Nacionalni programi skrininga raka u Srbiji

Beograd, jul, 2013.

Beograd, jul, 2013.



Živite razumno, jer u hiljadu ljudi, samo jedan čovek umre prirodnom smrću...

ostali žive iracionalnim životima

Beograd, jul, 2013.



PRIMARNA

Imunizacija (HPV vakcina), prestanak pušenja



SEKUNDARNA



Skrining (Pap bris)



TERCIJALNA



mamografija

Beograd, jul, 2013.

Polyp Beograd, jul, 2013.

IZLAGANJE Pojava bolesti: prekliničke promene Pojava lokalnih simptoma ili znakova Ozbiljni simptomi DIJAGNOZA /znaci Metastaze LEČENJE

e vrem

A B C PRIMARNA PREVENCIJA HPV vakcina ORGANIZOVANO MASOVNO RANO OTKRIVANJE “SKRINING” RANO OTKRIVANJE U POJEDINAČNIM SLUČAJEVIMA SEKUNDARNA PREVENCIJA D ISHOD: Izlečenje Invaliditet Smrt TERCIJERNA PREVENCIJA

Beograd, jul, 2013.



SKRINING ?



PROBIR?



PRESEJANJE?



RANO OTKRIVANJE? ODABIR?

Beograd, jul, 2013.

Beograd, jul, 2013.

 PRELIMINARNA IDENTIFIKACIJA NEPREPOZNATE BOLESTI UZ POMOĆ TESTA, PREGLEDA ILI PROCEDURE KOJA SE MOŽE BRZO PRIMENITI NA ZDRAVOJ TJ. ASIMPTOMATSKOJ POPULACIJI  SELEKTUJE LJUDE NA ONE KOJI VEROVATNO IMAJU OD ONIH KOJI VEROVATNO NEMAJU BOLEST  POZITIVAN SKRINING TEST ZAHTEVA DALJE DIJAGNOSTIČKE PROCEDURE Beograd, jul, 2013.

 VELIKA SMRTNOST  DUG PREINVAZIVNI PERIOD  ADEKVATAN TEST  ADEKVATAN TRETMAN Beograd, jul, 2013.

 VISOKA SENZITIVNOST I SPECIFIČNOST  LAKO PRIMENJIV  JEFTIN  SIGURAN  PRIHVATLJIV I ZA PACIJENTA I ZA LEKARA Beograd, jul, 2013.

Scenario skrininga transformacija ……….. Klinička medicina

Ljudi sa simptomima

Preventivna medicina

Ljudi bez simptoma

Beograd, jul, 2013.



PAD MORTALITETA



PAD INCIDENCE

(za rak grlića materice i rak debelog creva) 

POBOLJŠANJE KVALITETA ŽIVOTA

Beograd, jul, 2013.

Organizovani populacioni skrining program za rak grlića materice, debelog creva i dojke preporučen je od strane Saveta Evrope

Beograd, jul, 2013.



28 članica EU

 

15 država je započelo skrining pre 2004.g

Austrija, Belgija, Danska, Finska, Francuska, Nemačka, Grčka, Irska, Italija, Luksemburg, Holandija, Portugal, Španija, Švedska, Velika Britanija  

12 država se pridružilo 2004.-2007.g

Bugarska, Kipar, Češka, Estonija, Mađarska, Latvia, Litvanija, Malta, Poljska, Rumunija, Slovačka, Slovenija Beograd, jul, 2013.

Beograd, jul, 2013.



NACIONALNI PROGRAMI

???

Beograd, jul, 2013.

Beograd, jul, 2013.

.

Standardizovana stopa incidence ASR (W) na 100 000 hiljada, Globocan 2008

Evropa: 236.7 Srbija: 218 (29)

Beograd, jul, 2013.

Standardizovana stopa mortaliteta ASR (W) na 100 000 hiljada, Globocan 2008

Evropa: 116 Srbija: 142 (2)

Beograd, jul, 2013.

Najčešće maligne bolesti u Srbiji 2008

.

Lokalizacija Pluća Debelo crevo Dojka Prostata Grlić materice Ukupno Br novoobolelih* 5 200 4 000 4 000 50% 1 900 1 300 33 000 *procna na osnovu podataka Registra za rak IZJZS za 2008.godinu

Beograd, jul, 2013.

Pozadina skrininga u Srbiji

Rak grlića materice

 Smrtnost, standardizovana prema uzrastu 9,2 na 100.000 (2008)    Na 3. ili 4. mestu među evropskim zemljama 2/3 novootkrivenih slučajeva otkriva se nakon rane invazivne faze > 700 žena umre svake godine (Globocan 2008)

Rak dojke

 Smrtnost, standardizovana prema uzrastu 21,7 na 100.000 (2008)   Treći najčešći uzrok smrti među ženama starijim od 45 godina Rak dojke se dijagnostifikuje kod svake 12. žene   70% novootkrivenih kancera dojke veći su od 2 cm > 1900 žena umre svake godine (Globocan 2008)

Rak debelog creva i rektuma

 Smrtnost, standardizovana prema uzrastu (ASR) 16,6 na 100.000 (2008)    Drugi na listi smrti izazvanih kancerom kod oba pola Smrtnost kod muškaraca veća od one u EU za 15%, kod žena za 19% > 3000 muškaraca i žena umre svake godine (Globocan 2008) Beograd, jul, 2013.

