Transcript System kształcenia zawodowego w Polsce

Prezentacja na konferencję Instytutu Wspólne Sprawy:
Zawód się liczy. Kondycja szkolnictwa zawodowego w Polsce perspektywa lokalna, krajowa i europejska
Jelenia Góra 21.09.2012 r
Oprac. Teresa Wargocka



dostosowywanie kierunków i treści kształcenia do
wymogów rynku pracy;
kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości
sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu
gospodarczym;
przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku
kształcenia.
Źródło: Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r.
Dz. U. z 2004 r. Nr 256 poz. 2574 z póź. zm.



Minister ds. rolnictwa, rybołówstwa, środowiska,
kultury i dziedzictwa narodowego, spraw
wewnętrznych, obrony narodowej i sprawiedliwości,
jednostki samorządu terytorialnego oraz osoby prawne
i fizyczne;
Prowadzenie szkół zawodowych na mocy ustawy
zostało przypisane z wyjątkiem szkół o znaczeniu
ponadregionalnym i regionalnym do zadań własnych
powiatu;
Powiaty są organami prowadzącymi dla ok. 90%
techników i szkół zasadniczych zawodowych i 44%
szkół policealnych.





Zapewnienie warunków działalności szkoły lub
placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych
warunków nauki;
Wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz
zadań inwestycyjnych w tym zakresie;
Zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej
i organizacyjnej szkoły lub placówki;
Wyposażenie szkoły lub placówki w pomoce
dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji
programów nauczania, programów wychowawczych,
przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz
wykonywania innych zadań statutowych;
Prowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych
przez szkoły zawodowe.

Szkoły zasadnicze zawodowe

Technika

Technika uzupełniające

Szkoły policealne

Szkoły przysposabiające do pracy zawodowej
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w placówkach
kształcenia ustawicznego, /CKU/ placówkach kształcenia
praktycznego, /CKP/ warsztatach szkolnych, pracowniach
szkolnych, u pracodawców, w indywidualnych gospodarstwach
rolnych.
Twórcy reformy za strategiczny cel jej wprowadzenia
przyjęli podniesienie ogólnego poziomu wykształcenia
społeczeństwa.


Wykształcenie średnie potwierdzone egzaminem
maturalnym miało osiągnąć 80% młodych Polaków,
pozostałe zaś 20% młodzieży kończyłoby szkoły
zawodowe.
Założono, że w ciągu dziesięciu lat nastąpi pięciokrotny
wzrost stosunku liczby studentów uczelni wyższych do
liczby osób w wieku szkoły wyższej tj. do 65%.
Podstawowe zmiany:
 zmiana cyklu kształcenia w szkole podstawowej
z 8-letniego na 6-letni;
 utworzenie 3-letnich gimnazjów;
 utworzenie 3– letnich liceów o profilu akademickim i
ogólno zawodowym;
 2,5- 3-letniej zasadniczej szkoły zawodowej i szkół
policealnych;
 wygaszenie 4-letnich liceów ogólnokształcących, 4letnich techników i liceów zawodowych oraz 5-letnich
szkół technicznych.



Licea profilowane zawodowo miały zastąpić średnie
szkolnictwo zawodowe, które miało być zorganizowane w
systemie kształcenia ustawicznego.
W Polsce likwidacji uległoby 5724 szkoły średnie
zawodowe, do których w roku szkolnym 2001/2002
uczęszczało 964 tys. Uczniów, co byłoby ewenementem
na skale europejską.
W krajach o wysoko rozwiniętej gospodarce do szkół
zawodowych uczęszcza około 70 % uczniów.
Spadek ilości szkół zawodowych w latach 2001- 2010
2001
2010
5724
2668
2372
1785
Liczba szkół średnich zawodowych
Liczba zasadniczych szkół zawodowych
Spadek ilość uczniów szkół zawodowych w latach 2001-2010
2001
2010
964,000
552000
542000
236000
Liczba uczniów szkół średnich
Liczba uczniów zasadniczych szkół
zawodowych
zawodowych




