan ve üzmekten uzak olmalıdır. - Masalda çocukları uyuşukluğa, boş inançlara yönelten telkinler bulunmamalıdır. Nitelik açısından bakıldığında masalların, çocukların eğitiminde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. Çocukların masallarda neleri edindikleri alan yazında incelendiğinde özellikle masaldaki kahramanların davranışlarından, kahramanların masaldaki iyi-kötü mücadelesinden, yaşamla empati kurarak karşılaştıkları sorunlara çözümler üretmesinden ve daha buna benzer durumlar karşısında nasıl hareket edilmesi gerektiği gibi konularda masallar işlev olarak faydalı olabilmektedir. Çalışmanın Amacı Bu çalışmanın amacı Yeşil Kuş masalını anlam ve içerik yönüyle analiz ederek bu metindeki kazanımları ortaya çıkarmaktır. Bu temel amaçtan hareketle; 1. Metindeki kazanımlar nelerdir? 2. Bir metin hazırlık süreci nasıl olmalıdır? sorularına cevap aranmıştır. Yöntem Bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Doküman incelemesi Yıldırım ve Şimşek’e (2011) göre araştırılması düşünülen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsamaktadır. Nitel yöntemle yapılan araştırmalarda yaygın olarak kullanılan bilgi toplama teknikleri; gözlem, görüşme ve doküman incelemesidir. Araştırmacı, kendi araştırma probleminin özelliğine göre, bu tekniklerden bir ya da daha fazlasını araştırmasında kullanabilir. Birden fazla bilgi toplama tekniğinin birlikte kullanılması, elde edilen verinin geçerliliğini ve ulaşılan sonuçların doğruluğunu arttırabilmektedir (Şimşek ve Yıldırım, 2011). Doküman incelemesi, nitel araştırmalarda etkili bir şekilde kullanılması gereken önemli bilgi kaynaklarıdır. Araştırmacı, ihtiyacı olan veriyi, gözlem veya görüşme yapmaya gerek kalmadan elde edebilir. Bu açıdan doküman incelemesi, araştırmacıya, zaman ve para tasarrufu anlamında katkıda bulunmaktadır (Karasar, 2002). Metin Hazırlık: Sorular Ön Hazırlık İnsanlar karşısındakinin görüşünü almadan onu haksız yere bir şeyle suçlamalı mıdır? Başkalarına kendimizi kabul ettirme dayakla mı olmalı? Anlam Metindeki şahıs, olay ve varlık kadrosu nelerdir? a) Şahıs kadrosu: Padişah, padişahın kızı, zengin adamın oğlu, kocaları, kocakarının fakir oğlu, yeşil kuşların dedesi, yeşil kuşların dedesinin karısı ve Arap. b) Olay kadrosu: Padişah kızının zengin adamın oğluyla evlenmesi, zengin oğlanın kızı her gün dövmesi, Kocakarının gömlek diktirmek için saraya gelmesi, padişah kızın kederli halini görmesi; kocalarının oğlunun annesine mesaj iletmesi ve annesinin bunu kıza aktarması. Kızın da kocasına bunu söylemesi. Zengin adamın oğlunun yollara düşmesi. Yeşil kuşların dedesini bulması ve onunla olan diyaloğu. Yeşil kuşların dedesinin başından geçenleri aktarması ve öğüt vermesi. Zengin adamın oğlunun bir çiçekle saraya dönmesi ve çiçeği karısına vermesi. Karısının yeşil bir kuş olması. Zengin adamın oğlunun yaptığı yanlışı anlaması ve kimseye bir daha haksızlık yapmayacağına söz vermesi. c) Varlık Kadrosu: Bir altın tabakta beyaz üzüm, bir gümüş tabakta kara üzüm, bir sopa, bir top bez, yeşil kuşlar, yarılan kaya, yiyecek torbası, kılıç ve çiçek. Metin Yoluyla İfade Etme Zengin adamın oğlu tam kırk sopa vurarak padişahın kızını niçin hasta etmiş? Bu davranışın doğru olup olmadığını öğrencilere nasıl izah ederiz? Padişah kızı evlendiği gece kocasının kendisinden bir tercih yapmasını istemesinden sonra gümüş tabağı seçmiş bunun üzerine kocasının iftirasına maruz kalmıştır. Kocası da eline geçirdiği bir sopa ile kızı dövmeye başlamış. Nedir ne değildir anlamadan dinlemeden böyle bir davranışın yapılması çok çok yanlıştır. İnsanın eşi de olsa tercihlerine saygı duymalı ve hele hele şiddete başvurulmamalıdır. Bu masalda yeşil kuşların dedesinin rolü nedir? Böyle insanlar çevrenizde var mıdır? Yeşil kuşların dedesi zengin oğlanın kendi yanlışını görmesini sağlıyor. Ona hayatından örnekler vererek îzahta bulunuyor. Kızın da sıkıntısını, acısını bildiği için Onu da yanına alıyor. Bazen iyiler hiç haksızlığa uğramasın isteriz, hiç tasalanmasın deriz. Yeşil kuşların dedesi de burada uzlaştırıcı ve iyiyi seçen olarak karşımıza çıkmaktadır. Masaldaki karakterleri nasıl tanımlayabiliriz? Padişahın kızı iyi niyetle evlenmiş. Daha sonra da kocası tarafından mâdur edilmiş. Şiddete maruz kalmıştır. Zengin adamın oğlu kendi doğrularıyla hareket eden ve kötü bir koca tipi sergileyen bir karakterdir. Yeşil kuşların dedesi tarafından ikna edilmiştir ve pişmanlık duymuştur. Fakat elindekinin kıymetini bilemeyince mahrum kalmıştır. Yeşil kuşların dedesi derdi, sıkıntısı olanları kendine has bir yöntemle iyileştiriyordu. Bir bilge kişilikti. Hayat tecrübesi vardı. Başından geçen olaylar onu olgunlaştırmıştı. Masalın çözümleyici kişisidir. Sonuç Metin ve kazanımlar incelendiğinde her masalda olduğu gibi bir girişle başlanıldığı anlaşılmaktadır. Masallarda bulunan kelime kalıplarının burada da bulunduğu söylenebilir. Metin analiz edildiğinde amaç-sonuç, sebepsonuç ve şartlı ifadelerin masalın geneline yayıldığı görülmektedir. Masal tasvirlerle ortaya konularak bir kurgu çerçevesinde devam etmektedir. Bunun da nasihat verme şeklinde okuyucuya aktarıldığı söylenebilir. Özellikle de ön yargıların doğru bir anlayış olmadığı ve yapılan yanlışlıkların farkına varma durumu da masalda ifade edilerek bir kurgunun karşı tarafa kazanımlar sunularak ortaya konduğu görülmektedir. Masalların genel klasik çizgisini yansıtan Yeşil kuş masalı masal yapısı ve içerik olarak öğrencilere okutulabilir ve değerlendirmeler yaptırılabilir. Metin anlamı, karakter yapısı ve ifade yönünden de başarılı olduğu söylenebilir. Beni Sabırla Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederim