ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΤΡΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013

ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΜΕ ΘΕΜΑ:

Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940

Μαζί με όλους τους ήρωες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι πνευματικοί άνθρωποι, και ιδίως οι λογοτέχνες, συγγραφείς και ποιητές, αγωνίστηκαν με την πένα τους και την ψυχή τους ενάντια στο φασισμό και το ναζισμό. Στη φετινή επέτειο οι μαθητές και οι μαθήτριες της Α΄ Γυμνασίου του σχολείου μας, αφού, υπήρξαν πολλά και σημαντικά.

εργάστηκαν ομαδοσυνεργατικά, αξιοποίησαν τόσο έντυπες όσο και ηλεκτρονικές πηγές, και ετοίμασαν ένα μικρό αφιέρωμα στο έπος του ’40 όπως ξεδιπλώνεται μέσα από τη λογοτεχνία. Τα οφέλη που προέκυψαν για τους μαθητές μας από την προσπάθειά τους αυτή

Το πρώτο από τα οφέλη που οι μαθητές μας αποκόμισαν ήταν η εμπειρία στην έρευνα, αφού οι ίδιοι συνέλεξαν και οργάνωσαν το υλικό που αποτέλεσε και το κύριο σώμα της επετειακής εκδήλωσης της 28ης Οκτωβρίου. Με τον τρόπο αυτό η σχολική εορτή ξέφυγε από την πεπατημένη οδό των σχολικών επετείων και απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Επίσης, οι μαθητές μας ήρθαν για πρώτη φορά – και με επιτυχία - σε επαφή με τη μέθοδο project, την οποία θα κληθούν να χρησιμοποιήσουν ευρύτατα σε εργασίες τους σε μεγαλύτερες τάξεις. Και βέβαια, οι μικροί μαθητές μας απέκτησαν μια ολότελα νέα θέαση του Έπους του ’40, θέαση λογοτεχνική, ζεστή, ανθρώπινη και γι’ αυτό ουσιαστική.

Σας παραθέτουμε, λοιπόν, εδώ το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας με την ελπίδα τα παιδιά μας συνθήκες που σήμερα αντιμετωπίζουν.

να εξακολουθούν να εργάζονται με την ίδια διάθεση και προθυμία όπως και σε αυτή την περίπτωση, παρά τις αντίξοες

Το μανιφέστο των λογοτεχνών

«

Είναι δύο εβδομάδες τώρα τελεσίγραφο, η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώσει τα εδάφη της, ν’ αρνηθεί την ελευθερία της και να κατασπιλώσει την τιμή της.

που μ’ ένα Οι Έλληνες δώσαμε, στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας, την απάντηση που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγμένες βαθιά στη ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής μας γης, με το αίμα των μεγαλύτερων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Κι αυτή τη στιγμή, στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των μέχρι ενός.

μακεδονικών βουνών, πολεμούμε αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να πεθάνουμε

Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σ’ εμάς ενέργεια τους για Έλληνες έναν διανοούμενους, καινούργιο τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν’ απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου, για να ζητήσουμε, όχι την υλική αλλά την ηθική βοήθεια τους: Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάσταση των συνειδήσεων και την του τελευταίου, του πιο ταπεινού εργάτη.

πνευματικό Μαραθώνα, που θα απαλλάξει τα δυναστευόμενα έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που είδε ποτέ ο κόσμος. Όταν μια τέτοια επανάσταση συντελεστεί, η Νίκη θα στεφανώσει το μέτωπο και

Με τη μεγάλη και σταθερή αυτή ελπίδα, σας στέλνουμε τον πιο αδελφικό χαιρετισμό μας: Κ. Παλαμάς, Σπ. Μελάς, Άγγ. Σικελιανός, Δημ. Μητρόπουλος, Κ. Παρθένης, Ι. Γρυπάρης, Γ. Βλαχογιάννης, Στρ. Μυριβήλης, Κ. Ουράνης, Μ. Μαλακάσης, Γρηγ. Ξενόπουλος και άλλοι

.»

