Transcript Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju

FINANSIRANJE I ORGANIZIRANJE
PENZIJSKOG I INVALIDSKOG
OSIGURANJA U
REPUBLICI SRPSKOJ
Selma Ribić
Feđa Bajraktervić
UVOD I METODE PRIKUPLJANJA PODATAKA
-analiza način organiziranja i finansiranja
sistema PIO u entitetu Republika Srpska
 -dogmatska metoda analiziranja zakonskih
propisa i drugih akata
 Analiza prikupljenih podataka će se vršiti
metodama analize i sinteze; metoda apstrakcije;
metoda deskripcije; metoda kompilacije te
metoda komparacije.
 Svrha i cilj ovog rada jeste jedan općeniti prikaz
sistema penzionog i invalidskog osiguranja
entitetu BiH.

STRATEŠKI
OKVIR
• 2008. – 2010.
Studije
Strategija
reforme
penzijskog
sistema
•
i
•
•






Ciljevi:
Adekvatna
penzija
Povećanje
obuhvata
Finansijska
stabilnost
Dugoročna
održivost
Snažan penzijski
sistem
Vraćanje
povjerenja
•
ZAKONSKI
OKVIR
INSTITUCIONALN
I OKVIR
2008. god –
Zakon o
penzijskom
rezervnom
fondu
•
2010. god –
Aktuarska
jedinica
•
2011. god –
Penzijski
rezervni fond
•
2012. god. –
najava
osnivanja
prvog
dobrovoljnog
penzijskog
fonda
2009. god. –
Zakon o
dobrovoljnom
penzijskom
osiguranju
2011. god. –
Zakon o
penzijskom i
invalidskom
osiguranju
NORMATIVNI OKVIR

Zakono o penzijskom i invalidskom osiguranju


Donesen 2011. godine
Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom
i invalidskom osiguranju

Donesen 2013. godine

Zakon o doprinosima

Ostali podzakonski akti, opći akti nosioca osiguranja,
statuti, odluke, itd.
NOVI ZAKON O PENZIJSKOM I
INVALIDSKOM OSIGURANJU




Novi zakon PIO ima slijedeće
karakteristike:
Uvažavanje ekonomskih i demografskih
pretpostavki tj. realnosti
Stimuliše se duži rad
Obezbijeđena zaštita pojedinih kategorija i
osnovnih prava u skladu sa evropskim
standardima
SOCIJALNA DAVANJA I SOVIJALNE USLUGE U KONTEKSTU
FINANSIRANJA I ORGANIZIRANJA NOSIOCA OSIGURANJA/DAVAOCA
USLUGE
 Prema
Zakonu o PIO - socijalna
davanja (novac) u kontekstu
penzijskog i invalidskog sistema su:
 Starosna
penzija
 Porodična penzija
 Invalidska penzija
 Novčane naknade u vezi sa
smanjenom radnom sposobnošću
SOCIJALNA DAVANJA I SOVIJALNE USLUGE U KONTEKSTU
FINANSIRANJA I ORGANIZIRANJA NOSIOCA OSIGURANJA/DAVAOCA
USLUGE
•

