Transcript EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

5.BÖLÜM
1
Sosyolojisinin Tanımı, Amacı ve Diğer
Alanlarla İlişkisi
 Eğitim Sosyolojisinin Tarihçesi
 Eğitimin İşlevleri
 Eğitimin Toplumsal Süreçlerle İlişkisi
 Sosyalleşme ve Eğitim
 Toplumsal Değişme ve Eğitim
 Toplumsal Hareketlilik ve Eğitim
 Toplumsal Kontrol (Denetim) ve Eğitim
2
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Eğitim
=
+
logy
Bilim
 Sosyolojinin
amacı; toplumsal olayları ortaya
çıkarmak, açıklamak, ilişkileri belirlemek ve
bunlara bağlı olarak ilgili kuramlar üretmektir
3
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Sosyoloji
Society
Toplum
4
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Toplum bilimi...
Toplumun yapısını ve özelliklerini inceleyen
bilim olarak nitelendirilir.
Toplumsal problemleri ve bunların çözüm
yollarını araştırır.
1820’li yıllarda doğduğu kabul edilir.
Auguste Comte (1798-1857).
20. yy başlarından itibaren bağımsızlaşmaya
başlamıştır.
toplum bilimi olduğuna göre toplum
içinde yer alan her kurum, her çeşit toplumsal
ilişki ve toplumsal olaylar sosyolojinin alanı
içerisindedir.
 Sosyoloji
toplumu hem statik (toplumsal yapı)
hem de dinamik (toplumsal değişme) özellikleri
bakımından incelemektedir.
5
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Sosyoloji
 Sosyolojide
çalışılan alan insan ve toplum
olduğundan, son dönemlerde kendine ait alt
çalışma dallarını oluşturmuştur.
 Bilgi
sosyolojisi, din sosyolojisi, ahlak
sosyolojisi, hukuk sosyolojisi, siyaset
sosyolojisi, ekonomi sosyolojisi, kent
sosyolojisi, köy sosyolojisi ve eğitim
sosyolojisi bu alt çalışma alanlarına örnek
olarak verilebilir.
 Bunlar
içerisinde eğitim sosyolojisi eğitim –
toplum ilişkilerini irdelemesi açısından önem
taşımaktadır.
6
EĞİTİM
EĞİTİM SOSYOLOJİSİ
7
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
SOSYOLOJİ
sosyolojisi; toplum ve eğitsel
yetiştirme arasındaki karşılıklı ilişkileri,
bağlantıları ve etkilenmeyi inceleyen
sosyolojinin alt bir bilim dalı olarak
tanımlanabilir.
8
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Eğitim
yapı içerisinde eğitim sorunlarına
ilişkin araştırma yapan bir disiplindir.
 Toplumun
kültürüne uygun bir eğitim
politikasının belirlenmesi ile ilgili çalışmaların
temelini oluşturur.
 Eğitim
ve öğretim faaliyetleri aracılığı ile var
olan birikimin gelecek kuşaklara nasıl
aktarılacağı ve toplumun ihtiyaç duyduğu
bireylerin nasıl yetiştirilmesi gerektiği de eğitim
sosyolojisinin çalışma alanındadır.
9
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Toplumsal
ve toplumsallaşmaya eğitim
kurumları ve diğer kurumların etkileri
 Toplumsal değişme, toplumsal hareketlilik,
toplumsal
ilişkiler
ve
toplumsal
tabakalaşmada eğitimin rolü
 Toplumda rol ve statü kazanmada eğitimin
etkisi
 Sosyal adalet ve eğitimde fırsat eşitliği
10
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Toplumsallaşma
Öğretmen
Öğrenci
Eğitim
programları
Veli ilişkileri
Okul
11
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Eğitim
sistemi








EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

Eğitim antropolojisi,
Eğitim psikolojisi,
Klinik ve medikal psikoloji,
Genel sosyoloji,
Kültürel antropoloji,
Toplumsal psikoloji,
Tarih,
Ekonomi
Siyaset bilimi ile

işbirliği yapar.
12
Eğitim sosyolojisinden, sosyolojinin bir dalı olarak ilk kez
A.B.D.’de 1907 yılında bahsedildi. 1917 yılında ilk kez
eğitim sosyolojisi kitabı yazıldı.

Eğitim sosyolojisinin A.B.D.’de ortaya çıkış nedeni;
A.B.D’nin sosyal yapısıdır. Çok farklı din, dil, ırk ve
milletlere mensup insanların yaşadığı bir ülkede bu yapı
sorunların kaynağını oluşturmuştur.

Bu sorunların aşılmasında eğitimin etkili olabilmesi için
eğitimcilerin bireylerin içinden geldiği yapıyı tanımaları
ve onların değer yargılarını ve tavırlarını bilmeleri
gerektiği düşünülmüştür. İşte bu yaklaşım eğitim
sosyolojisini doğurmuştur.
13
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

Ülkemizde eğitim sosyolojisinin tarihi 1915’li
yıllara dayanır.

