Transcript ANADOLU BEYLİKLERİ

ANADOLU BEYLİKLERİ
Fazlası için tıklayın: Sunuindir.blogspot.com
• Anadolu Selçukluları, Anadolu'daki
Türkmen beylerini aşiretleriyle birlikte
Bizans ve Kilikya sınırlarına
yerleştirmişlerdi.
• Böylece Anadolu Selçukluları hem devletin
sınırlarını güvence altına alıyor, hem de
Türkmen beylerini denetim altında
tutuyorlardı
• Ama 1243'teki Kösedağ Savaşı'nda
Moğollara yenilen Anadolu Selçuklu
Devleti’nin Türkmenler üzerindeki denetimi
zayıfladı.
• Bu savaşın ardından, Moğolların bir kolu
olan İlhanlılar Anadolu’da denetimi ele
geçirdiler.
• Bu süreçte uç beylikleri, önce İlhanlılara
bağlı, sonra bağımsız devletlere dönüştüler.
OSMANOĞULLARI(1299-1922)
• Anadolu Selçuklu hükümdarı, Kayı boyu'nu
•
Ankara'nın yakınlarındaki Karacadağ yöresine
yerleştirdi. Kayılar, batıya yönelerek Bizans'ın
Söğüt ve Domaniç bölgelerini, Ertuğrul Gazi
ile aldılar.
13. yüzyıl'da Anadolu, giderek artan ölçülerle
Moğol egemenliğine girmeye başladı. 14.
yüzyıl başlarında Anadolu’nun batı kısımlarında
pek çok Türkmen beyliği ortaya çıktı.
• Bu beyliklerin en küçüğü, Eskişehir-
Sakarya-Söğüt dolaylarındaki Osmanlı
Beyliği idi.
• Osmanlı Beyliği, artık iyice zayıflamış olan
Bizans İmparatorluğu ile karadan sınıra
sahip tek Türkmen beyliği idi.
• Osmanlı Beyliği’nin kurulduğu EskişehirSakarya- Söğüt dolayları Anadolu’da biçim
bakımından İlhanlılar'a bağlı olsa da,
Moğol İlhanlı etkisinin uzanamayacağı
kadar batıda yer alan bir bölgeydi.
• Bu yüzden Osmanlı Beyliği’nin toprakları,
Moğol baskısından kaçan Oğuz aşiretleri,
Anadolu Selçuklu asker, memur ve bilim
adamı için bir sığınak yeri işlevini
görüyordu.
KARAMANOĞULLARI(1256-1487)
• Türkçe'den başka dilin konuşulmasını
yasaklayan Karamanoğulları,
Osmanoğulları'nın en büyük rakibi
idi.Anadolu'da yaklaşık 230 yıl hüküm
süren bu beylik, Türkmen beyliklerinin
Osmanoğulları'dan sonra en önemlisi, en
kudretlisidir.
• Oğuzların Avşar boyundan olan Karamanlı
oymağı, Anadolu Selçuklularının fethettiği
Ermenek yöresine yerleşmiş ve burada bir
uçbeyliği kurmuştu
• Bu oymağın başkanı olan Nure Sufi,
1256’da öldü. Yerine geçen oğlu
Kerimeddin Karaman Bey, beyliğini ilan
ederek Karamanoğulları devletini kurdu.
• Ermenek’i beyliğin merkezi yaptı. Daha
sonra Mut ve Larende’yi (bugünkü
Karaman) ele geçirdi. Beyliğin merkezini de
Ermenek’ten Larende’ye taşıdı.
• Anadolu Selçuklu başkenti Konya’yı almak
•
•
•
istediyse de başarılı olamadı. Kerimeddin Karman
Bey’in yerine 1261’de beyliğin başına geçen
Mehmed Bey İlhanlılara karşı savaştı .
1277’de Konya'yı ele geçirerek Alaeddin
Siyavuş’u Anadolu Selçuklu sultanı ilan etti;
kendisi de onun veziri oldu.
