Transcript Farmakologia bólu

Farmakologia bólu
Definicja bólu
 Ból są to doznania występujące pod wpływem bodźców
uszkadzających tkanki lub zagrażających ich zniszczeniem i
odbieranych przez każdego człowieka jako szkodliwe,
przykre.
Ból podział
Ból pierwotny – ostry, kłujący, szybko dociera do
świadomośći, jest dobrze umiejscowiony i mija z chwilą
ustania działania czynnika szkodliwego.
2. Ból wtórny – rozlany, trudny do zlokalizowania,
przewodzony wolniej. Trwa znacznie dłużej niż bodziec,
który go spowodował
1.
Mechanizm powstania bólu
 Uszkodzenie tkanek powoduje wytwarzanie substancji
bólotwórczych (Algogenów). Pobudzają one zakończenia
cienkich zmielizowanych zakończeń nerwowych
(nocyreceptory) oraz zakończeń niezmielizowanych.
Powstały sygnał jest przewodzony do rogów tylnych rdzenia
kręgowego (ulaga tam modulacji), a następnie przekazywany
jest do kory mózgowej.
Podział leków p-bólowych
Narkotyczne leki p-bólowe
2. Nienarkotyczne leki p-bólowe
1.
Narkotyczne leki p-bólowe
 Inaczej zwane opioidowymi lekami p-bólowymi. Działają
poprzez łączenie się z receptorami opioidowymi. Receptory
te znajdują się w mózgu ale także w wielu innych tkankach i
są odpowiedzialne m.in. za działanie p-bólowe tych leków.
Leki opioidowe - morfina
 Morfina jest lekiem zarezerwowanym do leczenia silnych
bólów ostrych i przewlekłych.
 Oprócz działania p-bólowego wykazuje działanie p-lękowe,
euforyzujące, hipotermiczne, p-kaszlowe, zwęża źrenicę
oka.
 Działa także obwodowo powodując zaparcia, zatrzymanie
oddawania moczu.
 Z wielokrotnym stosowaniem morfiny związane są zjawiska
tolerancji i lekozależności.
Inne narkotyczne leki p-bóowe
 Kodeina
 Papaweryna
 Heroina
 Fentanyl
 Tramadol
Uzależnienie lekowe - Lekozależność
 Jest fizycznym lub psychicznym stanem charakteryzującym
się silną potrzebą zażycia leku. Rozróżnia się 2 typy
nadużyć leków.
1. Przyzwyczajenie – silna psychiczna potrzeba stosowania
substancji dla uzyskania euforii. Nie obserwuje się
fizycznego uzależnienia.
2. Nałóg – stan okresowego lub przewlekłego zatrucia
wywołanego poprzez powtarząjace się zażywanie np.
leków.
Tolerancja
 Polega na zmiejszonej odpowiedzi organizmu na zażywany
lek w wyniku długotrwałego stosowania (w porównaniu do
pierwszej reakcji po zażyciu substancji).
Nieopioidowe leki p-bólowe
 Do tej grupy zaliczają się głównie niesteroidowe leki
przeciwzapalne (NLPZ)
 Są to leki o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym
oraz przeciwgorączkowym.
 Nie wykazują działania narkotycznego ani uzależniającego
 Część z nich wykazuje także działanie przeciwagregacyjne
(potocznie – rozrzedzające krew)
Mechanizm działania NLPZ
 W tkance, która ulego uszkodzeniu są produkowane
substancje, które są odpowiedzialne za pojawienie się
wykładników stanu zapalnego. Powstanie tych substancji
(prostaglandyny, leukotrieny) jest uzależnione od aktywności
enzymu COX (cyklooksygenazy). NLPZ hamują aktywność
tego enzymu.
NLPZ - wskazania
 Stosowane w bólach głowy, nerwobólach, bólach
mięśniowych, bólach miesiączkowych
 W reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobie
reumatycznej, zapaleniach i zwyrodnieniach kostnostawowych
 Dna moczanowa
 Także po urazach, operacjach i ekstrakcjach zębów
NLPZ - przykłady
 Są to bardzo powszechnie stosowane leki. Część z nich jest
dostępna bez recepty.
 Można je podzielić ze względu na budowę chemiczną, z
których najpowszechniej stosowane są:
1. pochodne kwasu salicylowego – kwas acetylosalicylowy
2. Pochodne kwasu propionowego np. Ibuprofen, Ketoprofen,
Naproksen
3. Pochodne para-amino-fenolu – paracetamol
Kwas acetylosalicylowy
 Nieodwracalny inhibitor enzymu COX-1.
 Oprócz ogólnych wskazań dla NLPZ stosowany w małych





