ZAKON O RADU OPŠTI KOLEKTIVNI UGOVOR

ŠTA IMAMO, A ŠTA GUBIMO DONOŠENJEM ZAKONA O RADU

   Zakon o radu, kao sistemski Zakon u oblasti rada i radnih odnosa primjenjuje se na sve radnike i poslodavce u RS, Zakon o je usklađen sa konvencijama MOR – a i brojnim evropskim direktivama.

 Usvojen je 2000. godine i sa pet izmjena i dopuna 2007. godine usvojen prečišćen tekst, nakon reforme zakonodavstva u oblasti rada i zapošljavanja usljed promjene svojinskih odnosa i privatizacije državnog kapitala.

Zakon o radu upućuje u preko 50 odredbi da se određena pitanja dodatno regulišu ili potpuno urede putem kolektivnih ugovora U radnom zakonodavstvu Republike Srpske važi ,,PRINCIP POVOLJNOSTI’’ Kolektivni ugovori:  Opšti-(odnosi se na sve radnike i poslodavce u Republici Srpskoj)   Granski Pojedinačni

Najvažnija pitanja iz oblasti rada i zapošljavanja

 Ugovor o radu  Radno vrijeme  Odmori i odsustva  Prestanak radnog odnosa  Plate i ostala primanja   Uslovi za rad sindikata Važenje kolektivnih ugovora

UGOVOR O RADU



Radni odnos se zasniva ugovorom o radu izmedju radnika i poslodavca.



Ugovor o radu je formalni pravni akt i zakljucuje se u isključivo pisanom obliku.

VRSTE I TRAJANJE UGOVORA O RADU



Ugovor o radu moze se zakljuciti na neodredjeno i odredjeno vrijeme,



Ugovor o radu u kojem nije naznaceno vrijeme trajanja smatra se ugovorom o radu na neodredjeno vrijeme,



Ugovor o radu na neodredjeno vrijeme je PRAVILO.

 UGOVOR O RADU NA ODREĐENO VRIJEME        Ugovor o radu na određeno vrijeme se zaključuje u IZUZETNIM slučajevima i ne može se zaključiti na period duži od DVIJE godine.

Ugovor o radu na odredjeno vrijeme moze se zakljuciti u sljedecim slucajevima: - izvrsenje posla koji traje do 6 mjeseci, - privremenog povecanja obima posla, - zamjene odsutnog radnika do godinu dana - obavljanje posla čije je trajanje unaprijed određeno prirodom i vrsto posla.

Ugovor o radu na odredjeno vrijeme prestaje istekom roka odredjenim tim ugovorom, ako ne postoji drugaciji sporazum izmedju ugovorenih strana,

 Zakono radu poznaje i druge oblike zasnivanja radnog odnosa koji su dosta fleksibilni i nema potreba za njegovim dodatnim regulisanjem.

 Ugovori o radu kojim se zasniva radni odnos, pored ugovora o radu na neodređeno i određeno vrijeme su:Ugovor o probnom radu, Ugovor o dopunskom radu, Ugovor o pripravničkom i volonterskom radu, Ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom,Ugovor o obavljanju poslova van prostorija poslodavca, Ugovor o radu za obavljanje poslova kod kuće,

ŠTA TRAŽE POSLODAVCI

  Fleksibilizacija ugovora o radu – rad na određeno vrijeme do 5 godina – kao pravilo.

Uvođenje atipičnih ugovora o radu – AGENCIJSKI RAD (,, eskort i lizing’’ radnici)  Fleksibilno radno vrijeme  Da se oslobode ,,neradnika,, ..pijanica,, ,,ljenčina,, ,,lopova,, itd.

RADNO VRIJEME – PREKOVREMENI RAD

 Puno radno vrijeme zaposlenih iznosi 40 casova, rasporedjenih u petodnevnoj radnoj sedmici, ili sestodnevnoj radnoj sedmici,  Pauza u toku trajanja radnog dana – 30 minuta (PLAĆENA) Zakon o radu  Prekovremeni rad (10 casova sedmicno i 150 u toku kalendarske godine).

