Transcript Türkiye’de Anne Ölümlerinin Boyutu, Nedenleri ve Yapılması Gerekenler (UAÖÇ) Prof.Dr. Sabahat Tezcan

Türkiye’de Anne Ölümlerinin Boyutu,
Nedenleri ve Yapılması Gerekenler (UAÖÇ)
Prof.Dr. Sabahat Tezcan
XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi
25 Ekim 2007, Denizli
2
Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması, 2005
Anne Ölümleri
• Gelişmekte olan ülkelerde doğurganlık
çağındaki kadınlar arasında gebelik,
doğum ve lohusalık sırasında meydana
gelen ölümler doğurganlığın önemli
komplikasyonlarıdır.
• Dünyada her yıl 528,000 anne ölümünün
gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
• Bu ölümlerin %95’i Afrika ve Asya
ülkelerinde meydana gelmektedir.
3
Kavramlar ve Tanımlar
Dünya Sağlık Örgütü ve ICD-10
tanımları kullanılmıştır.
Gebeliğe bağlı ölüm, bir kadının gebelik süresince,
doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki
42 gün içerisinde herhangi bir nedenle ölmesi olarak
tanımlanmaktadır.
Anne ölümü, bir kadının, gebelik süresince,
doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki
42 gün içerisinde, gebeliğin süresine ve yerine
bakılmaksızın, gebelik durumunun ya da gebelik
sürecinin şiddetlendirdiği bir nedenden kaynaklanan
kadın ölümüdür.
Kavramlar ve Tanımlar
Doğrudan anne ölüm nedenleri, gebelikle birlikte ortaya
çıkan fizyolojik ve psikolojik durumlara doğrudan bağlı olan
nedenlerdir. Kanama, sepsis, eklampsi ve emboli en belirgin
olan doğrudan anne ölümü nedenleridir.
Dolaylı anne ölüm nedenleri, önceden varolan veya gebelik
sırasında ortaya çıkan ve bu dönemde meydana gelen
fizyolojik değişimlerin şiddetlendirdiği nedenlerdir. Örneğin,
şeker hastalığı, HIV/AIDS, anemi, kalp rahatsızlığı, intihar.
Tesadüfi nedenler, bir kadının gebe olmasa bile ölümüne
neden olabilecek olaylar olarak tanımlanmaktadır. Örneğin,
trafik kazası, zehirlenmeler.
Doğrudan nedenler
Dolaylı nedenler
Tesadüfi nedenler
Gebeliğe bağlı ölümler
Anne ölümleri
Anne Ölümleri
• Anne ölümlerinin boyutu sağlık hizmetlerinin
sağlanması ve kalitesi bakımından çok yönlü
bir kalkınma göstergesidir.
• Anne ölümü göstergeleri, uluslararası
kuruluşlar tarafından önem verilen
göstergelerdir. Ancak pek çok ülkede bu
konuda tam, doğru ve ayrıntılı bilgi yoktur.
• Göreceli olarak az görülen anne ölümlerinin,
örneklem araştırmaları gibi geleneksel
yöntemlerle saptanması çok güçtür.
7
Türkiye’de Durum
Türkiye’de gerçekleştirilen ulusal çalışmalarda gebelik, doğum
ve loğusalık döneminde tüm nedenlerden anne ölümleri
boyutu tahmin edilmiştir.
•Türkiye Nüfus Araştırması (1974-75)
– Devlet İstatistik Enstitüsü
– İkili Kayıt Sistemi
– Yüzbin canlı doğumda 208
•Türkiye Nüfus Araştırması (1989)
– Devlet İstatistik Enstitüsü
– Kızkardeş Yöntemi
– Yüzbin canlı doğumda 132
•Anne Ölümleri ve Nedenleri Araştırması (1997-1998)
– Sağlık Bakanlığı AÇS-AP Gn. Md.
– Hastane Kayıtları
– Yüzbin canlı doğumda 49
8
UAÖÇ’nın Temel Amaçları
1.
Anne Ölüm Oranına (obstetrik risk) ve Anne
Ölüm Hızına (kadın nüfusunda ölümün
yükü) dair geçerli ve temsil edici veriyi
Türkiye geneli ile kır/kent ayrımı ve İBB-1
bölgeleri için elde etmek ve Yaşam Boyu
Anne Ölümü Riskini hesaplamak.