Eğitim sosyolojisinin doğmasına katkı
sağlayanlar;






Ziya Gökalp,
Prens Sebahattin,
İsmail Hakkı Baltacıoğlu,
Ethem Nejat,
Satı Bey,
Abdullah Cevdet.
14
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

düzeyinde, Darülfünunda eğitim
sosyolojisi dersi 1917 yılından itibaren
verilmeye başlanmıştır.
 1965’te ise Ankara Üniversitesi Eğitim
Fakültesi programdan bağımsız olarak bir
Eğitim Sosyolojisi dersi koymuştur.
 İlköğretmen okullarında eğitim sosyolojisi
dersinin ilk okutulmaya başlanması 1953’te
olmuştur.
 1967-1968
öğretim
yılından
itibaren
Eğitim
Enstitüleri programlarına eğitim
sosyolojisi dersi alınmıştır.
15
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Üniversite
Siyasal
Kültürel
Miras
Seçme ve
yöneltme
okul
Bireyi
geliştirme
Ekonomik
Toplumsal
laştırma
16
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Her toplumda eğitimin işlevleri toplumun amaçlarına göre
şekillenmektedir. Dolayısıyla bir eğitim sistemi yapılanırken hareket
noktası olarak ilk önce amaçlar ve buna bağlı olarak işlevler gündeme
gelmektedir .
hedef bireyin toplumun bir üyesi
olarak içinde bulunduğu toplumun
kurallarını, normlarını (yapılması istenen ve
istenmeyen) bireye öğretmektir.
Tartışma:
Toplumsallaşmanın
açısından yararları neler olabilir?
birey
ve
toplum
17
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Buradaki
bağlantıları güçlü olan milletler
hedeflerine daha sağlıklı ve güvenli olarak
ulaşırlar. Bu nedenle kültürel mirasın yeni
nesillere aktarılması görevi okullara
verilmiştir.
 Okullar,
toplumdaki yenilikleri başlatarak,
geliştirerek, yenilikçi ve yaratıcı bireyler
yetiştirip kültürel birikimi sağlarlar.
Tartışma: Eğitim toplumsal mirası aktarırken seçici
davranması doğru mudur, bu seçme işleminde sizce
ölçüt ne alınmalıdır?
18
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Geçmişle
Toplumların siyasal rejimlerini koruma ve devam
ettirme istekleri vardır.

Eğitim kurumları bireyleri toplumların sahip oldukları
ideolojiye, değerlere ve hedeflere ulaştırabilecek mevcut
siyasi düzene bağlı vatandaşlar olarak yetiştirirler.

Okullarda üzerinde yaşanılan vatanın bayrağını, devletin
dayandığı temel felsefi değerler ve ideoloji, ilkeler,
bayramlar ve kutlamalar öğrenilir.

Ülkemizin bütün eğitim kurumlarında Atatürk İlke
İnkılâplarına bağlı, devletine karşı görev ve sorumluluklarını
bilen, bayrağını seven, vatanı ve milletini seven, bu uğurda
gerektiğinde canını verebilecek bireylerin yetiştirilmesi
hedeflenir.
19
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

kurumları çeşitli yeteneklerdeki
öğrencileri yetenekleri doğrultusunda seçer
ve yönlendirirler.

Bu sorumluluk yerine getirilirken ilk önce
ilgi ve yetenekler tespit edilir, daha sonra
da yönlendirme yapılır.

Bu sayede mesleğini seven, işini yapmaktan
haz duyan mutlu insanlar ve mutlu bir
toplum meydana gelir.
20
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Eğitim
İnsanlar genellikle para kazanıp yaşamlarını
sürdürebilecekleri bir işi daha kolay bulabilmek
veya daha çok kazandıran bir meslek sahibi
olabilmek için eğitim almaktadırlar.

Bu nedenle birçok insan nitelikli, aranan ve
kendini geliştirmiş eleman olabilmek için eğitim
olanaklarından yoğun şekilde yararlanmaktadır.

Bu anlamda eğitim bireyi, yeteneklerini ve
bilgisini geliştirmekte ve onu aranan eleman
haline dönüştürmeye yardımcı olmaktadır.
21
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

Ülkelerin gelişmişlik ve geri kalmışlıklarında
önemli bir kriter ekonomileridir.

Ekonomik hedeflere ulaşabilmek için bilinçli,
alanında uzman teknik elemanlara ve üreticilere
ihtiyaç vardır.