dawkach jako lek antyagregacyjny.
Z tego względu raczej nie polecany w leczeniu bólów
poekstrakcyjnych.
Może powodować reakcje alergiczne (np. skrcz oskrzeli)
U dzieci może wywołać zespół Reye’a
Może zaostrzać chorobę wrzodową
Preparaty: Aspiryna, Polopiryna, Acard, Polocard, Upsarin C
– preparat złożony
Ibuprofen
 Lek o słabym działaniu p-zapalnym, p-gorączkowym i p



bólowym
Działania nieporządane mniej nasilone niż po innych NLPZ
Często stosowany w bólach poekstrakcyjnych
Stosowany również w maściach i kremach jako lek działający
miejscowo (na skórę)
Np. Ibuprom, Nurofen, Ibum,
Ketoprofen
 Stosunkowo silne działanie.
 Stosowany przy bólach o większym natężeniu.
 Może być stosowany miejscowo w kremach i maściach.
 Może częściej niż inne NLPZ powodować zaburzenia
funkcjonowania przewodu pokarmowego.
 Preparaty: Ketonal, Profenid, Fastum,
Paracetamol
 Klasyfikowany jako lek przeciwgorączkowy (nie wykazuje




działania p-zapalnego)
Powszechnie stosowany lek
Nie należy łączyć go z alkoholem oraz aspiryną
W dużych dawkach może uszkodzić wątrobe
Np. Panadol, Apap, Codipar, Tabcin
Metamizol - Pyralginum
 Silne działanie przeciwbólwe i przeciwgorączkowe oraz słabe
działanie rozkurczowe
 Najpoważniejszym działaniem nieporządanym jest
agranulocytoza
NLPZ – działania nieporządane
 Mogą powodować zburzenia ze strony układu pokarmowego:
owrzodzenia, krwawienia z przewodu pokarmowego
 W nerkach zmniejszają przepływ krwi (zatrzymanie wody i
sodu)
 W o.u.n. mogą powodować zaburzenia psychiczne
 Alergie
Leki osłaniające
 Chronią błonę śluzową jamy ustnej przed działaniem
czynników drażniących. Są to najczęściej śluzy roślinne,
których działąnie ograniczone jest do miejsca zetknięcia leku
z chorą tkanką. Dzięki swoim właściwością powlekającym,
chronią przed mechanicznym i chemicznym podrażnieniem
oraz utrudniają wchłanianie innych związków wgłąb tkanek.
Przykładami mogą być: prawoślaz, malwa, żywokost, len –
stosowane w nadżerkach, owrzodzeniach i keratozach.
Bibliografia









Mutschler E., Geisslinger G, Kroemer HK . Farmakologia i toksykologia Mutschlera. MedPharm
2010.
Bobkiewicz-Kozłowska T.: Podstawy farmakologii ogólnej z elementami receptury dla studentów
medycyny. Wydawnictwo AMiKM, Poznań 2001.
Janiec W.: Kompendium farmakologii. PZWL, Warszawa, 2010
Cenajek-Musiał D, Okulicz-Kozaryn I.: Stany zagrożenia życia – postępowanie lecznicze i leki
stosowane w ratownictwie medycznym. Wydawnictwo AMiKM, Poznań 2004.
Katzung B.G.: Basic & Clinical Pharmacology, The McGraw-Hill Companies, 2011.
Kryst L. (red) Chirurgia Szczkowo twarzowa. PZWL., Warszawa 2007
Arabska-Przedpełska B., Pawlicka H.: Współczesna endodoncja w praktyce, wydanie I, Bestom
Łódź 2011
Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny. Podręcznik dla studentów Stomatologii.
PZWL Warszawa 2008. Wydanie III (dodruk)
Piątowska D.: Kariologia Współczesna. Postępowanie kliniczne. Med. Tour Press, Warszawa 2009.