Transcript III. Hafta - Ders Takip

Öğretim
Programlarının
Temel Öğeleri
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
Programın Temel Öğeleri
HEDEFLERKazanımlar
Öğrenme
Yaşantılarının
Düzenlenmesi
Öğrenme
Yaşantıları
Ölçme ve
Değerlendirme
GERİ BESLENME (DÖNÜT VE DÜZELTME)
Temel Sorular:




Bireye hangi davranışlar kazandırılacak?
Davranış değişmesi için hangi yaşantılar gereklidir?
Yaşantılar nasıl düzenlenmelidir?
Tasarlanan sonuçlar gerçekleşti mi?
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
1.Hedef
Davranış
Uzak Hedefler
Genel Hedefler
Özel Hedefler
Davranışsal
Hedefler
Niçin Eğitim?
Ne tip birey?
2. İçerik
(Kapsam)
3. Eğitim
Durumları
Üniteler-Tema (Öğrenme
Yaşantıları)
Konular
Öğretim
stratejileri
Yöntem ve
teknikler
Ne öğretelim? Araç ve
gereçler
Nasıl
öğretelim?
Nerede
öğretelim?
Ne zaman
öğretelim?
Ne ile
öğretelim?
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
4. Sınama
Durumları
(Ölçme ve
Değerlendir
me)
Ne kadar
öğretildi?
Ne düzede
hedeflere
ulaşıldı?
Niçin?
Hedef
(Davranış)
Ne kadar?
Ölçme ve
Değerlendirme
(Dönüt)
İçerik
(Kapsam)
Ne?
Ne kadar?
Eğitim Durumları
Öğretme-Öğrenme
Süreci
Nasıl?
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ
Dört temel aşamadan oluşur;
1.Program Geliştirmenin Planlanması
• Planlama çalışma gruplarının oluşturulması
• Program geliştirme çalışma planı
• İhtiyaç belirleme
2. Program Tasarısı Hazırlama
•
•
•
•
Hedef yazma/belirleme
İçerik analizi yapma/belirleme
Eğitim durumları hazırlama
Sınama durumları
3. Programın Denenmesi
4. Programın Değerlendirme
Program Geliştirmenin Planlanması
1.
Çalışma Gruplarının oluşturulması
Çalışma gruplarını üç grupta toplayabiliriz.
I. GRUP: Program karar ve koordinasyon grubu
2. GRUP: Program çalışma grubu
3. GRUP: Program danışma üyeleri grubu
Program Karar ve Koordinasyon Grubu
• Hangi alanlarda program geliştirme
çalışmalarının yapılacağına karar verilir.
• Ülkede başat olan eğitim felsefesinin bu
programlara yansıtılması sağlanır.
• Hazırlanan programları kabul yada
değiştirmede karar organıdır.
• Tüm program geliştirme çalışmalarında
koordinasyonu sağlar.
Grupta Bulunan Üyeler şunlardır;
•
•
•
•
•
•
Milli Eğitim Bakanlığı temsilcileri (Talim Terbiye Kurulu/Teftiş
Kurulu/İlgili genel müdürlük temsilcileri/Program dairesinden bir
uzman).
Program geliştirme alan uzmanı (akademisyen)
Öğretmen örgütlerinin temsilcileri
Konu alanı uzmanları ve temsilcileri (öğretmenler, meslek odası
birliği ve temsilcisi)
Veli temsilcileri.
Öğrenci temsilcisi
Program Çalışma Grubu
Programın;
• hazırlanması,
• uygulanması,
• değerlendirilmesi, ve
• geliştirilmesi aşamalarında sürekli görev yapan
bir gruptur.
Grupta bulunan üyeler;
• Program geliştirme uzmanı
• Eğitimde ölçme ve değerlendirme uzmanı
• Konu alanı uzmanları (Alt ve üst sınıf
düzeylerinden, yakın ders alanlarından
• Branş öğretmenleri ve alandan üniversite
öğretim elemanları
• Dilbilim uzmanı
Program Danışma Grubu
Program çalışma grubuna danışma yapacak
uzmanlardan oluşur. Gerektiğinde katılırlar. Bunlar;
• Eğitim Psikologu
• Eğitim Sosyologu
• Eğitim Felsefecisi
• Eğitim Ekonomisti
• Eğitim Denetçisi
• Eğitim Teknoloğu
• İletişim Uzmanı
• Okul yöneticisi
• Gerekli görülen diğer uzmanlar..
2.
Program Geliştirme Çalışma Planı
• Program geliştirme sürecinde hangi işlemlerin,
ne zaman ve ne kadar sürede
gerçekleştirileceğini belirleyerek bir zaman
takvimi hazırlanır.
3. İHTİYAÇ BELİRLEME
Programın hazırlanması için bir program ihtiyacının
ortaya çıkması ve bu ihtiyacın en iyi şekilde
karşılanması için gerçek ihtiyacın ne olduğunun
belirlenmesi gerekir.
İhtiyacın belirlenmesi, yapılacak eğitim
etkinliklerinin programlanması için gerekli bilgileri
elde etmede ve program hedeflerinin yerindeliğini
ortaya koymada da yardımcı olur.
İhtiyaç belirleme aşamasında şu sorulara cevap
aranmalıdır:
▪ Toplumun beklenti ve ihtiyaçları nelerdir?
▪ Bireyin ihtiyaçları nelerdir?
▪ Konu alanı ile ilgili ihtiyaçlar nelerdir?
▪ Doğanın ihtiyaçları nelerdir?
→ Toplum, birey, konu alanı ve doğayı göz önüne
alıp, bunlardan birine ters düşmeden, onlarla uyum
içinde olacak şekilde belirlenen hedeflere aday hedefler
denir.
→ Aday hedefler süzgeçlerden (Eğitim Sosyolojisi,
Eğitim Psikolojisi, Eğitim Ekonomisi ve Eğitim Felsefesi)
geçirilerek olası hedefler ortaya konur.
By_Ofspring 2007/2008
Maslow’un İnsan İhtiyaçları Hiyerarşisi
Kendini
gerçekleştirme
Kendine saygı
gösterme
Sevme ve ait
olma
Güvenlikte olma
Fizyolojik
Kendini Gerçekleştirme
• “Kendini Gerçekleştirme” kavramını ilk kez Maslow kullanmıştır.
• Sağlıklı bir kişiliğin gelişebilmesi için gerekli olan gereksinmelerden
meydana gelen, piramit biçiminde bir gereksinmeler hiyerarşisi ortaya
koymuştur.
• Bu gereksinmelerin en tepesinde kendini gerçekleştirme gereksinmesi
bulunmaktadır. Ancak kişinin kendini gerçekleştirmek için
güdülenebilmesi, daha alt basamaklarda yer alan
– fizyolojik,
– güvenlik,
– ait olma ve
– saygınlık sağlama ile ilgili temel gereksinmelerin yeterince doyum
sağlamasına bağlıdır.
• Temel gereksinmelere doyum sağlayan insan kendini gitgide daha özgür
ve iyi hissedecek, sonuçta kendisinde var olan tüm potansiyelleri açığa
çıkaracaktır. Yani gerçek anlamda “kendisi” olacak, kendisini
gerçekleştirecektir.
1. Genel ihtiyaçların belirlenmesi:
Toplumun ihtiyaçları
 Okur-yazarlık
 Mesleki beceriler
 Sosyal düzen ve ahlak
 Kişilerarası ilişkiler
 Kültür ve değerler aktarma
 Yaratıcılık ve yenilik
2. Bireysel ihtiyaçların belirlenmesi
•Önceki eğitim
•Var olan bilgi, beceri, tutum
•Mevcut performans
•Öğrenme biçimleri
•Öğrenmeyi etkileyen faktörler
•Mevcut kaynaklar
•Bireysel gereksinimler
İHTİYAÇ BELİRLEME/ANALİZİ
YAKLAŞIMLARI
By_Ofspring 2007/2008
1. Farklar Yaklaşımı
Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyleri
arasındaki farkı ortaya çıkarır. Bu tanımı şöyle formüle
edebiliriz:
Bireyin gerek duyduğu yeterlilikler - Bireyin sahip olduğu yeterlilikler
= Bireye kazandırılmak istenen yeterlilikler
Okul ortamı ve eğitim birimleri genellikle bu yolla ihtiyaç
değerlendirmesi yapar.
Örnek: İngilizce hazırlık kursu
By_Ofspring 2007/2008
2. Demokratik Yaklaşım
İhtiyaç, çoğunluğun veya toplumdaki baskı gruplarının
isteklerinden hareketle belirlenir.