Eğitimin en önemli özelliklerinden birisi de hem
devletin hem de özel sektörün ihtiyaç duyduğu
nitelikli elemanları yeterli sayıda yetiştirmek ve bu
sektörlerin hizmetine sunmaktır.
22
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

Bireyi
koruma
Tanıdık
sağlama
OKUL
İşsizliği
önleme
Statü
kazandırma
23
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Eş seçme
işlevlerini yerine getirirken bir
yandan bir takım toplumsal kurumlarla
(aile, ekonomi, politika, din, hukuk gibi)
etkileşim halindedir.

Diğer yandan da eğitim, toplumsal yaşamda
önemli rol oynayan bazı toplumsal süreçlerle
de ilişkilidir.
24
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Eğitim,
Hukuk
Ekonomi
Eğitim
Din
Politika
25
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Aile
Ekonomik faaliyetlerin gelişmesi ve giderek çeşitlenmesi
bu faaliyetleri gerçekleştirecek nitelikli insan gücü ve
teknolojinin de gelişmesine dolayısıyla eğitim
kurumlarının değişme ve gelişmesine neden olmaktadır.

Ekonominin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücünü
nicelik ve nitelik yönünden planlanması gerekmektedir.
Bu planlamada serbest piyasa ekonomisinin kuralları
benimsemektedir.

Sonuç olarak eğitim ve ekonomi birbirlerini karşılıklı
etkilemektedir.
26
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

partiler, hükümet, belli başlı siyasi kurumlar
eğitimin gelişme ve değişmesine etkide bulunurlar.
 Her
toplumda devlet yönetimini üstlenen siyasi
kurumlar, eğitim yoluyla bireylere kendi siyasi
düşüncelerini aktarmaya çalışırlar.
 Gelişmekte
olan ülkelerde eğitim kurumlarındaki
köklü değişiklikler ve hızlı gelişmeler politik
kurumların etkisiyle olur.
 Ülkemizde
de cumhuriyetin getirdiği yenilikler ve
temel ilkeler eğitim kurumlarının sayesinde
toplumun her kesimine yayılmış ve bunlar
benimsetilmiştir.
27
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Siyasi
Tarih boyunca tüm toplumlarda görülen din, toplumun
yapılanmasında, ekonomik, politik etkinliklerin
düzenlenmesinde önemli rol oynamıştır.

İlk zamanlar eğitim kurumları ile dini ibadet yerleri iç
içedir. Daha sonra laik eğitim kurumları açılmıştır.

Gelişen ekonominin nitelikli insan gücüne ihtiyaç
duyması sonucu dini kurumlardan ayrı eğitim kurumları
kurulmaya başlanmıştır.
28
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

İlk toplumlarda çocuk bütün eğitimini ailede almaktaydı.
Üretim ve tüketim aile içindeydi.
Gelişen teknoloji ve ekonomiler sonucunda eğitim
kurumları eğitim işlevini büyük ölçüde aileden
devralmışlardır.
Ailenin kazandırdığı değer yargıları çocuğun okul
başarısını etkilemektedir. Bunun için çocuk eğitiminde
aile okul işbirliği şarttır.
Tartışma:
1. Aile ve okul çatışması nedir? Çocuk açısından ne tür
sonuçlara yol açabilir.
29
30
Sosyalleşme, bireyle toplum arasındaki karşılıklı
etkileşime dayanan bireyin doğumundan ölümüne
kadar devam eden bir süreçtir .

İnsanoğlu doğumuyla birlikte aile denilen kurumda
yaşama ait öğrenmelerle büyümektedir. O halde
bireyin sosyalleşme süreci doğar doğmaz aile kurumu
içerisinde başlamaktadır.

Bireyin sosyalleşmesinde; aile, akraba, arkadaş
grubu, komşular, okul, sivil toplum örgütleri, sanatsal
faaliyetler, iletişim araçları vb rol oynar.
31
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

kurumlarında sosyalleşme süreci
amaçlı, planlı, kontrollü ve denetimli bir
temelde yürütülür. Bu nedenle okullar bireyin
sosyalleşmesinde en fazla etkili olan
kurumlardır.
 Bu
bakımdan sosyalleşme süreci bir tür
kültürlenme olarak da düşünülebilir.
32
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Eğitim
İnsanlığın başlangıcından günümüze kadar sosyal
yaşamda sürekli bir gelişme ve değişim olmuştur ve
bu sosyal değişim zorunludur.

Değişimin olumlu yönde olması için eğitim
kurumlarına önemli görevler düşmektedir.

İnternet ve televizyonlar sayesinde meydana
gelen her değişimden anında haberdar
olunmaktadır.

