Transcript ilaç - Arif Reis

FARMAKOLOJİ
FARMA :İLAÇ
LOJİ :BİLİM
FARMAKOLOJİ TANIMININ İÇİNDE
NELER VAR?
•
•
•
•
İLAÇLAR NEREDEN VE NASIL ELDE EDİLİRLER?
VÜCUTTA HANGİ ETKİLERİ YAPARLAR?
İSTENMEYEN ETKİLERİ NASIL İSİMLENDİRİRİZ?
İSTENMEYEN ETKİLERE KARŞI NELER
YAPABİLİRİZ?
İLAÇ HANGİ AMAÇLA
KULLANILIR?
HASTALIK BELİRTİLERİNİN;
ÖNLENMESİ?
AZALTILMASI?
TEDAVİSİ?
TANI?
İLAÇ NEDİR?
• İlaçların hastalık ve hastalık belirtilerinin
tanısı,önlenmesi,azaltılması ve tedavisi
amacıyla kullanılan maddelerdir.
DROG?
• Tedavi amacıyla kullanılan her türlü maddeye
drog denir.
İLACIN DROGTAN FARKI NE?
• Bir veya birkaç drogu içermesi
• Hastaya uygulanabilecek şekle konulmuş
olması….
TEDAVİ ŞEKİLLERİ
• A-RADİKAL TEDAVİ
B-PALYATİF(SEMPTOMATİK TEDAVİ)
İLAÇLARIN ELDE EDİLDİĞİ KAYNAKLAR
• 1-SENTEZ SURETİYLE ELDE EDİLEN İLAÇLAR
DOĞAL KAYNAKLARDAN ELDE EDİLEN
İLAÇLAR
FARMAKOLOJİNİN DİĞER BİLİM
DALLARI İLE İLGİSİ
• FARMAKODİNAMİ:
• İlaç vücuttaki fizyolojik olaylar üzerinde hangi
etkileri,
• nasıl gösteriyor?
• Yani ilaç vücuda ne yapıyor?
FARMAKOKİNETİK
•
•
•
•
•
•
İlaçlar vücutta;
Absorbe edilir
Dağılıma uğrar
Metabolize edilir(Biyotransformasyon)
İtrah edilir.
Yani vücut ilaca ne yapıyor?
KEMOTERAPİ
• İlaç Tedavisi
• Yani ilaç vücuttaki mikroorganizmaya ne
yapıyor?
TOKSİKOLOJİ
FARMAKOTERAPİ
•
•
•
•
ENDİKASYONLARI
DOZLARI
KONTRENDİKASYONLARI
İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ
BİYOFARMASÖTİK
• Ampul : Farmakokinetik farklı
• Tablet :Farmakokinetik farklı
• Dilaltı tablet:Farmakokinetik farklı
İLAÇLARIN ADLARI
1-GENEL AD(JENERİK AD)
KİMYASAL AD
TİCARİ AD(MÜSTAHZAR AD)
•
•
•
•
Üretici Firma :
Abdi İbrahim İlaç
Etken Madde :
Asetilsalisilik Asit
İLAÇLARIN FARMASOTİK ŞEKİLLERİ
• A)KATI FARMASOTİK ŞEKİLLER
• TOZ
KAŞE
PAKET
KAPSÜL
TABLET
PASTİL
DRAJE
EKSTRE
YARI KATI FARMASÖTİK ŞEKİLLER
• SUPOZİTUVAR
OVÜL
MERHEM(POMAT)
TTS
SIVI FARMASÖTİK ŞEKİLLER
• SOLÜSYON
• ETKİN İLAÇ MADDESİ+SIVI MADDE(ÇÖZÜNME)
ENJEKSİYONLUK SOLÜSYON
• AMPUL
• VİYAL
• FLAKON
ŞURUP
POSYON
• AZ MİKTARDA ŞEKER İÇEREN SIVI FARMASÖTİK
ŞEKİL
ELİKSİR
• İLAÇ+ALKOL+SU+ŞEKER
TENTÜR
• BİTKİSEL DROG+ERİTİCİ MADDE
• ADAMOT KÖKÜ
LAVMAN
SÜSPANSİYON
• KATI İLAÇ+SIVI MADDE(DAĞILMA)
EMÜLSİYON
• SIVI İLAÇ+SIVI MADDE(DAĞILMA)
Endikasyonları:
• İnatçı kabızlıklarda lavmanlarda
kullanılır.Ayrıca,dahili organların
filmlerin net çıkabilmesi için,gece
yatmadan evvel şişenin tamamı
bir su bardağına boşaltılıp bol su
ile içilir.Filmin çekimine kadar