Konya'da bulunduğu sırada, Farsça yerine
Türkçe'yi resmi dil ilan etti.
Mehmed Bey, kısa bir süre sonra İlhanlı ve
Anadolu Selçuklu ordusunca ele geçirilerek
öldürüldü.
• Karamanoğulları, İlhanlıların Anadolu'dan
•
•
çekilmesinden sonra Konya'yı alarak başkent
yaptılar. Diğer yandan sürekli sınırlarını
genişleterek güçlenen Osmanlılarla komşu oldular
Sonunda iki devlet arasında çatışma kaçınılmaz
hale geldi. Karamanoğulları Osmanlılara karşı,
Akkoyunluların ve Timurluların yanı sıra Avrupa
devletleriyle de işbirliği yaptılar.
Yıldırım Bayezid Rumeli'de savaşırken,
Karamanoğulları öbür Anadolu beyliklerini de
yanlarına alarak Osmanlı topraklarına saldırdılar.
• Bunun üzerine Yıldırım Bayezid 1390'da
Karamanoğullarının üzerine yürüdü ve
Konya'yı alarak bu güçlü beyliğin
egemenliğine son verdi.
• 1402’deki Ankara Savaşı'ndan sonra
topraklarını geri alarak beyliklerini yeniden
canlandıran Karamanoğulları, 1466'da
Fatih Sultan Mehmed tarafından ortadan
kaldırdı.
GERMİYANOĞULLARI(1299-1429)
• Germiyanoğulları, 1300’de Germiyanlı
•
•
Türkmenleri boyundan Yakub Bey tarafından
kuruldu .
Beylik Kütahya, Kula, Simav Gölü ve Denizli
çevresinde hüküm sürdü.
Başlangıçta İlhanlıların egemenliğini tanıyan
Yakub Bey, İlhanlıların Anadolu’da gücünü
yitirmesinin ardından bağımsızlığını kazandı.
• Ama bu kez Germiyanoğuları,
Karamanoğullarının tehdidiyle karşılaştı .
• Bunun üzerine Süleyman Şah, kızını
Yıldırım Bayezid’le evlendirerek
Osmanlıların desteğini sağladı.
• Simav, Emet ve Tavşanlı çevresini de çeyiz
olarak Osmanlılara verdi.
• Süleyman Şah'tan sonra başa geçen II.
Yakub Bey bu toprakları geri isteyince,
Yıldırım Bayezid 1390'da beyliğin bütün
topraklarını ele geçirdi.
• Yıldırım Bayezid'in oğulları arasındaki taht
kavgasında Çelebi Mehmed'i tutan II.
Yakub Bey Osmanlılar’la dostça geçindi.
• 1429’da ölünce, vasiyeti doğrultusunda
beyliğin toprakları Osmanlı Devleti’ne
katıldı.
KARESİOĞULLARI(1304-1360)
• Karesi Beyliği’nin kurucusu, Melik
Danişment Gazi’nin soyundan gelen Kalem
Bey oğlu Karesi Bey‘dir.
• Selçuklular tarafından Bizans ucuna
yerleştirilen bu beyler, Germiyanlılarla
beraber fetihlerde bulunmuşlardır.
• Balıkesir ve çevresininin Bizans’tan
alınmasıyla beylik kurulmuştur.
• 1302 tarihinden itibaren ele geçirilen Bergama,
•
•
•
Edremit, Susurluk gibi bölgenin mühim
yerleşmelerine çok sayıda Türkmen
yerleştirilmiştir.
Karesi Bey’in oğulları Demirhan ve Yahşi Bey,
beyliği Edremit ve Balıkesir olmak üzere iki kol
hâlinde yönetmişlerdir.
Kısa ömürlü olan beylik Orhan Bey tarafından
ortadan kaldırılmıştır (1359).
Hacı İl Bey, Evrenos Bey gibi beyliğin ileri
gelenleri Osmanlılara katılarak büyük
hizmetlerde bulunmuşlardır.