 Prvi korak: društvena rasprava o svrhi, koristi i riziku skriniga da bi se postiglo razumevanje o potrebi skrininga  Drugi korak: pregled postoječih preporuka i smernica zasnovanim na dokazima, uzimajući u obzir lokalnu situaciju Beograd, jul, 2013.

Definisana na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou • • • • • • Definisana uloga zdravstvenih institucija Prava pacijenata, informisani pristanak Zaštita podataka o ličnosti Organizacija, koordinacija, finansiranje, nabavka (tenderi), upravljanje i kontrola kvaliteta Populacioni registri, Registar za rak, Registar za skrining, Registar umrlih lica Nacionalni skrining programi, Vodiči dobre kliničke prakse, uputstva za zaposlene i populaciju Beograd, jul, 2013.

• • • • • • • • CILJNA POPULACIJA SKRINING TEST FREKVENCIJA SKRININGA TRIJAŽA/DIJAGNOZA TRETMAN FOLLOW-UP (PRAĆENJE) POKRIVENOST (najmanje 75%) KONTROLA KVALITETA • SVE MORA BITI USKLAĐENO SA SREDSTVIMA Beograd, jul, 2013.

 Identifikovati svakog pojedinca  (uz identifikacioni broj skrininga) Povezati Registar za skrining sa Registrom za rak, Službama patologije, bolničkim registrima, Registrom umrlih lica  Jasno definisati koji se podaci prikupljaju Beograd, jul, 2013.

 Mnogobrojni pilot projekti (Braničevo,2004.

(Vlada Francuske: SZO i MZ itd.)  2006. formirane radne grupe MZ 2008. prerasle u RSK   Strategija za kontrolu duvana (2007) Strategija za kontrolu HNB (2009)  Srbija protiv raka(2009) 

Nacionalni programi za prevenciju raka grlića materice, debelog creva i dojke (2009.)

Odeljenje epidemiologije i prevencije IORS i Sl.gl.br.101/05 Beograd, jul, 2013.

 Projekat EU i Ministarstva zdravlja: Podrška uvođenju Naionalnih programa za borbu protiv raka   Nacionalni vodiči dobre kliničke prakse za dijagnostikovanje i lečenje raka grlića materice, dojke i debelog creva (Agencija za akreditaciju) 2012. Kancelarija za skrining 2013.u okviru IZJZRS  “Milan Jovanović Batut” RFZO-nomenklatura skrining pregleda Beograd, jul, 2013.

    Cilj- svi programi nacionalno organizovani Finansiranje RFZO (Registar osiguranih lica) Aktivno pozivanje ciljne populacije - Pozivno pismo i pozivni centar Organizacija i kontrola kvaliteta - Kancelarija za skrining     

Pravna regulativa

Srbija protiv raka 2009.

Nacionalni programi 2008/2009. (dopuna 2013)

Vodiči dobre kliničke prakse 2012.

Kancelarija za skrining 2013....

Beograd, jul, 2013.

 Omogućiti dostupnost Nacionalnih programa svima  Zdravstveni radnici moraju biti upoznati sa dobrim i lošim stranama skrininga  Moraju adekvatno informisati učesnike skrininga  Komunikacija je ključni deo procesa skrininga Beograd, jul, 2013.

Pacijent-lekar odnos

Leka r Pacijent

Tradicionalni model

Lekar Pacijent

Kombinovan model “

evolucija ”

odnosa lekar-pacijent,

Beograd, jul, 2013.

UČESNIK SKRININGA TREBA DA DOBIJE ADEKVATNU INFORMACIJU O SKRININGU DA BI DOBILI SAGLASNOST ZA UČEŠĆE U SKRININGU

Beograd, jul, 2013.

Barijere u komunikaciji

Beograd, jul, 2013.

KOMUNIKACIONE BARIJERE

MOGU POSTOJATI KOD OBE STRANE: ZDRAVSTVENIH RADNIKA POPULACIJE-UČESNIKA U SKRININGU



nejasnoće oko skrininga raka kod zdravstvenih profesionalaca na primarnom nivou u vezi sa samom organizacijom skrining programa



komunikacione veštine zdravstvenih radnika



intelektualni nivo, znanje samih korisnika

Beograd, jul, 2013.

Populacija naspram pojedinca: Komunikacioni paradoks

Skrining je populacioni pa se i informacija nudi i plasira celoj populaciji

Velika raznolikost, heterogenost populacije

Beograd, jul, 2013.

  

INFORMIŠE

Objašnjava problem ali i rešenje

DAJE JASNA UPUTSTVA

   

GRADI POVERENJE POMAŽE U OTKLANJANJU PREPREKA

(svih vrsta)

PREDRASUDE SVODI NA MINIMUM DOPRINOSI SAMOPOŠTOVANJU I POVEĆAVA HRABROST UČESNIKA DA PARTICIPIRAJU U SKRININGU

Beograd, jul, 2013.

  Beograd, jul, 2013.

POŠTOM Pozivno pismo Pozivni centar

 Treba da bude jednostavna i razumljiva ali da daje sve potrebne iformacije o skriningu kao na pr:  Svrha skrininga     Tip testa Interval skrininga Rezultati testiranja-pojasniti procedure Poverljivost podataka itd.

Beograd, jul, 2013.

skeptici

Beograd, jul, 2013.

entuzijasti

Beograd, jul, 2013.

.

HVALA

Beograd, jul, 2013.