Birçok insanın ihtiyaç değerlendirme süreci içinde olması
insan ilişkileri ve halkla bütünleşme özelliğine sahip olması
bu yaklaşımın en önemli özelliğidir.
Yüksek sayıda insan grubunun katılımı ihtiyacı belki çok
geçerli kılar; ama, bu o ihtiyacın çok değerli olduğu anlamına
gelmez.
Örneğin turizm dersine yönelik bir program tasarısı
hazırlama sürecinde ihtiyacın, grubun çoğunluğunun ilgileri,
istekleri ve yetenekleri doğrultusunda hazırlanması
3. Analitik Yaklaşım
Bu yaklaşım, gelecekte ortaya çıkması olası
durumlardan yola çıkarak ihtiyacın belirlenmesi
sürecidir. Bu durumla ilgili bugünkü mevcut duruma ait
bilgilerden yararlanılır ve geleceğe yönelik kestirimler
yapılır.
Bu yaklaşımda eleştirel düşünceden yola çıkılarak çözüm
aranır.
Örnek: Gelecekte internetin önemli bir araç olacağı
varsayımından hareketle, öğretmen adaylarının öğretim
sürecinde internetin kullanımına ilişkin gereksinim
duyacakları bilgi ve becerilerin belirlenmesi.
4. Betimsel Yaklaşım
Bir nesnenin yokluğu veya eksikliği ile ortaya
çıkan zararla o nesnenin varlığının ortaya koyacağı,
sağlayacağı yarardan hareketle ihtiyaç belirlenmesi
sürecidir.
Örneğin; Türkçeyi iyi bilmeyen öğrencilerin diğer
derslerden başarısız olmasına bağlı olarak
programda Türkçe dersine ağırlık verilmesinin
ihtiyaç olarak görülmesi gibi.
By_Ofspring 2007/2008
İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ
 Delphi (Anket geliştirme) Tekniği: Ortak (çoğunluğun) görüş ve düşünceleri
belirlemek üzere bireylerden yazılı (mektup ya da açık uçlu sorulardan oluşan
anket) olarak alınan raporların değerlendirilmesine dayanan bir tekniktir.
Mektuba cevap veren uzmanlar birbirinden bağımsız ve habersizdir. Böylece var
olan durum analiz edilir ve gelecekte nelerin, nasıl olabileceği üzerinde görüşlerin
alınması sağlanır. Bu süreçte, öncelikle amaçlar belirlenir ve bunların gelecekte
alacağı durum üzerinde çalışılır. Bireylerin bağımsız düşünmesini sağlar ve
ekonomiktir.
 Progel (Dacum) Tekniği: Mesleklerin beceri profilleri (mesleki yeterlik) çıkarılarak
yeterlik alanları belirlenir ve iş analizi çalışmalarına dayanır.
• DACUM, İngilizce (Developing a Curriculum) sözcüklerinin kısaltılmışıdır ve
program geliştirme anlamında kullanılmaktadır.
• Bu teknik temel olarak, iş ortamında işin en geçerli ve en gerekli olan işlemlerinin
işin ustaları tarafından belirlenmesi ve daha sonra iş ve işlemlerin bir panel
çalışmasıyla kesinleşmesini içerir. İş/meslek analizine benzer ancak daha kısa
sürede tamamlanabilir.
İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ
 İş/Meslek Analizi Tekniği: Meslek işlem basamaklarına göre analiz edilir ve gerekli
davranış düzeyleri belirlenir.
• İş ya da meslek, işlere/fonksiyonlara ayrılır. Bunlar; bilgi, beceri, mesleki tutum ve
alışkanlıklardan diğer bir anlatımla bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlardan
oluşur. İş analizi süreci iş ortamında çalışan, alanlarında usta bireylerin çalışmasıyla
gerçekleşir.
• İş analizi; programın içeriğinin belirlenmesinde, bir işin gerektirdiği yeterliliklerin
ortaya konulmasında, işlerin tanımlanmasında, iş başvurusu yapanların seçiminde,
eğitimin amaçlarını belirlemede vb. faydalar sağlar.
• Gözlem Tekniği: İhtiyaç konuları doğal ortamında uygun teknikle gözlenir ve rapor
alınarak değerlendirme yapılır.
• Gözlem, okul merkezli olarak bireysel bilgi ve araştırmaya dayanır. Olaylar doğal
ortamlarında doğrudan gözlenerek bilgi toplanmaya çalışılır.
• Gözlem yaparken, öğrencilerin bilgi düzeyleri, okuma, yazma, konuşma, problem
çözme yetenekleri ve eleştirel düşünme becerileri gibi temel becerilerin
gözlenmesi çok önemlidir.
İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ
• Testler / Ölçme Araçları
• Eğitimde test, bireyde aranan özelliklerin ne miktarda var olduğunu belirlemek
üzere yapılan işlemlerdir.
• Kritik bazı davranışların belirlenmesi amacıyla hazırlanıp, programın girişinde ya da
sonunda öğrenciye uygulanan Başarı Testleri veya diğer ölçme araçlarının
sonuçlarına göre öğrenme ihtiyaçlarını belirlemek mümkündür.
• Görüşme / Grup Toplantıları
• Görüşme yoluyla öğrenenlerin ve programla ilgili olabilecek tüm katılımcıların
(öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin, yayıncı ve yazarların, uzmanların, iş
çevrelerinin, politikacıların, vb.) program hakkındaki görüş ve tepkileri sözlü olarak
belirlenir.
• Görüşme, yüz yüze olabileceği gibi anket formları, tele konferans ya da internet
aracılığı ile de olabilir.
• Kaynak / Literatür Tarama
• Son yıllarda yurt içi ve yurt dışındaki eğilimler, bilimsel çalışmalar, mevcut
programa ilişkin verilen raporlar değerlendirilerek mevcut program
incelenmektedir.
Hedefler
HEDEFLER
Hedef;
yetiştirilecek
bireyde
bulunması
uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir
istendik özelliklerdir.
Programın hedef boyutunda “Bireyleri niçin
eğitiyoruz?” sorusuna cevap aranır.
Eğitimin hedefleri üçe ayrılır:
Uzak Hedefler
Milli Eğitimin
Hedefleri
Okulun Hedefleri
Genel Hedefler
Özel Hedefler
Dersin ve Konunun
Hedefleri
HEDEFLERİN / SEVİYELERİ
Ülkenin Eğitim Felsefesi
Anayasal
uzak
amaçlar
Milli
eğitimin
uzak
amaçları
Belirli öğretim
kurumlarının
genel amaçları
Belirli
düzeyde
okulların
genel
amaçları
Dersin
özel
amaçları
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
Belirli bir
konunun
öğretim
amaçları
Amacın
Düzeyi
Soyut
Genel
Amaçların
Hiyerarşisi
Eğitimin küresel
amaçları
Amaçları Kimin
Hazırladığı
Uluslar arası
kuruluşlar
Eğitimin
Genel
Amaçları
Yasa ile
belirlenmiş
(1739 S.K)
Okulun
Yasa ile belirlenmiş
(1739 S.K 2547 YÖK)
Amaçları
Dersin
Amaçları
Somut
Davranışa
dönük
Bir komisyon
tarafından hazırlanır
TTKB onaylar
Amaçların Özelliği
Örnek
Öneri niteliğinde
Eğitilmiş bireyin
genel özelliklerini
yansıtır.
Milli Eğitim kademesini bitiren
bireylerin özellik-lerini
yansıtır.
Bir derste kazandırılması gereken
hedeflerdir.
UNESCO’nun
belirlediği eğitimin
küresel amaçları
Türk Milli Eğitimin
Genel Amaçları
İlköğretimin
amaçları
Sosyal Bilgiler
dersinin amaçları
Ünitenin
Amaçları
Bir komisyon
tarafından hazırlanır
TTKB onaylar
Bir derste kazandırılması gereken
hedeflerdir.
Sağlığımızı koruyalım ünitesinin
amaçları
Konunun
amaçları
Bir komisyon
tarafından hazırlanır
TTKB onaylar
Bir konuda öğrenci-den
beklenen davra-nışları
ifade eder.
Sağlığımızı
korumanın önemini
kavrayabilme
I. Uzak Hedefler: Ülkenin politik hedefleri olup yetiştirmek istediği insan tipi ile
ilgilidir. Uzak hedeflerin şekli ülkenin anayasası ile belirlenir.
1739 sayılı Milli Eğitim temel Kanunu’nun 2. maddesinde Türk Milli
Eğitiminin uzak hedefi şu şekilde belirtilmiştir:
“Biryandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve
mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal
ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletinin
çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir otağı yapmaktır”
II. Genel Hedefler: Uzak hedeflerle tutarlı olan ve uzak hedeflerin
gerçekleşmesine hizmet eden okulların hedefleri ile milli eğitimin hedefleri
genel hedeflerdir.
Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Hedefleri(1739)
1.Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesi bulunan Atatürk
Milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin milli, ahlâki, insani, manevi ve kültürel
değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven
ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki
temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye
Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluğunu bilen ve bunları davranış haline
getirmiş yurttaşlar yetiştirmek.
2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde
gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir
dünya görüşüne sahip insan haklarına saygılı, girişken kişilik ve teşebbüse
değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan yapıcı, yaratıcı ve verimli
kişiler olarak yetiştirmek.
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini gerçekleştirerek, gerekli bilgi, beceri,
davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata
hazırlamak ve onların kendilerini kutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna
katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak.
III. Özel Hedefler: Bir disiplin ya da çalışma alanında öğrenciye
kazandırılması uygun bulunan bilgi, beceri, ilgi, tutum ve alışkanlıklar
gibi özelliklerdir (Derslerin hedefleridir.) Öğrencilerin yetiştirilmesi için
eğitim durumlarının hazırlanması ve değerlendirilmesinde bu özel
hedefler işe koşulur.
DİKKAT!
• Hedefler tasarlanırken yukarıdan aşağıya
• (uzak → genel → özel) doğru tasarlanır.
•
Fakat gerçekleştirilirken aşağıdan yukarıya doğru
• (özel → genel → uzak) gerçekleştirilir.
• Hedeflerin
belirlenmesinin
yanı
sıra
aşamalı
olarak
sınıflandırılmasının da önemi vardır. Hedeflerin kolaydan zora,
basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanması öğrenme
etkinliklerini olumlu yönde etkileyecektir.
Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler
• Hedef cümlelerinin sonunda ne kazanılacağını ifade eden
kelime kullanılmalıdır:
• Bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği, alışkanlığı vs. veya “-bilme”
ekiyle biten bir bileşik sözcük.
• Örnek: - Matematik dersinde dört işlemden yararlanarak
problem çözebilme (çözme yeteneği)
• - Bilgisayar Programlama dersinde, verilen bir problem
durumunun çözümüne en uygun programı hazırlayabilme
Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler
• 2) Hedefin ilgili olduğu konu alanı belirtilmelidir.
• Örnek: - Felsefede geçen temel kavramların bilgisi
-
Bilgisayarda donanım parçalarını tanıyabilme
-
Bilimsel yöntemi kullanabilme (Yanlış)
- Doğrusu: Kimya dersinde verilen doğal problemlerin
çözümünde bilimsel yöntemi kullanabilme
Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler
• 3) Açık-Seçiklik:
• Örnek: - Biyoloji Dersinde sürüngenlerin sindirim sistemi
bilgisi
- Problem Çözme ile ilgili süreçler bilgisi (Yanlış).
- Doğrusu: Matematik dersinde tam sayılarla ilgili problemlerin
çözümünde süreçler bilgisi
-
Bilgisayarda komutları kullanabilme (Yanlış).
- Doğrusu: Bilgisayarda işletim sistemlerine ilişkin komut
işlemlerini yapabilme
Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler
• 4) Öğrenci Davranışına Dönüklük:
• Örnek: - Türkçe dersinde noktalama işaretlerini kullanma
becerisinin öğretilmesi (Yanlış).
• Doğrusu: Türkçe dersinde noktalama işaretlerini kullanabilme
-
Öğrencilere disket ile ilgili işlemleri yapma
kazandırmak (Yanlış).
becerisi
- Doğrusu: Bilgisayar dersinde disket ile ilgili işlemleri yapabilme
Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler
• 5) Genellik-Sınırlılık
• Genellik ilkesi; Hedef cümlesinin yeterince kapsamlı olmasını ifade eder.
Genellik, hedefin yazıldığı plan türüne göre değişir: Örneğin:
• - Türkçe Dersi: Günümüz Türkçesiyle yazılmış düzeyine uygun bir metni
anlayabilme (Yıllık plan)
• - Türkçe Dersi: Günümüz Türkçesiyle yazılmış düzeyine uygun bir öyküyü
anlayabilme (Ünite planı)
•
Türkçe Dersi: Ömer Seyfettin’in “Forsa” adlı öyküsünü anlayabilme (Günlük
plan)
• Örnek: - 5 ile 7’ yi çarpma gücü (Yanlış)
•
Doğrusu: Matematik dersinde sayılar arasındaki belli ilişkileri kavrama gücü
Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler
• Sınırlılık ilkesi: Hedef cümlesi öğrenciye kazandırılacak tek bir
özelliği içermelidir.
• Örnek:- Türkçe dersinde duygu ve düşüncelerini yazılı ve
sözlü olarak anlatabilme (Yanlış)
• Bilgisayar dersinde bilgisayarın donanım parçalarını monte
edebilme ve onların arızalarını giderebilme (Yanlış)
Hedeflerin Belirlenmesinde Dikkat Edilecek hususlar
Öğrenci Davranışına
Dönük Olma
Öğrenci Yaşantılarına
Dönük Olma
Öğrenciye Uygunluk
Hedeflerin öğrencilerin öğretimin sonucunda neler neler yapabileceğini
ifade etmesi
Hedefler öğrencinin öğretme-öğrenme etkinliklerine aktif olarak katılımın
sağlayacak özelliklere sahip olmalıdır.
Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları ile gelişim özeliklerine uygun olmalıdır.
Kenetlilik(Konu alanı ile
ilişkilik)
Hedefler konular ile bağlantılı olarak ifade edilmelidir. Hedefler bir
içerik ile ilişkili olmalıdır.
Açık-seçiklik
Hedef ifadeleri okuyanlar için açık ve seçik olmalıdır
Öğrenme Ürününe
Dönüklük
Güvenilir(Tutarlı)
olma
Genellik ve sınırlılık
Hedefler öğrenme sonucuna dönük olmalıdır.Öğretimi tamamlayan bir
öğrencinin ne yapacağını gösterir nitelikte olmalıdır.
Hedefler birbirlerini destekler ve mantıksal açıdan tutarlı
olmalıdır.
Hedefler hangi özelliklerin kazandırılacağını belirtecek kadar genel ve
kazandıracağı özelliği başka bir özellikle karıştırmayacak kadar sınırlı
olmalıdır.
KAZANIMLAR YAZILIRKEN UYULMASI GEREKEN
İLKELER
Hedef alanda olmalı
Gözlenebilir ve ölçülebilir olmalı.
İfade açık ve anlaşılır olmalıdır. Kazanım ifadesinden herkes aynı anlamı
çıkarmalıdır.
Cümlelerin sonundaki eylem ifade eden sözcükler “ yazar, açıklar,
tasarlar, ilişki kurar” gibi kazanım ifade eden şekilde ve geniş zaman
kullanarak yazılmalıdır.
Basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanmalıdır.
Kazanımlar öğretmenlerin yapacakları değil, öğrencinin yapacakları yani
öğrencide gerçekleşecek davranış değişiklikleri olmalıdır.
Birbirinin önkoşulu oluş biçimlerine göre sıralanmalıdır.
Soru: Türk eğitim sisteminde genel hedefler aşağıdakilerden hangisine
dayalıdır?(KPSS-2005)
A) Türk Milli Eğitim Temel Kanunu’na
B) Okul Yönetmeliklerine
C) Tebliğler Dergisine
D) Şura Kararlarına
E) Öğretim Programlarına
Soru: Aşağıdakilerden hangisi Türk Milli Eğitim Kanunu’nda belirlenen Türk Milli
Eğitiminin temel ilkelerinden birisi değildir?
A) Laiklik
B) Karma eğitim C) Okul-Aile işbirliği
D) Yöneltme E) Toplumsallaşma
Soru: Aşağıdakilerden hangisi uzak hedef ifadesidir?
A) İletişim becerilerini geliştirebilme
B) Karşılaştığı problemlere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanabilme
C) Teknolojiyi ve bilimsel gelişmeleri takip edebilme
D) Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşabilme
E) Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanabilme
Hedef Belirleme
Programın ilk ve temel öğesi olan hedef
belirleme, program geliştirmenin en önemli
aşamasıdır. Çünkü, programın diğer öğeleri de
hedef doğrultusunda tespit edilir ve
düzenlenir.
Eğitimde hedef belirlenirken birtakım unsurlar
vardır. Bunlar; belirleyiciler, süzgeçler ve
ürünlerdir.
