Transcript prosfygiko

Το προσφυγικό ζήτημα
στην Ελλάδα κατά το
μεσοπόλεμο
Μία προσέγγιση μέσα από τις
πηγές
ΤΑΞΗ: Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
• · ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
• Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά
το μεσοπόλεμο
• · · ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ : 2 συνεχόμενες
διδακτικές ώρες.
Στόχοι του μαθήματος είναι:
• Η ανάπτυξη ιστορικής σκέψης, κατανόηση των
ιστορικών γεγονότων και η σύνδεση αιτίων και
αποτελεσμάτων
• Η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης, κατανόηση της
συμπεριφοράς του ανθρώπου σε συγκεκριμένες
καταστάσεις και η εξασφάλιση των προϋποθέσεων για
την εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και
το μέλλον.
• Ο μαθητής να αποκτήσει όχι μόνο την επίγνωση ότι ο
σύγχρονος κόσμος αποτελεί συνέχεια του παρελθόντος,
αλλά και την επίγνωση ότι ο σύγχρονος ιστορικός
ορίζοντας συνδέεται άμεσα με τη ζωή του.
• Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι ο κόσμος στον οποίο ζουν είναι αποτέλεσμα
μιας εξελικτικής πορείας, με υποκείμενα δράσης τους ανθρώπους.
• Να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος, να
κατανοήσουν το παρόν, να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να
προγραμματίσουν υπεύθυνα το μέλλον τους..
• Να συνειδητοποιήσουν την προσωπική τους ευθύνη για την πορεία της
κοινωνίας στην οποία ζουν.
• Να διαμορφώσουν, μέσα από τη μελέτη των επιμέρους πολιτισμών και της
συνεισφοράς τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, πνεύμα μετριοπάθειας,
ανοχής και σεβασμού στο διαφορετικό.
• Να οικοδομήσουν, μέσα από τη μελέτη του δικού τους πολιτισμού, την
εθνική και πολιτιστική τους ταυτότητα.
• Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα επιλογής και κριτικής αξιολόγησης
των ιστορικών πηγών.
• Να εξοικειωθούν με τη διαδικασία της διερεύνησης και
αξιολόγησης ιστορικών πληροφοριών.
• Να εξοικειωθούν με την παρατήρηση της εικόνας ως
πηγής πληροφοριών.
• Να προσεγγίσουν πρωτογενείς πηγές και αντλήσουν
από αυτές πληροφορίες για να ερμηνεύσουν ιστορικά
γεγονότα.
• Β. Ειδικοί στόχοι:
• Να κάνουν υποθέσεις με βάση πρωτογενείς πηγές και
να εξαγάγουν συμπεράσματα .
• Να κατανοήσουν ότι η δράση εξαρτήθηκε από
συγκεκριμένους παράγοντες του περιβάλλοντος μέσα
στο οποίο έζησαν.
Στόχος της χρήσης νέων
τεχνολογιών είναι:
Να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της
διδασκαλίας.
•
•
•
•
Ενδεικτικές ιστοσελίδες για άντλησης υλικού:
http://www.ime.gr
http://www.elia.org.gr
http://www.ert-archives.gr
Εποπτικά μέσα
• Το διαδίκτυο
• Το σχολικό εγχειρίδιο της Γ’ Γυμνασίου
(«Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη»).
• Ένας φορητός ηλεκτρονικός υπολογιστής.
• Ένας βιντεοπροβολέας
• Ένας πίνακας μαρκαδόρου
Ειδικοί διδακτικοί στόχοι
• Επιδιώκεται οι μαθητές:
• Να κατανοήσουν το πλήθος και το
μέγεθος των προβλημάτων που κλήθηκε
να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία μετά
την άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα
• Να μάθουν για τις προσπάθειες της
ελληνικής πολιτείας να διευκολύνει την
αποκατάσταση των προσφύγων
• Να γνωρίσουν τις κύριες παραμέτρους της
διάστασης γηγενών- προσφύγων
• Να εκτιμήσουν την επίδραση των προσφύγων
στην οικονομική κοινωνική πολιτιστική ζωή της
Ελλάδας.
