Transcript DM-PAT - Hranom do zdravlja

DIABETES MELLITUS I
PREHRANA
Pripremio
Prof dr Midhat Jašić
Veliki javno-zdravstveni problem
Čest
Ozbiljan
Skup
ALI
Može se prevenirati
Može se kontrolisati
PREVALENCA DIABETESA
10 zemalja sa
najviše
oboljelih od DM
Godine
Očekivani broj ljudi sa DM u mil.
Očekivani broj ljudi sa DM u mil.
Razvijene zemlje
PREVALENCA
DIABETESA
Zemlje u razvoju
Godine
DIJABETES
• Dijabates je životno
ugrožavajuće stanje
• 1 od 20 smrti je izazvano
dijabetesom, 8700 svaki
dan i 6 svake minute
• Na kraju 1 od deset smrti
među ljudima od 35 do
65 god.je uzrokovana
dijabetesom
Diabetes mellitus je
metabolički poremećaj
koji karakteriše
hiperglikemija usled:
 apsolutnog ili
relativnog nedostatka
inzulina
 poremećaja u
djelovanju inzulinarezistencija
 kombinacije oboje
KLASIFIKACIJA DIABETES MELLITUSA
BOSTON, 1997. ADA
1. Tip 1 DM-apsolutni nedostatak inzulina -5%
2. Tip 2 DM-različiti poremećaji inzulinske
sekrecije i rezistencije – 90%
3. Gestacioni DM-prolazni poremećaj glikoregulacije u trudnoći, rizik DM 2
4. Drugi spec.tipovi DM-udružen sa drugim
oboljenj. pankreasa, lijekovi
5%
OZBILJNOST BOLESTI
2-4 puta
povećava
CV
mortaliteta,
2,5x od
mozd. udara
Vodeći uzrok
terminalne
renalne
insuficijenc.
42%
Vodeći uzrok
sljepila kod
radno akt.
stanovništva
12.5% svih
Vodeći uzrok
netraumatske
amputacije
donjih
Ekstremiteta
50% svih
The Audit Commission. Testing Times. A Review of Diabetes Services in England and Wales, 2000.
Zašto nastaje šećerna bolest?
GUŠTERAČA
Inzulin
Beta ćelije
Smanjuje se izlučivanje inzulina
Povećava se potreba za inzulinom
Krvotok
Promjena životnog stila
Pomfri
Hamburger
Kola
2,5 miliona god.
50 godina
DIABETES MELLITUS – DIJAGNOZA
Nasumičan šećer u krvi>= 11.1 mmol/l + simptomi
dijabetesa
ILI
Šećer u krvi natašte >= 7.0 mmol/l
ILI
Oralni test opterećenja sa 75 g. šećera
OGTT >= 11.1 mmol/l u 2 h uzorku
Simptomi dijabetesa
Dijagnoza
Venska krv
Normalna glukoza
na tašte
< 6.1 !!
Random/2h iza jela
< 7.8
Poremećena glukoza na tašte
Glukoza na tašte
> 6.1 < 6.9
Poremećena
tolerancija glukoze
2 h iza jela
isto
Diabetes mellitus
Glukoza na tašte
> 7.0 !!
Random/2h iza jela
> 11.1
PREDIKTIVNI RIZIK
ZA DM TIP 2
Majka 19%
Otac 14%
Oba roditelja 25%
Brat ili sestra 75
Blizanac 99%
PREDIKTIVNI RIZIK
ZA DM TIP 1
Majka 2%
Otac 9%
Brat ili sestra 10%
Blizanac 50%
TKO BOLUJE OD DM TIP 2 - JUČE I DANASTIP 2 DM
JUČE
TIp 2 DM
DANAS
Prosječne godine: 45
Prosječne godine: 60
Debeli
Povećana TT
Fizički
inaktivni
Životni stil
Srednje
pokretni
Tehnologija
Svjesni ali
indiferentni
Ekonomija
Niska
svjesnost
“brzodjelujući”
lijekovi
Nisu informisani
Niska motivacija
Snaga potrošača
Bolje informisani
DM TIP 2 I DEBLJINA
Relativni rizik od
diabetesa
Age adjusted Relative Risk of
Diabetes
100
M
Men
Ž
Women
50
0
<22
2323.9
2526.9
2930.9
>35
Body Mass Index
BMI
Chan et al (1994) and Colditz et al (1995)
SCREENING ZA DIABETES MELLITUS
Masovni screening nije isplativ
Testirati osobe > 40 g svake tri godine
Ranije i češće testiranje kod osoba koje
imaju rizik za dijabetes
RIZIKO FAKTORI ZA DIJABETES
Godine, > 40g.
Prvi srodnici sa DM
Debljina- BMI>30
Trunkalna gojaznoststruk M>95cm, Ž>8ocm
Predijabetes
(OGT 6,1-6,9mmol/l, OTG 7,8-11.o)
DislipidemijaTGL>1,7mmol/l
TA > 140/90mmHg
Gestacioni dijabetes,
rađanje krupnih beba
Policistični ovar. sy
Schizofrenia
Etnička pripadnostAzijati, Hispanosi,
Hindusi, Afrik.
PRIRODNA HISTORIJA RAZVOJA
DIABETES MELL. TIP 2
Makrovaskularne komplikacije
Mikrovaskularne k.
Nivo
ŠUK
Insulinska
Rezistencija
Nivo
glukoze
i
Inzulin.
produk.
i
Insulinska
produkcija
b-ć.
