Transcript geleceğin kan bağışçılarının kazanımı için teknik destek projesi ile

GELECEĞİN KAN BAĞIŞÇILARININ
KAZANIMI İÇİN
TEKNİK DESTEK PROJESİ
Kan Bağışı
OKUL YÖNETİCİLERİ İÇİN BİLGİLENDİRME SEMİNERİ
• Kan vücudumuzun her yerine ulaşan can
suyumuzdur. Onsuz yaşam düşünülemez.
• Kalp, kanı vücudumuza pompalar ve
hücrelerimize oksijen ve besin
maddelerini ulaştırır.
• Kan aynı zamanda pıhtılaşma proteinleri
ve kan pulcuklarını da taşır. Böylece
travmaya uğrayan bölgelerde kanamanın
durmasını sağlar.
– Bu görevleri nedeniyle 1 günde tam 96 bin
540 km yol alır.
– Kan bebeğin vücudunu dakikada üç kez
dolaşırken erişkin bir kişinin vücudunu
dakikada bir kez dolaşır.
Alyuvarlar
(Eritrositler)
• Alyuvarlar oksijeni dokulara taşır.
• Oksijeni taşımakla görevli olan
hemoglobinin renginden ötürü
kırmızıdırlar.
• Yuvarlak ancak ortaları daha ince
hücreler oldukları için küçük kan
damarlarından da sıkışarak geçebilirler.
• Eğer bir damar kesilir ise kan pulcukları
(trombositler) kesilen yere yapışır. Daha
sonra bu yapışan kan pulcuklarına diğerleri
eklenir ve bir tıkaç oluşturarak kanamayı
durdururlar.
• Kan pulcuklarından salınan kimyasallar
fibrinojen ve diğer pıhtılaşma proteinleri
ile etkileşerek kan pıhtısı oluşumunu
sağlarlar.
• En son aşamada ise kan damarı iyileşir.
• Plazma; kan pulcukları,
alyuvarlar ve akyuvarların
yüzdüğü kanın sıvı
kısmıdır.
• Plazma başta proteinler
olmak üzere hayat için
gerekli bir çok maddeyi
bulundurur.
• Proteinlerin bir bölümü
pıhtılaşma faktörlerinden
oluşur.
• Trafik kazası geçiren,
ameliyat olan veya
kanser tedavisi gören
kişilerin iyileşebilmesi
için başkalarının kanına
ihtiyaçları vardır.
• Kan sadece bağışçılardan
temin edilebilir, başka
alternatifi yoktur.
• Kan ve kan bileşenleri
kan bağışçılarından elde
edilir.
• Hastaneye başvuran
her 7 kişiden birinin
kan nakline ihtiyacı
var.
• Her iki saniyede 1
kişinin kan nakline
ihtiyacı vardır.
• Kan bağışçılarına olan
ihtiyacımız her geçen
gün artarken bağışçı
sayımız azalmaktadır.
– Yaşlanıyoruz.
• En sık kan nakline
ihtiyaç duyan kişiler
aslında en çaresiz
olanlardır.
–
–
–
–
–
–
Prematüreler
Kanser Hastaları
Kalp cerrahisi
Talasemi
Travma
Organ Transplantı
yapılacak hastalar
Karaciğer Nakli Olacak
Bir Hasta’nın
• Ortalama;
• 10 torba alyuvara
• 20 torba plazmaya
• 10 torba kan pulcuğuna ihtiyacı
vardır.
Açık kalp ameliyatı
olacak bir bebeğin
• Ortalama;
• 1-4 torba alyuvara
• 1-2 torba plazmaya
• 1-4 torba kan pulcuğuna ihtiyacı
vardır.
• Amaç ülkemizin en
ücra köşesine kadar
kan ihtiyacımızın
tamamını gönüllü
karşılıksız kan
bağışçılarından
sağlamaktır.
Kaç Tip Kan
Bağışçısı Vardır?
