Transcript Ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğu

Ders kitaplarının öğretim programlarına
uygunluğu
4.Bölüm
Öğretim Programları
Açıklamalar
 Genel ve özel hedefler
 İçerik
 Öğrenme-öğretme durumları
 Yöntem ve teknikler
 Araç-gereçler
 Ölçme ve değerlendirme

Hedef ve Davranışların ne tür özellikleri
ders kitabı oluşturulurken dikkate alınır?



Hedef ve davranışların alanı
Hedef ve davranışların düzeyi
Hedef ve davranışların sınırları
Ünite ve Konular (İçerik) ders kitabı
oluşturulurken nasıl dikkate alınır?







Programı öğeleriyle paralellik taşımalıdır
Programda verilen kitap hacmiyle orantılı
olmalıdır
Uygun zihinsel süreçlere göre
düzenlenmelidir
Öğrenme ilkelerine göre düzenlenmelidir
Somuttan soyuta, basitten karmaşığa,
bilinenden bilinmeyene doğru
düzenlenmelidir
Bireyin gelişim özellikleri dikkate alınarak
düzenlenmelidir
İçerik, ilişkili olduğu alan ve konularla
bağlantılı olarak sunulmalıdır
Öğrenme-Öğretme durumları ders kitabı
oluşturulurken nasıl dikkate alınır?




Öğrencinin hedef-davranışları kazanması
öğrenme-öğretme etkinliklerinin yapılmasıyla
olmaktadır.
İçeriğin sunumu, öğrenme-öğretme durumlarını
oluşturur.
Öğrenme-öğretme etkinliklerinin sınırları, öğretim
programının hedef-davranışlar ve içerik öğeleri
doğrultusunda belirlenir.
Öğrenme-öğretme durumlarının düzenlenmesinde
kullanılacak ipuçları, yöntem, araç-gereç, zihinsel
süreçler, öğrenci katılımı gibi değişkenler kitapta
etkili şekilde kullanılmalıdır.
Öğrenme-Öğretme durumları ders kitabı
oluşturulurken nasıl dikkate alınır?








Dikkat çekici öğeler, hedefler, ön organize ediciler
sunulmalı ve geçiş ifadelerine yer verilmelidir
Öğretimin kalitesini artırıcı ipuçları verilmeli, eğitim
teknolojisinin ürünleri kullanılmalı, uygun sorular
sorulmalı, araştırmalara yer verilmeli ve özet
yapılmalıdır.
Öğretmenin özelliklerine göre düzenlenmelidir
Öğretim stratejilerine uygun olarak düzenlenmelidir
Öğretim yöntemlerine uygun olarak düzenlenmelidir
Öğretim tekniklerine uygun olarak düzenlenmelidir
Öğretim araçlarına uygun olarak düzenlenmelidir
Öğretim programında öğrenme-öğretme
durumlarıyla ilgili açıklama ya da örnekler varsa
bunlar göz önünde bulundurulmalıdır
Değerlendirme ders kitabı
oluşturulurken nasıl dikkate alınır?






Yapılan Çalışmalar (eski kitaplar):
Değerlendirme sorularında kapsam
geçerliliğinin sağlanamadığını
Öğrencileri düşünmeye araştırmaya ve
yaratıcılığa sevk edecek sorulara yer
verilmediğini
Hazırlık ve değerlendirme sorularında
kavrama ve uygulama basamağındaki
sorulara yer verilmediğini
Yeterli oranda çoktan seçmeli veya kısa
cevaplı vb. soruları içermediğini
Cevaplar, cevap anahtarı yer almadığını
Hazırlık Çalışmaları


Ön bilgileri ortaya çıkarmak ve merak
uyandırmak
Ders Kitabı İnceleme Yönetmeliğine göre;




Öğrencilerin yakın çevresi, ihtiyaçları ve günlük
yaşantısıyla ilgili olup olmadığı
Ünite ve konuyu öğrenmek için ilgi ve istek
uyandırıp uyandırmadığı
Öğrencilerin ilgili bilgi ve deneyimlerinin benzer
olup olmadığını ortaya çıkarıp çıkarmadığı
Öğrencileri seviyelerine uygun araştırma, gözlem
inceleme, deney ve gözlem yapmaya teşvik edip
etmediği
Hazırlık Çalışmaları
Özellikleri







