Transcript AEFI - ดาวน์โหลด

การเฝ้ าระวังอาการภายหลังได ้รับ
การสร ้างเสริมภูมค
ิ ุ ้มกันโรค
Adverse Event Following
Immunization (AEFI) Surveillance
ั
แพทย์หญิงดารินทร์ อารียโ์ ชคชย
สาน ักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข
Contents…
• ความสาคัญ
• อาการภายหลังได ้รับการสร ้างเสริมภูมค
ิ ุ ้มกันโรค
• ระบบเฝ้ าระวัง AEFI
ี ป้ องกันโรค
• ระบบเฝ้ าระวัง AEFI จากวัคซน
ไข ้หวัดใหญ่ H1N1 2009
ความสาค ัญของการเฝ้าระว ังฯ
ADVERSE EVENTS FOLLOWING IMMUNIZATION
SURVEILLANCE AND INVESTIGATION
คาจาก ัดความ
ค ว า ม ผิด ป ก ติท า ง ก า ร แ พ ท ย์ท ี่เ กิด ขึ้น
ั ดาห์ หล งั ได้ร บ
ภายในระยะเวลา 4 ส ป
ั การสร้า ง
ั ว่าภาวะนนอาจเกิ
เสริม ภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค และ สงสย
ั้
ด
จากการได้ร ับการสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
ทาไม ?

ปัจจุบ ันอ ัตราป่วยด้วยโรค EPI ลดลงอย่างมาก

้
ประชาชนสนใจ AEFI มากขึน

ี
ใชเ้ ป็นข้อมูลในการพิจารณาเลือกใชว้ ัคซน

คุม
้ ครองผูบ
้ ริโภค
ั ันธ์ระหว่างการให้ว ัคซน
ี และการเกิดโรค
ความสมพ
EPI
ี
ระยะก่อนให้ว ัคซน
ระยะกาจ ัด / กวาดล้างโรค
อุบ ัติการณ์
โรค
ระบาด
ความครอบคลุม
ี
ของการให้ว ัคซน
อาการข้างเคียง
AEFI
หยุดการให้
ี
ว ัคซน
ผลกระทบทีต
่ ามมา
 ประชาชนขาดความศร ัทธา และไม่ให้การยอมร ับในการ
ี ในแผนงานสร้างเสริมภูมค
ให้บริการว ัคซน
ิ ม
ุ ้ ก ันโรคแห่งชาติ
้ ตามมา
เนือ
่ งจากอาการข้างเคียงภายหล ังทีเ่ กิดขึน
ี ในแผนงานสร้างเสริมภูมค
 ประชาชนปฏิเสธการร ับว ัคซน
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
ี ลดลง
 ความครอบคลุมของการได้ร ับว ัคซน
ี ในประชาชน
 อาจเกิดการระบาดของโรคทีป
่ ้ องก ันได้ดว้ ยว ัคซน
้ ที่ หรือกระจายในหลายพืน
้ ทีไ่ ด้
บางกลุม
่ บางพืน
จาเป็นต้องมี
ี AEFIs
• การเฝ้าระว ังอาการภายหล ังได้ร ับว ัคซน
• การสอบสวนหาสาเหตุ
• การป้องก ันก่อนเกิด และการดาเนินการเมือ
่ เกิด
ี
อาการภายหล ังได้ร ับว ัคซน
ื่ มน
 ประชาชนมีความเชอ
่ ั ในการร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
 งานบริการสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
ได้ร ับการพ ัฒนา
Why monitor AEFI?
ี ชนิดใดทีป
1. ไม่มวี ัคซน
่ ลอดภ ัย 100 %
ี่ งและแนวทางในการ
2. ต้องทราบปัจจ ัยเสย
แก้ไขปัญหา
ื่ มน
3. เพือ
่ สร้างความเชอ
่ ั ในระบบการ
สร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
่ ยในการพ ัฒนาและ
4. เป็นเครือ
่ งมือทีช
่ ว
ปร ับปรุงระบบการบริการสาธารณสุข
เมือ
่ พบผูม
้ อ
ี าการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
เราควรจะทาอย่างไร ?
เราควรจะต้องเตรียมการ
อะไรบ้าง ?
Thailand Immunization Program
สาเหตุ
ี (Vaccine
้ เนือ
1. เกิดขึน
่ งจากปฏิกริ ย
ิ าของว ัคซน
induced AEFIs)
้ เนือ
2. เกิดขึน
่ งจากความผิดพลาดด้านการบริหาร
ี (Programme-related AEFIs)
จ ัดการว ัคซน
3. เกิดจากความกล ัวเข็ม หรือ กล ัวความเจ็บปวดจาก
การ ฉีดยา(Injection Reaction)
้ โดยบ ังเอิญ (Coincidental AEFIs)
4. เกิดขึน
้ โดยไม่ทราบสาเหตุ
5. เกิดขึน
ปฏิกริ ย
ิ าทีเ่ กิดจากความกล ัวการฉีด/เข็ม
(Injection reaction)
ี
 พบในเด็กโตกว่า 5 ปี หรือผูใ้ หญ่ไม่เกีย
่ วก ับว ัคซน
่ นใหญ่เกิดเพราะกล ัวการฉีด หรือเพราะความเจ็บ
สว
ี
ในขณะฉีดว ัคซน
 ทีพ
่ บบ่อยคือ อาการเป็นลม (fainting or syncope)
ี มือเท้าเย็น เหยือ
หล ังฉีดจะมีหน้าซด
่ ออก
้ าเจียน
 อาจมีคลืน
่ ไสอ
 อาจมีหายใจเร็ว (hyperventilation) กลนหายใจ
ั้
ั วมด้วย อาจไม่รส
ึ ต ัว
 บางรายอาจมีอาการชกร่
ู้ ก
ั้
เป็นระยะสนๆ
่ นใหญ่จะมีอาการดีขน
 สว
ึ้ เร็ว เมือ
่ จ ัดให้อยูใ่ นท่าทีถ
่ ก
ู ต้อง
ี
เกิดเนือ
่ งจากปฏิกริ ย
ิ าของว ัคซน

Antigen
- Toxoid
ื้ ตาย
- เชอ
้ื เป็น
- เชอ

Adjuvant
- Alum

Preservative
- ปรอท

Diluent
ื้
- ไม่ปราศจากเชอ

Antibiotic
- neomycin
ี
เกิดเนือ
่ งจากความผิดพลาดด้านการบริหารจ ัดการว ัคซน

ไม่สะอาด

ผิดจุด

ผิดเทคนิค

ผสมผิด

ผิดขนาด

เก็บผิด

ี ในรายทีม
การฉีดว ัคซน
่ ข
ี อ
้ ห้าม
สรุป
 การป้องก ันโรคย่อมดีกว่าการร ักษาเสมอ
ี ใดทีไ่ ม่มค
ี่ ง หรือปลอดภ ัย 100 %
 ไม่มว
ี ัคซน
ี วามเสย
 สร้างและพ ัฒนาระบบการเฝ้าระว ังอาการภายหล ังได้ร ับการ
สร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรคให้เข้มแข็ง
ี
 สร้างความมน
่ ั ใจให้ก ับสาธารณชนในการได้ร ับว ัคซน
 เตรียมความพร้อมในการให้การร ักษาผูม
้ อ
ี าการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรคอย่างท ันท่วงทีอยูต
่ ลอดเวลา
 มีการพ ัฒนาระบบการบริหารงาน และการบริการด้าน
้
สาธารณสุขทีม
่ ค
ี ณ
ุ ภาพมากยิง่ ขึน
Classification of AEFIs

