FIZYKO-BIOLOGICZNE PODSTAWY FIZYKOTERAPII

PLAN WYKŁADU • 1. Bodźce lecznicze • 2. Reakcje i reaktywność na bodźce • 3. Przekazywanie i dawkowanie energii • 4. Tolerancja na bodźce

PODSTAWOWE BODŹCE LECZNICZE STOSOWANE W FIZJOTERAPII

Mechaniczne Elektryczne Kinetyczne Termiczne Chemiczne Psychiczne

BODŹCE

Świetlne Klimatyczne Dźwiękowe Hydrostatyczne Hydrodynamiczne

I ZASADA TERMODYNAMIKI ENERGIA NIE JEST WYTWARZANA ANI NISZCZONA, ALE PRZETWARZANA

RODZAJE ENERGII STOSOWANYCH W FIZJOTERAPII I WYTWARZANYCH W ORGANIŹMIE • • • • •

CIEPLNA ELEKTRYCZNA

ELEKTROMAGNETYCZNA (pole)

MECHANICZNA CHEMICZNA

(tylko w organizmie)

ENERGIE NATURALNE • •

RODZAJE ENERGII :

- promieniowanie elektromagnetyczne, wytwarzane przez Ziemię promieniowanie UV mieszczące się w widmie słonecznym ciepło Słońca i innych źródeł energia mechaniczna i ciążenie Ziemi, woda, wiatr

REAKCJE WYWOŁANE ENERGIAMI NATURALNYMI

powstają w miejscu absorpcji i w miejscach odległych, mają charakter reakcji adaptacyjnych

ENERGIE SZTUCZNE •

RODZAJE ENERGII :

- promieniowanie elektromagnetyczne o parametrach nie występujących w przyrodzie ultradźwięki - pole magnetyczne o parametrach nie występujących w przyrodzie

•

REAKCJE WYWOŁANE ENERGIAMI

-

SZTUCZNYMI

powstają w miejscu absorpcji energii

MECHANIZM RECEPCJI BODŹCA PRZEZ KOMÓRKĘ bodziec receptor Komórka Na + Zmiany jonowe K + depolaryzacja błony komórkowej (potencjał receptorowy) *bodziec fizyczny inicjuje lub uzupełnia proces leczniczy

KOMUNIKACJA MIĘDZYKOMÓRKOWA PODSTAWOWE DEFINICJE • • • •

Receptory komórkowe

Są to wyspecjalizowane struktury białkowe, zdolne do odbierania przekształcania- przekazywania informacji ze środowiska zewnętrznego do efektorów

Ligandy

Są to związki łączące się z receptorem

Agonista

Jest to ligand pobudzający receptor

Antagonista

Jest to ligand hamujący receptor

PODZIAŁ RECEPTORÓW KOMÓRKOWYCH •

Receptory zewnątrzkomórkowe:

•

a. Jonotropowe (ligandy jonowe) b. Metabotropowe (białko G) c. Katalityczne (enzymy)

Receptory wewnątrzkomórkowe

a. Cytoplazmatyczne b. Jądrowe

CYTOKINY

HORMONOPODOBNE BIAŁKA I PEPTYDY.

Wydzielane są przez komórki, wpływają na funkcje innych komórek

• • • • • •

Interleukiny 1-18 Interferony TNF Czynniki wzrostowe: (TGF, GM-CSE) Chemokiny Inne

bodziec MECHANIZM DZIAŁANIA BODŹCA FIZYCZNEGO KOMUNIKACJA MIĘDZYKOMÓRKOWA receptor Zmiany aktywności organizmu W zakresie informacyjnym •Kodowanie •Integracja •Przechowywanie Sterowanie układami Wykonawczymi (mięśnie, gruczoły) W zakresie biologicznym

Komunikacja międzykomórkowa • A) bezpośrednia (jądrowa) • B) pośrednia (poprzez transportery

SPOSOBY KOMUNIKACJI MIĘDZYKOMÓRKOWEJ •

Sygnalizacja endokrynna

(hormonalna) krwioobiegu wydzielanie substancji sygnałowej do •

Sygnalizacja parakrynowa

miejscowe wydzielanie substancji sygnałowej •

Sygnalizacja neuronalna

(nerwowa) poprzez substancje sygnałowe zawarte w błonach komórkowych (sygnalizacja bezpośrednia)

Podział sposobów komunikacji Poziomy komunikacji: a) bezpośrednia b) pośrednia (transportery) • błonowy • cytoplazmatyczny • jądrowy

PRAWO SCHULTZA-ARNDTA

rodzaje bodźców SŁABE

działanie Pobudzają procesy życiowe

ŚREDNIE MOCNE

Wywołują reakcje adaptacyjne Hamują procesy życiowe, działają destrukcyjnie

RODZAJE I CECHY BODŹCÓW

BODZIEC - cechy :

siła działania, czas, częstotliwość i szybkość 1.

bodźce zmysłowe działające na receptory (np. światło i dźwięk) 2.

bodźce działające na cytoplazmę komórkową poprzez: uwalnianie: * termoreceptory * histaminy * mechanoreceptory * adrenaliny * chemoreceptory * prostaglandyny * nocyceptory * bradykininy * osmoreceptory * serotoniny * acetylocholiny

REAKTYWNOŚĆ NA BODŹCE zależy od: • •

Cech bodźca Zdolności organizmu do odpowiedzi

- rodzaj tkanki - okolica wielkość powierzchni wrażliwość osobnicza (wiek, płeć, rodzaj choroby, leki, inne) stanu aktywności narządu (stan czynnościowy układu autonomicznego)

TYP A TYPY REAKCJI NA BODŹCE LECZNICZE

SŁABY POWOLNY

CHARAKTER REAKCJI

WAGOTONICY ASTENICY

ODPOWIEDŹ LECZNICZA

PÓŹNA (PO 3-4 TYG.) TYP B

SZYBKI SOLNY

SYMPATYKOTONICY PYKNICY WCZESNA (PO 1 TYG.) TYP C

MIESZANY

WAGOTONICY + CECHY SYMPAT.

