Transcript Psychologiczne aspekty starzenia się

Psychologiczne aspekty starzenia się
Dr Dorota Niewiedział
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Granice i kryteria okresu późnej dorosłości.
koniec jest jasny : śmierć a początek nieco mniej , liczony od 45 roku
życia do 70
obraz psychiki i zachowania się człowieka dorosłego oraz starego
charakteryzuje się znacznym indywidualnym zróżnicowaniem wskutek
podlegania wielorakim : historyczno-kulturowym i
pozanormatywnym uwarunkowaniom, oraz wskutek podstawowej
złożoności wzorców zmian rozwojowych
jednostka sama wpływa na swój rozwój
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Czynniki wpływające na określenie wieku
rozwojowego
- mniej ogólnokulturowe normy
- bardziej styl życia, rodzaj wykonywanych
zajęć, stopień zaangażowania w pracę,
samopoczucie itd.
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Kryteria starości
• kryterium biologiczne
• kryterium socjoekonomiczne, wynikające z
podporządkowania przestrzeni życiowej współczesnego
człowieka czynnikom socjologicznym , instytucjonalnym ,
ekonomicznym
• psychologiczne najmniej precyzyjne: dotyczy przeobrażeń
osobowościowych, procesów psychicznych , sfery
subiektywnych doświadczeń
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Biologiczny wymiar starzenia się i starości
zanik zdolności reprodukcyjnych komórek ,
ich stopniowa degeneracja
obniżenie sprawności fizycznej : większa
męczliwość , mniejsza aktywność, wigor
ludzie starzy i zdrowi zachowują
względnie dobrą sprawność, to choroby
obniżają ich wydolność
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
• mnoga patologia : współwystępowanie kilku
dolegliwości jednocześnie spowodowane przewagą
procesów katabolicznych nad metabolicznymi
• choroby układu krążenia, oddechowego,
pokarmowego, hormonalnego, narządów ruchu, po 65
roku zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób
psychicznych
w wymiarze biologicznym kryterialnym czynnikiem
starości jest deterioracja czynności organizmu
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Psychospołeczny wymiar starości
Duża ilość strat wzbudzających
negatywne emocje
Konieczność przeformułowania
na progu starości swego całego
dotychczasowego życia,
przystosowania się do nowych
warunków
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Zdarzenia krytyczne w starości
utrata zdrowia, kondycji,
atrakcyjności fizycznej
utrata bliskich osób
utrata statusu społecznego i
ekonomicznego
utrata poczucia przydatności i
prestiżu
zbliżająca się perspektywa śmierci
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Teorie adaptacji do starości
•
Teoria aktywności
Osoby starzejące się optymalnie to takie,
które pozostają aktywne, obecne w życiu
społecznym
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Typy przystosowania się do starości
Typy postaw przystosowania do starości
wg Suzanne Reichard
1. Postawa konstruktywna - osoby zadowolone
międzyludzkich, zintegrowane wewnętrznie, tolerancyjne
ze
swoich
stosunków
2. Postawa zależności - osoby bierne, oczekujące pomocy, ale pozytywnie
oceniające moment przejścia na emeryturę
3. Postawa obronna - osoby samodzielne, odrzucające wsparcie, nie akceptujące
swojego sędziwego wieku
4. Postawa wrogości - osoby niezadowolone ze swoich kontaktów międzyludzkich,
wrogo nastawione do otoczenia
5. Postawa wrogości skierowanej na samego siebie (autowrogości) - osoby
niesamodzielne, pesymistyczne, pogodzone ze starością, ale bierne i myślące o
śmierci z ulgą
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
• Teoria wycofania się
wyłączenie się z życia społecznego stanowi
naturalną i funkcjonalnie ważną potrzebę
rozwojową człowieka w późnej starości
• Teoria stresu starości
krytyczne zdarzenia w życiu starzejącego się
człowieka są traktowane jako stresory
zmuszające go do readaptacji
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Adaptacja do starości
podtrzymywanie funkcji
psychicznych przez stymulację
-
stopniowe podejmowanie
działań kompensacyjnych
utrzymywanie optymizmu
niezależnie od kosztów starzenia
się
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
MOŻLIWOŚCI JEDNOSTKI - POTRZEBY
• potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań
• potrzeba uznania za część społeczeństwa i odgrywania w nim
określonej roli
• potrzeba utrzymywania normalnych stosunków towarzyskich
• potrzeba autoekspresji i poczucia dokonań;
• potrzeba odpowiedniej stymulacji psychicznej i umysłowej
• potrzeba ochrony zdrowia i opieki społecznej, odpowiednio