Programme related
ี
เกิดจากการบริหารจัดการและวิธก
ี ารให ้วัคซน

Vaccine – induced
ื้ ทีเ่ ตรียมวัคซน
ี หรือสว่ นประกอบต่าง ๆ
เกิดจากตัวเชอ

Injection Reaction
เกิดจากความกลัวเข็ม หรือ กลัวความเจ็บจากการฉีดยา

Coincidental
ี ในห ้วงเวลาทีม
บังเอิญได ้รับวัคซน
่ อ
ี าการจากสาเหตุอน
ื่

Unknown
พิสจ
ู น์ไม่ได ้ว่าเกิดจากสาเหตุใด
Impact on Patient Health:
Programmatic Error
Programmatic
error
Insulin given to 70 infants instead of DTP
vaccine with 21 deaths
TT
DTP
Insulin vial
Vaccine vials
AEFI-Adverse reactions after immunizations
Local
: usually mild and self limited
ปวด, บวม, แดงร้ อนบริเวณที่ฉีด
 พบบ่ อยในวัคซีนเชื้อตาย
Systemic พบในวัคซีนเชื้อเป็ นมากกว่ าวัคซีนเชื้อตาย (ยกเว้ นไอกรน)
 ไข้ , อ่ อนเพลีย, ปวดศรีษะ, ปวดกล้ ามเนือ้  เบื่ออาหาร คลืน่ ไส้ อาเจียน
 ในกรณีวคั ซีนเป็ นอาจมีอาการคล้ ายโรคอย่ างอ่ อนๆ เช่ น มีไข้ และมีผนื่ เกิดขึน้
ภายหลังระยะฟักตัว (ประมาณ 7-21 วัน)
Allergic
reactions
 เกิดจากวัคซีน หรือส่ วนประกอบของวัคซีน
 พบได้น้อย (< 1/500,000) แต่ อาจรุ นแรงมากได้
 สามารถลดความเสี่ยงได้โดยการสอบถามประวัติการแพ้ /ปฏิกริ ิยาหลังฉีดครั้งก่อน
จะต้ องมีการเฝ้ าระวังและรายงานอย่ างรวดเร็วโดยครบถ้ วน
1. กลุม่ อาการเฉพาะที่ (Local Adverse Events)
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ื้ บริเวณทีฉ
1. ฝี มีเชอ
่ ีด (Bacterial :
การมีรอยนูนหรือก ้อนในตาแหน่งที่
ี หรือเซรุม
ฉีดวัคซน
่ และมีอาการบวม
แดงรอบๆ มักมีไข ้และต่อม
น้ าเหลืองโต ถ ้าเจาะรอยนูนหรือก ้อน
จะพบหนอง ต ้องมีผลการตรวจทาง
ื้ แบคทีเรียจาก
ห ้องปฏิบต
ั ก
ิ ารพบเชอ
ี กรมหรือเพาะเชอ
ื้
การย ้อมสแ
ถ ้าพบลักษณะนุ่มตรงกลาง
(fluctuate) แสดงว่ามีของเหลว
มักจะมีหนองทาให ้ปวด
การรักษา
- ผ่าฝี incision และ drain
ี กรมดูเชอ
ื้ -สง่ เพาะเชอ
ื้
- ตรวจย ้อมสแ
ื้ ทีพ
- ให ้ยาปฏิชวี นะตามเชอ
่ บ
ทุกชนิด
มักเกิดอาการ
ภายใน 5 วัน
ื้ บริเวณทีฉ
2. ฝี ไร ้เชอ
่ ีด (Sterile
Abscess) : ภาวะทีม
่ รี อยนูนหรือก ้อน
ี หรือเซรุม
ในตาแหน่งทีฉ
่ ีดวัคซน
่
โดยไม่มไี ข ้หรืออาการบวมแดง ถ ้า
เจาะรอยนูนหรือก ้อนจะไม่พบหนอง
สว่ นใหญ่พบเป็ นไตแข็งใต ้ผิวหนั ง
ื้
อาจมีของเหลวแต่ตรวจไม่พบเชอ
แบคทีเรีย
- ให ้การรักษาตามอาการ
- อาจประคบน้ าอุน
่ บริเวณทีเ่ ป็ นไต
ทุกชนิด
มักเกิดอาการ
ภายใน 5 วัน
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
3. อาการเฉพาะทีท
่ เี่ กิดขึน
้
อย่างรุนแรง (Severe Local
Reaction)
หมายถึง มีอาการบวมแดง
รอบตาแหน่ง ทีฉ
่ ีดร่วมกับ
สภาวะอย่างน ้อยหนึง่ อย่าง
ดังนี้
 บวมลามไปถึงข ้อทีอ
่ ยูใ่ กล ้
ทีส
่ ด
ุ
 ปวดบวมแดงนานเกิน 3 วัน
จาเป็ นต ้องเข ้ารักษาใน
โรงพยาบาล
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
ี จะ
ถ ้าเป็ นปฏิกริ ย
ิ าจากวัคซน
ทุกชนิด
หายได ้เอง ภายใน 2 – 3 วัน มักเกิดอาการ
ั ดาห์ ให ้การรักษา
หรือ 1 สป
ภายใน 5 วัน
ตามอาการ ไม่จาเป็ นต ้องให ้
ยาปฏิชวี นะ
ต ้องแยกจาก cellulitis ซงึ่ เกิด
ื้ แบคทีเรีย ซงึ่
จากการติดเชอ
มักจะบวมนูน (induration)
แดงร ้อน รอบๆ บริเวณทีฉ
่ ีด
และเจ็บมากเวลาจับต ้อง
การรักษา จาเป็ นต ้องให ้ยา
ื้ ทีต
ปฏิชวี นะตามเชอ
่ รวจพบ
ั
หรือสงสย
2. กลุม่ อาการทางระบบประสาท (Nervous System Adverse Events)
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
1. Vaccine-Associated
Paralytic Poliomyelitis (VAPP)
ภาวะทีม
่ อ
ี าการครบทุกข ้อดังนี้
 กล ้ามเนือ
้ แขนขามีอม
ั พาตอ่อน
แรงอย่างเฉียบพลันแบบ
asymmetry
 มีไข ้ในขณะทีผ
่ ู ้ป่ วยเริม
่ มี
อาการอัมพาต และยังคงมี
กล ้ามเนือ
้ อ่อนแรงนานเกินกว่า
60 วัน นับจากวันเริม
่ มีอาการ
ื้ ไวรัสโปลิโอสาย
- ตรวจพบเชอ
ี ในอุจจาระ (เก็บ
พันธ์วค
ั ซน
อุจจาระ 2 ครัง้ ๆ ละ 8 กรัม
ภายใน 14 วันหลังเริม
่ มีอาการ
ื้ ไวรัส)
AFP สง่ ตรวจแยกเชอ
- ควรตรวจหาระดับ
immunoglobulin ในเลือด ผู ้ที่
มี hypogammaglobulin จะมี
ี่ งสูงทีจ
ความเสย
่ ะเกิด VAPP
การรักษา
- รักษาตามอาการและ
ประคับประคอง
- กายภาพบาบัด
- ให ้ IgG ถ ้ามี
hypogammaglobulin
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
OPV
เกิดขึน
้ ภายใน 430 วันหลังได ้รับ
ี หรือ
วัคซน
ั ผัส
4-75 วันหลังสม
ี
กับผู ้ได ้รับวัคซน
OPV
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
2. Guillain–Barre Syndrome
(GBS)
ภาวะทีม
่ อ
ี าการครบทุกข ้อ
ดังต่อไปนี้
 กล ้ามเนือ
้ แขนขาอัมพาตอ่อน
แรงอย่างเฉียบพลัน ทัง้ สองข ้าง
เท่าๆ กัน ไม่มไี ข ้ในขณะทีผ
่ ู ้ป่ วย
เริม
่ มีอาการอัมพาต
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
- ตรวจร่างกายโดยเฉพาะทาง
ระบบประสาทอย่างละเอียด
ั หลังจะ
- การตรวจน้ าไขสน
พบว่าไม่มเี ซลล์แต่มรี ะดับ
โปรตีนสูงขึน
้ (cell protein
dissociation)
การรรักษา ให ้การรักษาตาม
อาการและประคับประคอง
- อาจมีภาวะการหายใจลาบาก
ในระดับทีร่ น
ุ แรง
- ปั จจุบน
ั ให ้ IVIG ในการรักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
TT, Hep-B
มักเกิดภายใน
ั ดาห์
6 สป
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
3. Encephalopathy
ั หลังจะพบ
การตรวจน้ าไขสน
DTP, Measles
ภาวะทีม
่ อ
ี าการอย่างน ้อย 2
้
อยูใ่ นเกณฑ์ปกติใชแยกจาก
สว่ นใหญ่เกิด
อาการ ดังต่อไปนี้
ื้ ภาวะติดเชอ
ภายใน 72
ชวั่ โมงหลัง DTP

