Transcript żywienie osób starszych

DEFINICJA I ISTOTA STARZENIA SIĘ
Starzenie się - proces inwolucyjny *,
wyrażający się stopniowym spadkiem
zdolności organizmu do odpowiedzi na
czynniki środowiskowe. Rozpoczyna się w
wieku 30 – 40 lat i przebiega we wszystkich
tkankach i narządach , postępuje stopniowo,
nieodwracalnie, występują fizjologiczne zmiany
składu ciała oraz zmiany morfologiczne we
wszystkich narządach i układach zmniejszające
ich aktywność i wydolność.
* Inwolucja – zmniejszanie się organów
Okres starości
Umownie przyjmuje się, że okres starości zaczyna
się w wieku 60 lub 65 lat
Życie człowieka zaprogramowane jest na około 120
lat, czyli u osób długowiecznych okres starości może
trwać aż 60 lat.
Okres starości bywa dzielony na :
- wiek podeszły 60 – 74 lat,
- wiek starszy 74 – 90 lat,
- wiek sędziwy powyżej 90 lat.
Wiek kalendarzowy, wiek biologiczny
Wiek kalendarzowy (chronologiczny)- wskazuje liczbę
przeżytych lat
Wiek biologiczny – sprawność i wydolność
psychofizyczna organizmu oraz jego
możliwości i potrzeby, nie musi być zgodny
z wiekiem kalendarzowym
Starzenie w zdrowiu ( 10 % populacji) – starzenie się
bez współistniejących chorób, przy pełnej sprawności
umysłowej i fizycznej oraz aktywne uczestnictwo
w życiu.
Teorie wyjaśniające procesy starzenia
Teoria zwana „limitem Hayflicka”
Teoria ograniczonej liczby podziałów komórkowych, przy
każdym podziale komórkowym następuje skracanie komórek
telomerów, końcowych fragmentów chromosomów, co prowadzi do
wyczerpania możliwości podziału komórki i jej programowanej śmierci.
Wraz z wiekiem procesy rozkładu (kataboliczne) zaczynają przeważać nad
procesami syntezy (anabolicznymi), skutkiem czego organizm nie nadąża
z odbudową (regeneracją) „zużytych” komórek. Powoduje to zmiany
objętości tkanek, narządów lub całych części ciała
Czynniki wpływające
na tempo procesu starzenia
- Czynniki genetyczne
- Czynniki środowiskowe
a. żywienie,
b. styl życia w tym aktywność fizyczna
c. czynniki społeczne i psychologiczne wpływające na
osobowość człowieka
ZMIANY INWOLUCYJNE
Procesy spełnionej funkcji w wieku 75-80 roku życia, gdy przyjmujemy, że w
20 roku życia wynosi on 100 %
 Masa mózgu 85 %
 Podstawowa przemiana materii 80 %
 Pojemność minutowa serca w spoczynku 65 %
 Pojemność oddechowa płuc 55 %
 Masa wątroby 63 %
 Przepływ krwi przez wątrobę 50 %
 Masa nerki 65 %
 Prędkość przewodzenia bodźców przez włókna
nerwowe 85 %
 Rośnie ciśnienie krwi
 Naczynia tętnicze zwężają się
 Słabnie perystaltyka jelit
PROCESY INWOLUCUJNE
1. ZMIANA SKŁADU CIAŁA:
 zmniejszenie ilości komórek
 zmniejszenie masy mięśniowej i siły mięśniowej
 zmniejszenie ilości białka i wody (ok.. 15%)
 wzrost ilości tkanki tłuszczowej (z ok. 20% do 35%)
Ograniczenie aktywności fizycznej, spadek zapotrzebowania
energetycznego, spadek bilansu wody.
Może wystąpić spadek masy ciała i niedożywienie.
PROCESY INWOLUCUJNE
2. Spadek PPM do ok.20%
Nie dopuścić do niedożywienia białkowego
3. Zmiany w przewodzie pokarmowym:
 zanik kubków smakowych, spadek wydzielania śliny,
osłabienie węchu, nie rozpoznawanie smaku i obniżenie
łaknienia
 braki w uzębieniu
 gorsze wchłanianie wit. B12, kw. Foliowego, Ca, Fe, Zn, Cu
4. Zmiany w układzie nerwowym:
 Zaburzenia widzenia
 Pogorszenie funkcji psychicznych
PROCESY INWOLUCUJNE
5. Zmiany aktywności gruczołów dokrewnych:
 mniejsze wydzielanie insuliny
 obniżenie aktywności gruczołów płciowych (estrogeny,
testosteron)
6. Zmiany w układzie krążenia:
 wzrost rozmiarów serca i udziału tkanki łącznej
 osłabienie mięśnia sercowego
 nadciśnienie
PROCESY INWOLUCUJNE
7. Zmiany w układzie oddechowym:
 osłabienie mięśni oddechowych
 zmniejszenie rozmiarów klatki piersiowej i
maksymalnej pojemności płuc
8. Zmiany w układzie odpornościowym:
 spadek odporności, podatność na nowotwory
 większe odczyny zapalne
 zwiększone zapotrzebowanie na NNKT, wit. B6, E, Zn.