hiçbir şey yenmez ve sabah
kahvaltısı yapılmaz
İLAÇ UYGULAMALARINDA HEMŞİRENİN
ROLÜ
İLAÇ
Vücudun işleyişini
etkileyen ve hastalıkları
iyileştirmek için kullanılan
kimyasal maddelere
ilaç denir
Hatalı kullanıldıklarında,
hasta üzerinde geri
dönüşsüz veya kalıcı
olumsuz etki yaratan ilaçlara
(örneğin; sakatlık, ölüm)
yüksek riskli ilaç denir
YÜKSEK RİSKLİ
İLAÇ
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları
İlaç uygulamalarından önce hemşirenin
gerekli hazırlığı yapması güvenli ve başarılı
bir uygulamayı beraberinde getirir.
Nasıl bir hazırlık yapmalı ???
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları
Hemşire ilacı hazırlarken tüm dikkatini bu
işe vermeli
8 doğru ilkesini bilmeli ve ilacı hazırlarken
bu ilkelere uymalı
İlacı hazırlayan hemşire, mutlaka
uygulamayı da kendisi yapmalı
İlacın etki süresini bilmeli
İlaç Uygulamalarında 8 Doğru İlkesi
Doğru ilaç,
Doğru doz
Doğru zaman
Doğru yol
Doğru etki
Doğru form
Doğru kayıt
Doğru hasta
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları
Hemşire hastasına ilacı uygulamadan önce
alerjisinin olup olmadığını bilmeli
Tüm ilaç uygulamalarından önce ve sonra
ellerini yıkamalı
İlaç uygulaması hakkında hastayı
bilgilendirmeli
Hastaya uygun pozisyonu vermeli
İlaç Uygulamalarında Hemşirenin
Sorumlulukları
İlaçlar, vücuda alındıktan sonra lokal yada
sistemik etki gösterirler. Etki etme biçimleri
ilacın uygulanma yolu ile yakından ilişkilidir.
Verilen herhangi bir ilacın etkisi;
Hastaya(yaş vb), ilacın dozuna, ilacın uygulandığı yola
ve ilacın metabolizmasına bağlı olarak değişir.
İlaçların Uygulama Yeri ve
Uygulama Yolu
Lokal
Uygulama Yeri
Uygulama Şekli
Epidermal (cilt üzeri) Merhem, pomad, krem, losyon, pudra, solüsyon,
Konjonktiva kesesi
Kolir : Oftalmik damla ve merhem
İntranazal
Nazal (burun) damla ve spreyi,
İntravajinal
Vajinal ovül(süpozituvar, tablet, merhem, jel,
köpük
Bukal (ağız içine)
Pastil, solüsyon,
Rektal
Merhem, süpozituvar, enema,
Kolon
Lavman,
Dış kulak yolu
Otik (kulak) damlası (solüsyon, süspansiyon)
İlaçların Uygulama Yeri ve
Uygulama Yolu
Sistemik
Uygulama Şekli
Uygulama Yeri
Oral (ağızdan)
Katı Şekiller : tablet, draje, kapsül, film kaplı tablet,
barsakta açılan (enterik) tablet, çiğneme tb,
efervesan tb, kaşe, granül, pilül (hap), SR(modifiye)
tb,
Sıvı Şekiller : Şurup, eliksir, solüsyon,
süspansiyon, damla (konsantre solüsyon),
emülsiyon,
Parenteral
(sc, im, iv)
İnjeksiyonluk solüsyon veya süspansiyon,