Utrzymanie w systemie oświaty szkół średnich zawodowych
bez podjęcia działań reformatorskich nie zapobiegło
deprecjacji szkolnictwa zawodowego;
Liczba uczniów zasadniczych szkół zawodowych zmniejszyła
się o 57 %, szkół średnich zawodowych o 43 %;
Największy spadek liczby uczniów miał miejsce w grupie
kierunków kształcenia: produkcji, przetwórstwa,
ekonomiczno-administracyjnej, rolnictwa i leśnictwa. W trzech
grupach liczba uczniów zwiększyła się: kształcenie
informatyczne + 234 %, usługi dla ludności + 85 %, usługi
transportowe + 18%;
Zwiększyła się liczba szkół ogólnokształcących. W 2010 r.
funkcjonowało 800 szkół więcej niż w 2001r., w tym licea
profilowane.
1991 r.
2010 r.
• 112 szkół wyższych
• 404 tyś. studentów
• 461 szkół wyższych
• 1 mln 900 tyś. studentów
Wśród państw Unii Europejskiej Polska posiada najwyższy wskaźnik
procentowy liczby studentów- 54,1 % średnia UE 27,5 %.
Egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe w zasadniczych szkołach
zawodowych, technikach i szkołach policealnych przeprowadzają Okręgowe
Komisje Egzaminacyjne;





Etap pisemny składa się z dwóch części:
Część pierwsza sprawdzająca wiedzę i umiejętności właściwe dla kwalifikacji
w danym zawodzie;
Część druga sprawdzająca wiedzę i umiejętności związane z zatrudnieniem i
działalnością gospodarczą.
Etap praktyczny egzaminu przeprowadzany jest w ośrodku egzaminacyjnym i
polega na wykonaniu zadania egzaminacyjnego sprawdzającego umiejętności
praktyczne z zakresu kwalifikacji w danym zawodzie.
Absolwent, który zdał egzamin otrzymuje dyplom potwierdzający kwalifikacje
zawodowe oraz Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje
Zawodowe- Europass.
Zasadnicza szkoła
zawodowa
Przystąpili
Nie przystąpili
Technikum zawodowe
Przystąpili
Nie przystąpili
21%
27%
73%
79%
Wyniki egzaminów w latach 2008- 2011
Średnia etap pisemny
Średnia etap praktyczny
Średnia egzamin
94.5
85.4
82.6
86.6
59.5
Zasadnicza szkoła zawodowa
57.8
Technikum szkoły policealne



W Polsce mamy do czynienia z wysokim wskaźnikiem
bezrobocia osób młodych na przestrzeni kilkunastu lat
kształtuje się on na poziomie od 17,1% w roku 2008 do
43,6% w roku 2002;
Kraje o niskiej stopie bezrobocia młodzieży
charakteryzują się niską stopą bezrobocia ogółem i
dualnym systemem kształcenia są to kraje Szwajcaria 7%,
Holandia 7,3%, Norwegia 7,6%, Austria 8,0%, Czechy
9,9%, Niemcy 10,0%;
W krajach o najwyższej stopie bezrobocia młodzieży
przeważa system kształcenia szkolnego są to kraje
Hiszpania 46,0 %, Estonia 30,0%, Włochy 26,3%, Polska
22,6%, Grecja 22,1%, Szwecja 20,0%.



W 2006 r. przeprowadzono badania aktywności
ekonomicznej ludności obejmujące 20 krajów Europy
pod kątem czasu przejścia ze szkoły do pracy. Czas
ten jest bardzo zróżnicowany od 1 miesiąca
w Niemczech, do 3 lat w Grecji;
W Polsce absolwenci pozostają bez pracy średnio
2 lata;
Na trudny start zawodowy młodzieży w Polsce składają
się różne przyczyny, zapewne należą do nich niedobór
miejsc pracy, niedostosowanie kierunków kształcenia
do popytu na pracę, jak również brak umiejętności
praktycznych głównie wśród absolwentów średnich
szkół zawodowych.



Według badań MPiPS w latach 2005-2008 przeszkolono
200 tyś bezrobotnych w wieku do 24 lat, dodatkowo 40
tyś absolwentów w wieku do 24 lat odbyło staż na koszt
Funduszu Pracy;
Szacuje się, że 30-40% absolwentów szkół zawodowych
podejmuje kształcenie praktyczne poza systemem
szkolnym;
Sytuacja ta wydaje się być paradoksalną by bezpośrednio
po kilkuletniej edukacji zawodowej w systemie szkolnym
uzupełniać kwalifikacje zawodowe.



W maju 1993 r. podpisano porozumienie pomiędzy
Ministerstwem Edukacji Narodowej w Ministrem Pracy Polityki
Społecznej polegające na zbudowaniu systemu regularnych
informacji o popycie na prace według a zawodów,
umożliwiające stopniową zmianę struktur kształcenia.
Porozumienie nie weszło w życie;
W 1999 roku powołano Międzyresortowy ds. Prognozowania
Popytu na Pracę, który wykonał liczne ekspertyzy, ale nie
opracował metody koordynacji i prognoz struktury kształcenia
i popytu na pracę dla samorządów powiatowych. Zespół został
zlikwidowany w 2006 r.;
Obecnie Polska jest jedynym krajem, który nie dysponuje
prognozami o przyszłym zapotrzebowaniu na kadry.