Öğrenciye rehberlik etmeli, anlaşılır olmalı, ne
istendiğine ve yapılacağına ilişkin yol göstermeli
Ölçülebilir ve gözlemlenebilir davranışları içermelidir
Çok fazla zaman almayacak şekilde düzenlenmelidir
Gerçekleştirilebilir (yapılabilir) olmalıdır (öğrenci
seviyesi, gelişim özellikleri), somut eylemleri
içermelidir,
Bildiği kavramlardan yola çıkarak yeni kavramları
anlamasını sağlayacak sorular sorulmalıdır,
Öğrencilerin yakın çevresi,ihtiyaçları ve günlük
yaşantısıyla ilgili olmalı
Eleştirel düşünme becerisini geliştirecek sorulara yer
verilmelidir
Konu İçi ve Ünite Değerlendirme

Konu içi





Uyarıcı sorular
Pekiştirici sorular
Geliştirici sorular
Araştırma soruları
Ünite sonu



Öğrencilere kazandırılması düşünülen davranışların
beklenen düzeyde olup olmadığını belirlemek için
Bir sonraki üniteye geçmeden önce, öğretim
hizmetinin niteliğini sorgulama ve eksikleri
belirleyip düzeltme imkanı sağlar
Öğrenci de geliştirdiği davranışın doğruluğu
hakkında bilgi almak ister. Doğru olduğunu anlarsa
pekiştirme isteği artar, yanlışsa düzeltmeye yönelir
Ders Kitabı İnceleme Yönetmeliğine
göre…





Araştırma, inceleme, deney ve gözlem yapma,
muhakeme etme becerilerine yönelik olup
olmadığı
Kapsam geçerliliğine sahip olup olmadığı
Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmesine
imkan verip vermediği
Öğrencilerin henüz kazanmadıkları bilgi, tutum
ve davranışları kazanmalarına da imkan verecek
şekilde hazırlanıp hazırlanmadığı
Araştırma, inceleme, deney ve gözlem
konularının onların ilgi düzeyleri, seviyeleri,
çevrelerinde gerçekleşen olaylar ile ilgili olup
olmadığı
Değerlendirmede dikkat edilmesi
gerekenler





Hedef ve davranışların alan ve düzeylerine
uygun olmalı
Kapsam geçerliliği sağlanmalı
Soruların puanları ve puanların ne anlama
geldiği açıklanmalıdır
Uygulamaya dönük olmalıdır
Ölçme aracı geliştirilirken dikkat edilen
hususlara dikkat edilmelidir – Soru tiplerine,
dil ve anlatıma, seçenekli ise test maddesi
geliştirme kriterlerine
Ders kitaplarında Bilimsel İçerik
5.Bölüm
Bilim ve bilimsel bilgi




Bilim gerçeği araştırır ama gerçeğin kendisi
değildir. Elde edilen bilgiler gerçeğin sadece
bir kısmıdır. Şimdilik ulaşılmış ve bilim mantığı
içinde kanıtlanmış bilgiler bütünü bilimi
oluşturur.
Bilim geçerliliği şimdilik kanıtlanmış sistemli
bilgiler bütünüdür.
Bilgi birikiminin aktarımı yazılı sembollerle
sağlanır (kil tabletler, mağara duvarları, ceylan
derileri ve sonunda kağıt – dijital kayıtları
unutmamak gerek).
Bilimin; “gerçeğin bir kısmıyla uğraşma”,
“kanıtlanabilir olma” ve “süreç olma” olmak
üzere üç temel özelliği var.
Bilim ve bilimsel bilgi




Bilimin kanıtlanma özelliği beş farklı yol ile
yapılabilir: deneyle, gözlemle, belgelemeyle,
araştırma-soruşturmayla ve akılla.
Bilim tabu değildir. Bilim; inceleme konusu,
yöntemi, kapsamı, sınırları belirli olan bir
etkinlik değil, çok yönlü ve sınırları bazen
belirsiz bir oluşumdur.
Bilimsel bilgiler bilimsel yöntemlerle elde
edilir.
Bir bilginin bilimsel olup olmadığı; bilimin
uğraşı alanına ait olması, kanıtlanmış olması
ve bilimsel süreçlerle elde edilmiş olmasına
bağlıdır.
Bilim ve bilimsel bilgi