• Να αντιληφθούν πως η προσφυγιά είναι ένα
διαχρονικό φαινόμενο και πως εμείς οι Έλληνες
και ιδιαίτερα οι Έλληνες της βόρειας Ελλάδας το
βιώσαμε με τον οδυνηρότερο τρόπο
• Να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στο θέμα της
προσφυγιάς γενικά
Στόχος ειδικότερα θεωρείται:
• Να μπορούν οι μαθητές να συνάγουν
συμπεράσματα με τη μελέτη των
παραθεμάτων
• Να είναι σε θέση να διαβάζουν μία πηγή
και να απαντούν σε συγκεκριμένες
ερωτήσεις διαχωρίζοντας το ουσιαστικό
από το επουσιώδες
Τρόπος παρουσίασης
•
Ο διδάσκων θα παρουσιάζει το μάθημα με τη συνδρομή των
μαθητών.
Οι πηγές θα διαβάζονται στην τάξη από τους μαθητές, οι ερωτήσεις
θα τίθενται από τον διδάσκοντα και θα γίνει προσπάθεια να
εκμαιευθούν οι απαντήσεις.
• Ο καθηγητής μετά την ολοκλήρωση των πιθανών απαντήσεων
μπορεί να ανακεφαλαιώνει και πιθανόν να γράφει τα συμπεράσματα
που συνάγονται στον πίνακα.
Η ανακεφαλαίωση του μαθήματος θα γίνει στο τέλος με τη βοήθεια
όσων καταγράφηκαν και φυσικά με την ενεργή συμμετοχή των
μαθητών
• Θα μπορούσε να δοθεί εργασία για το σπίτι να βρεθούν τραγούδια
ρεμπέτικα αλλά και σύγχρονα που έχουν ως θέμα τους την
προσφυγιά. Με την ολοκλήρωση των εργασιών μπορεί να
δημιουργηθεί ένα cd από τις εργασίες των παιδιών που θα μοιραστεί
στους μαθητές
Με ποια σύμβαση ήρθαν οι
πρόσφυγες στην Ελλάδα;
Συνθήκη Λοζάνης: 24 Ιουλίου 1923
• Σύμβαση της Λοζάνης τον
Ιανουάριο του 1923
• Ρύθμιση της
υποχρεωτικής
ανταλλαγής πληθυσμών
Ελλάδας και Τουρκίας.
• Ανταλλαγή ορθοδόξων
κατοίκων της Τουρκίας και
μουσουλμάνων κατοίκων
της Ελλάδας
Το κείμενο της Συνθήκης για την
ανταλλαγή πληθυσμών
• «Από 1ης Μαιου 1923, αποφασίζεται η υποχρεωτική
ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων ελληνικού ορθοδόξου
δόγµατος υπηκόων και των Ελλήνων υπηκόων
µουσουλµανικής θρησκείας… Η κινητή περιουσία που
υπάρχει στα σπίτια, στα τεµένη, στις εκκλησίες, στα
σχολεία, στα µοναστήρια ή στα νοσοκοµεία τους, θα
µπορεί να εξέλθει αδασµολόγητα από τη χώρα, µαζί
τους. Η ακίνητη περιουσία καθώς θα εγκαταλείπεται, θα
απογράφεται, θα εκτιµάται και θα ρευστοποιείται από τη
Mεικτή Επιτροπή.