2.
Anne ölümlerinin tıbbi nedenlerini ve anne
ölümlerine neden olabilecek medikososyal
faktörleri ve bunların önlenebilirliğini
belirlemek.
3.
Anne ölümü açısından yüksek risk altında
olan kadın gruplarını belirlemek.
9
UAÖÇ’nın Temel Amaçları
4. Özellikle ölüm kağıdında belirtilen ölüm
nedenlerine odaklanarak, mevcut kayıt
ve bildirim sistemlerinin iyileştirilmesine
katkıda bulunmak.
5. Politika belirleyiciler ile hizmetlerin
planlayıcılarına anne ölümleri
konusunda doğru bilgiler sunarak üreme
sağlığına yönelik doğru politikalar
geliştirilmesi konusunda yol gösterici
olmak.
10
UAÖÇ’da Kullanılan Yöntemler
Ulusal Anne
Ölümleri Çalışması
Niteliksel
Çalışmalar
TNSA
ve GNS-2000
Ulusal Anne
Ölümleri
Araştırması
Modele dayalı
Tahminler
Karşılaştırmalı
Analizler
11
Yenilikçi Bir Veri Toplama Sistemi
• Projenin başlıca niceliksel veri toplama faaliyeti,
Doğurganlık Çağında Ölümlülük Çalışması’nın
(RAMOS) veri toplama stratejisi kullanılarak
Ulusal Anne Ölümleri Araştırması’nın (UAÖA)
uygulanması olmuştur.
• RAMOS, doğurganlık çağındaki bütün kadınların
ölüm nedenleri belirlenmesini ve araştırılmasını
içermektedir.
12
Yenilikçi Bir Veri Toplama Sistemi
• RAMOS tasarımında veri kaynağı için gerekli
olan “kapsam” kriterini karşılayan definler,
Türkiye’de kadın ölümleri için tek veri kaynağı
niteliğindedir. UAÖA’da 12-50 yaş (doğurganlık
çağı) kadın ölümleri ile ilgili daha detaylı bilgi
alınacak şekilde yaşa ve cinsiyete göre defin
bilgisi 12 aylık bir dönem için ileriye dönük
olarak toplanmıştır.
• Ölümleri, gebeliğe bağlı ölümler, anne ölümleri
ya da diğer nedenlere bağlı ölümler şeklinde
sınıflandırmak için de hanehalkı üyeleri ve sağlık
hizmeti verenler ile görüşmeler yapılmakta,
sağlık kurumundaki kayıtlar incelenmektedir. 13
UAÖA’nın İşleyişi
•
Türkiye ile 12 Bölge ve Kentsel-Kırsal alanları temsil
edecek örneklem illerinin seçilmesi,
•
Seçilen illerdeki tüm mezarlıklardan birincil kaynaklar
aracılığı ile ölümlere/kadın ölümlerine ilişkin prospektif bilgi
akışı,
•
İl Proje Ekibi ve İlçe Koordinatörleri aracılığı ile sözel
otopsi (hanehalkı görüşmesi) veya sağlık kuruluşu kayıt
incelemelerinin gerçekleştirilmesi,
•
İnceleme Komitesi’nin ölüm nedenlerini belirlemesi,
•
Diğer veri kaynakları ile birlikte analiz ve raporlama.