ั
ชก
(encephalitis)

มีการเปลีย
่ นแปลงของ
- ให ้การรักษาตามอาการและ หรือ 6-12 วัน
ั ปชญ
ั ญะอย่างชด
ั เจน
สติสม
ประคับประคอง ดูแลเมือ
่ มี
นานอย่างน ้อย1 วัน
ั โดยเฉพาะ airway
การชก

มีการเปลีย
่ นแปลงทาง
ั เจนนาน
พฤติกรรมอย่างชด
อย่างน ้อย 1 วัน
หลัง measles
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
4. สมองอักเสบ
(Encephalitis)
ภาวะทีม
่ อ
ี าการดังต่อไปนี้
 ไข ้ ร่วมกับ
่ มึน
 มีอาการทางสมอง เชน
ั สน ไม่รู ้สก
ึ ตัว เกร็ง
งง สบ
ั หรือ
ชก
 มีการเปลีย
่ นแปลงทางทาง
พฤติกรรม
อาการแสดงคล ้ายกับ
encephalopathy แต่ตรวจ
ั
พบความผิดปกติในน้ าไขสน
หลังมีเซลล์ผด
ิ ปกติ ระดับ
น้ าตาล และโปรตีนเพิม
่ ขึน
้
- เพือ
่ พิสจ
ู น์สาเหตุ ต ้องสง่
เลือด CSF หรือสงิ่ สง่ ตรวจ
ื้
อืน
่ ๆ เพือ
่ ค ้นหาเชอ
- เก็บเลือดสง่ ตรวจหา
ื้ ต่างๆ ทีอ
antibody ต่อเชอ
่ าจ
เป็ นสาเหตุ
การรักษา ตามอาการและ
แบบประคับประคอง
MMR, measles,
JE
(hypothetical)
มักเกิดภายใน 30
วันหลังได ้รับ
ี
วัคซน
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
5. เยือ
่ หุ ้มสมองอักเสบ
(Meningitis)
หมายถึง ภาวะทีม
่ อ
ี าการไข ้
ปวดศรีษะและคอแข็ง และ
่
อาจมีอาการทางสมอง เชน
ั สน
มึนงง สบ
ตรวจร่างกายอย่างละเอียด
เพือ
่ ชว่ ยในการหาแหล่งติด
ื้
เชอ
ั หลัง แยก
ตรวจน้ าไขสน
aseptic จาก baeterial
ื้ – สง่ CSF
- การติดเชอ
ื้ ย ้อมสแ
ี กรม
เพาะเชอ
ื้ และหา
- สง่ เลือดเพาะเชอ
ื้ ที่
ระดับ antibody ต่อเชอ
ั เชน
่ mumps virus
สงสย
การรักษา ตามอาการและ
ื้ ทีพ
ยาปฏิชวี นะตามเชอ
่ บ
MMR
มักเกิดภายใน
30 วันหลังได ้รับ
ี (1-4
วัคซน
wks)
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
ั : เป็ นการชก
ั ทัง้ ตัว
6. อาการชก
- ถามประวัตก
ิ ารเจริญเติบโต-
ทุกชนิด
โดยไม่มอ
ี าการหรืออาการแสดง
การคลอด
โดยเฉพาะ
ทางประสาทอืน
่ ๆ
ั ในครอบครัว การ
- ประวัตช
ิ ก
Measles, (6-12
ได ้รับยาต่างๆ
วัน)
- ตรวจร่างกายอย่างละเอียด
Pertussis (0-2
- Febrile Seizures :
ั ร่วมกับมีไข ้
หมายถึง มีอาการชก
ี ส (วัดทาง เพือ
สูง 38.5 องศาเซลเซย
่ หาสาเหตุอน
ื่ ๆ ของไข ้ (coปาก)
- Afebrile Seizures :
ั
incidince) และการชก
สว่ นใหญ่มักจะพบเป็ นแบบมีไข ้
ั และไม่มไี ข ้
หมายถึง มีอาการชก
ร่วมด ้วย
ร่วมด ้วย
ให ้การรักษา ตามอาการให ้ยา
็ ตัวบ่อยๆ อาจ
ลดไข ้ เชด
ั
จาเป็ นต ้องให ้ยาระงับชก
วัน)
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
้
7. เสนประสาท
Brachial ทีไ่ ป
ให ้การรักษาตามอาการ
เลีย
้ งหัวไหล่และแขนอักเสบ
ให ้ยาแก ้ปวด
(Brachial Neuritis)
หมายถึง ภาวะมีอาการอย่างน ้อย
หนึง่ อาการดังต่อไปนี้ ทีบ
่ ริเวณ
ี
แขนหรือไหล่ข ้างทีฉ
่ ีดวัคซน
หรือข ้างตรงข ้าม หรือทัง้ สองข ้าง
 เจ็บปวดทีแ
่ ขนหรือหัวไหล่
 มีอาการกล ้ามเนือ
้ แขนหรือ
หัวไหล่ออ
่ นแรงและอาจลีบเล็ก
ื่ มของเสนประสาท
้
 มีการเสอ
บริเวณแขนและหัวไหล่ อาจ
ี ความรู ้สก
ึ
สูญเสย
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
TT
มักเกิดขึน
้ หลังฉีด
ี 2-28 วัน
วัคซน
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
8. Sciatic N injury ภายหลังการ - อาการ sequelae น ้อยกว่า
ทุกชนิด
ฉีก IM ทีส
่ ะโพกผิดตาแหน่ง ทา
โปลิโอ
อาการมักเกิด
ให ้เกิดอาการ
- ให ้การรักษาตามอาการ
ี
ภายหลังฉีดวัคซน
กล ้ามเนือ
้ ขาข ้างทีฉ
่ ีดอ่อนแรง
- หลัง physiotherapy จะกลับดี 1 ชวั่ โมง - 5 วัน
ปวดบริเวณกล ้ามเนือ
้
ขึน
้ ได ้ภายใน 3-9 เดือน
gluteus
ปวดไปตามแนวประสาทของขา
มี
hyporeflexia
กล ้ามเนือ
้ ลีบ
หลัง 40-60 วัน
3. กลุม่ อาการอืน่ ๆ (Other Adverse Reaction)
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
1. ไข ้ (Fever) หมายถึง มี
อาการไข ้ โดยไม่พบสาเหตุอน
ื่
ร่วมด ้วย อาจเป็ นกรณีใดกรณี
หนึง่ ดังนี้
ี ส
 มีไข ้สูง 38.5 องศาเซลเซย
(วัดทางปาก) นานเกิน 3 วัน โดย
วัดอย่างน ้อยวันละ 1 ครัง้
ี ส