W obecnym stanie prawnym to samorządy powiatowe
decydują jaka jest proporcja uczniów w zasadniczych
szkołach zawodowych, średnich szkołach zawodowych
liceach ogólnokształcących, jakie rozwiną się kierunki
kształcenia zawodowego, jaki jest jego poziom i
dostosowanie do oczekiwań pracodawców;
Takie czynniki jak oczekiwania rodziców i aspiracje
młodzieży, posiadana baza materialna do nauki zawodu i
kadra nauczycielska, czy wysokie koszty kształcenia
zawodowego najsilniej determinują decyzje o ilości szkół
zawodowych i kierunkach kształcenia.
Niespójność struktury wykształcenia z popytem na pracę w 2009 roku
Absolwenci
Oferty pracy
Wyższe
23.7
19.1
18
Średnie zawodowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie ogólne/ Pozostałe
45.7
7.7
38
19.9
27.4


Pracodawcy najczęściej poszukiwali wykwalifikowanych
robotników przemysłowych i rzemieślników, techników,
pracowników usług osobistych i oraz innego średniego
personelu. Pomimo dużego zapotrzebowania rynku pracy
na absolwentów szkół zawodowych i niską podażą
absolwentów w tej grupie mamy do czynienia z wysokim
wskaźnikiem osób bezrobotnych;
Można przypuszczać, że likwidacja szkół zasadniczych
przez samorządy powiatowe nie przebiegała według
zasady ograniczania tych kierunków na, które nie ma
popytu na lokalnym rynku pracy.



Z analizy zgodności wykształcenia i aktualnie
wykonywanej pracy wynika, że jako zdecydowanie lub
raczej zgodną z wykształceniem pracę wykonuje 68,9%
pracowników z wykształceniem zasadniczym
zawodowym, 53% ze średnim zawodowym, 62,4%
z policealnym;
Innym zjawiskiem również niepokojącym jest
odchodzenie od kierunkowej zgodności wykształcenia
poprzez zmianę pracodawcy oferującego wyższe
wynagrodzenie;
Jeśli w niezgodzie z kierunkiem kształcenia uzyskuje się
wyższe wynagrodzenie zmieniając już pierwszą pracę, to
świadczy o nietrafnym wyborze zawodu z punktu
widzenia popytu na pracę.




Organizacja systemu kształcenia zawodowego młodzieży powinna
spełniać trzy podstawowe cele:
Dostosowanie kierunków i poziomów kształcenia zawodowego
uczniów do potrzeb rynku pracy w zmieniającym się otoczeniu
społeczno-gospodarczym;
Wysoka jakość kształcenia zawodowego w zakresie wiedzy ogólno
zawodowej i specjalistycznej oraz umiejętności wykorzystania wiedzy
w praktyce;
Nabycie wiedzy i umiejętności zawodowych przez ucznia zgodnych z
jego zainteresowaniami, predyspozycjami psychofizycznymi oraz
będącego skutkiem świadomego i racjonalnego wyboru ścieżki
kształcenia;
Tylko system spełniający te warunki może być podstawą do
inwestycji państwa w edukację zawodową.



Całkowite wycofanie się rządu w wpływu na sieć szkół zawodowych
oraz na zawody i specjalności nauczane w szkołach. Decyzje w tym
zakresie leżą w kompetencji dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych
i samorządu powiatowego;
Niski poziom subwencji na kształcenie zawodowe spowodował
przerzucenie kosztów kształcenia na samorządy powiatowe, co za
skutkowało powstaniem szerokiej oferty kształcenia w szkołach
ogólnokształcących jako obiektywnie tańszego;
Nie przygotowano rozwiązań systemowych w celu wypracowania na
poziomie krajowym lub przynajmniej na poziomie regionów badania
popytu i podaży na wykwalifikowane kadry na rynku pracy z
przynajmniej kilkuletnim wyprzedzeniem czasowym co skutkuje
błędnymi decyzjami w sprawie ustalania kierunków kształcenia w
zawodach.