14
UAÖA Örnekleme Tasarımı
• Anne Ölümlülüğü oranının:
– Türkiye geneli
– Kırsal / kentsel alanlar
– İBB-1 (12 bölge)
15
UAÖA Örnekleme Tasarımı
• Her İBB-2 (26 Bölge) Düzeyinden 1 İL = 26 İL
• Her İBB-1 (12 BÖLGE) Düzeyinden en az 2 İl
• 19 No’lu İBB-2 Bölgesi aynı zamanda İBB-1 bölgesi
olmasından dolayı 2 Ayrı İl
• Toplam 27 il
• Buna ek olarak pilot çalışma ve ön deneme illeri
olarak seçilen Antalya ve Erzurum, bu projenin
faaliyetleriyle paralel olarak kendi istekleri
doğrultusunda veri toplamaya devam etmek
istemişlerdir. Bu iki ilin verileri de hesaplamalara
dahil edilmiştir
16
UAÖÇ’nın kapsamı
• Kapsam: 29 ildeki tüm mezarlıklar
• 16,139 yerleşim yeri (15,854 kırsal; 285 kentsel)
• 39 milyon nüfus
• Türkiye nüfusunun yüzde 54’ü
17
İl
İstanbul
Tekirdağ
Balıkesir
İzmir
Aydın
Kütahya
Bursa
Sakarya
Ankara
Karaman
Antalya
Burdur
Adana
K. Maraş
Nevşehir
UAÖA için seçilen iller ve İBB bölgeleri
İBB-1
İBB-2 İl
İBB-1
1
1
Sivas
7
2
2
Bartın
8
2
3
Çankırı
8
3
4
Tokat
8
3
5
Giresun
9
3
6
Ordu
9
4
7
Bayburt
10
4
8
Erzurum
10
5
9
Ağrı
10
5
10
Malatya
11
6
11
Van
11
6
11
Gaziantep
12
6
12
Diyarbakır
12
6
13
Batman
12
7
14
İBB-2
15
16
17
18
19
19
20
20
21
22
23
24
25
26
18
UAÖA Örneklemindeki İller
BÖLGELER VE İLLER
01 İ STANBUL
34 İ stanbul
02 BATI MARMARA
10 Balıkesir
59 Tekirdağ
0 3 EGE
09 Aydın
35 İ zmir
43 Kütahya
04 DOĞU
16 Bursa
54 Sakarya
MARMARA
05 BATI ANADOLU
06 Ankara
70 Karaman
09 DOĞU KARADENİZ
28 Giresun
52 Ordu
06 AKDENİZ
01 Adana
07 Antalya
15 Burdur
46 K.Maraş
10 KUZEYDOĞU ANADOLU
04 Ağrı
25 Erzurum
69 Bayburt
07 ORTA ANADOLU
50 Nevş ehir
58 Sivas
08 BATI KARADENİZ
18 Çankırı
60 Tokat
74 Bartın
11 ORTA DOĞU ANADOLU
44 Malatya
65 Van
12 GÜNEYDOĞU ANADOLU
21 Diyarbakır
27 Gaziantep
72 Batman
19
UAÖA’nın Alan Görevlileri
• Birincil Kaynak
• Muhtar
• Belediye Mezarlık Görevlisi
• İl Proje Ekibi
• İl Proje Koordinatörü
• İl Proje Doktoru
• İl Proje Araştırmacısı
• İlçe Koordinatörü
• İlçe Proje Koordinatörü
• İnceleme Komitesi
• Halk Sağlığı/epidemiyoloji/kadın doğum
uzmanları/anestezist
• Alan Koordinatörü
• HÜNEE Araştırma Görevlileri ve Öğrencileri
•TOPLAM: 16,774 kişi
20
UAÖÇ’nın İş Akış Şeması
Birincil Kaynak
Sağlık Ocağı
İl/İlçe Koordinatörü
İl Proje Ekibi
Ön İnceleme Komitesi
Merkezi İnceleme Komitesi
Hacettepe Üniversitesi
Nüfus Etütleri Enstitüsü
Diğer Verilerin Elde Edilmesi
(TNSA, GNS, MERNIS, DİE)
Analiz ve Raporlama
21
Formlar ve Sorukağıtları
• Mezarlık Defin Listesi
– Birincil kaynaklar tarafından mezarlıkta gerçekleşen
her definin kaydedildiği form
• Kadın Defin Bildirim Formu
– Birincil kaynaklar tarafından her bir 12-50 yaş grubu
kadın defini için ayrıca doldurulan form
• Sağlık Kurumları Kayıt İnceleme Formu
– Sağlık kurumunda ölen kadınların ölüm nedenini
belirlemek için il/ilçe doktoru tarafından kullanılan form
22
Formlar ve Sorukağıtları
• Kadın Ölümü Sorukağıdı
– Evde ölen kadınların ölüm nedenini belirlemek için
yakınları ile yapılacak sözel otopsi görüşmesinde il
araştırmacısı tarafından kullanılan sorukağıdı
• Ön İnceleme ve Merkezi İnceleme Komitesi
Değerlendirme Formu
– Ön İnceleme ve Merkezi İnceleme Komitesi
Değerlendirme Formu, KÖS’ün ve SKKİF’in
değerlendirmesini yapmak ve ölüm sebebine,
önlenebilir faktörlere ve standart altı bakıma ilişkin
nihai kararın vermek amacıyla kullanılmıştır.
