Transcript Młoda Polska

Młoda Polska
wprowadzenie do epoki
Wprowadzenie
1.
2.
3.
4.
5.
Periodyzacja
Nazwy epoki
Sytuacja polityczna w Polsce
Przedstawiciele
Sztuka
Periodyzacja
1 etap: 1890-1900
 nadal trwa pozytywizm
 spory pokoleniowe
 tworzy się program MP
2 etap: 1901-1918
 literatura zaangażowana
 rozrachunek z epoką
Nazwy epoki






Młoda Polska
modernizm
neoromantyzm
dekadentyzm
fin de siecle
symbolizm
Modernizm = modernizm

nazwa nowatorskich tendencji 1880–1910,
wprowadzona przez wiedeńskiego krytyka
H. Bahra;
w polskim literaturoznawstwie traktowana:
 jako synonim Młodej Polski,
 jako określenie przygotowawczej
fazy Młodej Polaski
(1887–1903; K. Wyka
Modernizm polski).
Modernizm ≠ modernizm


W krytyce anglosaskiej [angielskie
modernism] okres w sztuce i literaturze
XX w. rozciągający się między końcem
XIX w. a 1940.
Tak szerokie ujęcie modernizmu
przejęło współczesne
literaturoznawstwo po ukształtowaniu
się (lata 60. XX w.) postmodernizmu.
Zabory
Wóz Drzymały



Michał Drzymała, chłop wielkopolski
nie uzyskawszy zezwolenia władz
pruskich na budowę domu na ziemi
zakupionej od osadnika niemieckiego,
w 1904 zamieszkał w wozie
cyrkowym (do 1909)
wóz Drzymały stał się symbolem walki
pol. chłopów z germanizacją.
„Rota” (1910)

Nie rzucim ziemi skąd nasz ród!
Nie damy pogrześć mowy.
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep Piastowy.
Nie damy, by nas zgnębił wróg!
Tak nam dopomóż Bóg!
[…] Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz
Ni dzieci nam germanił,
Orężny stanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił.
Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Twórcy modernistyczni
Przedstawiciele - symbolizm




Charles Baudelaire, inspirator
tendencji symbolistycznej
(Jean) Arthur Rimbaud
Paul Verlaine
Stéphane Mallarmé (twórca teorii
odrębności struktury języka
poetyckiego)
Charles Baudelaire (1821-1867)

francuski poeta i pisarz

zaliczany do parnasistów,
prekursor dekadentyzmu

poezje Kwiaty zła

parnasizm, kierunek w poezji francuskiej 2. poł. XIX w.; wywodził
się z teorii „sztuki dla sztuki”, postulował poezję bezosobową,
erudycyjną opisowość, precyzyjną formę.
„Całkowite zaćmienie”
Opowieść o burzliwej i
niejednoznacznej przyjaźni
dwóch słynnych francuskich
poetów: Artura Rimbauda i
Paula Verlaine'a. Rimbaud
jest młodym buntownikiem
poszukującym natchnienia w
ekstremalnych doznaniach,
zaś Verlaine to człowiek
dojrzały, mieszczanin
wiodący spokojny żywot u
boku kochającej żony.
Artur Rimbaud (1854-91)






poeta przeklęty
zwięzłość i eliptyczność wiersza
szaleństwo i irracjonalny bunt
1) liryka wierszowana z lat 1870 1872 (Poezje), sonety
2) destrukcyjna i rozliczeniowa
poezja „jasnowidzącego" (To co
mówimy poecie na temat kwiatów,
Sezon w piekle)
3) fantastyczna kreatywność
„jasnowidzącego" (Pijany statek,
Iluminacje).
Rimbaud Arthur
Marzyłem noc zieloną śród śniegów olśnienia,
Całunki na mórz oczy kładnące się wolno,
Żółtomodre fosforów śpiewnych przebudzenia
I niesłychaną skoków pogoń dookolną.
„Statek pijany” (fragm.)
Pewnego wieczoru wziąłem na kolana Piękno. - I przekonałem się, że jest gorzkie.
Oscar Wilde




