Transcript materiaren izaera elektrikoa

MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
1
Historian zehar asko izan dira materiaren eta
atomoaren inguruan kaleratutako teoriak.
Guk XIX.mendean
aren eta
ren
inguruan izandako teoriak azalduko ditugu.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
2
Atomoaren
aipamena egiten
lehena DEMOKRITO
izan zen
Demokrito, Grezia
(K.a. 460-370)
Materia gehiago zatitu ezin
daitezkeen zatitxo txiki-txikiz
osaturik dago.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
3
1803
•DALTONen
1897
•THOMSONen
1911
•RUTHERFORDen
1913
•BOHRen
1916
•SOMMERFELDen
1926
•SCHRÖDINGERen
teoria atomikoa
teoria atomikoa
teoria atomikoa
teoria atomikoa
teoria atomikoa
teoria atomikoa
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
4
Ingalaterrako kimikaria, fisikaria eta
meteorologoa izen zen.
Nabarmendu zen:
Teoria atomiko modernoa garatzeko
aitzindaria izateagatik
Koloreak bereizteko ezintasunaren
inguruan egindako lanagatik
(daltonismoa deituta bere homenez)
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
5
1. postulatua
Materia etena da. Partikula
material independenteek
osatzen dute, eta atomo
izena dute partikula horiek;
zatiezinak dira.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
6
Elementu bereko atomoak
berdinak dira, bai masari
eta baita ezaugarri fisiko
eta kimikoei dagokienez
ere.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
7
Elementu ezberdinetako
atomoak ezberdinak
dira masari eta
gainerako propietateei
dagokienez
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
8
Elementu konposatuak
elementu jakin batzuen
atomoen loturari esker
sortzen dira, zenbakizko
erlazio erraz baten
bitartez
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
9
http://www.youtube.com/watch?v=e7xG3TvepUQ
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
10
XIX.mendearen erdialdean ikertzen hasi zen
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
11
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
12
urte askotan
zehar
gaur egun
ZIENTZIAN TELEBISTetan
ZIENTZIAN
PROTOIEN ETA
ELEKTROIEN
AURKIKUNTZA
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
13
GASAK
ISOLATZAILE
IA PERFEKTUAK
DIRA
XIX.mendean
Zientzilariek presio nahiko txikian
eta potentzial-diferentzia
handiaren eraginpean jarri
zituztenean, korrontea pasatzen
zelan ikusi zuten.
horretarako
Korrontearen
igaroketarekin batera
luminiszentzia bat
nabaritzen da katodoaren
aurkako muturrean
DESKARGAHODIAK
P<0,1 izanik
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
14
GEISSIER-rek izpi katodikoen hodiaren antzeko zerbait egin
bazuen ere, 1875.urtean CROOKES-ek diseinatutako da
benetan ezaguna.
XIX.Mendeko Europako zientzilari
garrantzitsuenetako bat izan kimiko
ingelesa da.
WILLIAM CROOKES
Bere aurkikuntzen artean:
1. Talio elementu metalikoa aurkitu
zuen.
2. Zilarra eta urrea beraien
minelaretatik banatzeko sistema.
3. Crookes hodia
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
15
Hermetikoki itxitako
beirazko hodia da.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
16
Ezaugarriak:
• Boltaje baxuko iturria (A)
katodo beroarekin
konektatuta dago (C)
• Katodo 1
• 2 anodo
• Boltaje handiko iturria,
ordea, fosforoz estailitako
anodora konektatuta dago.
Maskara (M) katodoarekin
konektatuta dago eta bere
irudia fosforoan itzaltzen da.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
17
CROOKek Zinkeko pieza hau
erabili zuen:
• Izpiak lerro zuzenean
erradiatzen direla egiaztatzeko.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
18
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
19
1
Katodotik lerro zuzenean
urruntzen ziren partikulak
edo erradiazioak ziren,
hodiaren hondoan anodoaren
itzala ikusten baitzen.
Horregatik, IZPI KATODIKOak
deitu zitzaien.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
20
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
21
2
Energia zinetiko handikoak
ziren, haien bidean palagurpil bat jarriz gero,
birarazi egiten baitzuten.
Horrek partikula materialak
zirela adierazten zuen, eta
ez erradiazioak.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
22
http://www.youtube.com/watch?v=F9-RRwJmNAs&feature=fvsr
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
23
Ezaugarria konpobratzeko beste
izpi katodiko bat:
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
24
3
Karga nebatiboko korronte
elektrikoaren modura jokatzen
zuten, kanpotik eremu
elektriko bat aplikatuz gero
xafla positiborantz
desbideratzen baitziren.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
25
http://www.youtube.com/watch?v=7YHwMWcxeX8&feature=related
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
26
4
Lorturiko emaitzek ez
zuten zerikusirik hodian
sartutako gasaren
izaerarekin
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
27
LABURPENA
http://www.youtube.com/watch?v=e7xG3TvepUQ
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
28
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
29
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
30
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
31
Eugen Goldstein
Deskarga-hodietan
gertatzen den
fenomenoa zehatzago
aztertzeko, E.