ustalonego trybu życia i utrzymywania stosunków z rodziną
• potrzeba duchowej satysfakcji
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Wymiar psychologiczno- podmiotowy
• Zmiany w sferze percepcyjno – motorycznej
•
•
słabnie wrażliwość zmysłów
spowolnienie czasu reakcji
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
• Zmiany w sferze pamięci i zapamiętywania
obniża się zdolność zapamiętywania , największy deficyt w pamięci
bezpośredniej i mechanicznej
-
pamięć długoterminowa ulega osłabieniu w znacznie mniejszym stopniu
-
zdolność rozpoznawania nie zmienia się
-
wpływ myślenia kontekstualno - dialektycznego
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Zmiany w sferze intelektualnej
• spadek sprawności intelektualnej mierzonej
standardowymi testami
• od 60 roku życia ulega obniżeniu ogólny iloraz
inteligencji
• drastyczny spadek około 5 lat przed śmiercią
• spada inteligencja płynna , skrystalizowana
pozostaje bez zmian a nawet rośnie
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Czynniki wpływające na obraz funkcji intelektualnych
•
poziom wykształcenia, charakter aktywności, rodzaj
rozwiązywanych problemów, typ osobowości, poziom
aspiracji, rodzaj celów życiowych
• wpływ efektu generacyjnego
• łatwiej staremu człowiekowi rozwiązywać problemy związane
z treścią codziennego życia niż te bardziej abstrakcyjne
•
silniejsza emocjonalna deterioracja procesów umysłowych
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Zmiany w zakresie strategii poznania
- zwiększanie udziału myślenia relatywistycznego i kontekstualnodialektycznego
-
integracja sfery intuicyjno-emocjonalnej i logiczno-rozumowej
-
nastawienie na poszukiwanie sensu, zgodność myśli i uczuć
integrowanie struktur poznawczych prowadzące do poznania
transcendentnego: zdolność do abstrahowania kontekstu życia, dokonywania
czystej konceptualizacji (superabstrakcji – myślenie wolne od przedstawień
świata rzeczy, znanych schematów, osobistych zaangażowań)
-
starość sprzyja osiąganiu takich stanów „ czystego rozumu”
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Osobowość człowieka starego
Nurt personalistyczny i biograficzny – poglądy
E.H. Eriksona i Ch. Buchler
większość teorii nawiązuje do Junga :
teoria indywiduacji: model przemiany
wewnętrznej, prowadzącej przez mądrość do
pełnej integracji psychiki
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Eriksonowskie ostatnie stadium : integracja
vs rozpacz
integracja dla Eriksona jest równoznaczna z
odkryciem sensu życia, nagroda za dobrze
przeżyte życie, brak lęku przed śmiercią,
-
przeciwieństwem tego stanu jest rozpacz ze
wzmożonym lękiem przed śmiercią, porzucenie
swojego powołania dla innych celów, życie
pełne konformizmu , którego nie można już
zmienić
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
•
Buhler- od 65 do 80 kluczowe jest
samospełnienie , pytanie u schyłku życia „ czy
moje życie dodało coś do sumy ogólnego
dobra, czy przyczyniło się do postępu
ludzkości”, po 80 roku drugi etap: regres do
wcześniejszych faz rozwoju, koncentracja na
zaspokajaniu podstawowych potrzeb
fizjologicznych, akceptacja śmierci,
oczekiwanie na nią
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Sposób przeżywania starości zależy od
sposobu życia, integracja ago, poczucie
spełnienia to najważniejsze osiągnięcie,
wpływające na lęk przed śmiercią , rola refleksji
i retrospekcji w adaptacji do życia
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Badania dotyczące cech osobowości
typowy stary człowiek ma niskie poczucie jakości swojego życia
rozumiane jako emocjonalna ocena tego co zrobiłem, robię, i będę robić w
swoim życiu, ocena własnego życia zależy o realizacji celów uznawanych za
ważne, ład wewnętrzny, dojrzałość społeczno emocjonalna
pomoc psychoterapeutyczna powinna zmierzać w kierunku
uporządkowania całokształtu osobistego doświadczenia
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Mądrość ludzi starych
•
mądrość ujmowana z perspektywy
poznawczej to zdrowy rozsądek i pragmatyka
życia
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej
Mądrość duchowa, transcendentna
-
ujawnia się w sytuacjach niedookreślonych ,
paradoksalnych które wymagają wczucia się, wglądu, intuicji a
staje się to możliwe gdy uczucia, myśli i czyny podmiotu integrują
się
to bardziej aspekt osobowości niż cecha rozumu
to uwieńczenie procesu nazywanego rozwojem duchowym
spokój wewnętrzny osiągany przez dystans do otaczającej
rzeczywistości
Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim”
realizowany ze środków Unii Europejskiej