Με το παραπάνω κείμενο κάποιοι από τους σημαντικότερους ελευθερία και Έλληνες εθνική πνευματικούς ανθρώπους της εποχής εκείνης απηύθυναν έκκληση σε όλο τον κόσμο για συστράτευση στον αγώνα που έδινε η χώρα μας για αξιοπρέπεια.

Ακολούθησε ένα ακόμα μανιφέστο αναλόγου περιεχομένου από λογοτέχνες νεώτερους οι οποίοι έμελλαν να καθορίσουν αργότερα την πνευματική ζωή του τόπου μας. Στο κείμενο του μανιφέστου μεταξύ άλλων τονιζόταν:

«

Η μάχη της Ελλάδας είναι μια μάχη παγκόσμια. Ο Ελληνικός στρατός είναι σήμερα μια προφυλακή των εθνών στον αγώνα μορφής σκλαβιάς. Ο Μουσολίνι δεν μας ήξερε καλά. Δεν κατάλαβε ποτέ του την ιστορική παράδοση, την ηθική ζωή, το ψυχικό σθένος της μικρής Ελλάδας. Δεν προέβλεψε τη μεγάλη χαρά που κυρίεψε τον τόπο μας όταν αντήχησαν τα πρώτα πυρά κι έφεραν την είδηση ότι ήρθε ξανά στην Ελλάδα η ώρα της μοίρας, της θυσίας και της δόξας.

τους εναντίον της καινούργιας

Ο ιταλικός φασισμός βαδίζει προς το θάνατο κι εμείς οι Έλληνες σκάβουμε τον τάφο του.

Μπορεί να πεθάνουμε, αλλά θα πεθάνει κι αυτός. Θα τον σκοτώσει το ελληνικό πνεύμα, που έχει σκοτώσει εχθρούς μεγαλύτερους και φοβερώτερους απ’ αυτόν. Ελεύθεροι άνθρωποι όλων των εθνών, συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες, φιλόσοφοι, ιδεολόγοι, μη ξεχνάτε ότι η Ελλάδα πολεμά για την μοίρα του κόσμου

».

Κι ακολουθούν οι υπογραφές των

Έλλης Αλεξίου, Ηλία Βενέζη, Νικ. Βρεττάκου, Αλκιβιάδη Γιαννόπουλου, Κ. Δημαρά, Οδ. Ελύτη, Γ. Θεοτοκά, Άλκη Θρύλου, Λιλής Ιακωβίδη, Μ. Καραγάτση, Σωκρ. Καραντινού, Θράσου Καστανάκη, Γ. Κατσίμπαλη, Γ. Κοτζιούλα, Λεόντα Κουκούλα, Φάνη Μιχαλόπουλου, Γ. Μυλωνογιάννη, Λιλίκας Νάκου, Μελή Νικολαΐδη, Τ. Μπαρλά, Ασημάκη Πανσέληνου, σοφίας Παπαδάκη, Κλέωνα Παράσχου, Θανάση Πετσάλη Διομήδη, Γ. Σεφέρη, Τατιάνας Σταύρου, Άγγελου Τερζάκη, Κ. Τσάτσου, Δημ. Φωτιάδη, Πέτρου Χάρη, Γιάννη Χατζίνη, Αιμίλιου Χουρμούζιου, Δ. Νικολαρεΐζη, Μήτσου Παπανικολάου.

Τα έργα

Όλοι αυτοί κατόπιν έγραψαν σημαντικά, γνωστά περισσότερο ή λιγότερο, έργα, εμπνευσμένα από τις εμπειρίες τους στον πόλεμο ή στα μετόπισθεν.

Ο Μυριβήλης έδωσε από τις εκπομπές του στο ραδιόφωνο το βιβλίο «Ώρα της Ιστορίας», ο Βενέζης το « Χρονικό του Σαράντα». Κι ακόμη ο Άγγελος Βλάχος, ο Λουκής Ακρίτας, ο Πέτρος Χάρης. Ολόκληρη η ιστορία επάνω στα βουνά της Αλβανίας παρελαύνει μέσα στο έργο τους.