  ZAHTJEVI POSLODAVACA: da pauza od 30 minuta ne ulazi u redovno radno vrijeme. Odnosno da ne bude plaćena

GODISNJI ODMOR

    Duzina godisnjeg odmora regulisana je Zakonom o radu i Opštim kolektivnim ugovorom Za rad u trajanju od 6 mjeseci neprekidnog rada, godisnji odmor iznosi 18 radnih dana.( zakonski minimum) Godišnji odmor utvrđen Zakonom o radu uvećava se za po jedan dan za svake tri godine radnog staža.( Opšti kolektivni ugovor) Radnik koji koristi godišnji odmor ima pravo na regres, čija se visina utvrđuje kolektivnim ugovorom.

PLACENO ODSUSTVO

   Placeno odsustvo regulisano Zakonom o radu dogradjeno je kolektivnim ugovorima i drugim podzakonskim aktima.

Placeno odsustvo moze biti odobreno u slucaju: (sklapanje braka, smrti clana uze porodice, bolest, radjanje, vjencanje, zadovoljavanje vjerskih i tradicijskih potreba,dobrovoljno davanje krvi, sindikalno osposobljavanje i usavrsavanje).

Plaćeno odsustvo može trajati do pet radnih dana u toku kalendarske godine  ZAHTJEVI POSLODAVACA: Ukidanje pojedinih ili svih osnova za korištenje plaćenog odsustva i smanjenje broja radnih dana

POSEBNA ZASTITA I MATERINSTVA

     PRAVO NA PORODILJSKO ODSUSTVO Zakono o radu je predviđeno porodiljsko odsustvo u trajanju od godinu dana , a za blizance ,treće i svako naredno dijete – 18 mjeseci.

Radnica za vrijeme porodiljskog odsustva ima pravo na naknadu plate u 100 % iznosu ZAHTJEVI POSLODAVACA: Smanjene iznosa naknade plate i trajanja porodiljskog odsustva .

PRESTANAK RADNOG ODNOSA

 Ugovor o radu prestaje po sili zakona u slučaju: smrti radnika,kad radnik navrsi 40 godina penzijskog staza odnosno 65 godina zivota i najmanje 20 godina staza osiguranja, gubitkom radne sposobnosti istekom roka navedenog u ugovoru, odlukom nadležnog suda.

  Po volji radnika : sporazumom poslodavca i radnika, otkazom ugovora o radu od strane radnika Po volji poslodavca :otkazom ugovora od strane poslodavca zbog teže povrede radne obaveze, proglašenjem viškom iz ekonomskih, tehnoloških i organizacionih razloga, ako se u roku pet dana od isteka mirovanja radnog odnosa ili neplaćenog odsustva ne vrati na posao.

.

      Teze povrede radne obaveze decidno su nabrojane Zakonom o radu.

Teret dokazivanja opravdanosti i zakonitosti razloga za otkaz je na poslodavcu.

Zakonom o radu je predviđeno da ako poslodavac radniku daje otkaz ugovora o radu zbog teže povrede radne obaveze, sindikata.

dužan je da omogući radniku da bude saslušan i iznese svoju odbranu, kao i da razmotri mišljenje Opštim kolektivnim ugovorom predviđena je obaveza provođenja DISCIPLINSKOG POSTUPKA ZAHTJEVI POSLODAVACA Otpuštnje radnika bez predviđenih procedura i bez disciplinskog postupka i da se radnici direktno upućuju na Sud.

  U slucaju otkaza zbog ekonomskih, organizacionih i tehnoloskih razloga i nemogucnosti uspjesnog izvrsavanja radnih zadataka radnik ima pravo na otkazni rok i otpremninu u skladu sa Zakonom o radu i Opštim kolektivnim ugovorom.

Zakon o radu – osnovica za otpremninu 1/3 plate radnika   Otkazni rok zavisi od duzine ukupnog radnog staza radnika, a otpremnina se isplacuje samo za rad kod poslodavca : 30 dana …..od dvije do deset godina radnog staza ……..35% 45 dana …. od deset do dvadeset godina radnog staza … 40 % 75 dana …. od dvadeset do trideset godina radnog staza ..45 % 90 dana……preko trideset godina radnog staza…….. 50 %  Otkazni rok najmanje 30 kalendarskih dana Osnovica sa obracun je prosjecna mjesecna plata radnika isplacena u posljednja tri mjeseca.

