Transcript آشنایی بااصول مجموعه سازی ومجموعه گستری

‫کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان‬
‫‪ ‬کارگاه آشنایی با اصول مجموعه‬
‫سازی و مجموعه گستری‬
‫زمستان ‪1390‬‬
‫‪[email protected]‬‬
Acquisition ‫مجموعه سازی‬
‫تعریف مجموعه سازی‬
‫‪ ‬مجموعه سازی عبارت است ازعمل یا فرایند نياز سنجي ؛‬
‫انتخاب و دسترس پذیر ساختن محتواي منابع اطالعاتي مورد‬
‫نياز جامعه كتابخانه از راههای خرید؛ اهداء ؛ مبادله یا سایر‬
‫روشهاي مرسوم و ارزیابي مداوم آن‬
‫فاکتورهای مهم در مجموعه سازی و مجموعه گستری‬
‫‪ -A‬نياز سنجی‬
‫‪ -B‬انتخاب‬
‫‪ -C‬دسترس پذیر ساختن محتواي منابع‬
‫‪ -D‬تهيه‬
‫‪ -E‬ارزیابي مداوم‬
‫‪ -A‬نیاز سنجی‬
‫‪ ‬نیاز سنجي چیست؟‬
‫‪ ‬نيازسنجي یعني به كار بردن شيوههایي كه بتوان الگوي نيازها و‬
‫خواستههاي فرد‪ ,‬گروه و جامعه را تعيين كرد‬
‫‪ ‬هدف نيازسنجي توليد اطالعات درباره نيازهاي مردم‪ ,‬سازمانها و جامعه‬
‫است تا از این طریق‪ ,‬مشاركت مسئوالنه كاربران (مصرفكنندگان) در‬
‫طراحي‪ ,‬ایجاد‪ ,‬استقرار و تداوم نظامها تأمين شود‬
‫روشهاي نیازسنجی اطالعات‬
‫‪ ‬یونسكو براي تعيين نيازهاي اطالعاتي سه روش مطالعه را توصيه ميكند‪:‬‬
‫‪ ‬خودكاوی كاربران‬
‫در این روش بر اساس یك الگوي داده شده‪ ,‬كاربران نيازهاي اطالعاتي خود را‬
‫كه مرتبط با وظایف محوله شغلي و حرفهايشان است‪ ,‬گزارش ميكنند‪.‬‬
‫‪ ‬پرسش و مصاحبه‬
‫در این روش نتایج حاصل از مذاكره و ارتباط متخصصان اطالعرساني و‬
‫كاربران مورد توجه قرار ميگيرد‪.‬‬
‫‪ ‬سفارشهاي اطالعاتی كاربران‬
‫سوابق سفارش اطالعات توسط كاربران منجر به تهيه یك الگو از نيازهاي آنان‬
‫ميگردد‪.‬‬
‫انواع نیاز سنجی‬
‫‪ -1‬درخواست استفاده کننده‬
‫‪(a‬‬
‫تکميل برگه درخواست‬
‫‪(b‬‬
‫ذخيره یا رزرو کتاب یا منابع اطالعاتی‬
‫‪(c‬‬
‫درخواست امانت بين کتابخانه ای‬
‫‪(d‬‬
‫انجام پژوهشهای کاربردی و استفاده از پرسشنامه‬
‫‪(e‬‬
‫ميزان امانت منابع اطالعاتی در موضوعات خاص‬
‫‪ -2‬شناخت خصوصيات جامعه استفاده کننده‬
‫‪ -3‬ارتباط با استفاده کننده ومسولين گروه ها‬
‫‪ -4‬بررسی شرح وظائف سازمانی‬
‫‪ -5‬سنجش مجموعه‬
‫نیاز اطالعاتی‬
‫‪ ‬نياز اطالعاتی مجموعه اطالعاتی است که برای بر طرف نمودن‬
‫مجهوالت ذهنی‪ ،‬تصميم گيری و نتيجه گيری جدید مورد نياز است‬
‫‪ ‬نيازهاي اطالعاتي عيني‪ :‬در شکل ساده آن نياز به اطالعات برای‬
‫مسافرت در باره جاده‬