Ο Παλαμάς λίγο μετά από την κήρυξη του πολέμου έγραψε ένα ποίημα αφιερωμένο «Στη Νεολαία μας»

Αυτό κρατάει ανάλαφρο μεσ’ στην ανεμοζάλη Το από του κόσμου τη βοή πρεσβυτικό κεφάλι, Τούτο το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα.

Λίγο αργότερα έγραψε και το ποίημα «Νίκη» Παιδιά μου ο πόλεμος για σας περνάει θριαμβευτής των άδικων ο πόλεμος δεν είναι εκδικητής είναι ο θυμός της άνοιξης και της δημιουργίας Κι αν είναι, και στον πόλεμο μέσα η ζωή θυσία, ο τάφος είναι πέρασμα προς την Αθανασία.

Ο επηρεασμένος Αύγουστο Άγγελος την από όπου Σικελιανός, τα διεθνή γεγονότα που είχαν προηγηθεί της ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα και τον τορπιλισμό της Έλλης τον Δεκαπενταύγουστο του Σαράντα στην Τήνο, έγραψε εκείνον τον τραγωδία του «Σίβυλλα», πεζό προφητικά παρουσιάζει το λαό να αναζητεί την σωστή κατεύθυνση. Αμέσως μετά την 28η Οκτωβρίου έγραψε και το ακόλουθο κείμενο που φαίνεται αλλά χαρακτηρίζεται από ποιητική έμπνευση και φαντασία.

«

Ελέγαμε: ένα Μαραθώνα ακόμα! Ελέγαμε : μια Σαλαμίνα ακόμα! Ελέγαμε: ακόμα ένα Εικοσιένα! Και ήρτες τέλος Σύ, Μητέρα-Μέρα όπου αγκάλιασες κι ανύψωσες ολόκληρα τα περασμένα στον ανώτατο λυτρωτικό σκοπό τους, στον υπέρτατό τους ηθικόν Ιστορικό Ρυθμό!.... Και θε να Σε κρατήσουμε όλοι, στο τεράστιο ύψος που μας φανερώθηκες απ’ τα χαράματα των Εικοσιοκτώ του Οχτώβρη του 1940, κι ως τώρα με τη συντέλεια των αιώνων, είτε ζήσουμε, είτε, αύριο που θα φέγγεις πάνω απ’ όλο τον πλανήτη το γιγάντιο φως Σου, θα βρισκόμαστε στα σπλάγχνα Σου, ω Μητέρα, αθάνατοι νεκροί

».

Ο για Οδυσσέας τον αξιωματικό χαμένο του Ελύτης Αλβανικού γράφει το ανεπανάληπτο «Άσμα ηρωικό και πένθιμο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» του Οδυσσέα Ελύτη για τον εικοσιεννιάχρονο χαλκίτη πρώτο νεκρό Πολέμου

Ήταν γενναίο παιδί∙ Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του Με τον αέρα του άντρα στην περπατηξιά Και με το κράνος του, γυαλιστερό σημάδι (Φτάσανε τόσο εύκολα μέσ’ στο μυαλό Που δεν εγνώρισε κακό ποτέ του) Με τους στρατιώτες του ζερβά-δεξιά Και την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του Φωτιά στην άνομη φωτιά Με το αίμα πάνω από τα φρύδια

Τα βουνά της Αλβανίας βροντήξανε Ύστερα λυώσαν χιόνι να ξεπλύνουν Το κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγής Και το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο Και τα χέρια του, ανοιχτές πλατείες της ερημίας Βρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας Δεν τον έκλαψαν Γιατί να κλάψουν Ήταν γενναίο παιδί!

Χαρακτηριστικό το «Επίγραμμα» του Λέοντος Κουκούλα:

Δε χάθηκες, μα κι ούτε θα χαθείς Κι ας έρθουν πάλι οι Πέρσες και οι Λατίνοι.

Δεν είσαι κάστρο για να πατηθείς. Είσαι το φως, Ελλάδα, που δεν σβήνει.