HAMİTOĞULLARI(1300-1423)
• Selçukluların batıdaki uc beylerinden Hamitoğlu
•
•
İlyas Bey, beraberindeki Türkmenlerle, Antalya
ve Göller Bölgesinde faaliyet göstermekteydi.
İlyas Bey’in oğlu Dündar Bey , önce Uluborlu,
sonra da Eğridir merkez olmak üzere dedesi
Hamit Bey’in adıyla anılan beyliği kurmuştur.
Daha sonra beylik Antalya ve Eğridir şubeleri
olmak üzere iki kola ayrılmıştır
• Eğridir kolunun başına geçen Dündar Bey,
İlhanlı hâkimiyetini tanımıştır.
• I.Murat’ın baskısıyla, Hamit Beyi Hüseyin
Bey Akşehir, Beyşehir, Seydişehir
ve Yalvaç’ı Osmanlılara satmak zorunda
kalmıştır (1374).
• Tekeoğulları adıyla da bilinen Antalya
koluna ise, Yıldırım Bayezid tarafından son
verilmiştir (1391).
• Ankara Savaşı’ndan sonra yeniden
canlandırılan beylik, 1423’ de kesin olarak
Osmanlıların hâkimiyetine girmiştir.
AYDINOĞULLARI(1358-1426)
• Aydınoğulları, 1308'de Selçuk ve Tire çevresinde
•
•
kuruldu. Devletin kurucusu Aydınoğlu Mehmed
Bey, Germiyanoğulları'nın subaşısıydı (ordu
komutanı).
Mehmed Bey, önce Germiyanoğullarına bağlı
kaldı
Sonra Bizans'tan Birgi'yi alıp başkent yapınca
bağımsızlığını ilan etti.
• Ardından Ödemiş, Sultanhisar ve İzmir'i de
topraklarına kattı .
• Ayasuluğ’da (bugünkü Selçuk)
Aydınoğullarının ilk donanmasını kurdu.
• Mehmed Bey’in 1334'te ölümü üzerine
beyliğin başına oğlu Umur Bey geçti .
• Umur Bey Selçuk ve İzmir'de tersaneler
kurdu ve donanmasını güçlendirdi. Sakız,
Bozcaada, Eğriboz, Mora ve Rumeli
kıyılarına akınlar düzenledi.
• Umur Bey Alaşehir'i de topraklarına
katınca, Venedik, Ceneviz, Rodos
Şövalyeleri ve Kıbrıs Krallığı'nın
donanmaları birleşerek harekete geçti .
• Birleşik Haçlı donanması 1344’te İzmir'i ele
geçiren ve Aydınoğulları bu savaşta
donanmasını yitirdi.
• Aydınoğulları, Umur Bey'in 1348'de
ölmesinden sonra eski gücünü yitirdi.
• Denizden Haçlılara, karadan da
Osmanlılara karşı koyamadı.
• 1402’deki Ankara Savaşı'nda Yıldırım
Bayezid'i yenen Timur Aydınoğullarına eski
topraklarını geri verdi.
• Bir süre daha ayakta kalan Aydınoğulları,
1426'da II. Murad tarafından ortadan
kaldırıldı.
MENTEŞEOĞULLARI(1261-1424)
• Antalya‘dan gemilerle Muğla kıyılarına çıkan
•
•
Türkmenler, Menteşe Bey isimli uc beyi
liderliğinde Denizli’ye kadar olan bölgeleri
fethetmişlerdi.
Muğla ve Aydın’ın fethiyle beylik kurulmuş
oluyordu (1282).
Milas, Fethiye, Denizli bölgelerinin de
alınmasıyla Mesut Bey zamanında
Menteşeoğulları en geniş sınırlarına ulaşmıştır
(1310).
• Yıldırım Bayezid, ünlü Batı Anadolu
seferiyle bu beyliğe de son vermiştir
(1390).