– Anne ölümü olma olasılığı olmayan durumlar için kısa
versiyonu kullanılmıştır.
23
Denetleme Faaliyetleri
• Ulusal Anne Ölümleri Çalışması kapsamında
yürütülen veri toplama faaliyetlerinin
denetlenmesi için saha çalışması boyunca
kesintisiz olarak işleyecek bir dizi mekanizma
oluşturulmuştur.
• HÜNEE Koordinatörleri
• Merkez Proje Ekibi
• İl Proje Ekibi ve İlçe Koordinatörleri
denetleme faaliyetlerinden ve veri kalitesinden
sorumlu olmuşlardır.
24
Saha Sonuçları
• Yerleşim yeri bazındaki kapsam yüzdeleri, 100
yerleşim yerinden 80’inin formlarını gönderdiğini
göstermektedir (kentsel yerleşim yerlerinin
yüzde 91’i ve kırsal yerleşim yerlerinin yüzde
79’u).
• Kapsam yüzdesi nüfus açısından bakıldığında
çok daha yüksektir; çünkü veriler hedef nüfusun
yüzde 93’ünü kapsayan yerleşim yerlerinden
toplanmıştır.
25
Defin sayıları ve bazı temel veri
kalitesi göstergeleri
Toplam defin sayısı
153873
Kaba Defin Hızı (binde)
3.9
Kadın definlerinin sayısı
66230
Toplam definler içinde kadın definlerinin yüzdesi
43
Kadın definlerinin sayısı (12-50)
6001
Kadın definlerinin sayısı (15-49)
5440
Toplam definler içinde kadın definlerinin (15-49) yüzdesi
3.5
Kadın definleri içinde 15-49 yaş kadın definlerinin yüzdesi
8.2
26
UAÖÇ Alan Çalışması Zaman
Planı
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ekim 2004’te resmi başlangıç
Antalya ve Erzurum ön deneme ve pilot çalışması
Mart 2005’te tanıtım toplantısı
Mart-Mayıs 2005 birincil kaynak eğitimleri
1 Haziran 2005 veri toplamanın başlanması
31 Mayıs 2006 veri toplamanın sona ermesi
Haziran 2006-Eylül 2006 verilerin analizi
Eylül-Kasım 2006 raporlama çalışmaları
Aralık 2006 ulusal ve bölgesel toplantılar
Toplam 27 ay
27
İşbirliği İçinde Çalışılan
Kurumlar
• Sağlık Bakanlığı
–
–
–
–
Merkez teşkilatı
İl Müdürlükleri
Sağlık Grup Başkanlıkları
Sağlık Ocakları
• İçişleri Bakanlığı
– Merkez teşkilatı
– Belediyeler
– Köy Muhtarlıkları
• Devlet Planlama Teşkilatı
• Türkiye İstatistik Kurumu
• Üniversiteler
28
Göstergeler
Gebeliğe bağlı ölüm oranı, 100,000 canlı doğumda gebelik, doğum
ve lohusalık dönemindeki tüm ölümlerin sayısıdır.
GBÖO=(gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı/canlı doğumların
sayısı)*100,000
Gebeliğe bağlı ölüm hızı, doğurganlık çağındaki 100,000 kadında
gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı olarak ifade edilmektedir.
AGBÖH=(gebeliğe bağlı ölümlerin sayısı/doğurganlık çağındaki
kadınların sayısı)*100,000
Yaşam boyu gebeliğe bağlı ölüm riski, bir kadının doğurganlık
çağının sonuna kadar gebeliğe bağlı bir nedenden dolayı ölme
riskidir.