Hedef Belirleme
Belirleyiciler
Süzgeçler
Toplumun Gerçekleri
ve İhtiyaçları
Konu (disiplin)
Alanının Nitelikleri
Öğrenme Ürünleri
Eğitim Felsefesi
Eğitim Psikolojisi
Aday
Hedefler
Eğitim Sosyolojisi
Olası
Hedefler
Bilişsel
Duyuşsal
Devinişsel
Bireyin İlgi ve
Eğitim Ekonomisi
İhtiyaçları
Doğanın Denge ve
Niteliği
Kazanımlar
Hedeflerin
Sınıflandırılması/
Taksonomisi
Öğrenilmiş davranışlar bilişsel, duyuşsal, devinişsel
olarak sınıflandığı gibi, her alan da kendi içinde basitten
karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta ve birbirinin
önkoşulu olacak şekilde aşamalı olarak sıralanmıştır.
İstendik davranışların basitten karmaşığa,
kolaydan zora, somuttan soyuta, birbirinin
ön koşulu olacak şekilde aşamalı
sıralanmasına Taksonomi denir.
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
DAVRANIŞ ALANLARI
Bilişsel Alan
Bilgi
Kavrama
Uygulama
Analiz
Sentez
Değerlendirme
Duyuşsal Alan
Alma
Tepkide bulunma
Değer verme
Örgütleme
Kişilik/ Kendine Mal
etme
Devinişsel Alan
Uyarılma
Kılavuzla yapma
Beceri
Duruma uydurma
Yaratma
Değişik alanlarda öğrenilmiş davranışlar, birbirlerinden kopuk
değildir. Tersine aralarında yatay ve dikey anlamlı ve sıkı bir ilişki
vardır. Bu, biri olmadan diğeri olamaz anlamına gelebilir.
BİLİŞSEL ALAN
Bilişsel Alan
Kişinin öğrenilmiş davranışlardan zihinsel yönü ağır
basanlar bu kapsamın içindedirler. Böyle olmakla
birlikte öğrenilmiş hiçbir davranış tek bir alana girmez.
Örneğin, Fen Bilgisi dersinde kanın yapısını ve
görevlerini açıklamada bilişsel davranışlar daha ağır
basarken, kan ihtiyacı olan birine kan verme, canlıları
sevme, trafik kurallarına uyma, saygılı olma gibi
davranışlarda duyuşsal yön ağırlık gösterir.
Bilişsel Alan Basamakları
Değerlendirme
Sentez
Analiz
Uygulama
Kavrama
Bilgi
Bilgi
Kavrama
Bilgi
Uygulama
Kavrama
Bilgi
Analiz
Uygulama
Kavrama
Bilgi
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
Sentez
Analiz
Uygulama
Kavrama
Bilgi
BİLGİ BASAMAĞI
Bu basamakta her hangi bir nesne ve olguyla
ilgili bazı özellikleri kişinin görünce tanıması,
sorunca ezberden aynen tekrar etmesi
davranışlarını kapsar.
Elde edilen bilginin niçin ve nasıl olduğu
önemli değildir. Kısaca öğrencilerin daha önce
öğrendikleri bilgileri hatırlaması ve tanıması
ile ilgili bir süreçtir.
Hedef/Kazanım
Alanları
Bilgi
Göstergeler
Söyler, yazar, tanımlar,
hatırlar, tanır,
tekrarlar, belirtir, seçer,
yerleştirir, isimlendirir,
listeler, sıraya koyar,
eşleştirir, sıralar,
gösterir, işaretler vb.
Örnekler
 Eğitim kavramını
tanımlar.
Bilişsel alanın
basamaklarını
söyler/yazar.
Derinin katmanlarını
sıralar.
Akciğer loblarının
isimlerini listeler.
Lale devrinin ünlü
şairlerini söyler/yazar.
Soy gazları söyler.
KAVRAMA BASAMAĞI
• Bilişsel Alanın bilgi basamağında elde edilen bilgilerin, bu basamakta
kişi tarafından özümlenmesi, kendine mal edilmesi söz konusudur.
• Kavrama basamağında, öğrencinin bilgi basamağında elde ettiği
bilgileri anlamını kaybetmeden başka bir biçimde ifade etmesi, yani
çevirmesi, anlamını açıklaması, yani yorumlaması, bu anlama
dayanarak nesnelerin gelecekteki durumlarını kestirmesi yani
öteleme yapması gerekmektedir.
• Olayı veya olguyu öğrencinin kendi kelimeleri, sembolleri, şekilleri
veya gösterimleriyle verebilmesi veya özetleyebilmesidir.
• Verilen tanımı, bir başka şekil üzerinde veya bir başka örnekle
açıklayabilmesidir.
Hedef/Kazanım
Alanları
Kavrama
Göstergeler
Örnekler
Açıklar, özetler, tahmin
eder, örnek verir,
anlamını değiştirmeden
kendi cümleleriyle ifade
eder, ana fikrini çıkarır,
tablo ve grafikle bir fikri
özetler, tablo ve
grafikle gösterir, çevirir
vb.
Aile planlaması yöntemlerini
açıklar
Bloom Taksonomisin bilgi
basamağındaki hedeflerin
özelliklerini örneklerle açıklar.
İyonlaşma enerjisinin
periyodik cetvelde nasıl
değiştiğini açıklar.
Sesli okumanın önemine
örnekler verir.
Bir cismin hız-zaman
değişimini grafikle ifade eder.
UYGULAMA BASAMAĞI
• Kavrama basamağında kazanılan davranışlara
dayanarak öğrencinin kendisi için yeni olan daha
önce karşılaşmadığı bir sorunu çözebilme
yeterliğine kavuşması bu ana basamakta olur.
• Bu basamakta daha önceden kazanılan bilgiyi yeni
durumlarda kullanır. Öğrenci sorunu çözerken ilgili
ilkeleri genellemeleri kullanmalıdır.
• Uygulama düzeyinde öğrenci, bilgi birikimini
kendisine sunulan yeni durumları anlama ve yeni
problemleri çözmek için kullanır.
• Burada önemli olan kavramla veya olayla ilgili
durumun ya da problemin yeni olmasıdır.
Hedef/Kazanım
Alanları
Uygulama
Göstergeler
Bilgi ve kavrama
basamağındaki
edinimleri uygular,
ilke ve düşünceleri
kullanır, problem
çözer, ilke ve
düşünceden
yararlanır, herhangi
bir düzeneği hazırlar
vb.
Örnekler
Geometri dersinde
üçgenlerde benzerlik ile ilgili
problemleri çözer.
Kendisine verilen çeşitli
reaksiyon denklemlerini
denkleştirir
Bloom Taksonomisin her
bir seviyesine uygun
kazanımlar yazar
Sesli okuma tekniklerine
uygun bir metni sınıfta okur.
Beden eğitimi dersinde
öğrendiği bir hareketi günlük
yaşamında doğru kullanır.
ANALİZ BASAMAĞI
• Öğrencilerin bir bütünün örüntülerini ve bunlar arasındaki ilişkiyi
görebilmesi becerilerini kapsar. Bir bütünün parçalarını ve bu
öğeler arasındaki ilişkileri bir araya getirebilme becerilerini kapsar.
Analiz düzeyinde öğrenmeye sahip öğrenci parçacıkları
tanıyabilmekte, onlar arasındaki ilişkileri belirleyebilmekte ve son
olarak parçacıklar cinsinden bütünü açıklayabilmektedir.
• Karmaşık bir bilgi yapısını, yani nesneler, olgular, olaylar, sistemler
ve yapıları öğrenebilmek için onları analiz etmek zorunluluğu
olabilir. Örneğin bir şiiri anlamak için, şiirdeki ilişki ve kuralları
analiz etmek gerekir.
• Bu analizler sonucu, nesnel evrenin öğelerini, öğeler arasındaki
ilişkileri, dayandıkları temel sayıltıları ilkeleri anlayabilir
Hedef/Kazanım
Alanları
Analiz
Göstergeler
Analiz eder,
öğelerine ayırır,
ilişkileri saptar,
ayrıntıları görür,
bağıntıları tespit
eder, bölümler arası
ilişkileri fark eder vb.
Örnekler
 Bir doğrunun denkleminin
bulunuşunun dayandığı
temel ilkeleri belirler.
Bilgisayarı oluşturan
parçaları belli ölçütlere göre
öğelerine ayırır.
Noktalama işaretleriyle
sesli okuma arasındaki ilişkiyi
saptar.
İdeal gaz denkleminden
yola çıkarak sıcaklık-basınç
ilişkisini ortaya çıkarır.
Kendisine verilen cümleyi
doğru olarak ögelerine ayırır.
SENTEZ BASAMAĞI
 Öğeleri belli ilişki ve kurallara göre
birleştirip bir bütün oluşturma işidir.
 Sentezde yenilik, buluş, icat, özgünlük
söz konusudur.