Bilimsel bilgi türleri: sayıltı, denence, ilke,
genelleme, kanun, kuram
Sayıltıların doğru yada yanlışlığı
kanıtlanmamakla birlikte, doğruymuş gibi kabul
edilir. Bir araştırmada çok fazla sayıltı
olmamalıdır.
Denence; bir sorunun çözümünde kullanılan
tahmini çözüm önerisidir. İşe yaramaması bile
değerlidir.
İlke; sebep-sonuç ilişkisini belirtir. Doğruluk
değeri yüksektir. Çok sınırlı bir özelliği ifade
eder. İlkeler kuramların temelini oluşturur.
Genelleme; genel geçerliliği olan önermelerdir.
Birden fazla konu alanını kapsar. Bu yüzden
doğruluk değeri, ilke ve kanuna göre düşüktür.
Bilimsel bilgi ve ders kitabı




Kanun; bir konuda kanıtlanmış önermelerdir.
Doğruluk değeri yüksektir. Sadece ilişkili olduğu
alanda geçerlidir.
Kuram; çok daha geniş bir alanı açıklamaya
çalışan tutarlı önermelerden oluşan soyut bir
yapıyı ifade eder. Doğruluk değeri, ilke,
genelleme ve kanunlara göre düşüktür.
Ders kitaplarında verilen bilgiler yukarıdaki bilgi
türlerini içerir. Dikkat edilmesi gereken; içerik
oluşturulurken, kullanılan bilgi türlerine uygun
ifadelerin seçilmesidir.
Ders kitabında bilgiler sunulurken, doğruluk
derecelerine göre bilgiler sunulmalıdır.
Bilimsel İçerik Ders Kitabı İlişkisi

Ders kitapları bilimsel bilgileri aktarmak ve
geliştirmek açısından önemli role sahiptir. Ders
kitapları bu işlevini yerine getirmesi için öncelikle:





bilimin temel mantığıyla örtüşmesi,
aktarılan bilgilerin objektif ve herkes tarafından
aynı şekilde anlaşılır olması,
güncel ve kanıtlanmış bilgiler içermesi vb.
özellikleri taşıması gereklidir.
Bir ders kitabı için bilimsel içerik; ilişkili olduğu
alana göre, aktardığı bilgiler bütünüdür.
Bilgilerin sunuluş şekli, bilgilerin bilimsel
geçerliliği, güncelliği ve bilgilerin konu alanına
uygun olup olmadığı kitabın bilimsel içeriğini
etkiler.
Bilgi Türlerinin İfade Edilişi:




İçerikte sunulan bilgi, bilgi türlerinden
hangisine aitse (yasa, teori, kuram vs.)
cümledeki yargı ifadesinin kesinlik derecesi
bilgi türünün doğruluk derecesine paralel
olmalıdır.
Örneğin bir kurama ait bilgiler sunulurken,
bir yasaymış gibi kesin ifadeler kullanmamak
gerekir.
Bu durumda öğrencilerde bilimsel dogmalar
ortaya çıkar.
Örneğin atomun yapısı için günümüzde
kabul edilen teori (model). O bile kesin
değildir.
Bilgi Türlerinin İfade Edilişi:
Özellikle sosyal bilimlerde bu durum
daha fazla görülür. Eğitim bunlardan
biridir.
 Spesifik örnek verecek olursak; tarih
kitaplarının çeşitliliği bu yüzdendir.
 Fen bilimlerinde daha seyrektir. Yine
de bu tür yanlış kullanımlar olursa
öğrenciler dogmatik fikirler edinirler.

Neden Sonuç İlişkisi





İnsanlar çevrelerinde gerçekleşen olayları bir
neden-sonuç ilişkisi şeklinde algılarlar.
Çoğu bilimsel bilgi bu yolla elde edilmiştir. Bu
nedenle ders kitaplarındaki sunumu da bu
şekilde olmalıdır.
Nesneler ya da olaylar arasındaki bağıntılar
(ilişkiler) kurulmalıdır. Bu şekilde anlatılmalıdır.
Ancak bu sayede öğrenci öğrendiği kavram
yada olayı zihninde anlamlı şekilde
yapılandırabilir.
Öğrencilere sunulan bilgilerin neden-sonuç
ilişkisi kurularak sunulması, onların eleştirel
düşünme eğilimini artırır. Aksine olduğunda,
eleştirel düşünebilme özelliği körelir.
Bilgilerin Konu Alanına Uygunluğu