Κι ακόμα το « Μάνα και Γιός» (1940) του Νικηφόρου Βρεττάκου:

Στης ιστορίας το διάσελο όρθιος ο γιος πολέμαγε κι η μάνα κράταε τα βουνά, ορθός να στέκει ο γιος της, μπρούντζος, χιόνι και σύννεφο. Κι αχολόγαγε η Πίνδος σα να ‘χε ο Διόνυσος γιορτή. Τα φαράγγια κατέβαζαν τραγούδια κι αναπήδαγαν τα έλατα και χορεύαν οι πέτρες. Κι όλα φώναζαν «Ίτε παίδες Ελλήνων…».

Φωτεινές σπάθες οι ψυχές σταυρώναν στον ορίζοντα, Ποτάμια, πισωδρόμιζαν, τάφοι μετακινιόνταν

Κι οι μάνες τα κοφτά γκρεμιά σαν Παναγιές τ’ ανέβαιναν.

Με την ευκή στον ώμο τους κατά το γιο παγαίναν Και τις αεροτραμπάλιζε ο άνεμος φορτωμένες Κι έλυνε τα τσεμπέρια τους κι έπαιρνε τα μαλλιά τους Κι έδερνε τα φουστάνια τους και τις σπαθοκοπούσε, μ΄ αυτές αντροπατάγανε, ψηλά, πέτρα την πέτρα κι ανηφορίζαν στη γραμμή, όσο που μες στα σύννεφα χάνονταν ορθομέτωπες η μια πίσω από την άλλη.

Η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη συγκλονίζει με το «Τελευταίο Γράμμα»

Γονιοί κι αδέρφια έχετε γεια. Ούτε ένα δάκρυ, μάνα. Για τον αγώνα του λαού, πεθαίνω ηρωικά. Κι όταν αχήσει λευτεριάς χαρούμενη καμπάνα πέστε: «Με τ’ άλλα θύματα κι ο Σώτος τη χτυπά».

Αδέρφια μου περήφανα το Σώτο εκδικηθείτε. Ας μη μου κόψει ο θάνατος στη μέση την ορμή Ένας πεθαίνω, τρεις εσείς στη θέση μου σταθείτε μην αραιώσει η φάλαγγα, ως τη στερνή στιγμή.

Για κάθε πίκρα μάνα μου που σου’ δωκα και πόνο συχώρα με. Κι όσο γι’ αυτή πού πίνεις τώρα δα μίσος ενάντια στη σκλαβιά να γίνει θέλω μόνο. Γονιοί κι αδέρφια, γεια χαρά. Πεθαίνω ηρωικά.

Η Ιωάννα Τσάτσου καταγράφει πολύτιμες εμπειρίες του πολύπαθου λαού μας στα πέτρινα χρόνια της γερμανικής Κατοχής στο βιβλίο της «Φύλλα Κατοχής»

9 Σεπτέμβρη 1944.Παρακολουθούμε αυτές τις ημέρες αμίλητοι και επαναστατημένοι , αυτό το τέρας, τον δήμιο ,που λέγεται Backe και που κάθε μέρα σοφίζεται καινούργιο μαρτύριο για να κάνει την Λέλα Καραγιάννη να μιλήσει. Η σάρκα της νεκρώνεται σιγά-σιγά , μα το μυστικό της μένει κρυφό. Από ποια πίστη αντλεί η γιγάντια ψυχή της αυτή τη δύναμη του πρώτου χριστιανού; Προσφέρει άντρα, παιδιά, τη ζωή της την ίδια, όλες τις θυσίες, ανθρώπινες και υπεράνθρωπες για να ζήσει η Ελλάδα ελεύθερη.

Την εκτέλεσαν, στο Χαϊδάρι, μαζί με άλλους μελλοθανάτους 70 γενναίους. Καταπληγιασμένη την τελευταία στιγμή ζητούσε να σύρει τον χορό ,να δώσει θάρρος στους

13 Ιουνίου 1943 τον βασανίζουν τον Μπούρα .Του φόρεσαν σιδερένιο στεφάνι στο κεφάλι και το έσφιγγαν ώσπου να ομολογήσει. Εκείνος κράτησε κλειστό το στόμα του ,μα έπεσε αναίσθητος.

