Transcript پاور پوینت صدا و اثرات آن بر بدن

‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫مقدمه‪:‬‬
‫صدای بلند شایعترین علت کاهش شنوایی است ‪ .‬کاهش شنوایی‬
‫حسی عصبی در جوامع امروزی به همراه توسعه تکنولوژی‬
‫وگسترش صنایع مختلف وافزایش آالینده های زیست محیطی‬
‫شیوع زیادی یافته است‪.‬‬
‫تاثیرات سوء صداي بلند در قالب تخریب سیستم شنوایی وکاهش‬
‫شنوایی حسی و عصبی و تاثیر مستقیم بر برقراري ارتباط گفتاري‬
‫در کنار تاثیرات سوء بر سایر اندامها از جمله سیستم اعصاب ‪،‬‬
‫قلب و عروق ‪ ،‬غدد درون ریز و خون کامال مشخص شده است‪.‬‬
‫مقدمه‪:‬‬
‫بر اساس شاخصهای آمارواحد بهداشت حرفه ای کشور در‬
‫مرکز سالمت ومحیط کاردر سال ‪ 85‬بالغ بر ‪468840‬‬
‫نفر نیروی کار شاغل در کارگاههای تحت پوشش به‬
‫صورت جدی در معرض صدای مخاطره آمیز بوده واز‬
‫‪ 583499‬نفر معاینه شده ‪ 34714‬نفر مبتال به افت‬
‫شنوایی ناشی از صدا بوده اند که این آمار در مقایسه با‬
‫سایر بیماریهای شغلی بسیار باال است‪.‬‬
‫ازآنجا که صدا رایجترین عامل زیان آور فیزیکی محیط کار است‬
‫وحس شنوایی از مهمترین حواس انسان وبعنوان زیر بنای گفتار‬
‫وزبان قلمداد می شود لذا افت شنوایی ناشی از صدا در صدر‬
‫بیماریهای شغلی در جهان قرار دارد ‪ .‬این بیماري درمان طبی‬
‫ندارد وهدف از برنامه حفاظت شنوایی پیشگیري از ایجاد افت‬
‫شنوایی درافراد شاغل است و پنج فاز آن شامل‪ :‬آموزش‪ ،‬بررسی‬
‫مواجهه با صدا (پایش فردي ومحیطی)‪ ،‬کنترل هاي مهندسی و‬
‫مدیریتی صدا‪ ،‬ادیومتري وارزیابی برنامه است که به شرح آن‬
‫می پردازیم‪.‬‬
‫مقدمه اي بر آناتومي و فیزیولوژي گوش ‪:‬‬
‫گوش از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است ‪.‬امواج صوتی مراحل‬
‫مختلفی را درون گوش طی میکنند تا به اعصاب شنوایی تبدیل شوند‪.‬‬
‫هر کدام از اجزای گوش روي این امواج تاثیر گذاشته( تقویت‪ ،‬جمع‬
‫آوری ‪ ،‬تغییر فرکانس ‪ ،‬انتقال و‪ )...‬و به اعصاب شنوایی میرسند ‪.‬‬
‫ساختمان گوش از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است ‪.‬‬
‫سیستم شنوایي شامل‪:‬‬
‫گوش خارجی‬
‫میانی‬
‫داخلی‬
‫اعصاب شنوایی و كورتكس‬
‫بخش های خارجی ومیانی گوش صرفا“ نقش انتقال صوت را دارند در حالی‬
‫که گوش داخلی همزمان عمل دوگانه تعادل وشنوایی را انجام می دهد‪.‬‬
‫گوش خارجی ‪:‬یك فضای مستطیل شكل است و شامل الله گوش ومجرای‬
‫شنوایی خارجی میباشد كه جزء اندامهای حفاظتی و هدایتی گوش هستند‪.‬‬
‫الله گوش‬
‫الله گوش در غالب حیوانات متحرک است‪ ،‬و برای جمع کردن و هدایت امواج‬
‫صوتی و تشخیص جهت صدا بکار میرود‪ ،‬ممکن است به طرف منبع‬
‫صورت متوجه شود‪ .‬در انسان الله گوش بیحرکت است ولی تا اندازهای‬