 Toplumsal sorunları çözmede yeni bir
yöntem, teknik geliştirme; yeni bir
plan oluşturma; toplumsal olguları
açıklayan yeni ilkeler ortaya koyma
gibi etkinlikler bu basamakta olur.
• Sentez düzeyinde bilgiye sahip olan
öğrenci ilgili kavram veya olayı
kullanarak özgün çözümler ortaya
koyabilir.
Hedef/Kazanım
Alanları
Sentez
Göstergeler
Örnekler
Yeni bir şey
hazırlar, özgün
olarak ortaya
çıkarır, yeni bir şey
önerir, belli
ilişkilere göre
bütünleştirir,
sonuç çıkarır,
öneride bulunur,
üretir, fikir ya da
düşünceleri
yeniden düzenler
vb.
Bloom taksonomisine alternatif
bir sınıflama önerir.
Boyle-Mariotte ve Charles
yasalarını kullanarak İdeal gaz
denklemini kurar.
Sesli okumada nefesi doğru
kullanabilmeyle ilgili fikirler sunar.
Beden eğitimi dersinin önemine
ilişkin özgün bir fikir üretir.
Sayı problemlerinin çözümü ile
ilgili yeni bir yöntem oluşturur.
Sıcaklığı ölçmek için
termometreye alternatif bir araç
tasarlar.
• DEĞERLENDİRME BASAMAĞI
• Öğrencilerin herhangi bir
konuya ilişkin yargıda
bulunmasını ve değer biçmesini
gerektiren davranışları kapsar.
• Hüküm ya da karar verebilme,
daha önce öğrenilenleri bir
başka şartta yeniden ele alma,
onlardan yararlanabilme ve
onları başka ortamlara
taşıyabilmesi, yeni
varsayımlarda bulunulmasını ve
çeşitli durumlarda geçerli olup
olmadığının araştırabilmesini
içerir.
Hedef/Kazanım
Alanları
Değerlendirme
Göstergeler
Belli ölçütlere
göre eleştirir,
değerlendirir,
yargıda bulunur
vb.
Örnekler
Asit yağmurlarının canlılar
üzerindeki etkisini
değerlendirir.
Öğrenme hedeflerinin
sınıflandırılmasında Bloom
taksonomisinin etkiliğini
değerlendirir.
Beden eğitimi dersinde
yapılan hareketlerin
sağlığımız açısından önemini
değerlendirir.
Radyoaktivitenin insan
sağlığı üzerindeki etkilerini
değerlendirir.
Soru: Aşağıdakilerden hangisi ilköğretim düzeyinde amaçların belirlenmesinde diğerlerine göre daha az
etkilidir? (KPSS 2005)
A) Toplumsal değer yargıları
C) Bireyin geleceğe yönelik ihtiyaçları
E) Toplumdaki istihdam olanakları
B) Toplumun yaşam biçimi
D) Konu alanının temelleri
Soru: Öğretme-öğrenme süreci sonunda öğrencilere kazandırılması planlanan hedeflerinin belli
A)
B)
C)
D)
E)
niteliklerde olması gerekir. Aşağıdakilerden hangisi bu niteliklerden biri değildir? (KPSS 2002)
Davranışın hangi koşullar altında gösterilmesi beklendiğini belirtme
Öğrencinin hazır bulunuşluğuyla erişilebilir olma
Gözlenebilir ve ölçülebilir olma
Öğrencilerin kendi çabalarıyla ulaşabilecekleri nitelikte olma
Öğrenci davranışı olarak ifade edilebilme
Soru: Aşağıdakilerden hangisi, hedef davranışlara bağlı olarak belirlenmez? (KPSS 2002)
A) Test durumları
B) Değerlendirmede kullanılacak ölçütler
C) Öğrenme yaşantıları için gerekli hazırlıklar
D) Öğrenme-öğretme etkinlikleri
E) Eğitimin genel hedefleri
Soru: Bilişsel öğrenmelerle ilgili aşamalı sınıflamada, "uygulama" basamağının içerdiği süreç
aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2002)
A) Öğrenilenleri ilk kez karşılaşılan bir durumda kullanma
B) Ortaya konmuş bir ürünün öğelerini belirleme
C) Ortaya konmuş bir üründeki ilişkileri belirleme
D) Yeni ve özgün bir ürünü ortaya koyma
E) Bir ürünün, belli ölçütlere uygunluğunu belirleme
Soru: Aşağıdakilerden hangisinin, "noktalama işaretlerini doğru kullanabilme" hedefine erişmiş olan
öğrencileri diğerlerinden ayırma gücü en azdır? (KPSS 2001)
A) Verilen bir yazıda eksik bırakılmış noktalama işaretlerini doğru olarak tamamlama
B) Bir yazıda, hatalı konulmuş olan noktalama işaretlerini saptama
C) Noktalama işaretlerinin cümledeki görevlerini yazma
D) Noktalama işaretleri kusursuz olan cümleler yazma
E) Noktalamanın bir yazıdaki anlama nasıl etki ettiğini gösteren örnekler bulma
Soru: Verilen hedef davranışın başta verilen hedef düzeyi için uygun bir örneği aşağıdakilerden
hangisidir? (KPSS 2003)
Hedef Düzeyi
A) Bilgi
B) Analiz
C) Kavrama
D) Alma
E) Değerlendirme
Hedef Davranış
Öğelere Ayırabilme
Özgün bir bütün meydana getirebilme
Başka bir biçimde ifade edebilme
Saygı duyma
Yordama
Soru: Türkçe dersinde, anlatım üzerinde durulurken bir
öğrencinin özgün bir öykü yazması, aşağıdaki davranış düzeylerinin
hangisine örnek olabilecek bir düzeye eriştiğini gösterir? (KPSS
2002)
A)Kavrama
B) Hatırlama C) Değerlendirme
D) Analiz
E) Sentez
Soru: Aşağıdaki davranışlardan hangisi "suyun buharlaşması
olayının kavrama düzeyinde öğrenildiğini” gösteren bir kanıt
olamaz? (KPSS 2001)
A)Olayı değişik bir örnekle açıklama
B)Olayı kendi ifadesiyle açıklama
C)Olayın kitaptaki tanımını söyleme
D)Olayı kendi çizdiği bir şema ile gösterme
E)Olayı resmederek ifade etme
Soru: Aşağıdaki sorulardan hangisinin, bilişsel alan sınıflamasına göre
diğerlerinden daha yüksek düzeydeki bir hedef davranışı ölçmeye yönelik
olduğu söylenebilir? (KPSS 2004)
A)ATP ne demektir?
B)Kök hücre çalışmaları neler getirebilir?
C)Doku çeşitleri nelerdir?
D)Biyoloji biliminin konuları nelerdir?
E)Biyolojinin alt alanları nelerdir.
Soru: Aşağıdakilerden hangisi "kavrama" düzeyinde bir hedef alanı
değildir?
A)Bir konuyu resim yaparak açıklama
B)Bir cümlenin anlamını açıklama
C)Okuduğu bir hikayenin sonucunu tahmin etme
D)Okuduğu bir şiiri bölümlerine ayırma
E)Verilen bir grafiği yorumlama
Soru. “Küreselleşmenin eğitim üzerindeki etkileri” konusunda özgün bir
kompozisyon yazma çalışması yapan Pınar’ın, bilişsel alanın hangi düzeyinde
beceriler geliştirmesi beklenir?
A) Kavrama
B) Sentez
C) Değerlendirme
D) Analiz
E) Bilgi
Soru. Öğretme - öğrenme sürecinde, aşağıdakilerden hangisi yapılırsa bireyin
bilişsel gelişimine en fazla hizmet edebilir?
A) Öğretmen öğrencilere yeni bilgileri vermeden önce eski bilgileri özetlerse
B) Dışsal uyaranlardaki aşırılıktan kaçınılır, içsel uyaranlar kontrol edilirse
C) Öğrenciler farklı düşünmeye ve çoklu bakış açısı geliştirmeye yönlendirilirse
D) Sınıfta sessiz bir ortam yaratılarak öğrenciler öğrenme konusunda uyarılırsa
E) Öğrenilenler konusunda alıştırmalar yaptırılarak öğrenme pekiştirilirse
DUYUŞSAL
ALAN
Duyuşsal Alan
Bir nesne, bir olaya karşı tutum, tavır ve duygu gibi davranışlardır.
Bu alandaki davranışlar bireyin yaşantılarının ürünüdür.
Duyuşsal davranışların oluşmasında ailenin, çevrenin önemi
büyüktür. Bireylere bu alanla ilgili davranış değişikliği yapmak ve
yanlış olan davranışları ortadan kaldırmak, bu tür davranışların
derecesini ölçmek zordur. Bu alana giren davranışlar yaparak
yaşayarak, model alınarak kazanılır.