Κάθε φορά έπειτα από μια δύσκολη ανάκριση μας έρχεται στην Αρχιεπισκοπή μήνυμα «ο Κώστας Μπούρας δεν μίλησε» Κάτι περισσότερο , ο ίδιος μας πληροφορεί τι πρέπει να προσέχομε και ποίες κινήσεις μας οι υπεράνθρωπη δύναμη» Γερμανοί υποπτεύονται.

Μερόνυχτα τον έχουν δεμένο. Μερόνυχτα κλειστόν σ΄ένα κελί υγρό και ανήλιο. Οι μόνες διακοπές είναι οι φριχτές ώρες της ανάκρισης. Ούτε μια στιγμή δεν δείχνει πως χάνει το θάρρος του, το κέφι του.

Περήφανος που μπορεί κι αντέχει και δεν προδίνει κανέναν , ζει με την πίστη πως πεθαίνει για μία μεγάλη Ελλάδα .Και αυτή η πίστη του δίνει μια

Ο Άγγελος Σικελιανός βλέπει στο πρόσωπο των Ελλήνων του ’40 καινούργιους Διγενήδες, μια νέα Ανάσταση από τον τάφο, «θανάτω θάνατον πατήσας»

Δεν είναι τούτο πάλαιμα σε μαρμαρένια αλώνια, εκεί να στέκει ο Διγενής και μπρος να στέκει ο Χάρος.

Εδώ σηκώνεται όλη η γη με τους αποθαμένους, και με τον ίδιο θάνατο πατάει το θάνατό της.

Κι απάνω-απάνω στα βουνά, κι απάνω στις κορφές τους φωτάει με μιας Ανάσταση, ξεσπάει αχός μεγάλος.

Η Ελλάδα σέρνει το χορό, ψηλά, με τους αντάρτες, χιλιάδες δίπλες ο χορός, χιλιάδες τα τραπέζια, κ' είν' οι νεκροί στα ξάγναντα, πρωτοπανηγυριώτες

Αλλά και η ώρα της μεγάλης νίκης και της απελευθέρωσης του πολύπαθου Ελληνισμού από τα δεινά της γερμανικής Κατοχής αποτυπώνεται με λογοτεχνικό τρόπο. Η Ιωάννα Τσάτσου στα «Φύλλα Κατοχής» θυμάται Η μακρυά σκοτεινή ματωμένη πορεία μας έφερε στην κορυφή. Ο Θεός είναι εκεί και τώρα θα ευλογήσει τα δάκρυα της λαχτάρας μας και της πίκρας μας.

Ανοίγω διάπλατα το παράθυρο. Φως, ήλιος, ο γαλανός όλος.

ουρανός.

Μαζί με τα παιδιά μου παρακολουθούμε με κατάνυξη θρησκευτική ένα σημείο απέναντι στην Ακρόπολη. Αυτό είναι ο κόσμος

Και βλέπουμε τη γερμανική σημαία σιγά σιγά να υποστέλλεται, να εξαφανίζεται σαν να την κατάπιε ο Ιερός Βράχος. Και ν’ αρχίζει ν’ ανεβαίνει στον ιστό το αγαπημένο χρώμα του ουρανού μας. Τα θολωμένα μάτια μου δεν μπορούν πια να δουν. Όταν έχω στεγνώσει βιαστικά τα δάκρυα, η γαλανόλευκη ανεμίζει περήφανα.

Η Ελλάδα είναι πάλι δική μας, δική μας.

Την έχομε καταχτήσει με το αίμα μας, με το μόχθο μας, με την καθημερινή στέρηση, μα προπάντων με το σκοτάδι της οδύνης όλων των χρόνων της σκλαβιάς.

Η Ελλάδα είναι πάλι δική μας.

Αυτό είναι η δικαιοσύνη. Αυτό είναι η τάξη.

ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΤΡΑΣ

ΗΤΑΝ ΤΟ