•


•


Starosna penzija
Osnovna prestacija PIO jeste starosna penzija, za slučaj socijalnog rizika starosti. Pravo
na starosnu penziju stiče osiguranik koji ima navršenih 65 godina života i najmanje 15
godina staža osiguranja, s tim da uslov za ostvarivanje prava na starosnu penziju za
muškarce iznosio 40 godina staža osiguranja, a za žene 35 godina staža osiguranja, bez
starosne granice.
Porodična penzija
Pravo na porodičnu penziju imaju članovi porodice umrlog osiguranika koji je na dan smrti
ispunjavao uslove za invalidsku penziju, i članovi umrlog korisnika starosne ili invalidske
penzije
(zakon taksativno nabraja ko ima pravo na porodičnu penziju)
Invalidska penzija
Određuje se isto kao i starosna penzija
Invalidska penzija predstavlja davanje u novcu, koje može ostvariti osiguranik kod koga je
gubitak sposobnosti prouzrokovan povredom van rada ili bolešću. Pored toga, potrebno je
da je takav gubitak radne sposobnosti nastao prije ispunjenja uslova za starosnu penziju,
te da osiguranik do nastanka invalidnosti ima pet godina staža osiguranja ili deset godina
penzijskog staža.
SOCIJALNA DAVANJA I SOVIJALNE USLUGE U KONTEKSTU
FINANSIRANJA I ORGANIZIRANJA NOSIOCA OSIGURANJA/DAVAOCA
USLUGE
 Prema
Zakonu o PIO, socijalne usluge
u kontekstu penzijskog i invalidsko
sisema su:
 Raspoređivanje
 Prekvalifikacija
 Dokvalifikaicja
na drugo radno mjesto
Osiguranik
kod kojeg je na predviđen način utvrđena smanjena
radna sposobnost ima pravo na raspoređivanje na drugo radno
mjesto koje odgovara njegovoj stručnoj spremi i smanjenoj radnoj
sposobnosti.
Mogućnost
prekvalifikacije ili dokvalifikacije osobi sa
invaliditetom, ukoliko se takva osoba s obzirom na njegovu stručnu
spremu i smanjenju radno sposobnost može osposobiti za rad na
drugom radnom mjestu sa punim radnim vremenom.
Novčana
naknada dok osiguranik čeka na raspored na drugo radno
mjesto, za vrijeme trajanja prekvalifikacije ili dokvalifikacije
Možemo
jasno uočiti da su socijalne prestacije u smislu
invalidskog socijalnog osiguranja mnogo raznovrsnije od
prestacija u smislu penzijskog socijalnog osiguranja, te
pored davanja u novcu obuhvaćaju i razne druge usluge
kojima se pokušava postići svrha i cilj invalidskog socijalnog
osiguranja Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju
DEFINIRANJE PROBLEMA
Osnovni problemi penzionog sistema u Bosni i
Hercegovini, a samim time i u Republici Srpskoj
mogu se okvirno sažeti u slijedećem:
 nizak stupanj poštivanja zakonskih propisa,
pogotovo iz domena neformalne ekonomije;
 neodgovarajuća visina penzija;
 problemi u pogledu finansijske održivosti
penzionog sistema; i
 ograničenost administrativnih kapaciteta i
podijeljena nadležnost institucija iz domena
socijalne sigurnosti
ORGANIZIRANJE PENZIJSKOG I INVALIDSKOG SISTEMA U REPUBLICI
SRPSKOJ
FOND PIO





Za ostvarivanje prava iz penzijskog i
invalidskog osiguranja, kao i
utvrđenih potreba i interesa u oblasti
ovog osiguranja osniva se Fond PIO
RS-a.
REZERVNI FOND(PREF)

Fond je obavezan da o svom radu
obavještava lica osigurana na
penzijsko i invalidsko osiguranje i
korisnike prava iz ovog osiguranja
Organizacija stručne službe Fonda
uređuje se Statutom Fonda i aktom o
unutrašnjoj organizaciji Fonda
Organizacija stručne službe Fonda
uređuje se Statutom Fonda i aktom o
unutrašnjoj organizaciji Fonda
Vođenje matične evidencije o
osiguranicima, uplatiocima doprinosa i
korisnicima prava iz Piosiguranja.

Usvajanjem Zakona o Penzijskom
rezervnom fondu Republike Srpske
imovina Fonda PIO, stečena u skladu
sa propisima o privatizaciji državnog
kapitala u preduzećima, i sredstva
stečena upravljanjem tom imovinom,
unose se kao osnivački ulog Fonda PIO
u Penzijski rezervni fond RS (PREF),
koji se formira kao zatvoreni
investicioni fond, a kojim dalje,
upravlja društvo za upravljanje.
Zakonom je propisano da se PREF
osniva u cilju obezbjeđenja dugoročne
finansijske održivosti obaveznog
penzijskog osiguranja, te da se dobit
ostvarena poslovanjem PREF-a, može
koristiti isključivo za finansiranje
tekućih penzija i reinvestiranje radi
kapitalizacije i uvećanja imovine
PREF-a
VISINA STAROSNE PENZIJE
VISINA STAROSNE PENZIJE
=
LIČNI BODOVI OSIGUARNIKA x
VRIJEDNOST OPŠTEG BODA
VISINA STAROSNE PENZIJE
LIČNI BODOVI OSIGURANIKA
=
LIČNI KOEFICIJENT OSIGUARNIKA x
DUŽINA PENZIJSKOG STAŽA
VISINA STAROSNE PENZIJE
LIČNI KOEFICIJENT OSIGURANIKA
=
ZBIR GODIŠNJIH LIČNIH
KOEFICIJENATA
÷
PERIOD OBRAČUNA
OSNOVICA ZA ODREĐIVANJE PENZIJA I NAČIN
ODREĐIVANJA VISINE PENZIJE