‫‪ ‬نيازهاي اطالعاتي مسئلهگرا‪ :‬در شکل پيچيده آن نياز به اطالعات‬
‫برای انجام مطالعات علمی و پژوهشی‬
‫انواع نیاز اطالعاتی و مجموعه سازی‬
‫‪ ‬نياز اطالعاتی آموزشی و پژوهشی‬
‫‪ ‬نياز اطالعاتی واقعی و غير واقعی‬
‫‪ ‬نياز اطالعاتی بالقوه و بالفعل‬
‫رفتار اطالع یابی و مجموعه سازی‬
‫‪ ‬اعضای کتابخانه برای تامين نياز اطالعاتی خود از روشهای خاصی‬
‫استفاده می کنند که ممکن است مشابه یا متفاوت باشد‬
‫‪ ‬به مجموعه رفتارهایی که افراد با استفاده از آنها نياز اطالعاتی خود‬
‫را مرتفع می سازند رفتار اطالع یابی می گویند‬
‫‪ -B‬انتخاب منابع‬
‫‪ ‬انتخاب منابع اطالعاتی به مجموعه راهبردهای کالن برای گزینش و‬
‫برگزیدن بهترین و مناسب ترین منابع از بين سایر منابع اطالعاتی‬
‫گفته می شود‬
‫اصول کلی انتخاب‬
‫‪ -1‬شناسایی اهداف کتابخانه‬
‫‪ -2‬تعين جامعه کتابخانه‬
‫‪ -3‬شناسيایی نياز اطالعاتی بالفعل و بالقوه‬
‫‪ -4‬شناخت محدودیت های کتابخانه‬
‫‪ -5‬شناخت مزایای انواع منابع اطالعاتی‬
‫‪ -6‬جامع نگری‬
‫‪-7‬سرعت تهيه ‪ ،‬تهيه منابع باید در زمان مناسب صورت پذیرد‬
‫‪ -8‬تناسب در مجموعه سازی‬
‫انواع ابزارهای انتخاب و دسترسی به اطالعاتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫فهرست ناشران‬
‫فهرست کارگزاران‬
‫کتاب فروشی ها و نمایشگاهها‬
‫کتابشناسيها‬
‫مجالت تخصصی‬
‫فهرست معرفی آثار مرجع‬
‫راهنمای پایگاههای اطالعاتی‬
‫اینترنت‬
‫منابع نقد و بررسی‬
‫نسخه های نمونه‬
‫نسخه های آزمایشی‬
‫روشهای انتخاب کتاب و مجالت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫قضاوت اهل نظر و جامعه متخصصان‬
‫بررسی ميزان استفاده‬
‫ميزان نمایه شدن در نمایه نامه های موضوعی‬
‫تعيين مجالت هسته ( قانون برادفورد)‬
‫ميزان استناد به مجله (تعیین ضريب تأثیر )‬
‫وب سایت های مفید برای مجموعه سازی‬
Google books
World cat.org
Doaj.org
Amazon.com
Free medical journals





‫‪ -C‬دسترس پذير ساختن محتوای منابع‬
‫مهمترین نکته در بهره وری از منابع مالی محدود تعيين سياست دسترسی به‬
‫منابع علمی بجای مالکيت برآنها با استفاده از روشهای زیر می باشد‪:‬‬
‫‪ -1‬همکاری بين کتابخانه ای و اشتراک منابع‬
‫‪ -2‬امانت بين کتابخانه ای‬
‫‪ -3‬خدمات تحویل مدرک‬
‫‪ -4‬دسترسی به منابع الکترونيکی رایگان‬
‫‪ -D‬تهیه و سفارش‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫از چه راههایی منابع علمی را تهيه کنيم؟‬
