Transcript خسارت نماتد زخم ریشه چای

1
‫تهیه و تنظیم‬
‫دکترعبدهللا خدیوی خوب‬
‫مهندس مژگان قنات‬
‫مهندس سیدرضانظامی‬
‫‪ ‬آفات و بیماری چای‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬معرفی نماتد زخم ریشه چای بعنوان عامل اصلی مرگ‬
‫خاموش بوته های چای در باغ های چای‬
‫‪4‬‬
‫تاریخچه ‪ ،‬انتشار و اهمیت بیماری‪:‬‬
‫‪ ‬نماتد مولد زخم ریشه چای با نام علمی ‪Pratylenchus loosi‬‬
‫‪ Loof, 1960‬یکی از بیماریهای مهم و کلیدی چای در کشورهای‬
‫چای خیز دنیا است که اولین بار در سال ‪ ۱۹۶۰‬از سریالنکا‬
‫گزارش گردید‪ .‬در ایران هم در سال ‪ ۱۳۶۸‬از روی نهالهای‬
‫وارداتی چای از کشور ژاپن شناسایی شد‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫بیماری شناسی‪:‬‬
‫‪ ‬این نماتد جزء نماتدهای داخلی و مهاجر ریشه محسوب می شود‪.‬‬
‫پس از سپری شدن زمستان به محض رسیدن درجه حرارت خاک به‬
‫دمای ‪ ۱۴‬درجه سانتی گراد به ریشه چای حمله نموده و به داخل آن‬
‫نفوذ می کند‪.‬نرها و ماده کرمی شکل و با میکروسکوپ نوری قابل‬
‫رویت می باشند‪ .‬چون این نماتد هم بصورت داخلی و هم بصورت‬
‫مهاجر می باشد براحتی از ریشه بیرون آمده و وارد ریشه دیگر می‬
‫شوند‪ .‬هنگامی که نماتد ها در داخل ریشه حرکت می کنند یا تغذیه‬
‫از پوست و حرکت از طریق سلولها باعث نکروز و از بین رفتن‬
‫ریشه ها می گردد‪ .‬که نواحی نکروز شده پس از برداشتن پوست‬
‫حالت تیره به خود می گیرد‪.‬‬
‫‪6‬‬
7
‫خسارت ‪:‬‬
‫‪ ‬آلودگی اکثرا بصورت لکه ای در باغ ظاهر می شود‪ .‬بوته های‬
‫آلوده ضعیف و کم رشد بوده و برگها زرد و کوچک و حالت چرمی‬
‫شکل به خود می گیرند‪ .‬در فصل بهار بوته های آلوده غنچه کمتری‬
‫تولید می کنند یا اصال فاقد غنچه می باشند‪ .‬در فصل پاییز بوته های‬
‫آلوده سریع تر از بوته های سالم گل و بذر بیشتری تولید می کنند‪.‬‬
‫این گونه بوته حساستر از بوته های سالم بوده خصوصا اگر در‬
‫چنین باغاتی هرس کف بر صورت گیرد‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪ ‬با تنش خشکی در تابستان بوته ها کامال خشک می شوند ‪ .‬با زخمی‬
‫که نماتد ها روی ریشه ها ی موئین ایجاد می کنند و راه ورود‬
‫مناسبی برای سایر عوامل بیماری زا خصوصا قارچ ها می باشند‬
‫که این قارچ ها عامل پوسیدگی ریشه و در نهایت در خشک شدن‬
‫بوته موثر هستند‪ .‬بنابه منابع موجود از نظر تراکم جمعیت وقتی‬
‫نماتد را خسارت زا گویند که وجود بیش از یک نماتد در یک گرم‬
‫خاک باعث خسارت شدیدی گردد‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫نماتد زخم ریشه چای (زیر میکروسکوپ)‬
‫‪10‬‬
‫بوته چای آلوده به نماتد زخم ریشه چای در حال خشک شدن‬
‫‪11‬‬
‫خسارت نماتد زخم ریشه چای‬
‫‪12‬‬
‫‪ ‬مسن بودن بوته هاي چاي و هرگونه مدیریت نامناسب از جمله رشد‬
‫علف هاي هرز‪ ،‬سبب افزایش این بیماری خواهد شد‪ .‬قرنطینه كردن‬