PO 2 TYG.

TRZY FAZY ZMIAN AKTYWNOŚCI W UKŁADZIE AUTONOMICZNYM PODCZAS TERAPII BODŹCOWEJ

I FAZA WSTĘPNA

chwiejność układu, reakcje alarmowe

II FAZA ERGOTROPOWA

faza walki, wzmożonych reakcji

III FAZA TROFOTROPOWA

odpoczynku, zdrowienia, adaptacji

STAN AKTYWNOŚCI NARZĄDU A REAKTYWNOŚĆ NA BODŹCE

Im bardziej nasilona jest czynność narządu

(pobudzenie układu autonomicznego)

tym mniejsza jest jego pobudliwość na bodźce pobudzające, a większa na hamujące

(reguła Wildera)

RODZAJE REAKCJI WYWOŁANYCH DZIAŁANIEM ENERGII

1.

2.

3.

Miejscowe Odległe Uogólnione MIEJSCE 1.

2.

Natychmiastowe Późne 1.

2.

3.

Fizykochemiczne Chemiczne Biologiczne Adaptacyjne (czynne), kompensacyjne, ochronne, alarmowe CZAS MECHANIZMY CHARAKTER REAKCJI

PRZEBIEG REAKCJI ADAPTACYJNYCH WYWOŁANYCH BODŹCAMI LECZNICZYMI • • • •

1. odbieranie informacji przez receptory 2. Przewodzenie impulsów drogami nerwowymi ośrodków do 3. Przetwarzanie informacji przez pobudzenia wybranych narządów (intensywność, czas działania) ośrodki w kierunku 4. Przesyłanie informacji z ośrodków do efektorów ( narządów wykonujących czynności: mięśnie, naczynia, gruczoły, metabolizm)

Rodzaje reakcji adaptacyjnych • REAKCJE ADAPTACYJNE:

1. Ogólne( systemowe)

2. Miejscowe

Cechy nośnika • Pojemność ilość energ. jaka może zmieścić się w jedn.pojemności • Przewodność ilość energii przekazywana w jednostce czasu

PRZEKAZYWANIE ENERGII (przykłady) NOŚNIKI

Ciepłolecznictwo: Krioterapia

• • • • •

Woda, para wodna Powietrze Kataplazmy Parafina Borowina

• • • •

Ciekłe postacie: Azot Dwutlenek azotu Dwutlenek węgla Powietrze

PRAWO GROTHUSA-DRAPERA

„Zmiany w tkankach wywołuje tylko ta energia, która została zaabsorbowana” ilość energii pochłoniętej

wsp. absorpcji=

całkowita ilość energii

PRZEPŁYW ENERGII

(przebieg)

JEDNOSTAJNY (natężenie, kierunek) CIĄGŁY PRZERYWANY (impuls, przerwa, fala, prędkość) CYKLICZNY (cykl, częstotliwość, amplituda, fala)

II ZASADA TERMODYNAMIKI

„Aby energia mogła być przekazana musi zaistnieć różnica potencjałów między ciałem przekazującym a pobierającym energię” Sir Isaac Newton (zmodyf.)

DAWKOWANIE ENERGII LECZNICZYCH

A DAWKI FIZYCZNE

-

Ilość energii - dżule (J), kalorie (cal)

-

Moc - waty (W), J/sek Natężenie, gęstość - J/cm

2 , W/sek

B DAWKI BIOLOGICZNE

(terapeutyczne)

1. Lecznicza

- progowa

(najmniejsza wywołująca reakcje)

- nadprogowa

(mała)

średnia - submaksymalna

(duża)

2. Podprogowa

(bardzo mała)

3. Szkodliwa

(zbyt duża)

OGÓLNE ZASADY STOSOWANIA BODŹCÓW FIZJOTERAPEUTYCZNYCH

1.

2.

-

Indywidualne dobieranie zabiegów i metod leczniczych Stopniowanie natężenia bodźców leczniczych

rozpoczynać od zabiegów mało bodźcowych stopniowo włączać zabiegi bardziej bodźcowe i zwiększać ich natężenie i czas

3.

Łączenie zabiegów mniej bodźcowych z silniej bodźcowymi 4. Stosowanie prawidłowej kolejności wykonywania zabiegów i prawidłowego ich kojarzenia

OBJAWY NIETOLERANCJI ORGANIZMU NA ZBYT DUŻE BODŹCE

miejscowe uszkodzenie tkanek ból objawy ogólne ; omdlenie, gorączka objawy emocjonalne: lęk, niepokój, bicia serca

NIETOLERANCJA PATOLOGICZNA • • • •

Powstaje:

przy nadwrażliwości psychicznej na bodźce, fobie w wyniku odczynu alergicznego jako reakcja paradoksalna w wyniku zaburzeń czucia

PRZYCZYNY NIETOLERANCJI NA BODŹCE

Przedawkowanie bodźca Patologiczna reakcja z nadwrażliwością Obniżone czucie i następowe przedawkowanie

Dziękuję