ZMIANY METABOLICZNE
 Zmniejszenie wykorzystania glukozy
 Zmniejszona zdolność spalania tłuszczu – wzrost
odkładania
 Zmniejszona zdolność syntezy białek
Hiperglikemia (wzrost o ok. 20%)podwyższony poziom
lipidów we krwi, obniżenie poziomu białka a wzrost tłuszczu
w ciele
PROCESY PATOLOGICZNE
 Choroby układu krążenia, zmiany miażdżycowe,





nadciśnienie
Niewydolność wątroby, nerek
Choroby czynnościowe przewodu pokarmowego
Osteoporoza i złamania kości
Cukrzyca
Choroby nowotworowe
Podstawowe problemy żywieniowe









Niedożywienie białkowo-kaloryczne u ok. 50% pacjentów
Nadwaga i otyłość u ok. 50% pacjentów po 60 roku życia
Niedokrwistość (Fe, B12, folacyna)
Nadciśnienie
Osteoporoza
Zaparcia (błonnik)
Biegunki (produkty łatwostrawne, bezmleczne)
Miażdżyca
Cukrzyca typu II (błonnik, ograniczyć cukier, tłuszcze
nasycone).
Inne czynniki
Psychologiczne
 Osamotnienie, depresja, demencja, nie przywiązywanie wagi do
żywienia
Socjalne
 Nie wychodzenie z domu, trudności z zakupami
i przygotowywaniem potraw, złe nawyki i zwyczaje żywieniowe
Ekonomiczne
 Brak środków finansowych
Inne
 Nadużywanie leków wpływających na wchłanianie i metabolizm
składników odżywczych (moczopędne, przeczyszczające,
zobojętniające, antybiotyki)
 Palenie tytoniu i picie alkoholu
Ogólne zapotrzebowanie
na składniki pokarmowe
 Obniżone zapotrzebowanie energetyczne
 Zapotrzebowanie na białko: 1 g/kg m.c.; 50% białka
zwierzęcego; 15% energii
 Zapotrzebowanie na węglowodany: 55-60 % energii,
głównie węglowodany złożone
 Błonnik 25-30 g/dobę
 Poniżej 10% energii z cukrów prostych i alkoholi
Ogólne zapotrzebowanie
na składniki pokarmowe
 Wzrost zapotrzebowania na witaminę D3
 Względny wzrost zapotrzebowania na witaminy:




B2,B6, B12, kw. foliowy oraz na witaminy
przeciwutleniające: C, E, A, beta karoten
Względny wzrost zapotrzebowania na wapń, cynk
Spadek zapotrzebowania na żelazo (kobiety)
Ograniczyć do 6 g soli dziennie
Wzrost zapotrzebowania na płyny
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe
wg polskich norm
Grupa powyżej 60 lat i małej aktywności fizycznej
Kobiety (60 kg)
Mężczyźni (70 kg)
Energia
1700 kcal
2000 kcal
Białko
65 – 70 g
65 – 70 g
47 g
(25 % energii)
56 g
(25% energii)
8g
(4 % energii)
9g
( 4 % energii)
Węglowodany
255 g
(60 % energii)
300 g
(60 % energii)
Cukry proste
i alkohol
Poniżej
10% energii
Poniżej
10% energii
Tłuszcze
NNKT
Zapotrzebowanie na witaminy
Kobiety (60 kg)
Mężczyźni (70 kg)
Witamina A
800 μg
1000 μg
Witamina D
10 μg
10 μg
Witamina E
10 mg
10 mg
Witamina C
60 mg
70 mg
Witamina B1
1,4 mg
1,5 mg
Witamina B2
2,0 mg
2,2 mg
Witamina B6
2,2 mg
2,4 mg
Witamina B12
2,5 μg
2,5 μg
Folacyna
320 μg
340 μg
Zapotrzebowanie
na składniki mineralne
Kobiety (60 kg)
Mężczyźni (70 kg)
Wapń
1100 mg
900 mg
Magnez
300 mg
370 mg
Żelazo
13 mg
15 mg
Cynk
13 mg
16 mg
Jod
160 μg
160 μg
Miedź
2,0 – 2,5 mg
Fluor
1,5 – 4,0 mg
Potas
3500 mg
Sód
275 mg
Zalecenia żywieniowe
dla osób starszych
1. Codziennie wypijać 8 porcji (szklanek ) wody, co
łącznie z wodą w produktach stałych daje 2 – 2,5 l/dzień
2. Produkty zbożowe, najlepiej z pełnego ziarna lub
wzbogacone, powinny pojawiać się na stole co najmniej
sześć razy dziennie
3.Codziennie powinno się zjadać co najmniej trzy porcje
warzyw (żółtych, czerwonych lub zielonych liściastych)
oraz dwie porcje owoców
4. Co najmniej trzy razy dziennie powinno się włączać do
diety produkty mleczarskie odtłuszczone lub o
zmniejszonej ilości tłuszczu
Zalecenia żywieniowe
dla osób starszych
5. Nieco rzadziej, czyli dwie porcje na dzień, należy
spożywać suche nasiona , orzechy, ryby, drób, chude
mięso