‫خرید( سفارش)‬
‫اهداء‬
‫مبادله‬
‫سایر روشهاي مرسوم‬
‫روشهای سفارش‬
‫‪ ‬سفارش مستقيم‬
‫‪ ‬سفارش غير مستقيم‬
‫‪ ‬سایر روشها‬
‫‪ -1‬سفيد مهر‬
‫‪ -2‬به شرط بازبين‬
‫‪ -3‬دایم‬
‫‪ -4‬ائتالفی‬
‫مراحل سفارش‬
‫‪ -1‬مرحله قبل از سفارش‬
‫‪ -2‬مرحله سفارش‬
‫‪ -3‬مرحله پس از سفارش‬
‫‪-1‬مرحله قبل از سفارش‬
‫دریافت تقاضا یا درخواست‬
‫کنترل تقاضا و درخواستها‬
‫فرایند انتخاب منابع‬
‫‪ -2‬مرحله سفارش‬
‫ ارسال سفارش‬‫‪ -‬دریافت‬
‫‪ -3‬مرحله پس از سفارش‬
‫پيگيری سفارش های دریافت نشده‬
‫پيگيری سفارش های ناقص‬
‫روز آمد نمودن بایگانی سفارش‬
‫بازبينی درخواستهای معوقه‬
‫‪ - E‬ارزیابی مداوم‬
‫‪ ‬ارزشيابی مجموعه‪ ،‬مطالعه و بررسی مجموعه منابع اطالعاتی یک‬
‫کتابخانه بر اساس اهداف‪ ،‬جامعه کتابخانه و برنامه های سازمان مادر‬
‫می باشد‬
‫اهداف ارزشیابی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫جمع آوری اطالعات برای تصميم گيری در توسعه مجموعه‬
‫ارزیابی ميزان پاسخگویی مجموعه به نياز اطالعاتی استفاده کنندگان فعلی و آینده‬
‫آیا بيانيه سياستهای توسعه مجموعه به درستی اجرا شده است یا خير؟‬
‫ارزیابی کارکرد انتخاب کنندگان فعلی‬
‫کاهش سليقه های شخصی‬
‫تعيين قوت و ضعف مجموعه‬
‫تعيين اولویت‬
‫مقابله با بحران بودجه‬
‫و‪........‬‬
‫روشهای ارزشیابی مجموعه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بررسی ميزان استفاده از مجموعه‬
‫بررسی مجموعه موضوعی‬
‫بررسی های آماری‬
‫نظر سنجی از جامعه کتابخانه و ميزان رضایتمندی آنها‬
‫مقایسه با فهرستهای پيشنهادی متخصصان و فهرست موضوعی‬
‫مدارک استفاده نشده‬
‫کتابسنجی‬
‫مطابقت با استانداردها‬
‫مشاهده مستقيم‬
‫ميزان استفاده از منابع اطالعاتی‪ /‬تعداد کل منابع اطالعاتی‬
‫انواع منابع اطالعاتی و مجموعه سازی‬
‫‪ ‬کتاب (چا پی والکترونيکی)‬
‫‪ ‬اسناد ومدارک چاپی والکترونيکی غير کتابی‬
‫‪ ‬مواد دیداری وشنيداری‬
‫‪ ‬پيایندها (چا پی والکترونيکی)‬
‫‪ ‬سایر منابع اطالعاتی غير مرسوم در اینترنت‬
‫‪ ‬پایگاههای اطالعاتی‬
‫ویژگیهای منابع اطالعاتی و مجموعه سازی‬
‫منابع اطالعاتی از نظر شکل ‪ ،‬محتوا‪ ،‬نوع‪ ،‬قالب و غيره به دسته های‬
‫گوناگونی تقسيم می شوند اما محتوا نقطه اشتراک همه آنها است‬
‫نکته‬
‫‪ ‬برای پياده سازی تعریف فوق و داشتن مجموعه سازی و مجموعه‬
‫گستری خوب‪ ،‬تدوین آیين نامه و خط مشی علمی و اصولی الزامی‬
‫است‬
‫پایان‬
‫؟‬