 มีไข ้สูง 39.5 องศาเซลเซย
(วัดทางปาก) ตัง้ แต่หนึง่ ครัง้ ขึน
้
ไป
ควรตรวจหาสาเหตุของไข ้ ซงึ่
อาจเป็ นอาการของโรคอืน
่ ๆ ที่
เผอิญเกิดขึน
้ พร ้อมกับการได ้รับ
ี (co-incidence)
วัคซน
โดยการตรวจทางห ้องปฏิบต
ั ก
ิ าร
่ การสง่ เลือดเพาะ
เพิม
่ เติมเชน
ื้ แบคทีเรียหรือแยกเชอ
ื้ ไวรัส
เชอ
ื้ ต่างๆ ที่
สง่ หา antibody ต่อเชอ
พบได ้บ่อย ในพืน
้ ทีห
่ รือฤดูกาล
นัน
้ ๆ
การรักษา ให ้การรักษาตาม
อาการให ้ยา paracetamol อาจ
ให ้หลังฉีดทันทีในรายทีเ่ คยมี
ประวัต ิ
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
ทุกชนิด DTP พบ
บ่อยสว่ นใหญ่เกิด
ภายใน 1-2 วัน
ี
หลังได ้รับวัคซน
ยกเว ้น measles
MR และ MMR ที่
จะเกิดหลังได ้
ี 6-12 วัน
วัคซน
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
2. อาการหน ้ามืด/เป็ นลม
Hypotonic
Hyporesponsive Episode
(HHE) มีอาการ เกิดขึน
้ โดย
ฉั บพลันเป็ นเพียงชวั่ คราว
และหายได ้เอง ต ้องมี
อาการ ครบทัง้ 3 อาการ :
กล ้ามเนือ
้ อ่อนแรง
(hypotonic)
ิ่ เร ้า
การตอบสนองต่อสง
ลดลง
ี หรือเขียว
ซด
ั้
สว่ นใหญ่จะเป็ นอยูร่ ะยะสน
และหายได ้เอง
ในระยะทีม
่ ก
ี ล ้ามเนือ
้ อ่อน
แรงต ้องดูแลเรือ
่ ง airway
ระวัง aspirate
pneumonia
ไม่เป็ น contraindication
ี ครัง้ ต่อไป
ในการให ้วัคซน
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
DTP
ี ชนิดอืน
วัคซน
่
พบได ้บ ้างแต่
น ้อยมาก
เกิดภายใน 48
ชวั่ โมง (สว่ น
ใหญ่ภายใน
12 ชวั่ โมง)
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
3. Persistent crying : มีอาการร ้อง
ติดต่อกันนาน อย่างน ้อย 3 ชวั่ โมง
ี งกรีดร ้องเป็ นครัง้ คราว
อาจมี เสย
สว่ นใหญ่จะหยุดร ้อง ภายใน 1 วัน
การให ้ยาแก ้ปวด
อาจชว่ ยได ้บ ้าง
DTP, Pertussis
มักเกิดขึน
้ ภายใน
24 ชวั่ โมง
4. อาการปวดข ้อ (Arthralgia) : มี
อาการปวดข ้อเล็กๆ ทีอ
่ ยูต
่ ามสว่ น
่ ข ้อนิว้ มือ นิว้ เท ้า โดยไม่ม ี
ปลาย เชน
อาการข ้อบวม/แดง อาจเป็ นนาน
ตัง้ แต่ 10 วันขึน
้ ไป เป็ นแบบ
persistent หรือเป็ น transient คือ
หายเองภายใน 10 วัน
หายได ้เอง
ให ้การรักษาตามอาการ อาจ
จาเป็ นต ้องให ้ยา analgesic
Rubella, MMR
มักภายใน 1-3
ั ดาห์ หลังได ้รับ
สป
Rubella หรือ MMR,
MR
5. Thrombocytopaenia : มีเกล็ด
เลือดตา่ กว่า 50,000 เซล/มล และ
อาจพบอาการดังต่อไปนี้
มีจด
ุ เลือด / รอยซ้าตามผิวหนั ง
มีอาการเลือดออก
สว่ นใหญ่อาการไม่รน
ุ แรงและหาย
ได ้เอง
บางรายอาจต ้องให ้เสตียรอยด์และ
หรือให ้เลือด
MMR, measles
มักเกิดภายใน 2-5
ั ดาห์หลังได ้รับ
สป
measles หรือ MCV
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
6. Disseminated BCGinfection (BCG-itis) : ภาวะทีม
่ ี
ื้ และแพร่กระจายของ
การติดเชอ
ื้ BCG ไปทั่วร่างกาย และมี
เชอ
ผลตรวจทางห ้องปฏิบต
ั ก
ิ ารพบ
ื้ Mycobacterium bovis สาย
เชอ
พันธุ์ BCG สนับสนุนการวินจ
ิ ฉั ย
ตรวจร่างกายพบต่อมน้ าเหลือง
โตทั่วไปและอาจพบรอยโรคใน
อวัยวะต่างๆ ได ้ สว่ นใหญ่พบใน
่
ผู ้มีภม
ู ค
ิ ุ ้มกันบกพร่อง เชน
HIV/AIDS
การรักษา ให ้ anti TB
regimens ซงึ่ รวมทัง้ isoniazid
และ rifampicin
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
BCG
เกิดขึน
้ ภายใน 112 เดือน หลังได ้
ี
วัคซน
7. กระดูกและหรือกล ้ามเนือ
้ อักเสบ การรักษา ให ้ anti TB regimens BCG
Osteitis/Osteomyelitis หมายถึง รวมทัง้ isoniazid และ rifampicin เกิดขึน
้ ภายใน 1-12
มีภาวะกระดูกอักเสบ และมีผล
เดือน หลังได ้ BCG
ื้
ตรวจทางห ้องปฏิบัตก
ิ ารพบเชอ
Mycobacterium bovis สายพันธุ์
BCG เป็ นต ้นเหตุ
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
8. ต่อมน้ าเหลืองอักเสบ
สว่ นใหญ่หายได ้เอง แต่อาจเป็ น
(Lymphadenitis):
เวลาหลายเดือน ไม่จาเป็ นต ้องให ้ เกิดสว่ นใหญ่
หมายถึง ภาวะทีม
่ อ
ี าการอย่างใด
ยาเฉพาะ TB รักษา
ภายใน 2-6 เดือน
อย่างหนึง่ ดังต่อไปนี้
แต่ในกรณีทม
ี่ ก
ี ารยึดติดของ
หลังได ้ BCG