Στην Ελλάδα ήρθαν πλούσιοι
πρόσφυγες και φτωχοί πρόσφυγες
• Από ποιους παράγοντες εξαρτήθηκε η
οικονομική τους ευμάρεια;
• Για ποια κατηγορία πιστεύετε ότι έδειξε
ιδιαίτερη μέριμνα το ελληνικό κράτος;
Γιατί;
Σε ποια κατηγορία θεωρείτε πως
ανήκαν οι πρόσφυγες της πηγής;
• “...Οι Σμυρνιοί που εγκαταστάθηκαν στην Αττική γή, λίγα
χιλιόμετρα νότια της Ακρόπολης, έφεραν μαζί τους τον
πολιτισμό και τα έθιμά τους, τα ταλέντα τους, το
επιχειρηματικό τους δαιμόνιο και την πίστη τους στους
κοινοτικούς θεσμούς και την κοινή δράση. Έχτισαν
όμορφα σπίτια και φρόντισαν για την ύδρευση και την
ηλεκτροδότησή τους. Έφτιαξαν δρόμους και πλατείες,
μαγαζιά και σχολεία. Μια από τις πρώτες τους μέριμνες
ήταν η οικοδόμηση ναού προς τιμήν της Αγίας Φωτεινής,
ο οποίος, δηλαδή, θα έφερε το όνομα της σμυρναικής
εκκλησίας που κατακάηκε τον Αύγουστο του 1922.
Νέα Μάκρη, Νέα Ιωνία, Νέα
Μουδανιά, Νέα Σμύρνη
• Πολλές από τις συνοικίες που
δημιουργήθηκαν από πρόσφυγες είχαν
μπροστά το πρόθεμα Νέα.
• Γιατί κατά τη γνώμη σας πήραν αυτή την
ονομασία;
Με την αποκατάσταση των
προσφύγων ασχολήθηκε:
• το κράτος
• η επιτροπή αποκατάστασης προσφύγων
(ΕΑΠ)
Οι πρόσφυγες χωρίστηκαν σε
αστούς και αγρότες
• Με ποια κριτήρια αποφασίζονταν ποιος
πρόσφυγας θα αποκατασταθεί ως αστός
ή αγρότης;
• Θεωρείτε ότι ήταν απόφαση του κράτους
ή του κάθε πρόσφυγα ξεχωριστά;
Γιατί δόθηκε προτεραιότητα στην
εγκατάσταση των αγροτών- προσφύγων;
• Δόθηκε προτεραιότητα στην αγροτική εγκατάσταση των προσφύγων,
παρότι ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών είχε αστική και όχι αγροτική
προέλευση. Τα κριτήρια με τα οποία τα κατά τόπους εποικιστικά
γραφεία επέλεγαν το χώρο για την εγκατάσταση των προσφύγων
ήταν οικονομικής και εθνικο - πολιτικής φύσεως, Η δημιουργία
αγροτικών προσφυγικών οικισμών αποσκοπούσε στην κάλυψη του
δημογραφικού κενού που είχαν δημιουργήσει οι απώλειες των
πολέμων στους ενήλικους άνδρες - το πιο σημαντικό τμήμα του
ενεργού πληθυσμού - και στη συνέχεια η αναχώρηση των
μουσουλμάνων καλλιεργητών, κυρίως από τις καπνοπαραγωγικές
περιοχές, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια της αγροτικής
παραγωγής και η είσπραξη των προσόδων. Κυρίως όμως επεδίωκε
την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας στις Νέες Χώρες, με τη
δημογραφική ενίσχυση του ελληνικού πληθυσμού και τη διάσπαση
και αραίωση των σλαβόφωνων κατοίκων, που ήταν εγκατεστημένοι
στο βόρειο και μεθόριο τμήμα της Μακεδονίας, και τη δημιουργία
προσφυγικών οικισμών στις παραμεθόριες περιοχές που θα
κάλυπταν τις αμυντικές και στρατιωτικές ανάγκες της χώρας. (Πηγή:
Δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση
προσφύγων σε Μακεδονία και Δυτική Θράκη.
• Χρησιμοποιήθηκαν κτήματα μουσουλμάνων και
Βούλγαρων. Οι πρόσφυγες γίνονταν γρήγορα
αυτάρκεις και αυξάνονταν η αγροτική παραγωγή.
• Καλύπτονταν το δημογραφικό κενό και
εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές.