Ders kitaplarında sunulan bilgiler konu alanının
amacına, yöntemine, işleyişine ve konu alanının
terimlerine uygun olmalıdır.
Ders kitaplarında konular ait oldukları disiplin
içerisinde düşünülerek, o disiplinin öğretim
biçimi, yöntem ve teknikleri benimsenmelidir.
Fen: Etrafında gerçekleşen olayları
anlamlandırma- bilimsel süreç becerileriproblem çözme, deney vb.
Sosyal: tarih, coğrafya, siyaset, hukuk vb.insanların çevresi ve kurumlarla olan
etkileşimleri-sebep-sonuç ilişkisi, gözlem,
analiz...
Kullanılan bilgilerin geçerliği

Güncel olmalı,

Yıllar önce yazılmış kaynaklardan alıntı
yapılarak oluşturulmamalı

Alanda yapılmış araştırma, makale, dergi vb.
güncel kaynaklar incelenmeli bilgiler öğrenci
düzeyini de dikkate alarak bunlara göre
düzenlenmelidir
Ders Kitaplarının bilimsel
İçeriğinde Karşılaşılan Yanlışlar

Yazarların kendi düşünce ve değer
yargılarına göre içeriği şekillendirmeleri

Çok boyutta düşünülmesi ve açıklanması
gereken olayların tek boyutta incelenmesi

Hikayeci ve didaktik bir anlatım tarzının
kullanılması

Gerçeğe aykırı abartılı bilgilerin sunulması

Kavram öğretiminde yeterli örneklerin
verilmemesi
Bilgi yanlışları

Kavram hataları: Bazen aynı kavram iki

Hatalı genelleme
farklı alanda farklı anlamlarda kullanılıyor
olabilir. Kavramlar herhangi bir yanlış anlamaya
sebep olmayacak şekilde açıklanmalıdır. Farklı
alanlarda farklı anlamlara sahipse bu durum
öğrencilere açıklanmalıdır.


Çok sayıda örnek üzerinden genelleme
yapılmalıdır. Birkaç örnek üzerinden yapılırsa
yanlış genellemeler ortaya çıkacaktır.
Genellemeler örnekler üzerinden yapılır.
Varsayımlar üzerinden genelleme yapılmaz.
Bu durum yine öğrencilerin yanlış çıkarımlara
ulaşmasına neden olur
Bilgi yanlışları

Geçerliliğini yitirmiş bilgiler: Yıllar önce yazılmış
kaynaklardan alınmış ve geçerliliğini yitirmiş bilgiler
öğrencinin ders kitaplarına olan güvenini azaltır. Çelişki
doğurur.

İlişkisizlik: Konu sunumu sırasında normalde birbiriyle
bağlantı kurularak açıklanan bir olayı açıklarken,
doğrudan ilişkili olmayan başka bir kavram yada olaydan
bahsetme. Yada aslında ilişkili olsa da, bu ilişkisinden
öğrencilere bahsetmeme.
Netlik problemi: “.... Savaşında başarısız olmamızın
sebebi askerlerin uzunca bir süre cephede kalmasıdır?”
Nası yaani?
Suları mı bitti, yiyecekleri mi kalmadı, mermileri bitti,
moralleri mi bozuldu uzun süre devam eden savaş
yüzünden?



Anlatım Hataları





Çok boyutlu olayları tek boyutlu açıklama
 Tek boyutlu bakabilen, eleştirel düşünemeyen,
farklılık oluşturamayan, yaratıcı olmayan,
sorgulamayan bireyler
Bilgiyi destekleyen örneklerin yetersizliği
 Uyan, uymayan örnekler verilmeli
Verilen bilgiler ile önceki bilgiler arasında çelişki
Gereksiz bilgilere ve ayrıntılara yer verme
 Bazen daha etkili bir kitap hazırlayalım diye
öğrencilerin olduğu düzeyde verilmemesi
gereken, daha sonra verilmesi gereken konular
açıklanır, kavramlar verilir
Kişisel görüş yada duygulara yer verme, kanaat
bildirme