ต่อมน้ าเหลืองโตอย่างน ้อย 1
ต่อมขนาด 1.5 ซม. หรือมากกว่า

ื่ มผิวหนั งและต่อม
มีรเู ปิ ดเชอ
ผิวหนั งกับต่อมน้ าเหลือง หรือมี
น้ าเหลืองไหลออกจาก sinus เป็ น
เวลานาน พิจารณา
น้ าเหลือง
1. ทา surgical drainage
ทีอ
่ ก
ั เสบ
2. ให ้ anti TB ฉีดเข ้ารอบๆ
ี มัก
สว่ นใหญ่เกิดจาก BCG วัคซน
บริเวณทีม
่ ก
ี ารอักเสบ
เป็ นข ้างเดียวกับทีฉ
่ ีด (สว่ นใหญ่
(การให ้ยาทาง systemic ไม่
เป็ นทีร่ ักแร ้)
ได ้ผล)
BCG
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
9. โลหิตเป็ นพิษ (Sepsis) *
หมายถึง ภาวะมีการเจ็บป่ วยรุนแรง
เกิดขึน
้ แบบฉั บพลัน อันเนือ
่ งมาจาก
ื้ แบคทีเรีย โดยมีผลการ
การติดเชอ
ื้ แบคทีเรียในกระแส
ตรวจพบเชอ
โลหิต
ต ้องนึกถึงเสมอในรายทีม
่ ไี ข ้สูง มี
การเปลีย
่ นแปลงทางคลินก
ิ รุนแรง
มากขึน
้ เร็ว และมีอาการแสดงของ
ื้ ในหลายระบบ ต ้องตรวจ
การติดเชอ
ทางห ้องปฏิบต
ั ก
ิ าร เจาะเลือด
ื้ ก่อนให ้ยาปฏิชวี ะ
ตรวจหาเชอ
ั
ต ้องรีบนาสง่ โรงพยาบาลเมือ
่ สงสย
10. Toxic Shock Syndrome *
หมายถึง กลุม
่ อาการทีม
่ ไี ข ้สูง
เฉียบพลัน ร่วมกับอาเจียน และถ่าย
อุจจาระเป็ นน้ า โดยเกิดภายใน 2 - 3
ชวั่ โมงหลังได ้รับการสร ้างเสริม
ี ชวี ต
ภูมค
ิ ุ ้มกันโรค และอาจทาให ้เสย
ิ
ภายใน 24 -48 ชวั่ โมง
การวินจ
ิ ฉั ยได ้เร็วมีผลต่อการรักษา ทุกชนิด
และการอยูร่ อดของผู ้ป่ วย
็ ก นาสง่
ให ้สารน้ ารักษาภาวะชอ
โรงพยาบาล เพือ
่ ให ้ยาปฏิชวี นะและ
การรักษาทีเ่ หมาะสมด่วน (สว่ น
ใหญ่เกิดจาก S.aureus toxin)
* เป็ น Program error ที่รุนแรง ต้องรีบรายงาน
ทุกชนิด
มักเกิดภายใน 5 วัน
ี
หลังได ้รับวัคซน
4.กลุม่ อาการแพ้ Acute Hypersensitivity Reaction
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การตรวจเพิม
่ เติมและ
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การดูแลร ักษา
่ งเวลา
ชว
1.อาการแพ ้ (Allergic
หายได ้เอง (Self limiting)
ทุกชนิด
Reaction)
antihistamine อาจชว่ ยบ ้าง
สว่ นใหญ่เกิดขึน
้
หมายถึง การแพ ้ไม่รน
ุ แรง โดยมี
การแพ ้อาจเกิดจากสาเหตุอน
ื่ ๆ
ภายใน 24 ชวั่ โมง
อาการอย่างน ้อยหนึง่ อาการที่
่ อาหาร ยา พิษจากแมลง
เชน
ี
หลังรับวัคซน
เกิดขึน
้ ภายใน 24 ชวั่ โมง
aeroallergens หรือ สารต่างๆ
ดังต่อไปนี้
ั ประวัตเิ กีย
ดังนัน
้ การซก
่ วกับการ

่ ผืน
อาการทางผิวหนัง เชน
่
ลมพิษ
ั ผัสกับสารอืน
ได ้รับหรือสม
่ ๆ
ี หรือซรี ั่ม จะชว่ ย
นอกจากวัคซน