Osnovica se utvrđivala od fiksnih iznosa osiguraničkih zarada koji
su bili utvrđeni zakonom
Prema fiksnim iznosima, osigurana lica razvrstana su prema
stručnoj spremi i penzijskom stažu u pojedine grupe, odnosno
razrede. Vodilo se računa i o prosjeku ostvarene plaće, koja je bila
limitirana stručnom spremom, kao i o prosjeku plaće ostvarene u
različitim obračunskim periodima.
osnovica za utvrđivanje visine penzije, u pravilu, utvrđuje se na
osnovu prosjeka ostvarene plaće u određenom razdoblju, odnosno
periodu.
Prema tome, dva bitna elementa o kojima ovisi visina starosne
penzije jeste : penzijska osnovica, tj ostvarena plaća u određenom
razdoblju i postotak od te osnovice kojim se određuje visina
penzija ovisno o dužini navršenog penzijskog staža.
Određivanje visine penzija u RS-u



Uobičajen je način određivanja visine
penzije na bazi ostvarene plate,
odnosno osnovice osiguranja na koju
je uplaćen doprinos, kao i penzijskog
staža.
Prema Zakonu, revalorizacija plata i
osnovice osiguranja vrši se godišnje,
„ako se za to steknu uslovi“, o čemu
odlučuje Upravni odbor Fonda PIO,
cijeneći raspoloživa sredstva za isplatu
penzija.
Usklađivanje koeficijenata valorizacije
trebalo bi da se vrši svake godine
prema stopi rasta plata u godini u
kojoj osiguranik stiče pravo na
penziju, tj.prema kretanju prosjeka
neto plata svih zaposlenih u RS. Na taj
način, plate se dovode na nivo neto
plata u RS u kalendarskoj godini koja
prethodi godini početka primjeni
odredaba člana 77. do 87.čl Zakona,
ova primjena počela je od
01.01.2002.godine
Usklađivanje penzija u RS



-indeksacija penzija, što znači
održavanje i zaštita realne vrijednosti
penzija.
Današnji penzijski sisitemi polaze od
pretpostavke da obim prava iz
penzijskog i invaliskog osiguranja nije
trajno definisan i neporomjenjiv, već
da dijeli sudbinu ekonomskih
mogućnosti društava u kojem se
ostvaruju.
Novim zakonom način usklađivanja
penzija propisan je tako što se počev
od 01. Januara 2013.godine, penzije
obavezno usklađuju u procentu koji
predstavlja zbir polovina procenta
kretanja prosječne neto plaće i
procenta promjene potrošačkih cijena
na godišnjem nivou u Republici u
prethodnoj godini ( švajcarski model-tj.
tako što bi se penzije usklađivale 50%
prema rastu neto plata, ili ipak
korištenjem nekog drugog omjera ovih
stopa
Najniža penzija ne može biti niža od 50% od prosječne
penzije na teret
Republike isplaćene za decembar prethodne godine

Najniža starosna i invalidska penzija zavisi od dužine
penzijskog staža i određuje se u procentu od prosječne
penzije na teret Republike isplaćene za decembar
prethodne godine:

-
za 15 godina penzijskog staža i više a manje od 20 godina u visini od 60%,
-za 20 godina penzijskog staža i više a manje od 30 godina u visini od 70%,
-za 30 godina penzijskog staža i više a manje od 40 godina u visini od 80%
-za 40 godina penzijskog staža i više u visini prosječne penzije na teret
Republike isplaćene za decembar prethodne godine
NAJNIŽA PENZIJA
Za teritoriju RS nije predviđena zajamčena penzija, nego
samo najniža penzija.

ZAKLJUČCI
Kratki i srednji rok






Dinamični privredni rast
Povećanje zaposlenosti
Veći obuhvat osiguranika
Sprječavanje
prijevremenog
penzionisanja
Smanjenje sive ekonomije
Poboljšanje naplate
doprinosa
Dugi rok – 50 godina

Dominiraju demografski
trendovi

Pronatalitetna politika

Dugoročna održivost