Σε ποιες περιοχές της χώρας τελικά
διοχετεύτηκαν οι πρόσφυγες;
Αποκατάσταση Αστών
• Δεν υπήρξε μέριμνα για την
επαγγελματική τους αποκατάσταση
• Τους δόθηκαν σπίτια σε προσφυγικούς
συνοικισμούς
• Παρατηρώντας την παρακάτω εικόνα, σε
ποιες διαπιστώσεις μπορείτε να προβείτε
αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της
αποκατάστασης των αστών προσφύγων;
Ποιες πιστεύετε ότι ήταν οι δυσκολίες που
αντιμετώπισαν;
Αποκατάσταση αγροτών
• Τους δόθηκε γη (τα μουσουλμανικά
κτήματα)
• Σπίτια
• Εργαλεία
• ζώα
Αν είσαστε πρόσφυγες σε ποια
κατηγορία θα επιλέγατε να
ενταχθείτε;
• Γιατί;
Ποιες πιστεύετε πως ήταν οι σχέσεις των
γηγενών με τους πρόσφυγες με βάση την
πηγή;
• Ο αρχικός εκνευρισμός που ένοιωσαν οι ντόπιοι για τους πρόσφυγες της
Μικρασιατικής Καταστροφής πήρε σύντομα τη μορφή εχθρότητας. Η
ρατσιστική συμπεριφορά κατά των προσφύγων θα αποτελέσει γενικευμένη
κοινωνική συμπεριφορά, τόσο των ελλαδιτών Ελλήνων, όσο και των εθνικών
και θρησκευτικών μειονοτήτων που κατοικούσαν τότε στην Ελλάδα. Δεν θα
υπάρξουν σημαντικές εκδηλώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης.«Η βρισιά
΄΄τουρκόσπορος΄΄ μαζί με σωρό ανάλογες βρισιές, όπως
΄΄σκατοουγλούδες΄΄, ΄΄παληοαούτηδες΄΄ κ.λπ. ήταν στην ημερήσια διάταξη,
από ανώτερα και κατώτερα κυβερνητικά όργανα...» Το συναίσθημα αυτό
περιγράφεται από τον Π. Κανελλόπουλο: «Μια μεγάλη μερίδα του
πληθυσμού, που από το 1915 είχε διχασθεί δεν αντίκρυσε τους πρόσφυγες
με συμπάθεια, όταν τα αδυσώπητα κύματα της ιστορίας τους έριξαν πάνω
στους βράχους της Ελλάδας. Δεν υπήρξε συμπάθεια, δεν υπήρξε απάθεια,
υπήρξε αντιπάθεια.». Για τους ίδιους τους πρόσφυγες, η επαφή με τους
γηγενείς υπήρξε ένα τραυματικό πολιτισμικό σοκ.
• Ιστορία: 1922-Καταστροφή
• Βλάσης Αγτζίδης
Μελετήστε το παράθεμα 2 στη σελ.
122 του βιβλίου σας.
• Τι άλλες διαπιστώσεις μπορούμε να
κάνουμε αναφορικά με τις σχέσεις τους.
• Ποια μπορεί να ήταν τα αίτια αυτών των
σχέσεων;
Με βάση τα παρακάτω παραθέματα τι
πρόσφεραν οι πρόσφυγες στον τόπο άφιξής
τους;
• “…τίτλος ανυποληψίας το «πρόσφυγας»…”
«Είμαστε Έλληνες όσο κι εδώ. Αλλά με το «πρόσφυγες»
μας ξεχώρισαν, μας τοποθέτησαν στο περιθώριο της
κοινωνίας και κοντέψαμε να ξεχάσουμε τις ήμαστε. Ήταν
τίτλος ανυποληψίας το «πρόσφυγας», πώς να σας το
πω. Μόνο όταν πιάσαμε στα χέρια μας τον κόπο μας και
κάναμε δικό μας σπίτι, όταν έγιναν γνωστοί οι
Κόντογλου, Βαλσαμάκης, Βενέζης, οι επιστήμονες μας κι
έτρεχαν σ’ αυτούς οι ντόπιοι να τους συμβουλευτούν,
τότε το “πρόσφυγας”, δεν μας ένοιαζε. Τιμή μας, που αν
και μας ήθελαν πρόσφυγες, εμείς τα είχαμε καταφέρει»
(μαρτυρία Π. Καλαϊτζή).