‫لكه هاي آلودگي باغ هاي چاي و نیز جلوگیري از نقل و انتقال خاك‬
‫و نهال هاي آلوده‪ ،‬به باغ هاي سالم در كنترل این بیماري اهمیت‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫‪ ‬شدت این بیماري به فاكتورهایي مانند بافت خاك‪ ،‬شرایط آب و‬
‫هوایي‪ ،‬مدیریت باغ و عدم مصرف بهینه كود ارتباط دارد و‬
‫بیشترین خسارت نماتد در خاك هاي رسي با زهكشي نامناسب‬
‫مشاهده مي شود‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫‪ ‬به هرحال به جز‪ ،‬نماتد مولد زخم ریشه چاي‪ ،‬بیماري هایي كه حائز‬
‫اهمیت باشد در باغات چاي گیالن وجود ندارد ازاین رو كشور‬
‫ایران یكي از معدود كشورهایي است كه چاي سالم و عاري از سم‬
‫تولید مي كند‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫راههای انتشار و عوامل موثر در تشدید بیماری‪:‬‬
‫‪ ‬این نماتد براحتی از طریق نهالهای آلوده‪ ،‬خاک آلوده‪ ،‬ادوات‬
‫کشاورزی و جانوران قابل انتقال می باشند و بیشترین خسارت آن‬
‫در خاکهای رسی بوده و افزایش اسیدیته خاک و گیاهان کود سبز در‬
‫داخل باغ های چای در انتشار و افزایش جمعیت نماتد موثر هستند‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫مبارزه ‪:‬‬
‫‪ ‬استفاده از روش هاي زراعي از جمله وجین علف هاي هرز‪،‬‬
‫فوكازدن‪ ،‬استفاده از كودهاي آلي بویژه كمپوست و بقایاي گیاهي و‬
‫كود دامي و اتخاذ سیستم تغذیه مناسب از جمله راهكارهاي مناسب‬
‫براي مقابله با این بیماري است‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫پیشگیری و کنترل‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬الف‪ -‬روشهای زراعی‬
‫‪-۱ ‬مخلوط نمودن مواد آلی به خاک‪ :‬موادی از قبیل ضایعات پوسیده‬
‫چای‪ ،‬کنجاله روغنهای چریش و نارگیل باعث کاهش جمعیت نماتد‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪-۲ ‬اصالح خاک‪ :‬خاکهای که دارای اسیدیته باال بوده و سله بستن در‬
‫آنها زیاد می باشد با عملیات زراعی از قبیل بلو زدن(فوکا) و‬
‫هوادهی خاک را بیشتر نموده که در رشد ریشه های موئین موثر‬
‫بوده و باعث تقویت گیاه می گردد‪.‬‬
‫‪ -۳ ‬کاشت گیاهان تله یا دشمن‪ :‬کاشت گیاهانی از قبیل گل جعفری‬
‫و یا همیشه بهار در فضای خالی باغ های چای باعث کاهش جمعیت‬
‫نماتد می شود‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪ -۴ ‬استعمال کودهای شیمیائی(مصرف بهینه کود)‪ :‬مصرف بهینه‬
‫کود پتاسه (در مقابل ازت) باعث کاهش جمعیت نماتد در باغ می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ -۵ ‬تهیه نهالهای سالم و عاری از آلودگی‪ :‬نهالهای تولیدی جهت‬
‫کاشت (احداث باغ های جدید) حتما بایستی در خزانه های سالم‬
‫تکثیر و تهیه شوند‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫‪ ‬ب‪ -‬روشهای بیولوژیک‪:‬‬