ี งวี๊ ด
หายใจมีเสย
ในการป้ องกัน และการวินจ
ิ ฉั ย

บวมทีห
่ น ้า หรือบวมทั่วไป
AEFI
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
2. Anaphylactoid Reaction
(Acute Hypersensitivity
Reaction)
หมายถึง มีการแพ ้ปานกลาง และ
มีอาการอย่างน ้อยหนึง่ อาการที่
เกิดขึน
้ ภายใน 2 ชวั่ โมง
ดังต่อไปนี้
ี งวี๊ ด (wheezing)
 หายใจมีเสย
หอบจากหลอดลมหดเกร็ง และมี
SOB
ี ง Stridor ทีเ่ กิด
 หายใจมีเสย
ี งหดเกร็งหรือบวม
จากกล่องเสย
 อาการทางผิวหนังอย่างน ้อย
หนึง่ อาการดังนี้ ลมพิษ หน ้าบวม
บวมทั่วร่างกาย
หายได ้เอง (Self limiting)
antihistamine อาจชว่ ยได ้บ ้าง
ให ้ supportive และรักษาตาม
อาการอืน
่ ๆ
ในรายทีม
่ อ
ี าการรุนแรงและแยก
จาก anaphylaxis ไม่ได ้ ให ้การ
่ เดียวกับ anaphylaxis
รักษาเชน
Anaphylactioid reaction
ั AgE
เกิดขึน
้ โดยไม่ต ้องอาศย
ซงึ่ ต่างจาก anaphylaxis
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
ทุกชนิด
สว่ นใหญ่เกิดขึน
้
ภายใน 2 ชวั่ โมง
ี
หลังรับวัคซน
นิยามอาการภายหล ังได้ร ับ
การสร้างเสริมภูมค
ิ ม
ุ ้ ก ันโรค
การตรวจเพิม
่ เติมและ
การดูแลร ักษา
3. Anaphylaxis (Anaphylactic
Shock): ภาวะการแพ ้รุนแรงที่
่ าวะไหลเวียนโลหิต
นาไปสูภ
ล ้มเหลว โดยเกิดขึน
้ ภายในไม่ก ี่
นาที มีอาการและอาการแสดง ดังนี้
ี จรเบาเร็ว
ความดันโลหิตตา่ ชพ
หรือคลาไม่ได ้ มีการเปลีย
่ นแปลง
ั ปชญ
ั ญะ
ระดับการรับรู ้ และสติสม
และอาจมีอาการอืน
่ ร่วมด ้วย ดังนี้
ี งวี๊ ด (wheezing)
หายใจมีเสย
หอบ จากหลอดลมหดเกร็ง
ี ง Stridor ทีเ่ กิดจาก
 หายใจมีเสย
ี งหดเกร็งหรือ บวม
กล่องเสย
มีอาการทางผิวหนั ง ผืน
่ คัน
ลมพิษ บวมทีห
่ น ้าหรือทัง้ ตัว
Anaphylaxis เป็ น medical
emergency ต ้องให ้การรักษา
อย่างรีบด่วน
- ให ้ adrenaline 1 : 1000
ขนาด 0.01/ml/kg IM คนละข ้าง
ี
กับทีฉ
่ ีดวัคซน
- ให ้ CPR, O2 mask
- Consultation/สง่ ต่อ รพ. ดู
รายละเอียดหัวข ้อ Anaphylaxis
- การตรวจร่างกาย และสงั เกต
อาการทีเ่ กิดขึน
้ อย่างละเอียดจะ
ชว่ ยในการวินจ
ิ ฉั ย แยก
็ กทีเ่ กิด
anaphylaxis จากภาวะชอ
จากเหตุอน
ื่ ๆ หรือจาก syncope
ี ทีเ่ กีย
ว ัคซน
่ วข้อง
่ งเวลา
ชว
ทุกชนิด
สว่ นใหญ่เกิดขึน
้
ภายใน 1 ชวั่ โมง
ในรายทีร่ น
ุ แรงจะ
เกิดเร็ว ภายใน 10
นาที
ความแตกต่างระหว่าง anaphylaxis และ faint
เวลาทีเ่ ริม
่ มีอาการ
(onset)
Faint (vasovagal
syndrome)
Anaphylaxis
ท ันทีทฉ
ี่ ด
ี หรือภายหล ังได้ร ับ
ี แล้ว2-3 นาที
ว ัคซน
่ งเวลาภายหล ังได้ร ับ
มีชว
ี แล้ว 5 – 30 นาที
ว ัคซน
อาการ/อาการ
แสดง
ในระบบต่างๆ
ผิวหน ัง
ี มีเหงือ
ื้
ซด
่ เย็น ชน
มีผน
ื่ ลมพิษ แดงนูนค ัน, หน้าตาบวม
angioedema มีผน
ื่ ทว่ ั ต ัว
ระบบหายใจ
หายใจปกติหรือหายใจลึกๆ
ี งด ังเนือ
หายใจเสย
่ งจากมีการอุดกนของ
ั้
ทางเดินหายใจ (มี wheeze หรือ stridor)
ระบบห ัวใจและ
หลอดเลือด
ี จรชา้ อาจมี
การเต้นของห ัวใจ/ชพ
ความด ันโลหิตตา
่ ชว่ ั คราว
ี จรเร็ วมีความด ันโลหิตตา
ชพ
่
ระบบทางเดิน
อาหาร
้ อาเจียน
มีคลืน
่ ไส/
ปวดท้อง (abdominal cramps) เหมือน
จะถ่ายอุจจาระ
Neurological
ั้
ึ ต ัวระยะสนๆ
อาจมีอาการไม่รส
ู้ ก
ไม่กน
ี่ าทีและถ้าจ ัดให้อยูใ่ นท่า
นอนราบจะดีขน
ึ้ เร็ ว
ึ ต ัวระยะหล ัง ในรายทีม
มีอาการไม่รส
ู้ ก
่ ี
อาการรุนแรง อาจจะดีขน
ึ้ เพียงเล็ กน้อย
เมือ
่ ให้นอนราบลง
Sudden Unexplained Death in Infancy (SUDI)
การตายอย่างกะทันหันที่ไม่สามารถอธิบายสาเหตุได้ในเด็กอายุ 2 ปี แรก ภายหลังได้รบั การ
สอบสวนอย่างละเอียด สามารถอธิบายสาเหตุได้ <10-70%
Sudden Infant Death Syndrome (SIDS)
การตายอย่างกะทันหันของเด็กทารกในขวบปี แรกที่ไม่สามารถอธิบายสาเหตุการตายได้ ภายหลังการ
ตรวจศพและสอบสวนค้นหาสาเหตุแล้ว ซึ่งประกอบด้วย
1. Review of clinical history and
2. History of final events and
3. Review of complete autopsy reports including :
- macroscopic examination;
- microscopic examination;
- microbiological sample;
- toxicological sample;
- screen for metabolic diseases and
- Radiological studies and
4. Review of circumstances of death including examination of death scene.
(Brighton Level 1 of diagnostic certainty)
เฝ้ าระวังผู้ป่วย AEFI เพือ่ ......
• ค้ นหาผู้ป่วย และรายงานความผิดปกติทเี่ กิดขึน้ หลังได้ รับ
วัคซีน แต่ ละชนิดและรุ่นทีผ่ ลิตนั้นๆ
• ตรวจสอบยืนยันสาเหตุ นาไปสู่ การแก้ ไขปัญหาทีต่ รงกับ
สาเหตุ
• ประกันความมั่นใจของประชาชนและประโยชน์
ระยะยาวจากบริการสร้ างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
• กากับติดตามความปลอดภัยด้ านวัคซีนและงาน
สร้ างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
การเฝ้าระวังและสอบสวนอาการภายหลังได้รบ
ั
การสร้างเสริมภูมิคม
ุ้ กันโรค
ADVERSE EVENTS FOLLOWING IMMUNIZATION
(AEFI)
SURVEILLANCE AND INVESTIGATION
สานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค
กระทรวงสาธารณสุข
Vaccine safety