Disfunkcija
Inzul.
rezist.
Normalo Oštećenje tolerancije Nedijag.
DM
glukoze
4 - 7 godina
DM tip 2
dijagnosticiran
Vrijeme
Ramlo-Halsted BA, Edelvan SV.
Prim Care. 1999;26:771-789
TRETMAN DM TIP 2
Dijagnoza
Promjena stila života
Monoterapija
Kombinovana oralna terapija
Kombinovana oralna i inzulin terapija
INZULINSKA PUMPA I NAČIN APLIKACIJE
KOMPLIKACIJE D M
Akutne komplikacije
-Hipoglikemija
-Dijabetična ketoacidoza
-Neketotič. hiperglik. hiperosm. koma
Hronične komplikacije
Makrovaskularne
(koronarna,cerebrovask., perif.art.)
Mikrovaskularne
(retinopatija, nefropatija, neuropat.)
PREDNOSTI I CIJENA
MODERNOG ŽIVOTA
Illustration taken from: Lambert C, Bing C. T
He Way We Eat Now. Harvard Magazine. May-June, 2004;50.
Niska fizička aktivnost
"Moderne" Dijete
METABOLIČKI
SINDROM
Genetika
Genetika
PCOS
Inzulin Rezistancija
Genetika
Genetika /
Propadanje beta ć. / starenje
Gestacioni
DM
Diabetes
Visok
LDL
Visok nivo inzulina
Elevirani
Trigliceridi
& Nizak HDL
Povećano
zgrušavanje
Inflamacija
Koronarna bolest
Genetika
Psihološki faktori ?
Debljina / Centralna
debljina
Rizik od
gihta
Jetreni
problemi
Genetika
Visok TA
Pušenje
Too much fat in all the wrong places
FAT
Fat
Obesity
FATTER
Liver
FATTEST
Muscle
NAFLD/NASH
Diabetes
Cardiomyopathy
VISCERALNA
DISTRIBUCIJA MASNOĆE
Normalno
Type 2 Diabetes
LOŠA MJESTA ZA LIPIDE
Ateroskleroza
Normalna, srednja, teška
ateroskleroza
Normalan
protok
krvi
Plak
obstruira
protok
krvi
Normalna arterija Aterosklerotična arterija
“Otac moderne medicine”
HIPOKRAT
400 god. prije nove ere
Neka hrana bude lijek,
a lijek neka bude hrana
NEFARMAKOLOŠKA TERAPIJA
Trajna eduk. pacijenta
promjena ponašanja
Dijeta -specifični savjeti o ishrani
- tablica namirnica sa glikem. indexom
- konkretan jelovnik
Fizička aktivnost – bilo kakva, ali redovna
Vrijeme za efekat ovog
terapijskog koraka je 2-4 mjeseca ?!
PROMJENA ŽIVOTNOG STILA
Pomfri
Hamburger
Kola
2,5 miliona god.
50 godina
GLIKEMIJSKI INDEX
• Glikemijski index je
brzina/vrijeme za koje se
neki ugljenihidrat razgradi i
iz crijeva resorbuje u krv !!
• Glukoza-glikemijski
index=100
• Izbjegavati
visokoglikemične uglj.
hidrate
• Niskoglikemični ug.
hidrati jako dobri
VISOK GLIKEMIJSKI INDEX
Visokoglikemični ugljeni hidrati
Brz ulazak glukoze u krv Hiperinzulinemija
Brzo uvede glukozu u ćeliju
Hipoglikemija
Mobilizacija masti
Hiperlipidemija
Povećan KV rizik!!!
Visoki GI
Glukoza 100
Pečeni krumpir 85
Korn flakes 84
Rižin kolač 82
Graham kreker 74
Med 73
Lubenica 72
Fanta soft 68
Čokolada Mars 68
Čips, grisini, smoki 87
Srednji GI
Narančin juice 57
Riža dugo zrno 56
Popcorn 55 (kokice)
Kukuruz 55
Banana 52
Zeleni grašak 48
Naranča 43
Špageti bez umaka 41
Integralni kruh 52
Marelice 56
Niski GI
Jabuka 36
Kruška 36
Čokoladno mlijeko 34
Obrano mlijeko 32
Sušene marelice 31
Zeleni grah 30
Grah 27
Mlijeko 27
Ječam 25
Grejp 25
Šljiva 32
GLIKEMIJSKI INDEKS predstavlja brzinu kojom raste nivo šećera u krvi
posle uzimanja iste količine određene vrste hrane i zavisi od:
 vrsta šećera,
 količina dijetnih vlakana
 načina pripreme hrane
Piramida pravilne ishrane
Rijetko
Masnti i ulja
Mlječni proizvodi
Riba 1-2 porcije
Perutnina
jaja
Integralne žit.
4 porcije
3-4
porcije
2-3 porcije
2L
5x sedmično po 45 min fizičke aktivnosti
Planirani obrok
mlijeko
povrće
Riža
Ili
krompir
voće
Riba
Ili
perut
Osnovni postulati ishrane kod dijabetesa
Hrana preporučena kod dijabetesa temelji se na istim
principima zdrave prehrane kao i za sve ljude
Ne preskakati redoviti unos 3 glavna obroka i 2 međuobroka
Jesti ugljikohidratima koji se sporo apsorbiraju sa niskim
glikemijskim indeksom