‫‪ ‬طبق اطالعات موثق موجود در کشورهای چای خیز از قبیل‬
‫سریالنکا‪ ،‬هند‪ ،‬ژاپن‪ ،‬بنگالدش و کنیا کلونهای چای در این کشورها‬
‫با درجاتی متفاوتی از تحمل و مقاومت وجود دارد که نیاز است در‬
‫برنامه راهبردی چای خصوصا در احداث باغ های جدید و یا‬
‫واکاری در باغ های آلوده به این امر مهم توجه ویژه شود‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫‪ ‬ج‪ -‬کنترل شیمیائی‪:‬‬
‫‪-۱ ‬در خزانه ها‪ :‬قبل از کاشت بذر و یا قلمه نیاز است حتما خاک‬
‫خزانه ها با گاز متیل بروماید‪ ،‬متام سدیم(واپام) و ‪( D.D‬دی کلرو‬
‫دی پیکرین ) تحت معالجه قرار گیرند‪.‬‬
‫‪ -۲ ‬در باغ ها با آلودگی موضعی یا لکه ای‪ :‬از بین بردن بوته های‬
‫مسن و آلوده و ضدعفونی خاک بصورت موضوعی (لکه ای) با سم‬
‫متیل بروماید به میزان ‪ ۵۰‬گرم و اپام (متام سدیم) به میزان ‪۱۰۰‬‬
‫گرم‪ ،‬با استفاده از پوشش پالستیکی حداقل بمدت ‪ ۴۸‬ساعت‪ ،‬که این‬
‫امر بایستی زیر نظر کارشناس امر صورت گیرد‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫‪ -۳ ‬در باغ ها با آلودگی وسیع‪:‬در این خصوص دو نماتدکش که در‬
‫سالیان اخیر از طریق مراکز تحقیقاتی کشور آزمایش شده و کارآئی‬
‫خوبی هم در پایین آوردن جمعیت نماتد داشته است توصیه می‬
‫گردد‪ .‬این نماتد کش ها نماکو‪ ،‬و راگبی می باشند که مقدار مصرف‬
‫آن ‪ ۱۰-۵‬گرم برای هر بوته چای میباشد و زمان مصرف آن در‬
‫باغ های چای حداکثر ‪ ۷۰‬روز قبل ازشروع اولین برداشت‬
‫چای(بهمن ماه هر سال) می باشد که خوشبختانه باقی مانده سموم‬
‫مذکور اثر سوئی روی برگ سبز و چای خشک ندارد‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫بیماری ساقه چای ‪:‬‬
‫‪ ‬هرس در هوای خشک سبب آفتاب سوختگی ‪ ،‬پوست مردگی و‬
‫کمک به نفوذ قارچ به چوب زیر آن می گردد و نفوذ قارچ از‬
‫طریق محل بریدگی در اثر هرس میباشد ‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫آفات چای‪:‬‬
‫‪24‬‬
‫شپشک آرد آلود‪:‬‬
‫‪ ‬شپشک آرد آلود یکي از آفات مهم باغات چاي است که با تغذیه از‬
‫شیره هاي گیاهي منجر به ضعیف شدن و در نهایت خشک شدن‬
‫سرشاخه هاي بوته چاي مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬آنها به وسیله مكیدن شیره نباتي ميتوانند از همه قسمتهاي گیاه‬
‫تغذیه كنند و از ریشه تا میوه را مورد حمله و هجوم خود قرار‬
‫دهند‪.‬‬
‫‪25‬‬
26
‫‪ ‬این شپشك عالوه بر مكیدن شیره گیاهي‪ ،‬گاهي اوقات با تزریق سم‬
‫به داخل گیاه و ایجاد اختالل در رشد گیاه‪ ،‬انتقال عوامل بیماريزاي‬
‫گیاهي به ویژه ویروسها و نیز ایجاد گال به محصوالت كشاورزي‬
‫و باغي خسارت وارد ميكند‪ .‬ترشح عسلك توسط آنها موجب رشد‬
‫قارچ دوده ميشود و در عمل نیز ایجاد اختالل ميكند‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫‪ ‬خسارت آن در آب و هواي گرم و مرطوب و با شرایط گلخانهاي به‬
