Transcript PowerPoint Sunusu

Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yazıya ilk aktarılan eserlerin bulunduğu dönemdir. Türkçe
yazılı belgeler 6. yüzyıldan kalan Yenisey ve 8. yüzyıldan
kalan Orhun Yazıtları’dır (Köktürk Kitabeleri). Orhun
Yazıtları, Türklerin edebî değer taşıyan ilk yazılı
metinleridir. Yazıtlarda kullanılan dil. bütün dış etkilerden
uzak, saf Türkçedir. Uygur yazıtları da bu dönemin
eserlerindendir. Bu dönemde Türkler kendi alfabelerini
(Göktürk, Uygur) kullanmışlardır.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yazılı dönem eserlerinde edebi bir dil kullanılmıştır.
Yazılı eserlerde döneme özgü özellikler görülür.
M.S 8. yüzyılda yazılan Göktürk Yazıtları (Göktürk
Kitabeleri, Orhun Abideleri/Anıtları) ile Uygur metinleri
Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri kabul edilmektedir.
8. yüzyıldan önce yazıldığı bilinen Yenisey Yazıtları’nda
gelişmiş bir Türkçe kullanılmadığı için bu yazıtlar ilk yazılı,
örnek olarak değerlendirilmez.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Göktürklerde, Göktanrı inancı vardır. Göktanrı inancı
Göktürk Yazıtları’na da yansımıştır. Göktürkler milli bir alfabe
olan Göktürk alfabesini kullanmışlardır.
Bu dönemde hem dini hem din dışı konular işlenmiştir.
Uygur alfabesinin ardından İslamiyet’ten sonra Arap
alfabesi kullanılmıştır. Arap alfabesinden sonra ise Latin
alfabesine dayalı yeni Türk alfabesi kullanılmıştır.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Orhun Abideleri, Göktürk İmparatorluğu’nun ünlü
hükümdarı Bilge Kağan devrinden kalma altı adet yazılı
dikilitaştır.
Türk ve Türkçe adı, ilk kez Doğu Göktürkler dönemine ait bu
yazıtlarda geçmektedir.
Yazıtların üçü çok önemlidir. Anıtların olduğu yerde
yalnızca dikilitaşlar değil, yüzlerce heykel, balbal, şehir
harabeleri, taş yollar, su kanalları, koç ve kaplumbağa heykelleri,
sunak taşları bulunmuştur.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Orhun Abideleri’ni ilk kez 1889 yılında Rus tarihçi
Yardintsev bulmuştur. 1890′da bir Fin heyeti, 1891′de de bir Rus
heyeti burada incelemelerde bulunmuştur.
Bu heyetler yazıları çözememişlerdir. Fakat 1893 yılında
Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen. 38 harfli alfabeyi çözerek
yazıtları okumayı başarmıştır.
Yazıtlar, Türklerin ilk ulusal alfabesi olan Göktürk alfabesi
ile yazılmıştır.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Alfabenin dördü ünlü, otuz dördü ünsüz harflerden oluşur.
Yazıda harfler birbirine birleştirilmez, kelimeler de birbirlerinden
iki nokta üst üste konularak ayrılır. Sağdan sola ve yukarıdan
aşağıya yazılır. Orhun abidelerinde yazılar yukarıdan aşağıya
yazılmış ve sağdan sola doğru istiflenmiştir.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
 Tengri tek Tengride bolmış Türk Bilge Kağan bu ödke
olurtum. Sabimin tüketi eşidgil. Ulayu ini yigünüm oğlanım
biriki oguşum budunum biriye şadpıt begler yınya tarkat buyruk
begler Otoz (Tatar..)
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
 Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda
oturdum. Sözümü tamamıyla işit. Bilhassa küçük kardeş
yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, günyedeki şadpıt beyleri,
kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri, Otuz Tatar…
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Kültigin yazıtında Göktürk tarihine ait olaylar, Bilge
Kağan’ın ağzından nakledilerek birlik, bütünlük mesajı verilir.
3,35 metre yükseklikte, kireç taşından yapılmış ve dört cephelidir.
Yazıt, geçen yaklaşık 1300 yıllık süreç içinde önemli ölçüde tahrip
olmuştur. Zira yazıtın doğu ile kuzey yüzlerini birleştiren kısım
yıldırım düşmesi sonucunda parçalanmıştır.
Orijinalinde kaplumbağa kaide üzerinde bulunan yazıt, bu
kaidenin de parçalanması üzerine 1911 yılında, sunak taşından kesilen
granit bir blok üzerine oturtulmuştur.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
 734 yılında ölen Bilge Kağan adına oğlu Tenri Kağan tarafından
yaptırılan bu anıt 735 yılında dikilmiştir.
 Yazıtta Bilge Kağan’ın ağzından devletin nasıl büyüdüğü
anlatılmakta ve Kültigin’in ölümünden sonraki olaylardan söz
edilmektedir.
 Yaklaşık 3.75 metre yüksekliğinde olan yazıt, dört cephelidir.
 Yazıtın doğu yüzünde 41, kuzey ve güney yüzlerinde 15′er satır
Göktürk harfli Türkçe metin bulunmaktadır.
 Batı yüzünde ise, (Köl Tigin yazıtında olduğu gibi). Çince bir metne
yer verilmiştir.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Tonyukuk anıtı dört cepheli iki dikilitaş halindedir. Yazılar
diğer taşlara göre daha silik durumdadır.
Tonyukuk, Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kağan’ın amcası
Kapgan Kağan’ın ve Bilge Kağan’ın baş bilicisi yani baş veziri
idi.
Bu anıtı ihtiyarlık devrinde kendisi diktirmiştir ve yazılar da
kendisine aittir.
Birinci yazıtta 35. ikinci yazıtta 27 satır Göktürk harfli Türkçe
metin bulunmaktadır.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
 Ben Bilge Tonyukuk’um. Çin ülkesinde doğdum. Türk
milleti Çin ‘de tutsak idi. Türk milleti hanını bulmayınca
Çin’den ayrıldı, han sahibi oldu. Hanını bırakıp yine Çin’e
tutsak düştü. Tanrı şöyle demiş: Han verdim, hanını bırakıp
tutsak düştün. Tutsak düştüğün için Tanrı öldürdü. Türk milleti
öldü, bitti, yok oldu. Türk Sır milletinin yerinde boy
kalmadı.“Türk, Oğuz beyleri, kavmi, işitin yukarıda gök
basmasa, aşağıda yer delinmese Türk milleti ülkeni, töreni kim
bozar?”
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski
 Türklerin ilk yazılı eseridir.
 Doğu Göktürklerin tarihine ışık tutar.
 Söylev türünde yazılmıştır.
 Oldukça gelişmiş ve işlenmiş bir dil kullanılmıştır.
 Türk dilinin gelişmişlik düzeyine ilişkin etraflı bilgiler edinilebilir.
 Hem dinî hem de din dışı konular işlenmiştir.
 Tarih, coğrafya ve edebiyata kaynak olacak niteliktedir.
 Türk tarihini, toplumun yaşam biçimini, dünyaya bakış tarzını ortaya koyar.
 Kitabelerde idarecilerin ve sultanların halkı aydınlatması, yaptıklarının hesabını
halka vermesi söz konusudur.
 “Türkçe”, “Türk” gibi dil ve millet isimleri ilk kez bu yazıtlarda yer almıştır.
 Bir yüzleri Göktürk alfabesiyle, diğer yüzleri Çince yazılmıştır.
Yeni Nesil Program Yazma Dili Ufukcan Eski