• Gönüllü karşılıksız kan bağışçısı: Hiçbir maddi
beklentisi olmadan kan bağışında bulunan kişidir.
• Replasman veya Karşılık Kan Bağışçısı: Bir
hastanın kan ihtiyacı olduğu zaman, o hasta için
kullanılacak kana karşılık olarak kan bağışında
bulunan akraba veya arkadaş çevresinden
kaynak alan kan bağışçısı grubudur.
• Yönlendirilmiş Kan Bağışçısı: Bir hasta için özel
olarak hazırlanması gereken, altgrup veya doku
grubu uygun kanı bağışlamak üzere yönlendirilen
kan bağışçılarıdır.
Neden gönüllü karşılıksız
kan bağışçıları?
• Bu tip bağışçılar herhangi bir baskı altında
olmadıklarından sağlık durumları hakkında gerçeği
söylerler.
• Bu kişiler kolaylıkla düzenli kan bağışçısına
dönüşürler.
• Transfüzyon ile bulaşan enfeksiyonlar açısından
düşük risklidirler.
• Bu kişiler önceki deneyimleri nedeniyle, kan bağışı
açısından risk oluşturduklarını düşündüklerinde
bağış yapmazlar.
Bu nedenle bu kişiler düşük riskli kan bağışçısı
özelliklerini karşılarlar.
1,640,878
2004-2013 YILLARI KAN BAĞIŞI SAYISI
1,469,807
1,276,212
1,014,516
848,586
592,965
654,081
502,102
305,324
2004
342,146
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
YILLARA GÖRE TEST POZİTİFLİKLERİ
1.59%
1.26%
1.15%
0.78%
0.96%
0.61%
0.33%
0.37%
0.24%
0.24%
0.12%
0.16%
2007
2008
0.39%
0.19%
0.22%
0.14%
2009
HBsAg(+)
0.31%
0.30%
0.08%
2010
HCV(+)
0.20%
0.12%
2011
RPR (+)
0.21%
0.18%
0.12%
2012
HIV (+)
0.54%
0.16%
0.13%
0.15%
2013
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
1. Bilgilendirme ve Form Doldurma:


“Kan Bağışçısı Bilgilendirme Formu”
“Kan Bağışçısı Sorgulama Formu”
 Kan bağışı ile ilgili bilgiler
 Hem kan bağışçısını hem de hastayı tıbben
korumaya yönelik bazı sorular
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
2. Kayıt
 Kimlik ve iletişim bilgileri görevli tarafından
sisteme kayıt edilir.
 Resimli, TC Kimlik Numarasını içeren ve yasal
olarak geçerli bir kimlik belgesi (ehliyet, nüfus
cüzdanı, pasaport vb) ibraz edilmesi yasal
zorunluluktur.
 Kayıttan sonra tansiyon, ateş, nabız, vücut
ağırlığı ve hemoglobin ölçümleri yapılır.
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
3. Doktor Muayenesi
 Sorgulama Formuna verilen yanıtlarla ilgili bir
değerlendirme yapar.
 Kan merkezi doktoru, sorgulama formu ile
birlikte tansiyon, ateş, vücut ağırlığı, nabız ve
kan hemoglobin değerlerini inceler ve kan
bağışçısı adayını kısa bir fizik muayeneden
geçirir.
 Kan bağışçısı bağış için uygun ise kan bağış
salonuna geçer.
Yaş Aralığı
Başlangıç
Bitiş
İlk kez kan bağışlayanlar için
Düzenli kan bağışçıları için üst
sınır
Tam kan bağış sıklığı
Kadınlar
Erkekler
Hemoglobin değerleri(g/dL)
Kadınlar
Erkekler
Tansiyon Arteriyel(mmHg)
Diyastolik(küçük)
Sistolik(büyük)
Trombosit Sayısı
Ateş
19 yaşından gün almış olmak
66 yaşından gün almamış olmak
61 yaşından gün almamış olmak
70 yaşında gün almamış olmak
120 günde bir
90 günde bir
Üst sınır
12.5
13.5
Alt sınır
16.5
18
Alt sınır
60
90
Alt sınır
150 bin/mm3
En çok 37,5 0C
Üst sınır
100
180
Üst Sınır
500 bin/mm3
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
4. Kan bağışı işlemi
Kan bağışçısı özel olarak tasarlanmış kan alma
yataklarına alınır.