emülsiyon (ampul, flakon, sulandırılacak toz),
implantasyon peleti
İnhalasyon
Gaz, buhar, aerosol, inhalatör, nebülizör, disk,
Transdermal
Flaster (TTS), merhem,
Diğerleri
Nazal sprey, intratekal
İLAÇLARIN UYGULAMA YERLERİ
• 1-LOKAL UYGULAMA YERLERİ
• Epidermal
• İntrakütan(0,1 ml’den fazla olmamalı)
İntratekal
İntraplevral(TORASENTEZ)
İntraperitoneal Uygulama(Abdominal
Parasentez)
İntrakardiyak Uygulama
İntra artiküler
• İntra uterin
• İntra vajinal
• Rektum veya kolon içine Uygulama
• Konjonktiva üzerine Uygulama
İntranazal
Bukal
SİSTEMİK UYGULAMA YERLERİ
• A)ENTERAL UYGULAMA
ENTERAL UYGULAMA ÇEŞİTLERİ
• ORAL UYGULAMA
SUBLİNGUAL UYGULAMA
REKTAL UYGULAMA
PARANTERAL UYGULAMA
İV UYGULAMA ÇEŞİTLERİ
•
•
•
•
•
1-İv Enjeksiyon
2-İntraarteriyel enjeksiyon
3-Sc.enjeksiyon
4-İm.enjeksiyon
5-Kemik iliğine enjeksiyon
6-Transdermal uygulama
7-İnhalasyon
• İğne acıtır, hap tiksindirir, lazer ise müthiştir. Artık yeni bir
ilaç kullanma tekniği doğuyor : P.L.E.A.S.E.
• Pantec Biosolutions AG şirketi Ağrısız Lazer Üst Deri Sistemi
anlamına gelen P.L.E.A.S.E. adını verdiği yeni bir cihaz
geliştirdi. P.L.E.A.S.E. tam olarak lazer vasıtasıyla
vücudunuza ilaç enjekte ediyor, bunu da ilacın derinizin
emebileceği seviyede çok küçük delikler açarak yapıyor.
Dokunmatik kullanıcı arayüzü sayesinde hem ilacı alan hem
de ilacı veren kişi için bu işlem tamamen acısız bir hale
geliyor.
• Cihaz piyasaya çıkış için gerekli izinleri almış durumda, yani
Avrupa pazarına dağıtılmaya hazır. Ancak şu an için hangi
ülkelerde ve hangi fiyata satılacağına dair bir bilgi yok.
İlaçların Emilim Hızları
Deriden
Ağızdan
Rektal
Damar yolu
Cilt altı
Kasiçi
Dilaltı-Tablet
Endotrekeal
İnhalasyon
Değişir
30-90 dk.
5-30 dk.
30-60 saniye
15-30 dk.
10-20 dk.
3-5 dk.
3 dk.
3 dk.
İlacın Sulandırılması
İlacı kendi çözeltisi ile
karıştırarak sıvı hale
getirmek.
İlacın Seyreltilmesi
Dilüe edilmiş (sulandırılmış) bir
ilacı mayi içerisine katarak daha
az yoğun duruma getirmek.
Doz Hesaplama
•
•
•
•
•
•
•
cc
1 cc=
1 ml
1 ml
1 ml
1 gr=
0,5 gr
=
ml
1ml
=
10 Dizyem
=
100 Ünite
=
20 damla
1000 mg.
=
500 mg
• 1mg
=
1000 mcgr
• 1 MU (Milyonünite)=10 mcgr
Doz Hesaplama
Doz hesaplamalarında doğru orantı
kullanılması önerilir;
Eldeki Doz
İstenilen Doz
Eldeki Miktar
İstenilen miktar
İstenilen Miktar = İstenilen Doz X Eldeki Miktar
Eldeki Doz
Doz Hesaplama- Örnek 1
Hekim orderı;
Morfin ampul 1x2 mg IV infüzyon
Stoktaki ilacımız
Morfin 0,01 gr (1 ml ampul) ise
Hastaya ilac nasıl uygular?