‫جهت صوت را میتواند تشخیص دهد ‪.‬‬
‫مجرای گوش خارجی‬
‫لولهایست که تقریبا ‪ 2‬تا ‪ 3‬سانتیمتر طول دارد و در حدود یک‬
‫سانتیمتر مکعب حجم دارد و به پرده صماخ ختم میشود‪.‬‬
‫الله گوش دارای یک سطح داخلی ویک سطح خارجی می باشد ‪،‬‬
‫روی اسکلت آنرا پوست خیلی نازکی پوشانده است که سخت به‬
‫اسکلت اتصال دارد بنابراین جایی برای باز شدن پوست وجود‬
‫ندارد وآبسه های این ناحیه دردناک است ( چون پوست آن بویژه‬
‫در جلو محکم به بافت زیر خود چسبیده وقابل جدا شدن نیست )‬
‫وظیفه مجرا هدایت صوت به سمت پرده صماخ و همچنین محافظت پرده‬
‫از آسیبهای مستقیم می باشد‪.‬‬
‫ارتعاشات صوتی تا قسمت انتهایی این لوله بوسیله هوا منتقل شده ‪ ،‬پس از‬
‫آن بوسیله محیطهای جامد و مایع به گوش میانی انتشار مییابد ‪.‬‬
‫این مجرا الله گوش را به گوش میانی وصل‬
‫می کند ‪ ،‬یک سوم خارجی مجرا غضروفی‬
‫ودوسوم داخلی آن استخوانی است‪.‬‬
‫سرتاسر مجرای گوش خارجی با پوستی‬
‫پوشیده شده که بخشی از آن حاوی مو و‬
‫غددعرق تغییر شکل یافته است ‪ ،‬این غدد‬
‫ماده چسبناک چربی موسوم به موم یا سرومن‬
‫ترشح می کند که باعث جذب گردوخاک وحشرات کوچک می شود‪.‬‬
‫‪ ‬گوش میانی ‪:‬‬
‫شامل پرده صماخ و استخوانهای سه گانه (چكشی‪،‬سندانی‪،‬ركابی) است ‪ .‬این‬
‫سه استخوان انتقال مكانیكی و تقویت انرژی صوتی دریافت شده توسط پرده‬
‫صماخ به دریچه بیضی را بعهده دارند‪ .‬استخوان چكشی به پرده صماخ‬
‫وركابی به پرده بیضی متصل است كه رابط این دو ‪،‬استخوان سندانی است‪.‬‬
‫جابجایی پرده صماخ باعث حركت استخوان ها شده و انرژی به دریچه‬
‫بیضی در حلزون گوش منتقل می گردد‪.‬‬
‫پنجره بیضی‬
‫استخوان چکشی به پرده صماخ و استخوان رکابی به پنجره بیضی )‪(Ovale‬‬
‫ختم میشود که سطح آن ‪ 14‬مرتبه از پرده صماخ کوچکتر است‪ .‬چون‬
‫سطح صماخ ‪ 14‬مرتبه از سطح بیضی بزرگتر است لذا فشار در پنجره‬
‫بیضی ‪ 14‬مرتبه زیاد میگردد‪.‬‬
‫این دریچه ‪ ،‬به گوش داخلی باز می شود ودرواقع بین گوش داخلی وگوش‬
‫میانی قرار دارد‪.‬‬
‫پنجره گرد‬
‫در گوش میانی ‪ ،‬پنجره دیگری وجود دارد که به پنجره گرد )‪(Round‬‬
‫مرسوم است‪ .‬پنجره گرد و پنجره بیضی حد فاصل بین گوش داخلی و میانی‬
‫است‪ .‬پنجره بیضی ارتعاشاتی را که به پرده صماخ میرسد از طریق‬
‫استخوانهای گوش میانی به گوش داخلی منتقل میکند و پنجره گرد سبب‬
‫میشود مایع گوش داخلی که در محفظه غیر قابل ارتعاشی قرار دارد‪ ،‬بتواند‬
‫مرتعش شود ‪.‬‬
‫‪ ‬گوش داخلی ‪:‬این بخش از دستگاه شنوایی شامل حلزون‪ ،‬شبكه‬
‫عصبی انتقالی و درمجاورت آن مجاری نیم دایره تعادلی است كه‬
‫نقش آن حفظ تعادل اندامهای حركتی می باشد‪.‬‬
‫گوش داخلی امواج منتقل شده از گوش میانی را دریافت و آن را به‬