Yaşamboyu risk = (1–(1–GBÖH))35
Göstergeler
Anne ölüm oranı, 100,000 canlı doğumda anne ölümlerinin
sayısıdır.
AÖO=(anne ölümlerinin sayısı/canlı doğumların
sayısı)*100,000
Anne ölüm hızı, doğurganlık çağındaki 100,000 kadında
anne ölümlerinin sayısı olarak ifade edilmektedir.
AÖH=(anne ölümlerinin sayısı/doğurganlık çağındaki
kadınların sayısı)*100,000
Yaşam boyu anne ölüm riski, bir kadının doğurganlık çağının
sonuna kadar doğrudan ya da dolaylı nedenler ile ölme
riskidir.
Yaşamboyu risk = (1–(1–AÖH))35
Kavramlar-Tanımlar-Göstergeler
Tesadüfi nedenlere bağlı ölümler, anne ölümüne yönelik
hesaplamaların dışında tutulmuştur.
Ancak, tesadüfi nedenler ile dolaylı anne ölümü nedenlerinin
birbirinden ayrıştırılması her zaman kolay olmamaktadır.
Ölüm nedeninin belirsiz olduğu durumlarda, anne
ölümlerinin tespit edilmesinde yanlışlığa yol açmamak
amacıyla ICD-10’da yeni bir gösterge olarak gebeliğe bağlı
ölüm kavramı geliştirilmiştir.
Uluslararası yayınların kullandıkları tanımlar ve yöntemler
net değildir.
Karşılaştırma yapılabilmesi için bu çalışmada gebeliğe bağlı
ölüm ve anne ölümü göstergelerine ilişkin değerler birlikte
verilmiştir.
Gebeliğe bağlı ölüm oranları
Gebeliğe bağlı ölüm oranları
56.7
16.9
48.1
68.3
21.7
93.3
12.4
35.9
34.7
31.7
55.5
45.4
Anne ölüm oranları
Anne ölüm oranları
11.0
42.1
26.8
68.3
21.7
68.3
7.4
31.5
25.1
11.9
36.9
38.9
Gebeliğe bağlı ölümlerde yaşam
boyu risk
Gebeliğe bağlı ölümlerde yaşam
boyu risk
925
3,180
1,367
883
2,549
322
4,168
1,548
1,254
1,157
502
536
Anne ölümlerinde yaşam boyu
risk
Anne ölümlerinde yaşam boyu
risk
1,956
4,876
1,560
883
2,549
439
6,947
1,764
1,737
3,067
755
626
Dünyada ve Türkiye’de anne
ölüm oranları
Dünyada ve Türkiye’de yaşam
boyu anne ölüm riski
Yaşa göre gebeliğe bağlı ölüm
oranı ve anne ölüm oranı
Gebeliğe bağlı ölümlerin
nedenleri
Anne ölümlerinin nedenleri
Doğrudan nedenler ile meydana
gelen anne ölümleri
İntihar
% 4.1
Bilinmeyen
doğrudan
nedenler
% 12.9
Erken gebelik
dönemi ölümler
% 2.3
Ödem,
proteinüri ve
hipertansif
bozukluklar
% 23.4
Gebeliğe bağlı
enfeksiyonlar
% 5.8
Diğer doğrudan
nedenler
(emboli, cerrahi
komplikasyonlar, uterus
rüptürü)
% 19.9
Ante-, intra- ve
post-partum
hemoraji
% 32.2
Dolaylı nedenler ile meydana
gelen anne ölümleri
Tesadüfi nedenler ile meydana
gelen ölümleri
Gebeliğe bağlı ölümlerin
gerçekleştiği dönemler
Ölümün gerçekleştiği yer
Biyo-medikal risk faktörleri
Yaş <18
Yaş >34
Parite>4
Kronik hastalıklar
Dolaşım sistemi hastalıkları
Endokrin ve metabolik hastalıklar
Anemi
Obezite
Sigara içme
Bir kadın birden çok biyo-medikal riske sahip
olabilir.