‫سبب مساعد بودن براي تشكیل جعیت زیاد شپشكها‪ ،‬بیشتر شده و‬
‫اهمیت باالیي دارند‪.‬‬
‫‪ ‬چاي گیاه دائمي بوده ومیكروكلیماي ثابتي را ایجاد ميكند به همین‬
‫منظور همواره مورد صدمه آفات و بیماريهاي مختلف قرار دارد‪.‬‬
‫تاكنون بیش از ‪ 300‬گونه حشره و كنه از روي گیاه چاي‬
‫جمعآوري و شناسایي شده كه تعدادي از آنها آفات زیانآور براي‬
‫برگ و جوانه چاي است‪.‬‬
‫‪ ‬این آفات شامل شتهها‪ ،‬تریپسها‪ ،‬شپشكهاي آرد آلود‪ ،‬الرو‬
‫پروانهها‪ ،‬سپردارها‪ ،‬سرخرطوميها‪ ،‬كنهها‪ ،‬موریانهها و نماتدها‬
‫عنوان كرد‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫‪ ‬در بین آفات چاي‪ ،‬شپشكها نقش مهمي در كاهش عملكرد محصول‬
‫چای دارند‪.‬‬
‫‪ ‬این شپشكها در سالهاي اخیر به دلیل شرایط مساعد جوي به شدت‬
‫طغیان كرده و عالوه بر چاي و مركبات روي تعداد زیادي از‬
‫درختان و درختچههاي زینتي همانند شبخسب‪ ،‬لیلكي‪ ،‬شمشاد‬
‫رسمي‪ ،‬كاج‪ ،‬برگ مو‪ ،‬خرزهره‪ ،‬فردوسي‪ ،‬كلماتیس‪ ،‬كاتالیا‪ ،‬مو و‬
‫غیره دیده ميشوند‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫‪ ‬درمنااااطق چاااايخیز شااامال كشاااور باااه ویاااژه در غااارب مازنااادران‪،‬‬
‫باغهاي چاي بیشتر در مجاورت اراضي جنگلاي و درختاان مركباات‬
‫قرار گرفتهاند و در این موقعیت به تادری و در طاوالني مادت آفااتي‬
‫نظیر شپشكها را از روي این گونه درختان به بوتاههاي چااي منتقال‬
‫كرده و ایجااد خساارت ميكناد كاه در نتیجاه موجاب كااهش محصاول‬
‫ميشود‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫خسارت‪:‬‬
‫‪ ‬با استقرار این حشره روي غنچههاي چاي در كنار جوانهها و‬
‫برگهاي جانبي و همچنین جوانههاي انتهایي موجب خسارت به گیاه‬
‫چاي ميشوند‪.‬‬
‫‪ ‬خسارت این آفت روي درختچههاي چاي به صورت زردي برگها‬
‫و سرانجام ریزش آنها است‪ .‬موقعي كه بوته چاي به این آفت آلوده‬
‫ميشود‪ ،‬چون شپشك در كنار برگها و اطراف جوانهها جمع شده‬
‫از شیره مورد تغذیه جوانه استفاده ميكند‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫‪ ‬این آفت به هنگام عمل چیدن برگ سبز چاي متوقف ميشود و‬
‫معموال از خود شیرهاي ترشح ميكند كه حاوي مقدار زیادي قند‬
‫است و به همین دلیل اغلب قارچهاي مولد دوده روي این ماده قندي‬
‫رشد كرده و سطح برگهاي آلوده را ميپوشاند كه یكي از عالئم‬
‫بارز در تشخیص بوتههاي آلوده است‪ .‬وجود ماده قندي كه شپشك از‬
‫خود ترشح ميكند‪ ،‬مورچهها را به طرف بوتههاي چاي آلوه شپشك‬
‫ميكشاند‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫مبارزه‪:‬‬
‫‪ ‬مبارزه زراعي و مكانیكي‪ ،‬مبارزه بیولوژیكي و شیمیایي از راههاي‬