Goldstein fisikari
alemanak zuloak
zituen katodo bat
erabili zuen.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
32
1886
Anodotik zetorren
beste erradiazio mota
bat detektatu zuen
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
33
1. Deskarga-hodian dagoen gasaren
izaeraren araberako masa duten
partikulak dira.
2. Elektroiak baino masa askoz
handiago dute.
3. Karga positiboko korronte
elektrikoaren antzera jokatzen dute.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
34
ZULODUN KATODOA
ANODOA
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
35
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
36
George Stoneyk
atomoak
eta
k
zituztela zioen
hipotesia bota zuen, eta karga
negatibo hoiei
izena
eman zien.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
37
J.J. Thomson (1856-1940)
• Izpi
• Izpia
katodikoak
katodikoak
partikula
partikula
negatiboz
negatiboz
osatuta
osatuta
daude.
daude.
• Partikula
• Partikula
horiek
horien
ez dute
izaerak
gasaren
ez duizaerarekin
hodiko gasaren
zerikusirik
izaerarekin zerikusirik.
ondorioztatu
ELEKTROIAK
Materia ororen funtsezko partikula
osatzaileak.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
38
R. MILLIKAN
1911
ELEKTROIAREN KARGAREN
balioa kuantifikatu zuen
http://www.youtube.com/watch?v=XMfYH
ag7Liw
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
39
ONDORIOA
Elektroiaren karga:
-e = -1,602 189 . 10-19 C
Elektroiaren masa:
me = 9,109534 . 10-31 Kg
Datu hori eta lehenagoko
beste batzuk erabiliz
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
40
Zienzilariak bultzatu
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
41
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
42
KANAL-IZPIen
partikulen artetik
masarik txikiena
dutenak
Elementu arinenari dagokio
HIDROGENOari
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
43
Partikula horien KARGA eta
ELETROIARENa baino absolutu
BEREKOAK
Masa DESBERDINEKOAK
horregatik
Hidrogeno-nukleoa atomoaren
beste oinarrizko partikula bat da:
PROTOIA
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
44
ONDORIOA
Protoiaren karga:
+e= +1,602 189 . 10-19 C
Protoiaren masa:
mp = 1,672 649 . 10
-27
C
Protoiaren masa elektroiarena baino
1840 baino aldiz handiagoa.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
45
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
46
J.J. THOMSON-ek EREDU ATOMIKO bat proposatu zuen:
Atomoa dentsitate UNIFORMEKOA da.
Karga POSITIBOKO MASA ESFERIKO batean
tinkaturik daude ELEKTROIak.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
47
Ereduak izpi katodikoen eta kanal-izpien izaera
azaltzeko balio izan zuen:
1
2
IZPI KATODIKOAK ELEKTROIz osaturik daude
(horiek edozein elementuren atomoren
parte osatzaile baitira)
KANAL-IZPIAK atomotik elektroi bat
askatzean geratzen diren
HONDAR POSITIBOez osatuta daude.
NEUTROA
EGONKORRA
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
48
ATOMOA
ZATIEZINA
ELEKTROIA
NUKLEOA ORBITAK
DEMOKRITO
DALTON
THOMSON
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
49
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
50
Barruan gasa duen deskarga-hodi baten
barne-presioa murriztu
elektrodoen arteko potentzial-diferentziala handitu
Deskarga elektriko bat gertatzen da, izpi gisa,
katodotik anodorantz izpi horiei IZPI KATODIKOAK
esaten zaie, katodoan sortzen direlako.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
51
Karga negatibodun (-e =-1,602 189 . 10-19 C )
partikula azpiatomikoak dira.
Oso masa txikia dute (me = 9,109534 . 10-31 Kg )
Izpi katodikoen osagaiak dira
Beraien mugimenduak korronte elektrikoa
sortzen du.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
52
Hodiak zer motatako gasa
duen barruan, halakoak izango
dira katodoaren atzean agertzen
diren partikulen karga eta masa.
Gasa hidrogenoa bada, partikula positiboek
elektroiak adinako karga dute, baina askoz
masa handiagoa.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
35
Karga positibodun partikula azpiatomikoak
Elektroiak baino 1837 aldiz masa gehiago dute:
mp = 1,672 649 . 10 -27 C
Beraien karga:
+e= +1,602 189 . 10-19 C
Hidrogenoaren kasuan, kanal-izpiak karga positiboko
partikulez osatuta daude.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
54
THOMSON-en TEORIA ATOMIKOA
Thomsonen (1856-1940) eredu
atomikoaren arabera, karga positibodun
esfera batek osatzen du atomoa. Esfera
horretan dago atomoaren zatirik handiena,
eta bertan daude elektroiak sartuta.
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
55
MATERIAREN IZAERA ELEKTRIKOA
56