Transcript Ligji dhe integrimi social

E drejta dhe Integrimi shoqëror
Ligji, juristi, kultura
Shoqëria Moderne V. S shoqëria
tradicionale
• Dallimet në mes shoqërisë moderne dhe
shoqërive paramoderne
• Lindja e së drejtës –e drejta në shoqërinë
moderne.
• Profesioni i juristit në shoqërinë moderne dhe
funksionet e tij sociale.
• Një sociologji e profesionit të juristit
Forca e Ligjit sipas Pierre Boudieu
Piere Bour
• Shteti në shoqërinë
moderne merr funksionet
që kishte Zoti në shoqëritë
paramoderne dhe
tradicionale.
• Juristi si profesion, dhe e
drejta shekullare.
• Sfidat e së drejtës
shekullarepër legjitimitet
moral dhe forca e ligjit.
• Është folur e flitet shumë në literaturën e studimit të
ligjit, rreth faktit se cili është funksioni kryesor i tij.
Disa studiuesi si Kamarof këmbëngulin se funksioni
kryesor është zgjidhja e konfliktit dhe se ky duhet të
jetë dhe fokusi i studimit në dijet humane.
• Disa të tjerë mendojnë se funksioni i tij është për të
projektuar të ardhmen pra si një udhërrëfyes se si
duhet të jetë shoqëria, e disa të tjerë kryesisht të
rrymës marksiste mendojnë se ligji ka për funksion
kryesor manipulimin e shoqërisë dhe përdorimin e ligjit
si mekanizëm për interesa të elitës sunduese. (shih
edhe te Moore: 2005, 347-348)
• “Fusha sociale dhe fusha e
ligjit sipas Pierre Bourdiese.
• ‘Habitusi’ i juristit modern.
• Dallime në mes habitusit të
juristit të common laë dhe
atij të civil laë.
• Juristi në vendet postsocialiste dhe fusha sociale
dhe ajo politike.
• “Fusha juridike shfaqet dhe
si vendi I konkurencës së
ideve dhe raporteve të
pushtit mbi krijimin e
kategorive dhe koncepteve
• Kuptimi I fushës juridike
përdorur nga Sally. F. Moore
Konflikti në mes të barabartëve
Shoqëria, sistemet e tranferimit të dijes ligjore – teoria e fushës
sociale gjyësmautonome
• S. F. Moore ndër të tjera shkruan;
“Duket qartë se, autonomia e
plotë (e rregullimit të
marrëdhënieve shoqërore. N. B),
në njërën anë, dhe dominimi i
plotë ndeshet shumë rrallë, nëse
s’ekzistojnë fare në botë
(rregullim të brendshëm duke mos
u bazuar në ligj N. B)… . Që kur
ligji i shteteve sovrane është
hierarkik për nga forma, asnjë
fushë sociale nuk mund të jetë në
autonomi për nga ana ligjore. Po
ashtu dominimi i plotë është po
aq i vështirë të arrihet bile edhe
në ushtri dhe në burgje ekziston
një nënjetë me pak autonomi ..
Gjuha ligjore
Vëzhgim socio-linguistik
• Parimi i sintaksës juridike
moderne
• Neutraliteti
• Impersonalteti
• Njësimi gjuhësor në fushën
e ligjit, (Rasti i Sally Merry)
• Në mes drejtësisë
substanciale dhe drejtësisë
proceduriale
• Pafajësia sipas të drejtës
proceduriale
• Shkelja e procedurës – si
histori dhe si praktikë.
Leksion
E Drejta dhe Kultura
E drejta, kultura kombëtare,
tradita
• E drejta dhe kultura
• Kuptimi i kulturës
• Disa përkufizime të kulturës
dhe dalja e saj prej kuptimit të
traditës apo të kulturës
kombëtare
• A është e mundur që e drejta
të përfaqësojë vlerat kulturore
të një shoqërie apo kjo është
thjeshtë një pamundësi
sociale?
E drejta si kulturë
• A mundet që e drejta të
shihet si kultura
• Cdo të thotë ta analizosh të
drejtën si kulturë?
• Analizë e së drejtës e parë
si kozmologji
• Analizë e së drejtës si tërësi
e katër atributeve sipas
Pospisil
Teori mbi kulturën
Nevoja për një teori të kulturës ligjore
• Eduard Tylor.(1871).
• “Kultura ose qytetërimi, në
kuptimin e gjerë
(krahasimtar), është ajo
tërësi komplekse që
përfshin dijen, besimin,
artin, moralin, të drejtën,
zakonet dhe cdo aftësi e
shprehi tjetër të fituar nga
njeriut si pjesëtar i një
shoqërisë”
“Kuturbrille” dhe Ligji
• Franz, Boas: (1930)
• “Kultura ngërthen krejt
shfaqjet e të sjellurit social të
një komuniteti, reagimet e
individit nën ndikimin e grupit
në të cilin jeton, si dhe
produktin e veprimtarisë
njerëzore të determinuar nga
këto shprehi”
• Boas, e shihte kulturën si një
tërësi “gjyzlykësh kulturorë”
(Kulturbrille).
• ëard H. Goodenough, 1963
• “Pra, kultura konsiston në
standarte për të përcaktuar se
cfarë është, standarte për të
përcaktuar se cfarë mund të
jetë, në standarte për të
përcaktuar c’ndjen njeriu për
të, në standarte për të
përcaktuar se cfarë duhet bësh
për këtë dhe standarte për të
përcaktuar se si duhet të bësh
këtë”.