Anne ölümlerinin biyo-medikal
risk faktörlerine göre dağılımı
Biyo-medikal risk faktörlerinin
dağılımı
Gebeliğe bağlı ölümlerde ve anne
ölümlerinde önlenebilir faktörler
Anne ölümlerinde
önlenebilir faktörlerin dağılımı
14,4
2,0
16,3
15,6
4,6
3,4
27,9
18,4
22,2
55,7
60,8
58,8
Kent
Kır
Türkiye
Hanehalkı/toplumsal faktörler
Sağlık hizmetiyle ilgili faktörler
Sağlık personeliyle ilgili faktörler
Diğer faktörler
Anne ölümlerinde hanehalkı/toplumsal
faktörler (%58.8)
Anne ölümlerinde sağlık personeli
ile ilgili faktörler (%22.2)
Ebe tanı
koyamadı/sorun ile
başa çıkamadı
% 21.2
Pratisyen hekim tanı
koyamadı/sorun ile
başa çıkamadı
% 17.2
Kadın-doğum ekibi
tanı koyamadı/sorun
ile başa çıkamadı
% 34.6
Düşük kaliteli doğum
öncesi bakım
% 17.2
Sevk edilememe/
sevkte gecikme
% 9.8
Anne ölümlerinde sağlık hizmeti ile
ilgili faktörler (%3.4)
Destekleyici tanı
hizmetlerinin eksikliği
% 9.4
Anestezi hizmetlerinin
eksikliği
% 3.4
Araç-gereç ve diğer
tıbbi malzeme eksikliği
% 11.7
Yerleşim yeri ile sağlık
kuruluşu arasındaki
ulaşım hizmetlerindeki
eksiklikler
% 12.4
Kan/ilaç eksikliği
% 4.4
Sağlık personeli
eksikliği
% 20.8
Sağlık birimleri
arasındaki iletişim
eksikliği
% 8.7
Yerleşim yerinin en
yakın sağlık
kuruluşuna uzak
olması
% 29.2
Hanehalkı ve toplumsal
faktörlerin katkısı neden yüksek?
• Genç
• Eğitimsiz
• Geleneksel yöntem kullanımı yüksek
• Yöntem başarısızlığı yüksek
• İstenmeyen gebelik yaygın
• DÖB alma seviyesi düşük
• DÖB kalitesi düşük
• Doğurganlık seviyesi yüksek
• Kendiliğinden düşük ve ölüdoğum seviyesi
yüksek
ÖNEMLİ SONUÇLAR
• Anne ölümleri riski:
– Kırsal alanlarda kentlere
göre yaklaşık 3 kat daha fazla
– Kuzeydoğu Anadolu’da İstanbul’a göre
yaklaşık 11 kat daha fazla
• Yaşam boyu ölüm riski
– Kent:2391
– İstanbul: 4876
Kır: 869
K.Doğu Anadolu:439
59
ÖNEMLİ SONUÇLAR
• Anne ölüm riski yaşla artıyor.
• 20-24 yaşlara göre 35 yaşın üzerinde
rölatif risk yaklaşık 5-14 kat fazla.
• Gebelik-doğum-lohusalık dönemi
ölümlerinde tesadüfi nedenler önemli
yer tutuyor (%23).