‫مقابله با آفت شپشك آرد آلود است‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫‪ ‬کنترل بیولوژیک شپشک آردالود توسط کفشدوزک کریپتولموس‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬بهترین زمان رها سازی حشرات بالغ شکار گر در اواسط بهار‬
‫همزمان با مساعد شدن شرایط جوی از نظر رطوبت و حرارت در‬
‫صبح زود و یا هنگام غروب زمانی که کفشدوزک ها کمترین‬
‫فعالیت را دارا باشند صورت می گیرد‪ .‬عمل رها سازی در زمانی‬
‫که حداقل ‪ 20‬در صد بوته ها آلوده به شپشک چای باشند انجام می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫‪ ‬برخى از کشاورزان چایکار براى مبارزه با شپشک آردآلود از‬
‫دیازیتون گرانول استفاده مىکنند‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫کنه قرمز چای ‪: Breripalpus obovatus‬‬
‫‪ ‬کنه چای از شیره برگ و جوانه ها استفاده می کند در بوته آلوده‬
‫برگها بتدری در اثر ضعف زرد شده و میریزند این افت به بوته‬
‫های چای اعم از جوان ‪ ،‬مسن حمله میکند در سالهائی که بارندگی‬
‫کم باشد خسارت آن قابل مالحظه خواهد بود کمبود رطوبت موجود‬
‫در گیاه باعث غلیظ شدن شیره سلولی شده و شرایط جهت حمله آفت‬
‫مهیا میگردد و باعث توقف رشد جوانه ها و تقلیل محصول می‬
‫گردد‪.‬‬
‫‪36‬‬
37
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪38‬‬
‫منابع مورد استفاده‪:‬‬
‫‪ -۱‬میرحسینی مقدم‪ ،‬سید عبداله‪ ۱۳۷۸٫ ،‬نماتد مولد زخم ریشه چای (بروشور ترویجی از انتشارات دفتر‬
‫تولید برنامه های ترویجی و انتشارات فنی‪.‬‬
‫‪ -۲‬تنها معافی‪ ،‬زهرا‪ ۱۳۷۹٫ ،‬نماتد مولد زخم ریشه (نشریه ترویجی) از انتشارات دفتر تولید برنامه های‬
‫ترویجی و انتشارات فنی‪.‬‬
‫‪ -۳‬میرحسینی مقدم‪ ،‬سید عبداله‪ ۱۳۷۹٫ ،‬چرخه بیماری نماتد مولد زخم ریشه چای (پوستر) از انتشارات‬
‫سازمان چای کشور‪.‬‬
‫‪ -۴‬تنها معافی‪ ،‬زهرا و میرحسینی مقدم‪ ،‬سید عبداله‪ ۱۳۸۰٫ ،‬بررسی تاثیر سموم نماتدکش فسفره در‬
‫کنترل نماتد مولد زخم ریشه چای در باغات چای‪ ،‬مجله بیماریهای گیاهی جلد ‪ ۳۷‬تیر ماه ‪۱۳۸۰٫‬‬
‫‪ -۵‬میرحسینی مقدم‪ ،‬سید عبداله و یادگاریان‪ ،‬لیندا‪ ۱۳۸۵٫ .‬تعیین مقدار باقی مانده نماتد کش فنامیفوس‬
‫(نماکور ‪ ۱۰‬درصد گرانول) در برگ سبز و چای خشک‪ .‬کتابچه خالصه مقاالت هفدهمین کنگره‬
‫گیاهپزشکی ایران‪ -‬کرج‪.‬‬
‫‪ -۶‬میرحسینی مقدم‪ ،‬سید عبداله‪ ۱۳۸۹٫ ،‬بررسی مسائل و مشکالت چای کشور‪ .‬ماهنامه علمی ‪،‬‬
‫کشاورزی و زیست شناسی دهاتی‪ ،‬سال هفتم‪ ،‬شماره ‪ ،۷۹‬ص‪۳۸-۳۵٫ .‬‬
‫‪ -۷‬میرقاسمی‪ ،‬سید تقی و سراجی‪ ،‬علی‪ ۱۳۸۹٫ .‬علف هرز ارزن جنگلی میزبان جدید نماتد مولد زخم‬
‫ریشه چای‪ .‬فصلنامه بیماریهای گیاهی‪ ،‬شماره‪ ،۱‬جلد ‪ ،۴۶‬ص ‪۹۱٫‬‬
‫‪ -۸‬نشریه علمی‪ -‬پژوهشی انجمن علمی دانشجوئی گروه مهندسی گیاهپزشکی (گیاهپزشک)‪ ۱۳۹۰٫ ،‬از‬
‫انتشارات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران‪ ،‬سال اول شماره ‪ ۳۴ ،۱‬صفحه‪.‬‬