• Ankara Savaşı ile yeniden ortaya çıkan
beylik, Menteşeoğlu İlyas Bey’in
ölümünden sonra Osmanlı yönetimine girdi
(1424). Fatih zamanında kesin olarak
beyliğe son verildi(1451).
• Denizcilikte ileri giden Menteşeoğulları,
Güney-Batı Anadolu’nun ve sahillerin
Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır
CANDAROĞULLARI(1292-1461)
• Selçuklu Beylerinden Şemseddin Yaman
Candar, beyliğin kurucusudur.
• Bir hizmetine karşılık İlhanlılar, Kastamonu
ve çevresini kendisine vermiş; böylece
beyliğin temelleri atılmıştır.
• Daha sonra Sinop‘un da alınmasıyla beylik
iki kola ayrılmıştır. Sinop kolunda
İsfendiyar Bey bulunuyordu.
• Osmanlılar bu sebeple beyliğe İsfendiyar
Beyliği de demişlerdir.
• Ankara Savaşı’ndan sonra Çankırı, Samsun
ve Bafra beyliğe dahil edilmiştir.
• Fatih, Trabzon seferi esnasında bu beyliğe
son vermiştir ( 1461).
• Ayrıca Sinop ve Çevresinde
Pervaneoğulları, Kastamonu civarında
Çobanoğulları ve Ankara‘da Ahiler kısa
süreli hâkimiyetler kurmuşlardır.
KADI BUHARETTİN
DEVLETİ(1381-1398)
• Kadı Burhaneddin, 1343-1381 arasında
Orta Anadolu’da hüküm süren Eretna
Devleti'nin önce kadısı, sonra veziriydi.
• Eretna Hükümdarı II. Mehmed Bey ölünce,
1381’de Sivas’ta beyliğini ilan etti.
• Kayseri ve Sivas'tan oluşan beyliğin asıl
topraklarına Samsun ile Erzincan’ı da kattı.
• Güçlü bir devlet kuran Kadı Burhaneddin,
Orta Anadolu’da Osmanlılar, Memlûklar ve
Karamanoğullarına karşı egemenlik
mücadelesi verdi.
• 1398’de Akkoyunlulara karşı savaşırken
öldü ve devleti de böylece son buldu.
• Kadı Burhaneddin aynı zamanda şair ve
bilgindi. İslam bilimleri konusunda kitapları
ve şiirlerinin toplandığı Divan’ı (1980)
vardır.
SARUHANOĞULLARI(1315-1608)
• Germiyanoğulları komutanlarından
Saruhan Bey tarafından kurulmuştur.
• Merkezi Manisa olan beyliğin sınırları
içerisinde Menemen, Foça ve Kemalpaşa
(Nif) da bulunmaktaydı.
• Yıldırım Bayezid iç mücadelelerin sürdüğü
beyliğe son verdi.
• Manisa Osmanlıların şehzade sancağı
yapıldı (1390).
• Fetret devri esnasında tekrar canlanmak
isteyen beyliği, Çelebi Mehmet kesin
olarak ortadan kaldırdı (1410).
DULKADİROĞULLARI(1327-1515)
• Dulkadiroğulları, Maraş ve Elbistan civarında
•
ortaya çıkmış bir Türkmen beyliğidir.
Oğuzların Bozok kolu ve Ağaçeri Türkmenlerini
etrafında toplayan Dulkadiroğlu Zeyneddin
Karaca Bey, Memlûklu sultanının himayesinde,
Eretna Devleti’nin elinden Elbistan’ı alarak beyliği
kurmuştur(1337).
• Yerine geçen oğlu Halil Bey zamanında
Maraş, Malatya, Harput tarafları ele
geçirilerek sınırlar genişletilmiştir.
• Dulkadiroğulları Osmanlılar ile Memlûkler
arasında bir tampon görevi görmekteydi.