60
ÖNEMLİ SONUÇLAR
• Anne ölümlerinin %79’u doğrudan
nedenlerden kaynaklı
•Kanamalar
•Preeklampsi/ Eklampsi
•Enfeksiyonlar
•İntihar
%25
%18
% 5
% 3
61
ÖNEMLİ SONUÇLAR
ÖLÜM YERİ:
• 2.Basamak Sağlık Kuruluşu %32
• 3.Basamak Sağlık Kuruluşu %28
• Ev
%21
• Yol
%10
• Kaza yeri
% 8
62
ÖNEMLİ SONUÇLAR
• Anne Ölümlerinde Risk Faktörleri:
– Anne yaşı (<18-35>)
– Parite 4+
– Kronik Hastalık
%28
%24
%18
• Birden fazla risk faktörü:
– Türkiye %38
– Karadeniz-K.Doğu ve O.Doğu %50-74
63
Sağlık Hizmetlerine İlişkin
GENEL ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
• Fiziki Koşullar
• Tanı-tedavi için Gerekli Araç Gereç Donanımı
• Doğurgan Çağ Kadınların ve Gebelerin İzlenmesi
– Doğru tanı, doğru endikasyon, doğru
müdahale ve zamanında tedavi
• Gebeliği Önleyici Modern Yöntemlerin
Kullanımının Sağlanması
Sağlık Bakanlığı- Eğitim
• Toplumun Genel Sağlık ve Üreme Sağlığı Konularında
Eğitimi
• Hedef Gruplar:
» 15-49 yaş kadınlar ve eşleri
» Adölesanlar
» Toplu çalışılan yerlerdeki kadın ve erkekler
» Diğer gruplar
Sağlık Personelinin Eğitimi
• Sağlık Görevlilerinin (Hekim, Hemşire, Diğer Sağlık
Personeli) Eğitimi ve Denetimi
• Mezuniyet Öncesi Eğitim
» Tıp Fakülteleri, Sağlık Bilimleri Fakülteleri
• Hizmet-içi Sürekli Eğitim, Denetim ve Geribildirim
» Birinci, İkinci ve Üçüncü Basamak Sağlık
Kurumları
Öneriler
• Diğer Kamu Kurumları İlgililerinin Bilgilendirilmesi ve
İşbirliği:
» İçişleri Bakanlığı ve Yetkilileri
» Vali ve Kaymakamlar
» Belediyeler
» Muhtarlar
• Yasa, Yönetmelik,Bilgilendirme, Eğitim, Geribildirim
• Yazılı ve görsel basın ile işbirliğinin yapılması
Anne Ölümleri: Öneriler
• Doğum öncesi bakım hizmetlerinin
geliştirilmesi/yaygınlaştırılması
• Acil obstetrik bakım hizmetlerinin varlığı ve
herkese ulaşımının mümkün olması
• Anne sağlığına ilişkin sorunların farkında
olunmasında yaşanan gecikmenin önlenmesi
Öneriler
• Genel olarak toplumun anne ölümleri ve nedenleri
konusunda farkındalık düzeyinin yükseltilmesi için
çaba gösterilmelidir.
• Sağlık merkezine ulaşımdaki gecikmeler
önlenmelidir.
• Merkeze uzak yerlerin sağlık personeli için
cazibesinin arttırılması gerekmektedir.
• Sağlık hizmetlerinin iklim ve coğrafi koşullara göre
sunulması(Helikopter, kar ambulansı)
Öneriler
• Sağlık kurumlarında ölüm nedenlerini incelemek
üzere izleme ve değerlendirme komitesi
kurulmalıdır.
• Kanser konusunda daha fazla uzmanlaşma, risk
faktörleri ve erken tanı alanlarında çalışmaların
yapılması gerekmektedir.
Öneriler
• Evde ölümleri de kapsamak için doğurgan çağ ve
gebe izleme sisteminin iyileştirilmesi ve
geliştirilmesi
• Kadın-doğum servisleri dışında diğer klinik
servislerin de izlenmesi
• Anne Ölümleri bildirim sisteminin diğer sistemlerle
ortak çalışması
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Ölümün raporlanması ve ölüm nedenlerinin
belirtilmesi aynı süreçte ele alınmayabilir.
• Ölümün raporlanması tıp doktoru tarafından
yapılmalıdır.
• Ölüm raporu cinsiyet, yaş ve ölüm nedenlerini
içermelidir.
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Ölüme götüren olayların ve koşulların kısa bir
tarihçesini almak önemlidir.
• Sağlık kurumu hasta dosyalarının incelenmesi
• Sözel otopsi
• Sözel otopsi:
• İlçe Sağlık Grup Başkanlıkları’nın görevi olabilir.
• Sağlık personeli olmayan bir kişi doldurabilir.
• Hayati Kayıt Örneklemi tekniği uygulanabilir.
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Sağlık kurumlarında ölüm nedenlerinin
Uluslararası Hastalık Sınıflaması Versiyon 10’a
(ICD-10) göre yazılması gerekmektedir.
• Ölüm nedenlerinin alt başlıklarının kodlama
işleminin merkezi olarak belirlenen kodlara göre
yapılması gerekmektedir.