การพัฒนาวัคซีน
1. ระยะก่อนการทดสอบทางคลีนิก
• ศึกษาเชื้อก่อโรค
• ความหลากหลาย
ทางพันธุกรรม
Candidate
vaccine
In vitro
Animal model
2. ระยะทดสอบทางคลีนิก: ในคน
• Phase I: Safety ในการให้ด้วยวิธีการต่างๆ
• Phase II: Safety และ Immunity ใน dose ต่างๆ
• Phase III: Large clinical trial เพื่อดู Efficacy
และ uncommon AEFI
ขั้นตอนการผลิตวัคซีน
วัคซีนแบคทีเรีย
เพาะเลี้ยงเชื้อ
การทาให้
ในอาหารเลี้ยงเชื้อ
บริสุทธิ์
วัคซีนเชื้อเป็น / เชื้อตาย
+ Liquid, Aluminum
วัคซีนไวรัส
เพาะเลี้ยงเชื้อใน
การทาให้
เซลล์เพาะเลี้ยง:
บริสุทธิ์
ไข่ฟัก,ไตหนู,
มี/ไม่มี
ไก่, ไตลิง, คน,...
วัคซีนเชื้อเป็น / เชื้อตาย
+ Liquid, Aluminum
ระบบประกันคุณภาพวัคซีน
GMP
เฝ้ าระวัง AEFI
Licensing
PRODUCTION
IMMUNIZATION
lot release
Clinical trial
Laboratory access
อัตราการเกิดอาการไม่พึงประสงค์
หลังได้รบ
ั วัคซีน
วัคซีน
BCG
OPV
Measles
DPT
อัตราการเกิด AEFI (1: # dose)
1:1000 – 1:50000
1:750000 (dose แรก)
1: 2-3 ล้าน dose
1:1 ล้าน
1:750000
Barlow WE, Davis RL, Glasser JW, et al. N Engl J Med 2001;345.
กลุ่มที่ได้รับ
วัคซีน
อาการไม่ รุนแรง
อาการรุนแรง
การเฝ้ าระวังและการสอบสวนอาการ
ภายหลังได้ รับการสร้ างเสริมภูมคิ ุ้มกันโรค (AEFI)
สาเหตุของการเกิดอาการภายหลังได้ รับ
การสร้ างเสริมภูมคิ ุ้มกันโรค(AEFI)
ความผิดพลาดด้ านการบริหารจัดการวัคซีน
(Programmatic error)
วัคซีน
(Vaccine reaction)
AEFI
เหตุบังเอิญ/เหตุพ้อง
(Coincidental event)
ไม่ ทราบสาเหตุ (Unknown)
1. นิยามการรายงานผู้ป่วย AEFI
ผู้ป่วยทีม่ อี าการหรือมีความผิดปกติที่เกิดขึน้
ภายหลังได้ รับการสร้ างเสริมภูมคิ ุ้มกันโรค
ครั้งสุ ดท้ าย ภายใน 4 สั ปดาห์
อาการหรือความผิดปกติ
1. เสียชีวิตโดยไม่ทราบสาเหตุที่ชด
ั เจน
2. อาการทางระบบประสาททุกชนิด
(Neurological syndrome)
เช่น ชัก กล้ามเนือ
้ อ่อนแรง เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
3. อาการแพ้รน
ุ แรง
เช่น Anaphylaxis, Severe allergic reaction
4. อาการติดเชือ
้ ในกระแสโลหิต
5. อาการไข้สงู และบวมแดงร้อนบริเวณที่ฉด
ี มากกว่า 3 วัน
อาการหรือความผิดปกติ
6. ผู้ปว
่ ยที่ต้องรับไว้รก
ั ษาในโรงพยาบาล
7. ภาวะหรือเหตุการณ์อน
ื่ ๆ ที่สงสัยว่าอาจเกีย
่ วข้องกับการ
สร้าง เสริมภูมิคม
ุ้ กันโรค
7.1 อาการที่ไม่รน
ุ แรง เช่น ไข้ตั้งแต่ 38.5 oC อาการ
กรีดร้องนาน
7.2 พบผู้ปว
่ ยเป็นกลุม
่ ก้อนภายหลังได้รบ
ั การสร้างเสริม
ภูมิคุ้มกันโรค (Cluster)
2. การแจ้ งผู้ป่วย AEFI
ผู้ป่วย
Well baby clinic
แจ้ งทันที
ผู้รับผิดชอบงาน
ระบาดวิ
ท
ยา
OPD หรือ IPD หรือ ER แจ้งทันที
คัดกรองประวัติวคั ซีน
ผู้ป่วย
***โดยไม่ตอ
้ งคานึงว่ามีสาเหตุมาจากวัคซีนจริงหรือไม่***
3. การรายงานผู้ป่วย AEFI
SRRT
สอบสวนโรค
ผู้รับผิดชอบงาน
ระบาดวิทยา
สานักงาน
สาธารณสุ ข
จังหวัด
หรือ
กองควบคุมโรค
สานักอนามัย
กทม.
สานัก
ระบาด
วิทยา
โครงสร้ างและการ
ไหลเวียนข้ อมูล AEFI
สานักงานคณะกรรมการอาหาร และยา
(Regulation, Licencing)
กรมวิทยาศาสตร์ การแพทย์
(lot release, vaccine lab testing)
กระทรวงสาธารณสุข
องค์ การอนามัยโลก
องค์ กรต่ างประเทศอื่นๆ
กรมควบคุมโรค
สานักโรคติดต่ อทั่วไป (EPI)
(Immunization)
สานักระบาด
วิทยา
(เฝ้าระวัง AEFI)
สานักงานป้ องกันควบคุมโรค
(นิเทศ กากับติตาม)
สานักงานสาธารณสุขจังหวัด 75 จังหวัด
หรือ
สานักอนามัย กรุ งเทพมหานคร
ข้ อมูลรายงานผู้ป่วย
ข้ อมูลข่ าวสาร
สถานีอนามัย โรงพยาบาล ศูนย์ บริการสาธารณสุ ข
การรายงาน AEFI มายังสานักระบาดวิทยา
• โทรศัพท์ 0-2590-1882, 0-2590-1795
• Fax
0-2591-8579
• Email [email protected]
การสอบสวนอาการ
ภายหลังได้ รับการสร้ างเสริมภูมคิ ุ้มกันโรค (AEFI)
สอบสวนเบือ้ งต้ นผู้ป่วยAEFI ทุกราย
บันทึกข้ อมูลลงในแบบ AEFI 1
เกิดอาการอะไร
หลังวัคซีนอะไร
♥ เสี ยชีวต
ิ
♥ ผู้ป่วยใน เฉพาะทีส
่ งสั ยว่ าจะเกีย่ วข้ องกับวัคซีน
หรือการบริหารจัดการวัคซีน
♥ เป็ นกลุ่มก้ อน (cluster)
♥ ประชาชนสงสั ยว่ าจะเกีย
่ วข้ องกับวัคซีน
สอบสวนรายละเอียดเพิ่ม
บันทึกข้อมูลลงในแบบ AEFI 2
ข้ อมูลอะไรบ้ างทีค่ วรได้ จากการสอบสวน AEFI
การ พิสูจน์
ศพ
ข้ อมูลผู้ป่วย: ข้ อมูลทัว่ ไป, ข้ อมูลการเจ็บป่ วย
ผู้ป่วย AEFI
การเก็บวัคซีน
ส่ งตรวจ
การค้ นหาผู้ป่วย
AEFI เพิม่
ข้ อมูล
วัคซีน
ข้ อมูลบริหาร
จัดการวัคซีน
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
1. ข้อมูลผู้ป่วย
• ข้อมูลทัว
่ ไป
- ชื่อ นามสกุล ที่อยู่ขณะป่วย
- ชื่อ นามสกุล ผู้ปกครอง เบอร์โทร / ที่อยู่
ที่ติดต่อได้
- เพศ อายุ
- (นักเรียน) ชั้นเรียน โรงเรียน ที่ตั้ง
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
• การเจ็บป่วยในอดีต
– ประวัติคลอด: ความผิดปกติขณะ ANC, ขณะคลอด,
หลังคลอด, อายุครรภ์, วิธีการคลอด, นน.แรกเกิด
– การเจ็บป่วยตัง้ แต่แรกคลอด
– พัฒนาการ
– ประวัติการแพ้
– การเจ็บป่วยเนือ
่ งจากการรับวัคซีนครั้งก่อนๆ
• ประวัติโรคประจาตัวของผู้ปว
่ ยและครอบครัว