  ZAHTJEVI POSLODAVACA: Smanjenje otkaznog roka i ukidanje otpremine ili da otpremnina pređe na teret države

USLOVI ZA RAD SINDIKATA – regulisani isključivo Opštim kolektivnim ugovorom

  Poslodavac je duzan da sindikatu omoguci djelovanje u skladu sa njegovom ulogom i zadacima, statutom, ugovorom i medjunarodnim konvencijama o radu i to: - da pokrece inicijativu, podnosi zahtjeve i prijedloge i da zauzima stavove od znacaja za materijalni, ekonomski i socijalni polozaj radnika, - da dostavlja misljenje i prijedloge u vezi statusa radnika.

Poslodavac obezbjedjuje Sindikatu: - koriscenje odgovarajuce prostorije i potrebne administrativno-tehnicke i racunovodstvene usluge.

- naknadu plate u visini od 15 - 25 % predsjedniku sindikata

  Predsjednik Sindikata i predstavnivi radnika u organima sindikata imaju pravo na sindikalni IMUNITET( za vrijeme obavljanje funkcije i godinu dana nakon isteka funkcije).

Obaveza oslodavca da vrši obračun i uplatu sindikalne članarine.

 ZAHTJEVI POSLODAVACA:  Ukidanje naknade plate predsjednicima sindikalnih organizacija sindikalni rad van radnog vremena i van prostorija poslodavca.

PLATE I DRUGA PRIMANJA

      Zakono o radu regulisano je da radnik ima pravo na platu u skladu sa kolektivnim ugovorom, Pravilnikom o radu i ugovorom o radu, Opštim kolektivnim ugovorom i granskim kolektvnim ugovorima u potpunosti je uređena oblast plata Osnovnu platu cine cijena rada, kao izraz vrijednosti za najjednostavniji rad x platni koeficijent x uvecanje plate po osnovu radnog staza 0,5 % za svaku navrsenu godinu radnog staza.

Cijenu rada utvrdjuju socijalni partneri (poslodavci i granski sindikati).

Uvećanje plate po osnovu minulog rada 0,5% za svaku godinu radnog staža regulisano je isključivo Opštim kolektivnim ugovorom Najniza plata u Republici Srpskoj

   Osnovna plata radnika uvecava se u skladu sa odredbama OKU: - po osnovu rada nocu, za 35 % - po osnovu prekovremenog rada, za 30 % - za rad na dane drzavnog praznika i druge dane koji se po Zakonu ne rade, za 50 %.

Poslodavac je duzan obracunati i isplatiti platu u rokovima propisanim kolektivnim ugovorom, ali u periodu ne duzem od 30 dana.

Poslodavac je duzan radniku uruciti pisani obracun plate.

 Pored ovih koja su djelimično sadržana u Zakonu o radu isključivo prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora radnik ima pravo na: - naknadu troskova prevoza kod odlaska i povratka sa posla, ukoliko prevoz nije organizovan od strane poslodavca, u visini do pune cijene prevozne karte u javnom saobraćaju - naknadu za topli obrok, ukoliko kod poslodavca nije organizovana ishrana radnika u visini 50 % najniže plate u Republici Srpskoj( 185 KM), - regres za koristenje godisnjeg odmora – u visini tri cijene rada, - terenski dodatak

- otpremninu prilikom odlaska u penziju- u visini trostruke plate radnika - novcanu pomoc u slucaju smrti radnika u visini najmanje tri prosječne plate u Republici Srpskoj - novčanu pomoć u slučaju smrti clana uze porodice radnika u visini najmanje dvije plate u Republici Srpskoj - teške invalidnosti i dugotrajne bolesti- najmanje u visini jedne prosječne plate u Republici Srpskoj,

VAŽENJE OKU

  Opšti kolektivni ugovor je zaključen na neodređeno vrijeme, odnosno dostupanja na snagu novog Zakona o radu.

DO ZAKLJUČIVANJA IZMJENA I DOPUNA ILI NOVOG OKU PRIMJENJUJU SE ODREDBE KOLEKTIVNOG UGOVORA KOJE SU OTKAZANE

ŠTA IMAMO, A ŠTA GUBIMO?

   Ukidanje minulog rada od 0,5 % Ukidanje najniže plate Poslodavac samostalno utvrđuje visinu plate radnika  Ukidanje svih vrsta ostalih primanja radnika (prevoz, topli obrok, regres, otpremnina kod odlaska u penziju, novčane pomoći u slučaju smrti radnika ili člana uže porodice....)  Fleksibilni radni odnos – ukidanje disciplisnkog postupka,