‫امواج شنوایی تبدیل میکند‪ .‬گوش داخلی اصلیترین قسمت گوش‬
‫است و از چندین قسمت تشکیل شده است ‪.‬‬
‫مجاری نیم دایره اي ‪:‬در ساختمان گوش سه مجرای نیم دایره اي‬
‫واقع شده است که برای حفظ تعادل‬
‫بدن در فضا بکار میرود و در امر‬
‫شنیدن تاثیر ندارد‪.‬‬
‫کیسه اوتریکول و ساکول ‪:‬‬
‫اوتریکول وساکول دو کیسه هستند که همراه با مجاری نیمدایره در‬
‫تعادل نقش دارند‪ .‬از بین این دو کیسه اوتریکول بزرگ تر است ‪.‬‬
‫این کیسه بیضوی ‪ ،‬کشیده ونامنظم است ‪ .‬ساکول یک کیسه‬
‫کوچک تر وگردتر است‪ .‬ساکول در جلو واوتریکول در عقب‬
‫واقع شده وبه وسیله مجرایی به هم ارتباط دارند‪.‬‬
‫حلزون‬
‫حلزون اندامی استخوانی و مارپیچ است كه درون آن سه كانال‬
‫محتوی مایع اندولنف وگیرنده های دستگاه شنوایی قرار دارد‪.‬‬
‫امواج صوتی عبوری از دریچه بیضی در این سیستم دریافت و به‬
‫گیرنده های عصبی شنوایی منتقل میگردد‪.‬‬
‫صوت وصدا‪ :‬تفاوت بین صوت (‪ ) Sound‬وسروصدا(‪ ) Noise‬ذهنی‬
‫است‪ .‬صوت معموال" به چیزهایی كه خوشایند (موسیقی ) ویا مفید (گفتگو )‬
‫باشد‪ ،‬تلقی می شود در حالیكه سروصدا به چیزهای ناخواسته ‪،‬نامطلوب‬
‫وناخوشایند مانند صدای برش چوب وفلز‪،‬دستگاه تراش وریسندگی وبافندگی‬
‫و‪ ...‬گفته می شود‪.‬‬
‫فیزیك صوت ‪:‬‬
‫صوت از ارتعاش سریع محیط های كشسان (‪ )Elastic‬واجسام (جامد‬
‫‪،‬مایع وگاز ) بوجود می آید‪.‬‬
‫(االستیک یا کشسانی قابلیتی است که با وجود آن ذرات محیط می توانند از‬
‫وضعیت تعادل خارج شده ونوسان کنند‪).‬‬
‫امواج صوتی شكلی از امواج مكانیكی طولی هستند كه عموما ً در هوا‬
‫منتشر شده و در تمام محیط های مادی نیز قابل انتشار هستند ‪.‬‬
‫امواج مکانیکی طولی امواجی هستندکه از تغییر مکان قسمتی از یک محیط‬
‫کشسان نسبت به وضعیت تعادل خود ناشی می شود واین امر به نوبه خود‬
‫سبب نوسان محیط می گردد)‬
‫مشخصات صوت ‪ :‬طول موج ‪ ،‬زمان تناوب وفرکانس می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬طول موج‪ :‬طول موج یك صوت عبارت است از مسافت طی شده‬
‫در یك سیكل كامل (با عالمت الندا وبر حسب متر بیان می گردد‪).‬‬
‫‪ ‬دوره تناوب ‪ :‬مدت زمانی كه الزم است تا یك پریود ونوسان كامل‬
‫انجام شود‪ ( .‬با عالمت ‪ T‬وبر حسب ثانیه بیان می گردد‪).‬‬
‫‪ ‬فركانس‪ )Sound ( :‬صوت عبارت از تعداد نوسانات كامل در‬
‫واحد زمان می باشد‪(.‬با عالمت ‪ F‬وبر حسب هرتز بیان‬
‫می گردد‪).‬‬
‫فرکانس تا ‪ 512‬هرتز بم ‪ 512،‬تا ‪ 2048‬هرتز متوسط وبیش از‬
‫‪ 2048‬را زیر می نامند‪.‬‬
‫ردیف شنوایی ‪:‬‬
‫تمام ارتعاشات مكانیكی بوسیله گوش انسان قابل دریافت ودرك‬
‫نیست وباید دامنه وفركانس آن در ناحیه معینی باشد‪ ،‬تا شنیده شود‪.‬‬