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
• การเจ็บป่วยหลังจากรับวัคซีนในครัง้ นี้
– วันเริม
่ ป่วย เวลา
– วันรับรักษา HN, AN, อาการ อาการแสดงที่ตรวจพบ
• อาการนา อาการสาคัญทีท
่ าให้มาโรงพยาบาล
• Vital signs
• การตรวจร่างกาย (ตามบันทึกของแพทย์)
– การวินจ
ิ ฉัย
– แพทย์ผู้รก
ั ษา
– ผลการรักษา: หาย ยังรักษาอยู่ ตาย มีภาวะแทรกซ้อน
refer รพ. ................
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
• การเจ็บป่วยหลังจากรับวัคซีนในครัง้ นี้ (ต่อ)
– ผลการตรวจทางห้องปฏิบัตก
ิ าร
• Lab เบื้องต้น: CBC, E’lyte, UA, CXR
• Lab เฉพาะ: CSF, CT
• ขอ specimen ที่เหลือจากการตรวจที่ รพ. เก็บรักษา
ไว้ก่อน
• กรณีเสียชีวต
ิ กะทันหัน: เก็บเลือด, อาเจียน/น้าล้าง
กระเพาะ/ น้าล้างปอด,…
ข้ อมูลอะไรบ้ างทีค่ วรได้ จากการสอบสวน AEFI
2. ข้อมูลวัคซีน
วัคซีนที่ได้รับครั้งนี้: ชนิดของวัคซีน บริษัทที่ผลิต
lot no. วันหมดอายุ ปริมาณที่ได้รับ วิธีการให้ ตาแหน่ง
ที่ฉีด สถานที่รับวัคซีน
วัน เวลาที่รับวัคซีน เข็มที่ฉีด
 การกระจายของวัคซีน
 เริ่มให้บริการด้วยวัคซีนนี้เมื่อไร
 การเก็บวัคซีนส่งตรวจ Lot, จานวน, วัน/สถานที่ส่งตรวจ
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
3. ข้อมูลการบริหารจัดการวัคซีน
กระบวนการ ขั้นตอนการให้บริการ จานวน
ผู้ปฏิบัติงานการให้วัคซีนที่ปฏิบัติเป็นประจา
 ความรู้และการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่
 ระบบลูกโซ่ความเย็น
 จานวนเด็กทีร่ ับวัคซีน (ขวด / lot เดียวกัน)
รายชื่อเด็ก ลาดับที่รับวัคซีน
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
Freezer
BCG, OPV, Measles, MMR
2 – 8 องศา หรื อแช่ แข็ง
BCG
OPV
DPT
MMR
HBV
4 – 8 องศา
DPT
ขวดนา้
HBV
ขวดนา้
ขวดนา้
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
4. การค้นหาผู้ป่วย AEFI เพิ่ม
 ผู้ที่รับวัคซีนชนิด และ lot no. เดียวกับผู้ป่วย
 ผู้ที่ไม่ได้รับวัคซีนชนิด และ lot no. เดียวกับผู้ป่วย
 พื้นที่ค้นหาผู้ป่วยเพิ่มเติม
- กรณีเสียชีวต
ิ ค้นหาผูป
้ ว
่ ย AEFI เพิ่มทั้งจังหวัด
- กรณีอน
ื่ ๆนอกจากการเสียชีวต
ิ ค้นหาผูป
้ ว
่ ย AEFI
อย่างน้อยในอาเภอเดียวกับผูป
้ ว
่ ยรายแรก
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
4. การเก็บวัคซีนส่งตรวจวิเคราะห์
- เก็บขวดวัคซีนทุกชนิดที่เปิดใช้แล้วไว้ในตู้เย็นหลัง
ให้บริการอย่างน้อย 7 วัน (อุณหภูมิ 2-8 OC)
- อยู่ในสภาพที่สะอาดปราศจากเชื้อเช่นเดียวกับการ
เก็บรักษาวัคซีนที่ยังไม่ได้เปิดใช้
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
4. การเก็บวัคซีนส่งตรวจวิเคราะห์ (ต่อ)
- กรณีเสียชีวิต ให้เก็บขวดวัคซีนทุกชนิดที่ผู้เสียชีวิต
ได้รับ ส่งตรวจวิเคราะห์คุณภาพ
- กรณีอื่นๆนอกจากการเสียชีวิต เมื่อมีการสอบสวน
แล้วจึงจะพิจารณาจากการสอบสวนว่าควรจะส่งวัคซีน
ตรวจหรือไม่
ข้อมูลอะไรบ้างทีค
่ วรได้จากการสอบสวน AEFI
5. การส่งศพพิสจ
ู น์
ควรประสานขออนุญาตบิดามารดา หรือผู้ปกครอง
ให้มีการส่งศพผ่าพิสูจน์ เพื่อหาสาเหตุการเสียชีวิต
หากไม่สามารถให้มีการส่งศพผ่าพิสูจน์ได้ ให้
เก็บตัวอย่างจากศพส่งตรวจ ได้แก่ เก็บตัวอย่างเลือด
น้าไขสันหลัง น้าในช่องปอด หรืออื่นๆ พิจารณาตาม
อาการของผู้ป่วย
คณะกรรมการ
AEFI
คณะกรรมการประสานการเฝ้ าระวังสอบสวนและตอบสนองต่ อกรณี AEFI
(กรมวิทย์ , อย. EPI, สานักระบาดวิทยา)
-ประสาน แลกเปลี่ยน วิเคราะห์ ข้อมูล และตอบสนองต่ อปัญหา AEFIคณะผู้เชี่ยวชาญพิจารณาอาการภายหลังได้ รับ
การสร้ างเสริมภูมคิ ุ้มกันโรค
เป็ นทีป่ รึกษาและพิจารณาสรุปสาเหตุ-
คณะกรรมการพัฒนาระบบคุณภาพ
การเฝ้ าระวังสอบสวน AEFI
-พัฒนา
มาตรฐานการเฝ้ าระวังสอบสวน-
การดาเนินการในส่ วนกลาง
สานักระบาดวิทยา ได้ รับแจ้ ง หรือ ได้ รับรายงานผู้ป่วย AEFI
กรณี serious,
death,
cluster
1. สอบสวนโดยจังหวัด
2. สอบสวนโดยส่ วนกลาง
รายงานผลการสอบสวน
สรุ ปสาเหตุโดยคณะ
ผู้เชี่ยวชาญพิจารณา AEFI
สานักระบาดวิทยา
แจ้ งโดยด่ วน
สานักระบาดวิทยารายงานให้
ผู้บริหารกระทรวงสาธารณสุ ข
และหน่ วยงานที่เกีย่ วข้ องทราบ
กรมวิทย์
อย.
ตรวจสอบ
คุณภาพ
วัคซีน
แจ้ งบริษัท /
ดาเนินการตาม
กฎระเบียบ
EPI
ทบทวนการ
บริหารจัดการ
วัคซีน
สรสรุปุป.....ข้อมูลและรายงานทีน่ าส่ งสานักระบาดวิทยา
1. แบบ AEFI 1 : ผู้ป่วย AEFI ทุกราย
2. แบบ AEFI 2 : - เสี ยชีวติ
- ผู้ป่วยใน เฉพาะกรณีที่สงสั ยว่ าจะเกีย่ วข้ องกับ
วัคซีนหรือการบริหารจัดการวัคซีน
- ผู้ป่วยเป็ นกลุ่ม (cluster)
- ประชาชนเชื่อว่ าน่ าจะเกีย่ วข้ องกับวัคซีน
3. รายงานการสอบสวนโรค : ที่ได้ เรียบเรียงสรุปผลการสอบสวนโรคแล้ ว
สรุป
• AEFI ระบบเดิม
• เครื่องมือช่วยในการรายงานและสอบสวนโรค
– แบบสอบสวน AEFI 1
– แบบสอบสวน AEFI 2
– คู่มือและนิยามโรค
• มีคณะกรรมการผู้เชี่ยวชาญช่วยในการสรุปสาเหตุของ
AEFI แต่ละราย และกาหนดมาตรการตอบสนอง
• ข้อมูลที่ได้นาไปป้องกันการเกิด AEFI (program error)
• เกิดการเรียนรู้และปรับปรุงเรื่อง vaccine safety ต่อไป
ขอบคุณค่ ะ/ครับ
วัคซีน ปลอดภัย