6. Co pewien czas dietę należy uzupełnić w suplementy
witaminy D i B12, co należy skonsultować z lekarzem
7. Należy unikać lub znacznie ograniczyć ilość
spożywanych nasyconych kwasów tłuszczowych,
najbardziej zalecanymi tłuszczami są oleje roślinne,
oliwa z oliwek
Piramida żywieniowa dla seniorów
Porcja produktu
1 porcja warzyw:
- duży pomidor
- średnia papryka
- 1/3 główki sałaty
- ½ szklanki gotowanej
marchwi
- szklanka rozdrobnionych
brokułów
1 porcja owoców :
- jabłko
- banan
- pomarańcza
- osiem śliwek węgierek
- ¼ suszonych owoców
- niepełna szklanka soku
owocowego
Porcja produktu
1 porcja produktów
mlecznych:
- szklanka mleka
- niepełna szklanka
jogurtu
- pojemnik twarożku
- dwa plasterki – 40 g sera
podpuszczkowego
1 porcja produktów
białkowo-tłuszczowych :
- 1/3 szklanki orzechów
- dwie łyżki pestek
słonecznika
- filet z ryby – około 90 g
- kawałek chudej
wołowiny – około 90 g
Przyczyny błędów w odżywianiu osób starszych
Indywidualne
1. Nieprawidłowe
przyzwyczajenia i preferencje
pokarmowe
2. Niski poziom wiedzy
żywieniowej
3.Liczne choroby
4. Restrykcje dietetyczne
5. Ograniczona mobilność
(niepełnosprawność)
6. Osłabienie odczuwania
smaku, zapachu, głodu i
pragnienia
Środowiskowe
1. Trudności w robieniu
zakupów
2. Trudności w przygotowaniu
posiłków
3. Brak specjalistycznego
sprzętu kuchennego
4. Samotność i izolacja
społeczna
5. Zły status społeczno ekonomiczny
Główne błędy w zwyczajach żywieniowych
osób starszych
1. Małe urozmaicenie i monotonia odżywiania
2. Brak niektórych posiłków
3. Nadmierne dosładzanie i dosalanie potraw
4. Pojadanie między posiłkami
5. Zbyt mała liczba posiłków
Główne błędy w spożyciu żywności
przez osoby starsze
ZBYT DUŻE
1. Cukier i słodycze
2. Mięso i jego przetwory
3. Tłuste mięso i wędliny
4. Tłuszcze
5. Żywność o dużej gęstości
energetycznej i małej gęstości
odżywczej (puste kalorie)
ZBYT MAŁE
1. Owoce
2. Produkty mleczne
3. Produkty zbożowe
4. Produkty zbożowe z pełnego
przemiału
5. Ryby
6. Nasiona roślin strączkowych
7. Warzywa
8. Woda i płyny
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
1. Produkty zbożowe – kilka razy dziennie i często
ziemniaki
Przede wszystkim produkty pełnoziarniste. Ziemniaki
najlepiej gotowane w mundurkach.
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
2. Warzywa i owoce – 5 porcji dziennie
5 porcji warzyw i owoców, najlepiej świeżych, lekko
blanszowanych – najlepiej do każdego głównego posiłku,
poza tym także między posiłkami
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
3. Codziennie mleko, produkty mleczne, sery
4. Raz w tygodniu ryby
5. Mięso, wędliny oraz jaja z umiarem.
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
6. Mało tłuszczu i tłustych produktów
W miarę możliwości należy używać tłuszczów
pochodzenia roślinnego (olej słonecznikowy, rzepakowy)
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
7. Cukier i sól z umiarem
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
8. Dużo płynów
Woda jest absolutnie konieczna do życia.
Należy pić ok. 2,0 litra płynów każdego
dnia (woda, woda mineralna, herbaty
ziołowe i owocowe). Napoje alkoholowe
powinny być spożywane w niewielkich ilościach.
Mężczyźni np. Mogą spożywać 0,5 litra piwa lub 0,25 litra
wina lub 0,06 litra wódki dziennie (kobiety połowę tej
ilości).
Pełnowartościowe odżywianie
według 10 reguł
9. Jedzmy powoli , delektujmy się posiłkami
Świadome jedzenie pozwala na prawidłowe jedzenie.
Człowiek je także oczami.
Nie spieszmy się przy jedzeniu
10. Uważajmy na wymarzoną wagę i poruszajmy się
dużo
Z właściwą wagą czujemy się lepiej,
a dużo ruchu dodaje energii
Top lista owoców i warzyw