• Varlığını sürdürmek için kâh Osmanlı, kâh
Memlûk hâkimiyetini kabul etmişlerdi. XVI.
yüzyılın başlarında başa geçen
Alaüddevle Bozkurt, Akkoyunluların
elinden Diyarbakır’ı aldı, fakat Şah
İsmail karşısında ağır bir yenilgiye uğradı
(1507).
• Dostluğunu kaybettiği Osmanlılar karşısında da
•
•
•
yenilgiye uğraması üzerine Dulkadirli toprakları
Osmanlıların eline geçti (1515).
Yerine geçen Ali Bey, Yavuz Sultan Selim’in Mısır
Seferi’nde ve Canberdî isyanında, Osmanlılara
mühim hizmetlerde bulunmuştu.
Fakat Osmanlı veziri Ferhat Paşa onu
kıskandığından, Yavuz’u kışkırttı.
Ali Bey hile ile yakalanarak katledildi (1521).
Böylece Dulkadir Beyliği ortadan kaldırılmış oldu
(1521).
RAMAZANOĞULLARI(1315-1608)
• Ramazanoğulları, Adana merkez olmak üzere
•
•
Çukurova bölgesinde kurulmuştur.
Beyliğe adını veren Ramazan Bey, Oğuzların
Üçok koluna bağlı Yüreğir boyundandır.
Memlûk Sultanı Baybars tarafından GazzeAntakya arasına yerleştirilen Türkmenler, daha
sonra Adana ve Payas bölgesini Ermenilerden
almışlardı.
• 1378 tarihinde Memlûklerin gönderdiği vali,
•
•
•
Dulkadiroğlu Halil Bey tarafından öldürüldü.
Bu olayla birlikte Ramazanoğulları Beyliği
kurulmuş oldu.
Ancak Memlûklerin gücünden çekindikleri için
daha çok onların hâkimiyetini tanıdılar.
Memlûklerin ve Dulkadirliler gibi iki önemli güç
arasında kalan Ramazanoğulları, Yavuz Selim‘den
itibaren Osmanlıların yanında yer almışlardır.
1608’de son Ramazanoğlu Beyi Pir Mansur,
görevden alınarak toprakları Osmanlı
beylerbeyiliğine çevrilmiştir.
Beyliklerin Devlet Yapısı ve Ordu
Düzeni
• Anadolu beyliklerinin kurucuları aşiretlerdi.
•
Anadolu Selçukluları bu aşiretleri özellikle Bizans
sınırına yerleştirmişler ve bu toprakları aşiret
beylerine ikta (tımar) olarak vermişlerdi .
İkta sisteminde, Türkmen beyleri kendilerine
verilen toprağın karşılığında Anadolu Selçuklu
sultanına savaş zamanlarında asker
gönderiyordu
• Toprağın mülkiyeti sultana aitti, beylerin
ise bu toprağı işleme hakkına sahipti. Bu
beyler sonradan bağımsızlıklarını ilan
ettiklerinde Anadolu Selçuklu devlet
yapısını kendilerine örnek aldılar .
• Anadolu beyliklerinde devlet yönetimi
hanedanın elindeydi. Bu hanedanın en
yaşlı ya da etkili kişisine ulu bey denirdi.
• Ulu bey devlet merkezinde oturur,
vilayetlerin yönetimini ise çocuklarına ya
da kardeşlerine bırakırdı.
• Vilayetlerin yönetiminden ise valiler
sorumluydu; ayrıca hukuk işlerini kadılar ve
askerlik ile güvenlik işlerini subaşılar
yürütürdü.
• Devletin parası (sikke) ulu bey adına
basılırdı.
• Anadolu beyliklerinde ordu, Ulu Bey'in atlı
ve yaya hassa birlikleri, ikta verilmiş
beylerin yetiştirdiği askerler ve çeri denen
aşiret atlılarından oluşurdu.
Ekonomik ve Toplumsal Yaşam
• Anadolu beyliklerinde toprak, Anadolu
Selçuklularındaki gibi üçe ayrılmıştı.