• Kultura si “bricolage”.
• Rober Loëie, kultura është
“punë copash dhe arnash”.
• Pyetje/Reflektim
• “ A mendoni se kultura krijon një
përmbatje uniformë në mendjet
tona apo thjesht kultura krijon
simbole të përbashkëta për të
komunikuar?”
Leksion
Transplantimi Ligjor
Shoqëria shqiptare
• Hapja e shtigeve të reja për analizën kulturore
të ligjit në shoqërinë shqiptare.
– E drejta e huazuar dhe ndryshimi social
– Lindja apo krijimi i shoqërisë demokratike
– Kultura ligjore në një shoqëri demokratike
– Kultura e informalitetit në shoqërinë shqiptare
dhe sfidat për ta pasur një lexiim më të plotë të
gjithë shkaqeve
– Dalja prej klisheve të ‘teorisë së mentalitetit/ve’
dhe përdorimi i teorisë së pushteteve
•
Kultura nuk është as natyrore, as artificiale.
Ajo s’buron nga gjenetika, as nga mendimi
racional sepse përbëhet nga rregulla të të
sjellurit, të cilat nuk janë të shpikura dhe,
përgjithsisht, funksioni i tyre nuk kuptohet
prej njerëzve që e zbatojnë. Disa nga këto
rregulla janë mbetje traditash të fituara në
struktura sociale të tipave të ndryshëm….
•
Disa rregulla të tjerë janë pranuar ose
modifikuar me vetdije për hirë të qëllimeve
specifike.
•
Por nuk mund të vihet në dyshim që
ndërmjet instikteve të trashëguara nga
genotipi ynë dhe rregullave që burojnë nga
arsyeja, moria e rregullave të pavetëdijshme
mbetet më e rendësishme dhe efektive;
sepse vetë arsyeja… është produkt dhe jo
shkak i evolucionit (1983).
Teori të përbrendësimit të normave
ligjore
Personaliteti, kultura dhe ligji
Kultura si modele të brendësuara:
“Nëse ‘personaliteti është brendësimi i
kulturës atëherë pse kemi variacione,
kultura të ndryshme njerëzore?”
Si shpjegohet që disa kultura i japin
prioritet i harmonisë, paqes dhe
dashurisë në modelet kulturore dhe
disa jo?
Po sërish shtrohet pyetja se si ka mundësi
që edhe në kultura shumë paqësore (si
në rastin e Balëve) shpërthen në dhunë
të pashoqe?
Teoria e konfliktit përkundrejt teorisë së
kohezionit social.
Në mes zakonit dhe ligjit
• Dallimi në mes normave
zakonore dhe normave
ligjore/koncepti i turpit.
• Dallimi në mes normave
shtetërore dhe zakonore sa i
takon njohjes së normës.
• Kur ligji shtetëror kthehet
në zakon.
Juristi dhe funksioni i tij social
Jeta e përditshme
• Prestigji social i juristit në shoqërinë moderne
• Rëndësia e pretigjit social në dhënien e
drejtësisë dhe integrimit social
• Shoqëritë me mosbesim ndaj gjyqësorit dhe
profesionit të juristit.
• Sfidat që ndesh në ditët tona ‘juristi’ për të
dhënë drejtësi dhe për të krijuar kushtet e
mirëbesimit në shoqërinë ku ai apo ajo japin
apo kontribuojnë të japin drejtësi.
Juristokraci?
• E drejta, shteti i së drejtës dhe juristokracia.
• Cili është funksioni kryesor i juristit në
shoqëritë demokratike.
• A mundet të ketë demokraci në një shoqëri pa
drejtësi?
• A më e rëndësishme është ekonomia apo
drejtësia në një shoqëri moderne.
Gjakmarrja: Ligji dhe Kultura
• Kuptimi i gjakmarrjes.
• Koncepti i gjakut në kulturën tradicionale
• Raporti në mes jetës dhe nderit në shoqërinë
tradicionale
• Kuptimi i Personësisë në shoqëinë tradicionale dhe
atë moderne-ligjore.
• Keqintepretimet moderniste: Logjika laikemoderniste në interpretimin e gjakmarrjes.
• Parimi i barazisë në rastin e gjakmarrjes
• Parimi i reciporciteti në rastin e gjakmarrjes
Gjakmarrja si Drejtësi??
• A mundet që gjakmarrja të trajtohet si formë
drejtësie?
• Shkaqet e gjakmarrjes?
• Cilat janë konfliktet më të ashpra në shoqërinë
tradicionale dhe përse?
– Cështja e nderit
– Cështja e mikut (Rasti i Djalit të Mark Sadikut)
– Cënimi i jetës të personave të pambrojtur apo të
vdekurësve
Zgjidhja e konfliktit me pajtim në
shoqërinë tradicionale
• Tiparet e gjyqtarit në shoqërinë tradicionale
• Pajtimi i gjaqeve. Normat dhe praktikat për
pajtimin.
• Kujt i falet gjaku?
• Ceremonia e faljes?
• Gjakmarrja në Kosovë dhe procesi i pajtimit në
fillim të viteve 90-të
• Gjakmarrja në Shqipëri dhe sfidat ligjore dhe
sistemit të drejtësisë?