Doz Hesaplama- Örnek 1
1 ml=100 ünite (insülin enjektörü ile)
10 mg morfin ampul 100 ünite ise
2 mg
x
X =20 ünite, insülin enjektörü ile morfin
çekilerek ve doktor başka şekilde önermedi ise
mutlaka %0,9 NaCI ile sulandırarak hastaya
uygulanmalı.
Doz Hesaplama- Örnek 2
Hekim order’ı;
Ampicina flakon 2x100mg IV
Eczaneden gelen ilaç;
Ampicina flakon 250 mg-2 ml distile su
Hastaya ilaç nasıl uygulanır?
Doz Hesaplama- Örnek 2
• Öncelikle Ampisina flakon, 2 ml distile su ile
sulandırılır.
• 2 ml de
x ml de
250 mg Ampisina var ise
100 mg
• X= 100x 2 ml
250
= 0,8 ml ampisina uygulanır
İlaç İstemleri
Her sağlık kurumu, hekim
tarafından ilaç isteminin
yazıldığı özel formlara sahiptir.
Güvenli ilaç uygulaması için
hemşirelerin yalnızca yazılı
istemleri uygulaması istenir.
İlaç İstemleri
Hekim tarafından yazılmış istem hatalı, eksik
ya da anlaşılmaz olabilir. Bu durumda
hekime geri dönülmeli ve kurumun belirlediği
politika izlenmelidir.
İlaç İstemleri
Örnek ilaç istemleri;
İlacın Adı
Dozu
Formu
İlacın
Ekleneceği
Mayi
Veriliş Yolu
Veriliş
Hızı
(saate)
Veriliş
Süresi
Diazem
10 mg
Ampul
İzotonik 100
mililitre
IV infüzyon
20ml/saat
5 saat
boyunca
İlacın Adı
Dozu
Formu
Veriliş
Yolu
Veriliş
Sıklığı
Dormicum
1 mg
ampul
IM
2X1
İlaç Uygulamalarında Hasta Güvenliği
İlaçlar pek çok farklı yolla
ve pek çok farklı nedenle
uygulanmaktadır. Tüm ilaç
uygulamalarında hastanın
güvenliğinin sağlanması
gerekir.
İlaç Hatalrını Önlemek İçin Kurumlarda Neler
Yapılabilir ???
Yazılı prosedürler oluşturulmalı,
Yapılan hatalar kaydedilmeli,
İstemleri yazılı ya da elektronik ortamda alınmalı,
Hastayı ilaç ve uygulaması konusunda eğitmeli,
İlaç dozu hesaplama becerilerini geliştirmeli,
İlaç uygulama hataları ile ilgili makaleleri yakından
takip etmeli,
İlaç Hatalrını Önlemek İçin Kurumlarda Neler
Yapılabilir ???
İstemin doğru okunduğundan emin olmalı,
Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu, mevcut ve
eşlik eden hastalıklarının hangi ilaçları kullanmaya
sakınca oluşturduğunu bilmeli,
İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat etmeli
Yukarıdaki 8 ilkeye aykırılık istemden
kaynaklanıyorsa hekimi uyarmalı,
İlaç Hatalrını Önlemek İçin Kurumlarda Neler
Yapılabilir ???
Uygulamaya yoğunlaşmayı engelleyen
etmenlerden uzak durmalı,
Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel
ve laboratuvar özellikler bilinmeli,
İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki
oluştuğunda hekim uyarılmalı,
Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin
iletişim kurmalı.
DOZ
MİNİMAL
DOZ
MAKSİMAL
DOZ
TERAPOTİK
DOZ
MAKSİMUM DOZ
TOKSİK DOZ
LETAL DOZ
• TEK DOZ
• BAŞLANGIÇ DOZU
• DEVAM ETTİRİCİ DOZ
• GÜNLÜK DOZ