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
Kan bağışı işlemi;
• Konusunda eğitim almış tecrübeli flebotomistler
tarafından gerçekleştirilir.
• Kullanılan tüm malzemeler tek kullanımlık ve
sterildir.
• Kan alımı işlemi en uygun bölge olan dirsek
çukurunda gerçekleşir.
• Kan alma işlemi yaklaşık 4-8 dk sürer.
• Her kan bağışında sadece 1 ünite kan
bağışlanmaktadır. 1 ünite kan yaklaşık 450 ml
±%10 ‘dir.
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
5. İkram ve istirahat
Kan bağışçıları, işlem sona erdiğinde belirtilen
süre kadar yatakta ve yine belirtilen süre kadar
ikram alanında dinlenir.
Bağışçı, kan alma yatağında istirahat ederken
flebotomistlerin gösterdiği şekilde koluna bası
yapar.
İkram bölümünde bağışçılara minarel yönünden
zengin olduğu için maden suyu ve bisküvi vb.
verilir.
Kan Bağışı Nasıl Yapılır?
6. Dikkat edilmesi gerekenler
Sigara
Gün içerisinde kan bağışında bulunulan kol ile
ağırlık kaldırılmamalı
İlk 4 saat boyunca olduğundan fazla sıvı
tüketmeye çalışılmalı
Sportif faaliyetler
Aşırı sıcak ortamlar (hamam, sauna)
Yüksek yerlerde bedeni faaliyet gösteren meslek
grupları
KAN BAĞIŞI NASIL
GERÇEKLEŞİR?
BAĞIŞLANAN KANLARA YAPILAN
İŞLEMLER
BAĞIŞLANAN
1 ÜNİTE TAM
KAN...
KAN BAĞIŞI NASIL
GERÇEKLEŞİR?
 Santifüj edilerek, kan
hücrelerinin çökmesi sağlanır.
 Üstte kalan sıvı kısım plazmadır.
İçinde trombosit hücrelerini de
barındırır.
KAN BAĞIŞI NASIL
GERÇEKLEŞİR?
Üstte kalan kısım (trombosit içeren plazma)
başka bir torbaya ayrılır.
Alyuvarlar ana torbada kalmıştır. Bu kan bileşenine
“eritrosit konsantresi” denir.
Bu ürüne koruyucu bir sıvı eklenerek, +4 Cº’de 42 gün
saklanır.
KAN BAĞIŞI NASIL
GERÇEKLEŞİR?
Ayrıştırılan plazma tekrar
santrifüj edilerek
trombositlerin çökmesi sağlanır.
KAN BAĞIŞI NASIL
GERÇEKLEŞİR?
Santrifüjden sonra üstte
kalan plazma ayrı bir torbaya
alınır ve özel bir işlemle
dondurulur. Bu ürüne “taze
donmuş plazma” denir.
Trombositlerin kaldığı
torbadaki ürüne
“trombosit konsantresi”
denir.
Özel bir cihazda sürekli
çalkalanarak, 22 C°’de,
5 gün saklanır.
-25 ve altında 1 yıl
saklanabilir.
Plazmadan pek çok ilaç elde
edilebilmektedir.
Kanın Mikrobiyolojik Etkenler Açısından Taranması
 Bağışlanan bütün kanlar dünya standartlarında tarama
testlerine tabi tutulmaktadır.
 Bu işlemin amacı, kanı alacak hastanın sağlığını korumak ve
riski minimum seviyeye indirmektir.