Oscar Wilde 1854-1900 pisarz angielski
przedstawiciel modernistycznego
estetyzmu, mistrz paradoksu;
autor symbolistycznej powieści Portret
Doriana Graya
"Nie ma książek moralnych lub
niemoralnych. Są tylko książki dobrze
napisane i źle napisane"

Dorian Gray zaprzedał
duszę, by zachować
młodość i urodę; jest
królem życia, które
uważa za najwyższą
formę sztuki.
Właściwym zapisem
jego mrocznej
egzystencji staje się
portret, na którym
uwidaczniają się
wszystkie jego
występki i zbrodnie.
Nagroda Nobla l literatura














Proudhomme, René Sully - 1901
Mommsen, Theodor - 1902
Björnson, Björnstjerne - 1903
Mistral, Frédéric - 1904
Eisaguirre, Jose Echegaray y - 1904
Sienkiewicz, Henryk - 1905
Carducci, Giosué - 1906
Kipling, Rudyard - 1907
Eucken, Rudolph - 1908
Lagerlöf, Selma - 1909
Heyse, Paul von - 1910
Maeterlinck, Maurice - 1911
Hauptman, Gerhart - 1912
Tagore, Rabindranath - 1913
Maurice Maeterlinck

przedstawiciel symbolizmu w teatrze

Pisał utwory sceniczne, przeznaczone dla
marionetek. Uważał bowiem, że lalki,
całkowicie bezwolne i manipulowane dłońmi
aktorów, lepiej nadają się do odgrywania
symboli i archetypów. Marionetki z kolei
wpisywały się idealnie w konwencję
bajkową.
Johan August Strindberg



prekursor ekspresjonizmu
Wyrastającą z naturalizmu twórczość
Strindberga cechuje brutalna szczerość
w odsłanianiu tajników natury ludzkiej
i własnych intymnych doznań; życie
pojmował jako walkę płci, w której kobieta
deprawuje i niszczy mężczyznę.
idee te ukazują m.in. najsłynniejsze dramaty
Strindberga: Ojciec (1887), Panna Julia
(1888), Taniec śmierci (1901)
R. M. Rilke





Rainer (René) Maria Rilke
1875-1926, poeta austriacki
wybitny przedstawiciel poezji
symbolistycznej; prekursor egzystencjalizmu
wyrafinowana formalnie liryka, poświęcona
problemom egzystencjalnym, zwłaszcza
tragicznemu splotowi miłości i śmierci
najwybitniejsze osiągnięcia Rilkego to:
Elegie duinejskie (1923) i Sonety do
Orfeusza (1923).
Herbert George Wells




1895 – Wehikuł czasu
(The Time Machine)
1896 – Wyspa doktora
Moreau (The Island of
Dr Moreau)
1897 – Niewidzialny
człowiek (The Invisible
Man)
1898 – Wojna światów
(The War of the Worlds)
Jack London

Nigdy nie dopuściłem do
tego, aby szkoła
przeszkadzała mi w
kształceniu się.

Próżniactwo jest
zbrodnią tak wielką, jak
zdrada kraju i tak samo
nikczemną.
Marcel Proust


Marcel Proust , 1871-1922, pisarz
francuski;
cykl powieściowy W poszukiwaniu
straconego czasu, łączący subtelną
analizę psychologiczną i obserwację
życia epoki z rozważaniami
estetyczno-filozoficznymi
magdalenka

W pierwszej części powieści Marcela Prousta,
W stronę Swanna (1913), znajduje się
fragment opisujący reminiscencję wywołaną
smakiem magdalenki zamoczonej w herbacie.
Magdalenka - ciasteczko posiadające
zarazem groźną i niezwykle twórczą moc
ożywiania przeszłości; obdarzone darem
przywoływania bezpowrotnie utraconej
pamięci.