Bu durumda yapılması gereken değişimin karşısında
olmak değil, eğitim kurumlarımız aracılığı ile
değişimi kontrol altına almak, olumlu bir
şekilde yönlendirmek, zararlı olabilecek
etkilerinden özellikle genç kuşakları korumaktır.
33
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ


Toplumsal hareketlilik, toplumun değişik
kurumlarındaki insanların ya da
grupların toplumsal hiyerarşi içerisinde
yer, meslek, statü veya sınıf değiştirmesi
olarak tanımlanmaktadır.
Toplumsal hareketlilik;


Yatay hareketlilik (aynı ya da benzer statüler
arasında)
Dikey hareketlilik (farklı statüler arasında)
34
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Yatay
hareketlilik; hem coğrafi, hem de
belirgin bir gelir ve saygınlık farkı
yaratmayan hareketliliği kapsar.
 Örnek;
eşit saygınlık ve gelir düzeyinde
meslekten mesleğe geçiş…
35
Dikey hareketlilik; sosyo-ekonomik kategoriler
ve toplumsal sınıflar arası hareketlilik. Yukarı
doğru olduğu gibi aşağı doğru geçişlerde
mümkün.

Dikey hareketlilik kuşaklar arası olabileceği gibi
(bir kız veya oğul babasını sınıfından yukarı
çıkarıyor/indiriyor,.. ) aynı kuşakta da ( bir
fabrika işçisinin işini bırakıp kendi başına
çalışmaya başlayarak zengin olması,…) cereyan
edebilir.
36
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

Eğitim yoluyla yukarı doğru toplumsal hareketlilik, söz
konusu toplumda eğitiminde fırsat eşitliği sağlandığı
ölçüde gerçekleşir.

Günümüzde ortaya çıkan yeni mesleklerin gerektirdiği
bilgi ve beceriler eğitim yolu ile elde edilir.

Bu yönüyle eğitim dikey toplumsal hareketliliğin hem
nedeni hem de aracı olmaktadır.
37
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

toplumlarının temel
özelliklerinden biri olarak bireylerin artan
hareketliliği gösterilmektedir. Ekonomik
büyümeye paralel olarak artan bir
hareketlilik söz konusudur.
 Az
gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde,
gelişmiş ülkelere oranla sınıflar arasında
hareketlilik daha azdır.
38
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Sanayileşmiş
39
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Toplumsal kontrol, bireylerin toplumda genel geçer
olan kuralları benimsemeye ve bunlara uygun olarak
davranmaya zorlanmasıdır.
 Toplumdaki huzur ve istikrarın sağlanması açısından
toplumsal kontrol oldukça önemlidir. Bu kontrol çoğu
zaman yazılı olmayan kurallarla sağlanmaktadır ve
formal veya informal eğitim yoluyla bireylere
öğretilmektedir.
 Toplumda birbirinden çok farklı kişilik ve özelliklere sahip
olan insanlar olmasına rağmen, bu insanlar belli
olaylar karşısında ortak tepkide bulunmaktadırlar.

Sıradan birçok olayla ilgili olarak insanların ortak
tepkide bulunmasını sağlamak çoğu zaman zor olsa
da, toplumun genelini ilgilendiren birçok olayda
insanlar hiçbir yönlendirmeye ihtiyaç duymadan
ortak tepkilerde bulunabilmektedirler.

Örneğin, bireysel olarak herkes farklı bir
takımı desteklese de, milli takımın maçlarında
herkes milli takımı desteklemektedir.

Bu ortak tepkiler sayesinde toplumsal kontrol
sağlanması kolaylaşmaktadır.
40
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

sınıf farklılıklarının azaltılmasında,
 Toplumsal
hareketliliğin gerçekleşmesinde,
 Sosyo-kültürel
bütünleşmenin sağlanmasında
etkili bir araçtır.
41
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Sosyal
42
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Eğitim;
 Bireyin bireysel yeteneklerini geliştirmek
 Bireyin içinde yaşadığı topluma uyum sağlaması
şeklinde iki noktaya vurgu yapmaktadır.
Eğitim bireye toplum değerlerini, toplumsal
kuralları, normları çeşitli yollarla öğreterek onu
toplumsallaştırır.
43
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Öyleyse eğitim bireyi hem bireyselleştirmekte
hem de toplumsallaştırmaktadır.
Okullar ve diğer eğitim kurumları kültürü tanıtmak
yoluyla öğrencilerin topluma uyum sağlamalarını ve
değişmekte olan dünyaya ayak uydurmak için
kültürü geliştirme yollarını öğretmek amacı
gütmelidir.
44
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
Eğitimin ana görevlerinden birisi kültürel mirası
kuşaktan kuşağa aktarmaktır.
 Asgari
eşit miktarda öğrenim imkanı,
ölçüde öğrenim görme hakkı,
 Sahip
olunan yeteneklerin ve zihinsel
potansiyelin tamamından yararlanılacak bir
eğitim-öğretim
 Eğitimin
en üst seviyelerine çıkabilme hakkının
sağlanması,
45
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Herkese
EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ
 Ekonomik
faktörler,
 Coğrafi faktörler,
 Toplumsal faktörler,
 Siyasal faktörler,
 Biyolojik faktörler
46