Bağışlanan kanlara yapılan mikrobiyolojik
testler şunlardır:




Anti-HIV
Anti-HCV
HBsAg
Frengi(Sifilis)
Kan Grubunun Tayin Edilmesi
 Hastaların ihtiyacı olan kanı sağlayabilmek için, hem
hastanın kan grubunun hem de verilecek kan veya kan
bileşeni grubunun ne olduğunu bilmek gerekir.
 Hastanın kan grubu hastane tarafından belirlenir ve Kan
Merkezinden bu şekilde talepte bulunulur.
 Kan merkezleri ise, gönüllü olarak kan bağışı yapan kişilerin
kan örneklerinden kan gruplarının ne olduğunu tespit eder.
 Ülkemizde en çok rastlanan kan grubu "A Rh Pozitif", en az
rastlanan grup ise "AB Rh Negatif" kan grubudur.
Kan Bağışı Hakkında
Bildiklerimiz
Kan bağışlarsam kansız kalırım,
halsiz kalırım, bayılırım.
• Gerçekleşen kan bağışı günlük
hayatınızı etkilemeyecek
miktardadır.
(vücuttaki kanın 1/13’ü )
• Kan bağışçısının uygunluğu
değerlendirilirken aç, yorgun, uykusuz
kişilerden kan bağışı kabul edilmemelidir.
Böyle durumlarda halsizlik ve senkop
atakları görülebilir.
• Bağış sonrasında bir süre dinlenerek,
ikram edilen sıvıları almak gereklidir.
• Bağış sonrası sigara içilmesi baş dönmesi
ve bulantıya neden olabilir.
Kan bağışlarsam iştahım artar
kilo alırım!
Halk arasında kan
bağışının; iştahı arttırdığı
ve kilo alımına neden olduğu
ile ilgili yanlış inanışlar
mevcuttur.
Benim kanım sık bulunan bir
kan grubundan, bu nedenle kan
bağışlamam gereksiz!
Bir kan grubuna toplumda ne
kadar sık rastlanıyor ise ihtiyaç o
ölçüde fazladır.
Kan bağışı sırasında
kullanılan iğneler çok kalın
ve insanın canını çok
yakıyor!
• İğne korkusu ?
• İğneler silikon kaplı, 16 gauge
kalınlığındadır. Daha ince olmaları işlemin
başarısını azaltır.
• Bir insanın hayatını kurtarmak bu
kadarcık acıya değmez mi?
Kan bağışı hepatit bulaşına yol
açıyormuş!
• Kan bağışı için kullanılan malzemeler tek
kullanımlıktır.
• Bağış öncesi ilgili alan dezenfektan ile
uygun şekilde temizlenir.
Doğum yapmış bir kadın kan
bağışında bulunabilir mi?
• Doğum yapmak kan bağışına engel
değildir.
• Ancak bu esnada kan kaybı gerçekleştiği
ve bebeğin demir depoları annenin
depolarından sağlandığı için 1 yıl süre ile
kan bağışında bulunamazlar.
• Bu süre tamamlandıktan sonra tüm
bağışçılar için geçerli kurallar
çerçevesinde değerlendirilirler.
“Ön yargıyı yıkmak atomu
parçalamaktan daha zordur.’’
A.EINSTEIN
• Toplumun kan bağışı konusunda
yeterince ve uygun şekilde
bilgilendirilmesi,
• kan bağışlamama nedenlerinin
saptanması ve önlenmesi
kan bağışçısı kazanım programlarının
temelini oluşturmalıdır.
Tespit edilen yanlış
inanışlar toplumun
belleğinden ancak eğitim
ile uzaklaştırılabilir.
Yanlışlar
Batıl
inançlar
BİLİNÇLİ KAN BAĞIŞÇILARI
Tedirginlik
TEDİRGİNLİK YAŞAMAZLAR.
Önyargı
TABULARI YOKTUR.