Razı olma, isteklilik, gönüllü oluş, bir işi yapmaktan zevk alma,
takdir etme, eleştiriye açık olma, adanmışlık, bağlılık, özveride
bulunma, kararlılık, tutarlılık, tahammül gösterme, paylaşma gibi
davranışlarda bu alana giren davranışlardır.
Bu alan da bilişsel alan gibi kendi arasında aşamalı olarak
sınıflandırılmıştır. Bilişsel alanın bilgi basamağında sayılabilecek bazı
öğeler olmadan, duyuşsal alandaki özellikler gerçekleşmeyebilir.
Çünkü bilmediğimiz bir nesneye, olguya karşı herhangi bir sevgi,
nefret, korku vb. gibi duygusal bir tepki gösteremeyiz.
Bu alandaki hedef cümlelerin sonunda, isteklilik, farkındalık, açıklık,
hoşgörülük, adanmışlık gibi sözcükler yer alır.
Kişilerin düşünce ve inançlarına karşı hoşgörülü oluş.
Birlikte çalışmaktan zevk alış.
Büyüklere karşı saygılı oluş.
Duyuşsal Alan Basamakları
Kişilik
Örgütleme
Tepkide
Bulunma
Alma
Alma
Örgütleme
Değer
Verme
Değer
Verme
Değer
Verme
Tepkide
Bulunma
Tepkide
Bulunma
Tepkide
Bulunma
Alma
Alma
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
Alma
ALMA:
Belirli bir olayı fark etme isteğidir.
-Farkında olma (uyarıcıları fark etme söz
konusudur)
-Almaya isteklilik (uyarıcıyı reddetmeme söz
konusudur)
-Kontrollü-seçici dikkat (uyarıcılar arasında seçici
olunur ve seçilene odaklanılır)
1. Alma:
• Söz konusu kavram, olgu veya herhangi bir uyarıcıya karşı
bireyin dikkatini yöneltmesi, farkında olması.
• Belirli bir fikir, olay ya da uyarıcıya dikkat etme
• Bunlara karşı hoşgörülü olma
• Belirli uyarıcıları diğerlerinden ayırarak seçme
• Öğrenci bu aşamada karşılaştığı olayların, olguların, değerlerin,
özelliklerin, kuralların farkında olur.
Örnek:
- Trafik kurallarına uymanın öneminin farkında olur.
- İnternetin olumsuz yanlarının farkındadır.
- Gazete ve diğer medya araçlarında sigaranın zararlarıyla ilgili
haberler dikkatini çeker.
- Bilgisayar hakkında konuşanı dikkatlice dinlemeye dönük olur.
- Sesli okumanın öneminin farkına varır.
75/114
TEPKİDE BULUNMA:
Bu aşamada tepki gösterme söz
konusudur. Deneyimlerin sonucu olarak
yeni davranışlarda bulunur.
-Tepkide uysallık (olaya razı olma söz konusudur)
-Tepkide isteklilik (gönüllü olarak aktivitelere
katılma)
-Tepkide doyum (zevk alma, mutluluk söz
konusudur)
2. Davranımda (Tepkide) Bulunma:
• Uygun davranışı gösterme isteğinde bulunmak, uyarıcıya
karşılık vermek
• Belirli uyarıcılarla ilgilenme
• Onlara belli biçimlerde tepkilerde bulunma
Bu aşamada öğrenci farkında olduğu olayı, olguyu, ilişkiyi
değeri kabul eder, ona yönelik tepkide bulunur, karşılık verir ve
bunların sonuçlarını gözler. Sonuç olumlu ise davranımdan zevk
alır, mutluluk duyar.
Örnek:
• Trafik kuralarına uymada isteklidir
• Kimya ile ilgili deneyler yapmaya istekli olur.
• Arkadaşlarıyla birlikte bilgisayarda çalışma yapmaya istekli olur.
• Başkalarına yardım etmekten zevk alır.
• Beden eğitimi dersinde gösterilen hareketleri yapmaya istekli
olur.
77/114
DEĞER VERME:
Bir şeyin değerini kabul edip ona
kuvvetli bağlılık gösterir.
-Bir değeri kabullenme (değeri kabullenip önem
verir)
-Bir değeri tercih etme (birini diğerine yeğleme)
-Bir değere adanmışlık (üst seviyede inanç ve
kesinlik içerir, ona bağlılık söz konusudur)
3. Değer Verme
• Kabullenme, taraftar olma, adanma (Doğru olduğuna inanma ve
başkalarını da uyarma), telkinde bulunma.
• Bir davranış, olay ya da olguya önem verme
• Bir değeri diğerlerine tercih etme
• Bir değere kendini adama
Eğer bir önceki aşamada uygulamalar ve tercihler olumlu sonuç
vermiş ise kıymet biçme/değer verme aşamasında birey
farkında olduğu değer, yargı veya olguyu benimser, tercih eder
ve onun savunucusu olur. Onların doğru olduğuna inanır. Ancak
onlarla ilgili mantıklı gerekçeler henüz gelişmemiştir.
Örnek:
 Trafik kurallarına uymaya çalışır.
 Bilgisayar kullanılmasının önemini, eğitim-öğretim için takdir
eder.
 Günlük yaşamda bilimin rolünü takdir eder.
 Beden eğitimi dersinin insan sağlığındaki önemine değer verir.
79/61
ÖRGÜTLEME:
Birey kendisini ve diğer insanları organize
etme davranışı gösterir.
-Bir değeri kavramsallaştırma (benimsenen değere
yeni bir anlam verir)
-Bir değer sistemini örgütleme (bireyin bir yaşam
felsefesi oluşturması beklenir)
4. Yeniden Düzenleme (Örgütleme)
• Değer, olgu, yargı veya kavramla ilgili tercihlerde hisler yerini
mantığa bırakır. Öğrenci daha önceki inançları ile tutum ve
davranışları ile yenilerini karşılaştırır, ilişkiler kurar, uzlaşma
yolları arar.
• Davranışlarında kararlılık gösterir, davranışla ilgili değerler
oluşturur, durumla ilgili özgün ve yeni davranışlara sahiptir.
Örnek:
Başarısını artırmak için yeni yöntem geliştirmede kararlılık
gösterir.
Bilgisayar kullanma konusunda kendini yargılamada kararlı olur
Sesli okurken kurallara uymada kararlı olur
Kendine beden sağlığı için içinde spor olan bir yaşam planı
oluşturur
81/61
KİŞİLİK KALİNE GETİRME:
Birey ömrü süresince geliştirdiği,
kendine ait bir değer sistemi oluşturur.
-Davranışı ölçüt haline getirme (değerlerle
tutarlılık gösteren bir davranışın gösterilmesi)
-Karakterlenme (birey değerle özdeşleşmiştir)
5. Kendine Mal Etme (Kişileştirme)
• Duyuşsal alanın en üst seviyesidir. Öğrenci vardığı sonuçları,
yaptığı tercihleri değerlendirir ve genelleyebilir. Onları davranış
biçimine dönüştürebilir.
• Özümsenen değerlerle tutarlı bir yaşam felsefesi ya da dünya
görüşü geliştirme
• Alışkanlık haline getirir, kişiliğe sahip olur, vb. kelimeler en önemli
göstergeleridir.
Örnek:
 Trafik kurallarının uygulaması gerektiğini her platformda savunur.
 Bilgisayar kullanmayı alışkanlık haline getirir.
 Sağlık için spor yapmaya alışkanlık haline getirir.
83/61
Hedef/Kazanım
Alanları
Alma
Tepkide
Bulunma
Göstergeler
Farkında olur, dönük
olur, ilgi duyar,
eğilim gösterir,
dikkatli olur vb.
Razı olur,
gönüllü olur,
onaylar, istekli
olur, zevk alır
vb.
Örnekler
Bilgisayar hakkında konuşanı
dikkatlice dinlemeye dönük olur.
Sesli okumanın öneminin farkına
varır.
Beden eğitimi dersinin sağlığımız
açısından öneminin farkında olur.
Arkadaşlarıyla birlikte
bilgisayarda çalışma yapmaya
istekli olur.
Okuma metinlerini sesli okuma
tekniklerine uygun okumaya istekli
olur.
Beden eğitimi dersinde
gösterilen hareketleri yapmaya
istekli olur.
Bilgisayar kullanılmasının önemini,
Değer Verme
Takdir eder, açık olur,
adanır, kendini verir,
önemser, değer verir
vb.
Örgütleme
Kişilik Haline
Getirme
(Değerler
Bütünüyle
Nitelenmişlik)
Kararlı olur, değerler
oluşturur, özgün
davranır, tutarlı olur,
kendini gösterir vb.