‫این ناحیه را ردیف شنوایی می نامند‪ .‬ودر افراد مختلف متغیر‬
‫است وبستگی به سن ‪ ،‬جنس ‪،‬كاهش احتمالی شنوایی‪ ،‬شرایط‬
‫فیزیولوژی وغیره دارد‪ .‬گستره فركانسی قابل شنیدن توسط گوش‬
‫انسان در یك فرد جوان با شنوایی طبیعی ‪ 20‬تا ‪ 20‬هزار هرتز‬
‫است‪ .‬وفركانسهای مكالمه بین ‪ 500‬تا ‪ 4000‬قرار دارد‪.‬‬
‫اثرات صدا بر انسان‪:‬‬
‫اثرات صدا بر انسان از چند جنبه مورد توجه می باشد ‪:‬‬
‫‪ ‬صدمه به دستگاه شنوایی‬
‫‪ ‬تداخل با مكالمه‪ :‬مكالمه درمحیط های كاری بعنوان یكی از‬
‫راههای ارتباط می باشد كه در صورت وجود صدای زمینه‬
‫مخصوصا ً در فركانس های مكالمه (‪100-2000‬هرتز)‬
‫می تواند ارتباط بین افراد را از طریق كالمی مختل سازد و باعث‬
‫بروز اشتباه و نیز حوادث گردد‪ .‬در ارزیابی صدا‪ ،‬تراز تداخل‬
‫با مكالمه نیز محاسبه می گردد و مورد توجه قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬اثر برروی اندام بینایی ‪ :‬در مواجهه با صدا ‪ ،‬كنترل‬
‫تطابق و عكس العمل به نور كم می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬اثر بر سیستم تعادلی ‪(:‬گیجی ‪،‬تهوع‪،‬اختالل در راه رفتن)‬
‫‪ ‬ناراحتی اجتماعی ‪ :‬مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی‬
‫و خانوادگی خصوصا ً هنگامی كه افت شنوایی به ناحیه‬
‫مكالمه سرایت نموده باشد ‪ .‬افرادی كه دچار افت دائم‬
‫شنوایی شوند میل دارند این عارضه مخفی بماند ‪،‬لذا در‬
‫مناسبات اجتماعی كمتر شركت می كنند‪.‬‬
‫‪ ‬اثرات عصبی ‪ :‬اثر بر دستگاه گوارش شامل ‪:‬اختالالت و حتی‬
‫دردهای شكمی و ترشح زیاد اسید معده و تشدید بیماریهای مرتبط‬
‫‪ ‬اثرات جانبی‪ :‬شامل كاهش راندمان كار ‪ ،‬افزایش ریسك حوادث‬
‫‪ ‬اثرات روانی‪ :‬هیجان‪،‬تحریك پذیری و اختالالت روانی ‪.‬مطالعات‬
‫نشان داده است كه افرادی كه با صدا مواجهه دارند بیشتر به‬
‫اختالالت روانی دچار می شوند‪.‬‬
‫‪ ‬اثرات فیزیولوژیك عمومی‪ :‬صدا می تواند باعث تحریك عصبی شده‬
‫و ضربان قلب‪،‬فشار خون و مصرف اكسیژن وتعداد تنفس را‬
‫افزایش دهد كه این تغییرات بر عملكرد دستگاههای بدن اثر‬
‫نامطلوب دارد‪ .‬این عوارض برای كسانی كه بیماریهای قلب‬
‫وعروق دارند وهمچنین زنان باردار بسیار خطرناك است ‪.‬‬
‫کاهش شنوایی بر سه نوع انتقالی ‪ ،‬حسی‪ -‬عصبی ومختلط‬
‫می باشد‪.‬در کاهش انتقالی ‪ ،‬راه استخوانی سالم وطبیعی است وبا‬
‫افزایش صدا قابل شنیدن بوده وبا جراحی وسمعک قابل ترمیم‬
‫است ‪ .‬از جمله علل آن به پارگی می توان اشاره کرد‪.‬‬
‫در کاهش حسی‪ -‬عصبی ‪ ،‬ضایعه مربوط به گوش داخلی است ‪ .‬در‬
‫این کاهش ضایعه در راههای هوایی واستخوانی وجود دارد‪.‬‬