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Sağlık Bakanlığı, ölümler ve tıbbi nedenlerine
ilişkin verinin toplanmasını kendisi için öncelikli bir
politika olarak belirlemelidir.
• Politika üretenler için ölüm nedenlerine ilişkin
bilgilerin özel bir öneme sahip olduğu
unutulmamalıdır.
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Sağlık Bakanlığı, ölüm raporunun
belirlenecek olan kurallara göre
hazırlanmasını,hasta muayene etmekte
olduğu gibi bir performans kriteri haline
getirmelidir.
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Tam-doğru-sürekli veri toplamak da sağlık
görevlilerinin performans
değerlendirilmesinde bir kriter haline
dönüştürülmelidir.
Ölümün Raporlanmasına İlişkin
Öneriler
• Ölümün raporlanmasına ilişkin olarak
UAÖÇ uzmanlarının da katıldığı bir
çalışma grubunun gerçekleştirdiği
çalışmalar gelecek için cesaret
vermektedir.
• Ölüm Raporu
• Tıp doktorlarının eğitimleri için yapılan çalışmalar
İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri
Genel Müdürlüğü: MERNİS Uygulaması
• MERNİS için İlçe Nüfus Müdürlüklerinin aktif
konuma geçmesi:
• İlçe nüfus müdürlükleri ölüm bildirimlerini analiz
ederek, sonuçları eksik bildiren/hiç bildirim
yapmayan yerler ve kurumlarla paylaşarak
bildirimleri artırmaya çalışmalıdır.
Aile Kütüğü Sistemi
• MERNİS’de uygulanan aile kütüğü sistemi
ölüm verisinin analizini zorlaştırmaktadır.
• Nüfus kayıtları genellikle kişilerin yaşadığı
yere göre değil, aile kayıtlarının bulunduğu
yere göre düzenlenir.
• Daimi ikametgaha göre tutulan nüfus kayıt
sistemine geçiş yapılması gerekmektedir.
– 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile 2007
yılından itibaren ikametgaha dayalı nüfus kayıdı
tutulmasına karar verilmiştir.
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel
Müdürlüğü Personelinin Eğitimi
• Nüfus kayıt sisteminden gelen bilginin hayati
olayların izlenmesi amacıyla kullanılması
gerekmektedir:
• NVİGM personelinin demografik veri analizi ve
yorumu konularında hizmet içi eğitime alınmaları
gerekmektedir.
Öneriler
• Ölüm bildirimi ile ilgili sorumluluğun muhtarlardan
alınıp sağlık sisteminin sorumluluğuna verilmesi
gerekmektedir.
Belediyeler: Defin Ruhsatları
• Sadece belediyesi olan yerlerde sağlık
kurumları tarafından doldurulan üç parçalı
formlar
• Bir parçası İl Sağlık Müdürlükleri tarafından
TÜİK’e gönderilmektedir.
• MERNİS sistemi ile bağlantısı kopuktur.
• İki sistemin birbirini denetleyecek yapıya
kavuşturulması gerekmektedir.
İŞBİRLİĞİ
• Genelde hayati olayların bildirimi, özelde
anne ölümlerinin saptanması, bildirimi ve
önlenmesi konularında sektörler ve
kurumlararası işbirliği gereklidir.
SEKTÖRLER VE KURUMLAR
ARASI İŞBİRLİĞİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sağlık Bakanlığı
İçişleri Bakanlığı
Belediyeler
Mülki İdare Amirleri
Üniversiteler
Milli Eğitim Bakanlığı
Milli Savunma Bakanlığı
TÜİK
Sivil Toplum Kuruluşları
Diğer Kamu/Özel Kuruluşlar
85
“Kadının en büyük vazifesi
analıktır. İlk terbiye verilen
yerin ana kucağı olduğu
düşünülürse, bu vazifenin
ehemmiyeti layıkıyla anlaşılır.
Milletimiz kuvvetli bir millet
olmaya azmetmiştir. Bugünün
levazımatından biri de
kadınlarımızın her hususta
yükselmelerini temindir.”
M. Kemal Atatürk
(İzmir 31.1.1923)
Teşekkürler...
87
Sağlıklı Anneler ve Mutlu
Bebekler
88