Alışkanlık haline getirir,
kişiliğe sahip olur, kişilik
haline getirir, karaktere sahip
olur, sürekli aynı
davranışlarda bulunur vb.
eğitim-öğretim için takdir eder.
Sesli okumayla ilgili yeni fikirlere
açık olur.
Beden eğitimi dersinin insan
sağlığındaki önemine değer verir.
Bilgisayar kullanma konusunda
kendini yargılamada kararlı olur
Sesli okurken kurallara uymada
kararlı olur
Kendine beden sağlığı için içinde
spor olan bir yaşam planı oluşturur
Bilgisayar kullanmayı alışkanlık
haline getirir.
Sesli okumayı alışkanlık haline
getirir.
Sağlık için spor yapmaya
alışkanlık haline getirir.
DEVİNİŞSELPSİKOMOTOR
ALAN
DEVİNİŞSEL ALAN
 Kişinin kaslarını, organlarından bir veya birkaçını kullanarak kazandığı
becerilerdir. Genellikle fiziksel özellik taşırlar. Belirli hareketlerin basitten
karmaşığa doğru bir sıra izlenerek belirlenen standartlara uygun olarak
yapılmasıdır.
 Bisiklete binme, yüzme, bir müzik aleti çalma, bir şekil çizme, on parmak
daktilo yazma, bir otomobilin lastiğini değiştirme gibi hareketler devinişsel
alana giren davranışlardır.
 Diğer davranışlar gibi aşamalılık gösterirler. Kişi bu alanla ilgili bir davranışı
öğrenirken
önce o davranışı gözler,
sonra aynı davranışı tekrarlamaya çalışır,
sonra beceri haline getirir.
Elde ettiği bu beceriyi yeni durumlara uygular.
En üst basamakta da bu becerileri kullanarak yeni ürünler
ortaya çıkarmaya çalışabilir.
 Becerilerin edinilmesinde genelde bir kılavuz vardır. Bazı beceriler işlem
yapraklarından da öğrenilebilir.
Devinişsel Alan Basamakları
Yaratma
Beceri
Kılavuzlama
Uyarılma
Uyarılma
Kılavuzlama
Uyarılma
Duruma
Uydurma
Duruma
Uydurma
Beceri
Beceri
Kılavuzlama
Kılavuzlama
Uyarılma
Uyarılma
PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM
Hedef/Kazanım
Alanları
Göstergeler
Örnekler
Uyarılma
Duyu organlarıyla tanır,
izler, gözlem yapar, bir
beceriyi algılar, bir
beceriyi yapmak için
vücudu hazır duruma
getirir vb.
Bilgisayar kullanabilmek için,
Kılavuz
Denetiminde
Yapma
Kılavuz yardımıyla
yapar, kılavuz ile
örneğini yapar, kılavuz
denetiminde kendi
başına yapar vb.
Öğretmenin yardımıyla bilgisayar
vücudu hazır duruma getirir
Sesli okuma için vücudu hazır hale
getirir
Beden eğitimi dersinde
hareketlerin nasıl yapıldığını izler
kullanır
Fen Bilgisi dersinde basit deneyleri
laboratuarda öğretmeniyle beraber
yapar
Öğretmen yardımıyla piyano çalar
Bilgisayarın donanım parçalarını
öğretmen gözetiminde söker/takar.
Beceri Haline
Getirme
Duruma
Uydurma
Yaratma
Kılavuz olmadan kendi başına
istenilen nitelikte yapar, belli
nitelikte bir işi gerçekleştirir,
istenilen nitelikte ve belli
sürede yapar, istenilen
nitelikte, sürede ve yeterlikte
yapar vb.
Edinilmiş bir beceriyi benzer
duruma uyarlar, transfer
eder, becerisel genellemede
bulunur vb.
Özgün bir iş yapar, özgün bir
eser oluşturur, yeni bir eser
tasarlar, yeni bir şey üretir
vb.
Bilgisayarı, verilen nitelikte
zorlanmadan kullanır.
Müzik dersinde bir melodiyi ezgisine
uygun çalar
İlk yardım hizmetlerini kurallara uygun
yapar
Bilgisayarda on parmak yazı yazar
Damardan kanı, kurallara uygun olarak
bir dakikada alır
Bilgisayara benzer teknolojileri kullanır.
Elde ettiği becerilerle ilk kez karşılaştığı
başka bir müzik aletini çalar
Elde ettiği becerilerle, bir programın
yeni versiyonlarını kolayca çalıştırır
Bilgisayarda kendine özgü bir yazılım
hazırlar.
Sesli okuma konusunda kendisine özgü
teknik geliştirir
Yeni ve orijinal bir beste yapar
Duygu ve düşüncelerini anlatan özgün
bir resim yapar
Soru: Aşağıdakilerden hangisi eğitim hedefleriyle ilgili sınıflamada duyuşsal
alan içinde yer alır?(KPSS-2002)
A) Bir müzik aleti çalma
B) Toplama işlemi becerisi
C) Bilgisayarda “kelime işlem” programını kullanma
D) Topluluk karşısında konuşma
E) Fen Bilgisi dersine yönelik tutum.
Soru:
I. Farkı öğrencilere hoşgörülü olma.
II. Demokratik ilkelere uyma eğilimi gösterme.
III. Düşünceleri yansıtan bir kompozisyon yazma.
IV. Bu pateninde yeni bir hareketi kolayca uygulama
V. Eğitim için yeni bir eğitim modeli geliştirme.
Yukarıdakilerden hangileri, duyuşsal alanla ilgili hedeflere örnektir?(KPSS2003)
A) I ve II
B) II ve III
C) IV ve V
D) I, II, ve III
D) III, IV ve V
Soru: Devimsel(psikomotor) becerilerin
öğretilmesinde, aşağıdaki öğretim tekniklerinden
hangisinin en etkili olması beklenir?
A) Düz anlatım
B) Örnek olay incelemesi
C) Örneğini göstererek yaptırma
D) Soru-Cevap
E) Küçük grup tartışması
Soru. Türk Millî Eğitimi yurttaşlarına,
 topluma karşı sorumluluk duyma,
 geniş bir dünya görüşüne sahip olma,
 hür ve bilimsel düşünce gücüne sahip olma
genel hedeflerini kazandırmak istemektedir.
Yukarıda belirtilen davranışlar, Bloom’un taksonomisine göre
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak sıralanmıştır?(KPSS2008)
A) Duyuşsal - duyuşsal - bilişsel
B) Duyuşsal - bilişsel - psikomotor
C) Duyuşsal - bilişsel - duyuşsal
D) Bilişsel - duyuşsal - psikomotor
E) Bilişsel - bilişsel - duyuşsal
Soru: Eğitim amaçlarının sonuçları ve başarı düzeyini kesin, net ve açık bir şekilde ifade edilmesi
gerekmektedir. Bu gereklilik eğitimin amaçlarının hangi yönünü doğrudan ilgilendirir? (KPSS
2004)
A)
Öğrenci davranışına dönük olmalıdır.
B) Çok boyutlu olmalıdır
C) Hiyerarşik bir düzende sıralanmalıdır.
D) Öğretmen etkinliklerini kapsamalıdır
E) Evrensel kültür değerleriyle ilişkili olmalıdır.
Soru: Öğretmenin, öğretme-öğrenme sürecinde birey temelini dikkate alarak, içeriği düzenli ve
A)
B)
C)
D)
E)
anlamlı bir bütünlük içinde sunmaya öncelik vermesi gerekir. Bunun bireye sağlayacağı en
önemli fayda aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2004)
Öğretimin hedeflerine daha etkili ulaşılması
İçerikte ön plana çıkan ayrıntılara odaklanılması
İşbirliği içinde çalışılması
Materyallerin daha ekonomik kullanılması
Öğretimin eğlenceli olarak algılanması
Soru: Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme sürecinde aday hedeflerin, kesin hedeflere
dönüştürülmesinde kullanılan süzgeçlerden birisi değildir?
A) Eğitim Felsefesi B) Eğitim Psikolojisi C) Eğitim Sosyolojisi
C) Eğitim Ekonomisi
D) Eğitim Teknolojisi
İçerik = Ne Öğretelim?
• Eğitim programının amaçlarına ulaşması için
öğretilecek konular içerik olarak adlandırılır.
• İçerik seçiminde bazı ölçütlere dikkat edilmesi
gerekir.