Bunlara ikta, vakıf ve mülk denirdi.
• Devlet bazı toprakların gelirini hizmetlerine
karşılık belirli bir kişiye ya da bir vakfa
bırakırdı. Köylüler bu toprakları işler,
vergisini de toprağı işletme hakkına sahip
olan kişiye ya da vakfa verirlerdi.
• Köylüler ekip biçmekle yükümlü olduğu
toprakları bırakıp başka yere gidemezdi.
• Kent ve kasabalarda mülk sahibi olanlar
köylülere oranla daha özgürdüler .
• Her zanaat dalı ayrı bir Ahi birliğine
bağlanarak kendi içinde örgütlenmiştİ.
• Ekonominin temeli tarıma dayalıydı. Toprak
ve iklim koşullarına bağlı olarak tahıl,
meyve ve pamuk gibi ürenler
yetiştiriliyordu.
• Hayvancılık da hayli yaygındı
• Kütahya, Amasya ve Bayburt çevresinden
çıkarılan gümüşün büyük bölümü de
dışarıya satılıyordu. Anadolu beyliklerinde
ticarete de gelişmişti.
• Karadeniz kıyısındaki Sinop, Trabzon ve
Samsun, Ege'deki Foça, İzmir, Selçuk ve
Balat ile Akdeniz'deki Antalya ve
Yumurtalık, iç ve dış ticaretin en önemli
liman kentleriydi. Kayseri ve Konya, kervan
yollarının kavşak noktasında bulunan Sivas
önemli ticaret merkezleriydi.
Bilim ve Sanat
• Anadolu beylikleri döneminde özellikle Konya,
•
•
Kayseri ve Kastamonu birer bilim ve sanat
merkeziydi.
Bilimler arasında en çok tıp gelişmişti. Hacı Paşa
bu dönemin en ünlü tıp bilginlerinden biriydi.
Başta Yunus Emre olmak üzere Gülşehirli Şeyh
Ahmed, Âşık Paşa, oğlu Ulu Arif Çelebi,
Bahaeddin Sultan Veled, Ahmed Eflaki, bu
dönmede yetişmiş başlıca şair ve yazarlardı.
• Bunlar arasında Yunus Emre Anadolu’da
Türkçe şiirin öncüsüdür.
• Anadolu Selçuklu döneminin mimarları, aynı
zamanda beylikler adına da önemli yapılar
yaptılar.
• Osmanlılar zamanında doruğuna ulaşan
büyük mekânlı yapıların ilk örnekleri de bu
dönemde ortaya çıktı .
• Karamanoğullarının yaptırdığı Karaman'daki
Hatuniye Medresesi ile Niğde'deki Ak
Medrese önemli yapılardır .
• Germiyanoğulları da Afyonkarahisar'da Kubbeli
•
•
•
Cami ve Kütahya'daki Vacidiye (Demirkapı)
Medresesi’ni yaptırdılar.
Beyşehir'deki Eşrefoğlu Süleyman Bey Camisi ve
Medresesi Eşrefoğullarından kalmıştır.
Eğirdir'deki Dündar Bey Medresesi,
Hamidoğullarından kalan en önemli yapılardan
biridir.
Safranbolu'daki Gazi Süleyman Paşa Camisi
Candaroğulları mimarisinin önemli örneğini
oluşturur.
• Birgi'deki Aydınoğlu Mehmed Bey Camisi ve
Medresesi ile Selçuk'ta salt mermerden
yapılmış İsa Bey Camisi ve İmareti
Aydınoğulları beylerince yaptırılmıştır.
• Manisa'daki Ulucami Saruhanoğullarından
ve Kayseri'deki Hatuniye Medresesi
Dulkadıroğullarından günümüze ulaşmış en
önemli mimarlık örnekleridir.
ABDULLAH ŞAHİN
GÖL ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ
TARİH ÖĞRETMENİ
www.tarihogretmeni.org
E-posta: [email protected]