Άννα Παναγιωταρέα, ό.π., σ. 177
Τι πρόσφεραν οι πρόσφυγες στον
επιχειρηματικό τομέα;
• Η μικρασιατική καταστροφή και η εισροή εκατοντάδων χιλιάδων
ανέστιων προσφύγων στον ελλαδικό χώρο, πέραν του δράματος,
ωφέλησε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας. Και
το 1922 αποτελεί τομή στην εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας. Πολλές
ήταν οι επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν από τους μικρασιάτες
πρόσφυγες οι οποίοι μετέφεραν στον νέο τόπο εγκατάστασής τους
τις ασχολίες και την επιχειρηματική δραστηριότητά τους από τη
Μικρασία αλλά στην ιστορία του χρόνου αρκετές έπαψαν να
υπάρχουν. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτελεί η
οικογένεια Χαΐτογλου που εγκαταστάθηκε, έπειτα από πολλές
περιπέτειες και ταλαιπωρίες, στη Θεσσαλονίκη. Και ήταν τέτοια η
συμβολή της στην ανάπτυξη του προϊόντος με το οποίο ασχολήθηκε
που σήμερα πλέον το όνομά της έχει γίνει συνώνυμο με το ίδιο το
προϊόν.
Βήμα on line
Με βάση το παράθεμα, ποιο κόμμα
επέλεξαν πολιτικά οι πρόσφυγες;
• “…οι εκλογικοί κατάλογοι των προσφύγων είναι
νοθευμένοι.”
Αντιβενιζελικές ομάδες άρχισαν να βλέπουν με
δυσαρέσκεια την πολιτική βαρύτητα που απέκτησαν οι
πρόσφυγες με τη δυνατότητα τους να ψηφίζουν. Είναι
γνωστό ότι η βενιζελική, ιδιαίτερα, παράταξη ευνοήθηκε
από την ψήφο τους. Συχνές είναι οι καταγγελίες του
αντιπάλου κόμματος ότι οι εκλογικοί κατάλογοι των
προσφύγων είναι νοθευμένοι.
Χ. Λούκος, «Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην
Ερμούπολη», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η
άλλη πατρίδα, ό.π., σ. 209
• Χαρακτηριστική της νοοτροπίας της ηγετικής
τάξης των μοναρχικών αποτελεί το παρακάτω
απόσπασμα: «Συμπονούμεν και συμπαθούμεν
τους πρόσφυγας ως ανθρώπους και αδελφούς
δυστυχήσαντας και παθόντας, αλλά δεν τους
θέλομεν ούτε ως ψηφοφόρους, ούτε ως εκλογείς,
ούτε ως εκλεξίμους, ούτε ως πολίτας
δικαιουμένους να κυβερνήσουν την Ελλάδα»[
Σκεφτείτε ποιοι γίνονται σήμερα
πρόσφυγες;
• Είναι ειδικής κατηγορίας άνθρωποι;
• Πώς αισθάνεται ένας πρόσφυγας;
• Πώς αισθανόμαστε εμείς απέναντι σ’
αυτόν;
• Έχουμε κάποιο χρέος απέναντι σε κάθε
άνθρωπο που ζει την προσφυγιά;
Παράνομοι μετανάστες στη
Σενεγάλη
http://www.youtube.com/watch?v=6gx24cWFNw&feature=fvsr
Σωτηρία Μπέλλου: "τα ρεμπέτικα
μας μες τη στράτα"
http://www.youtube.com/watch?v=kcfuv2_aJ
-U&feature=fvsr
Τέλος προβολής