İçerik seçiminde dikkat edilecek
ölçütler
•
•
•
•
•
•
Geçerlik ve güvenirlik
Bilimsellik
Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarını karşılama
Faydalılık
Öğrenilebilirlik
Sosyal gerçeklerle tutarlılık
Geçerlilik ve güvenirlik
• Geçerlilik
İçeriğin amaçla ilişkisi
Güncel ve doğru bilgileri kapsaması

Güvenirlik = Tutarlılık (konunun başında anlatılanla
sonradan söylenenler arasında çelişkiler
olmamalı)
Bilimsellik
• Öğretilecek içerik bilgi depolamayı değil bilgi üretmeyi
hedeflemelidir, dolayısıyla içerik soru ve merak
uyandırarak öğrenciyi araştırmaya yönlendirmelidir
İlgi çekicilik
• İçerik öğrenci için açık olmalı öğrencinin ilgi ve
ihtiyacını karşılar nitelikte olmalıdır.
• İçerikte yer alan konu, kavram veya olgunun
niçin öğrenileceğinin öğrenci tarafından
bilinmesi derse karşı ilgiyi arttırır.
Faydalılık
Öğretilecek konular günlük hayatla
ilişkilendirilmelidir. Bir başka deyişle içerik
öğrencinin mevcut ve gelecekteki
problemlerine cevap verecek nitelikte
olmalıdır
Öğrenilebilirlik
• Öğretilecek içerik öğrencinin düzeyi ile uyumlu
olmalıdır.
Sosyal gerçeklerle tutarlılık
• Belirlenen içerik öğrencinin sosyo-ekonomik
durumu, toplumun sosyal yapısı, tercihleri ve
değerleri ile uyumlu olmalıdır.
İçerik Belirleme İlkeleri (İçeriğin sahip olması
gereken nitelikler)
•
•
•
•
•
•
•
•
Hedeflerle tutarlı,
Öğrencilerin gelişim düzeylerine, ilgi ve isteklerine uygun,
Öğrencilerin öğrenme düzeylerine ve önbilgilerine uygun,
Bireysel ve toplumsal fayda sağlayıcı,
Öğrenilebilir, güncel, geçerli ve öğrenciler için anlamlı,
Bilimsel açıdan geçerli,
Özel bir alanla ilgili,
Önceki öğrenmelere dayalı, sonraki öğrenmelere
hazırlayıcı,
İçerik Belirleme İlkeleri (İçeriğin sahip olması
gereken nitelikler)
• Kendi içinde tutarlı ve ilişkili (Konuların ön koşul
öğrenmelere ve aşamalılık özelliğine sıralanması)
• Gerçek yaşamla bağlantılı, kullanılabilir, yararlı ve
ekonomik (Bilgi işlevsel olmalı durağan olmamalı),
• Somutlaştırılmış,
• Sistematik/aşamalı (somuttan soyuta, basitten
karmaşığa, kolaydan zora, bilinenden bilinmeyene,,
yakından uzağa, genelden özele…vb.)
olmalıdır
İçerik Düzenleme Yaklaşımları
a. Doğrusal Programlama Yaklaşımı (Tyler ve Bloom)
Ardışık sıralı, yakın ilişkili, zorunlu ya da önkoşul
öğrenmelerin
düzenlenmesinde
ağırlıklı
kullanılır.
olduğu
konuların
Özellikle
aşamalılık
özelliği taşıyan ders içeriklerinin düzenlenmesinde
elverişlidir.
b. Sarmal Programlama Yaklaşımı (Bruner)
Önceki konuların yeri ve zamanı geldikçe tekrarlandığı,
konuların kendi içinde ve birbiriyle ardışıklık ilişkisinin
bulunduğu, özellikle dil öğretiminde ağırlıklı olarak
kullanılan bir yaklaşımdır.
c. Modüler Programlama Yaklaşımı (Vygotsky)
Öğrenme üniteleri modüllere ayrılır. Her modül
kendi içinde doğrusal, sarmal ya da farklı yaklaşımla
düzenlenebilir. Modüller arasında aşamalı bir bağ
olması önemli değildir; önemli olan her modülün
anlamlı bir bütün oluşturmasıdır.
Özellikle
beceriye
dayalı
düzenlenmesinde kullanılır.
ders
içeriklerinin
d. Piramitsel Programlama Yaklaşımı
• İlk yıllarda geniş tabanlı konuların yer aldığı giderek uzmanlaşmanın küçük
birimlerde olduğu ve daraldığı bir düzenleme tarzıdır.
• Bu yaklaşıma göre içerik, ayrıntılı ve kesin bir biçimde belirlenmiş konular
bütününden oluşur. Program esnek değildir. Bilgiler karmaşık ve özel bir
formata büründürülür ve konuların kapsamı giderek daralır.
• Bir konu alanına yönlenmiş olan yükseköğretimde kullanılan bir
yaklaşımdır.
• Öğrencinin programa başlamadan önceki ve programı bitirdikten sonraki
durumu kesinlikle bilinmektedir. Öğrenci programı bitirdikten sonra o
alanın uzmanı olur.
• Eğitim fakültesi programları ve meslek lisesi programları buna örnek olarak
verilebilir.
e. Çekirdek Programlama Yaklaşımı (J. Dewey)
• Bu yaklaşımda da ilk yıllarda ortak ve geniş konuların verildiği ve
sürecin sonunda uzmanlaşmanın olduğu bir durum vardır.
• Piramitsel Programlama Yaklaşımı’ndan temel farkı, birden fazla
uzmanlık seçeneği sunuyor olması ve daha esnek olmasıdır.
• Ortak, zorunlu konular programın çekirdeğini oluşturur ve çekirdek
konular ilk öğrenilecek konular olarak planlanır.
• Bu çekirdek program etrafında her öğrenci ilgi duyduğu alanlarda
ders alabilir.
f. Konu Ağı / Proje Merkezli Programlama
Yaklaşımı (John Dewey)
• Konular ağının öğrencilere bir harita gibi çıkarılıp
verildiği,
belirli
gerektiğinin
zamanlarda
söylendiği
ve
nerelerde
olmaları
öğrencilerin
konuların
içeriğine bireysel ya da grup olarak karar verdikleri bir
düzenlemedir.
• Konular küçük projeler olarak belirlenebilir. Dönem
ödevleri, sunu ya da proje ödevleri bu programlama
yaklaşımına örnek olarak verilebilir.
g. Sorgulama Merkezli Programlama Yaklaşımı
(John Dewey)
• İçeriğin öğrencilerin sorularına göre oluşturulmasına dayanan
bir
düzenleme
yaklaşımıdır.
Bu
yaklaşım
öğrencilerin
sorularına ve gereksinimlerine yanıt verme gerekliliğini
benimseyen felsefi görüşe (ilerlemecilik) göre temellendirilir.
• Özellikle ilkokul düzeyinde öğrenci soruları çok değerli bir
öğrenme yaşantısı oluşturabilir. Eğitim düzeyi yükseldikçe
daha sınırlı ve özel uzmanlık alanlarına ilişkin sorulara göre
programların içerikleri düzenlenir.
Belirtke Tablosu
(Hedef-İçerik Tablosu)
• Bir eğitim programında yer alan hedef ve hedef davranışlarla,
program içeriğinin iki boyutlu bir çizelge üzerinde
gösterilmesine belirtke tablosu denir.
• Belirtke tablosunun hazırlanmasında üç aşama önemlidir.
• Öğretim hedeflerini belirleme; (Üst yatay bölüme
yazılır)
• Ders içeriğini belirleme; (Dikey boyuta içerik yazılır)
• Hedeflerle içerik arasındaki ilişki tabloda gösterilir
Belirtke Tablosu
(Hedef-İçerik Tablosu)
• Hedeflerin hangi kategoride (yani Bilişsel, Duyuşsal
ve Psikomotor) ve hangi düzeyde (bilgi, kavrama vs)
oldukları belirlenir.
• Hedeflerin ünite ve Bloom Taksonomisinin
basamakları bazında toplam sayıları belirlenir.
• Bu tablo sayesinde hangi konuların hangi hedeflerin
gerçekleşmesine hizmet ettiği ve dersin bütününde
ne kadar ağırlık taşıması gerektiği kolaylıkla
görülebilir.
BELİRTKE TABLOSU
Bilişsel Alan
Hedefler
Konular
1.Ünite
2.Ünite
3.Ünite
Bilgi
Kavrama Uygulama
Analiz
Sentez Değerlendirme
BELİRTKE TABLOSU ve
DEĞERLENDİRME
• Test/sınav hazırlarken, belirtke tablosunda
bulunan hedef ve davranışlar göz önünde
bulundurularak madde sayısı belirlenir.
• Burada, belirlenen hedefler ile test
maddelerinin sayısı, testin kapsam geçerliliğini
sağlayacağı şekilde planlanmalıdır.
• İşlenen tüm konular, önemlilik derecesine göre
yoklanmalıdır.