Brak systemu kształcenia kadry nauczycielskiej do nauczania
zawodowego co spowodowało lukę pokoleniową w tym zakresie;
Brak systemowych rozwiązań współpracy szkół zawodowych z
pracodawcami w przyjmowaniu uczniów na praktyki zawodowe i
zajęcia praktyczne do zakładów pracy z wyjątkiem kształcenia
młodocianych pracowników w rzemiośle;
Brak systemowo funkcjonującego doradztwa zawodowego w
szkołach tj. właściwej diagnostyki predyspozycji zawodowych co
skutkuje niewłaściwym często przypadkowym wyborem kierunku
edukacji przez uczniów.
Podstawowe obszary zmian:
 klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego;
 podstawa programowa kształcenia zawodowego;
 organizacja kształcenia zawodowego – ramowy
plan nauczania;
 system egzaminów potwierdzających kwalifikacje w
zawodzie;
 kwalifikacyjne kursy zawodowe.
Przygotowanie zmian w kształceniu zawodowym, które
właśnie zaczynają być wdrażane w szkołach
ponadgimnazjalnych było możliwe dzięki wsparciu ze
środków pochodzących z Europejskiego Funduszu
Społecznego w ramach projektu systemowego w PO KL
2007-2013 Doskonalenie podstaw programowych
kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego.
Przeznaczono na ten cel niebagatelną kwotę
18 750 000zł.
W celu zharmonizowania kształcenia zawodowego w systemie szklonym z
potrzebami rynku pracy niezbędne jest prognozowanie tych potrzeb w wymiarze
regionalnym z wyprzedzeniem co najmniej kilkuletnim. Role te mogłyby pełnić
rozlokowane w województwach centra diagnozowania istniejącego stanu
nasycenia wykwalifikowanymi kardami ich wykorzystania i prognozowania
potrzeb rynku pracy.

W celu poprawy jakości kształcenia zawodowego niezbędne jest zwiększenie
udziału pracodawców w realizacji zadań systemu szkolnictwa zawodowego
w zakresie praktyk zawodowych, staży zajęć praktycznych dla uczniów ;

Przywrócenie Kuratorowi Oświaty kompetencji w zakresie opiniowania sieci szkól
zawodowych oraz przypisanie mu roli koordynatora organizacji kształcenia
zawodowego na terenie województwa;

Należy zwiększyć nakłady z budżetu państwa poprzez uruchomienie
dotacji celowej na doposażenie pracowni, warsztatów szkolnych i
placówek kształcenia zawodowego oraz w większym stopniu
zaangażować na ten cel środki unijne;

Wprowadzenie systemu zachęt dla pracodawców do współpracy ze
szkołami m.in. poprzez odliczanie kosztów kształcenia uczniów od
składek na Fundusz Pracy, przeznaczenie środków Funduszu na
dofinansowanie wyposażenia stanowisk pracy przeznaczonych dla
uczniów;

Wypracować wspólnie ze szkołami wyższymi, ośrodkami kształcenia
nauczycieli, organizacjami pracodawców system kształcenia i
doskonalenia zawodowego nauczycieli kształcenia zawodowego;

Umożliwić prowadzenie zajęć edukacyjnych ukierunkowanych na osiągniecie
kwalifikacji specjalistycznych przez wysokiej klasy specjalistów zatrudnionych w
firmach poprzez uelastycznienie form zatrudnienia w oświacie/umowy zlecenia/;

Wypracowanie systemu nadzoru szkól nad przebiegiem kształcenia zawodowego
w zakładach pracy;

Sprawą kluczową w przygotowaniu młodzieży do wejścia na rynek pracy jest
stworzenie systemu doradztwa zawodowego i objecie min wszystkich uczniów
kończących szkołę ponadgimnazjalną;

Prowadzić kampanie medialne na rzecz odwrócenia trendu deprecjacji zawodów
robotniczych, usługowych , których cechą jest wykonywanie pracy fizycznej .
Przywrócić należy (…) rangę i jakość edukacji
zawodowej (zasadnicze szkoły zawodowe, technika,
szkoły policealne). Konieczne będzie zwiększenie
znaczenia praktycznej nauki zawodu, głównie
poprzez ścisłą współpracę z pracodawcami. Takie
podejście do kształcenia zawodowego zwiększy
szansę absolwentów na rynku pracy i pozwoli na
dostosowanie kwalifikacji do potrzeb konkretnego
stanowiska pracy. Edukacja zawodowa powinna
umożliwiać uzyskanie specjalizacji zawodowej
uznawanej również w innych państwach UE. Dla
kształtowania prognozowania popytu na pracę tak,
aby oferta edukacyjna była adekwatna do potrzeb
rynku pracy.
STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2007- 2013,
DOKUMENT PRZYJĘTY PRZEZ
RADĘ MINISTRÓW W DNIU 29.11.2006 r.
Dziękuję za uwagę