‫کری شغلی ‪ ،‬تماس با برق ‪ ،‬مواد سمی ( اوره و‪ ،)CO‬بیماری‬
‫تیفوس وزونا‬
‫وقتی کاهش شنوایی در اثر انتقالی وحسی – عصبی باشد آنرا مختلط‬
‫گویند ودر این ضایعه هر دو راه هوایی واستخوانی دچار اشکال‬
‫است‪.‬‬
‫صدمات صوتی به دستگاه شنوایی‪:‬‬
‫الف ) افت شنوایی ناشی از صدا که خود شامل دونوع موقت‬
‫ودایم است ‪:‬‬
‫تغییر موقت آستانه شنوایی یا افت موقت شنوایی زمانی اتفاق می‬
‫افتد كه فرد بطور اتفاقی یا بصورت غیر شغلی با امواج‬
‫صوتی باالتر از‪ 65 dB‬مواجهه داشته باشد‪ .‬در این عارضه‬
‫شخص احساس سنگینی وگرفتگی در گوش دارد ‪.‬این آسیب‬
‫موقتی بوده و با قطع مواجهه با صدا بهبود می یابد‪.‬‬
‫درصورتیكه مواجهه با صدا تكرار گردد و بصورت دائمی‬
‫درآید افت موقت به افت دائم تبدیل می گردد‪.‬این افت در اثر‬
‫تخریب سلولهای مژكدارصورت می گیرد واغلب بهبودی به‬
‫دنبال ندارد‪.‬‬
‫افت دائم شنوایی در اثر صدا عمدتا ً از فركانس ‪4000Hz‬شروع‬
‫شده و میزان آن بسته به عوامل مختلف فردی(مثل سن‪ ،‬سابقه‬
‫كار‪ ،‬نژاد‪ ،‬تغذیه و‪ )...‬و محیطی متفاوت می باشد‪ .‬مسمومیت‬
‫با اكسید كربن‪ ،‬جیوه‪ ،‬فسفر‪ ،‬سرب و برخی داروها مانند‬
‫استرپتو مایسین ‪ ،‬سالیسیالت ‪ ،‬جنتامایسین نیز می توانند اثر‬
‫صدا بردستگاه شنوایی را تشدید نمایند‪.‬‬
‫زمانی فرد متوجه افت شنوایی خود می شود كه درمكالمه‬
‫وارتباط اجتماعی اومحدودیت ایجاد شده باشد‪ ،‬در این شرایط‬
‫فرد دچار درجاتی از كری شغلی شده است كه عمدتا ً برای‬
‫بهبودی به درمان جواب نمی دهد‪.‬‬
‫مراحل کری شغلی شامل ‪:‬‬
‫‪ ‬شروع ( دراوایل اشتغال فرد خستگی شنوایی ‪ ،‬افت در فرکانس‬
‫‪ 4000‬هرتز‪ ،‬احساس ناراحتی ‪ ،‬گرفتگی گوش ‪ ،‬خستگی عمومی‬
‫)‬
‫‪ ‬اختفاء ( ناشنوایی در فرکانس ‪ 4000‬هرتز ‪ ،‬امکان کاهش در‬
‫سایر فرکانسها وجود دارد‪).‬‬
‫‪ ‬نیمه اختفاء ( گسترش در فرکانس ‪2000‬و ‪ 1000‬هرتز ‪ ،‬عدم‬
‫شنیدن صدای آهسته )‬
‫‪ ‬کری واضح ( نقصان در فرکانس بم وزیر ‪ ،‬شنیدن دشوار صدای‬
‫مکالمه ) می باشد‪.‬‬
‫محدوده های افت شنوایی ‪:‬‬
‫بر اساس تقسیم بندی موسسه ملی استاندارد امریکا محدوده زیر برای‬
‫افت دائم در فرکانسهای ‪ 500‬تا ‪ 2000‬هرتز معرفی شده است‪.‬‬
‫الف ) افت شنوایی هردو گوش کمتر از ‪ 25‬دسی بل ‪ ،‬کم شنوایی‬
‫تلقی نمی شود‪.‬‬
‫ب ) افت بین ‪ 25-40‬دسی بل کم شنوایی جزیی‬
‫ج ) افت بین ‪ 40-55‬دسی بل کم شنوایی مالیم‬
‫د ) افت بین ‪ 55-70‬دسی بل کم شنوایی متوسط‬
‫ه ) افت بین ‪ 70 -90‬دسی بل کم شنوایی شدید‬
‫و ) افت باالتر از ‪ 90‬دسی بل ناشنوایی عمیق یا کری دائم‬
‫ب) ضربه صوتی‪:‬‬
‫این عارضه منحصراً در اثریك مواجهه یا چند مواجهه نسبی با‬
‫ترازهای خیلی باالی فشار صدا مانند صدای مربوط به انفجارات‬
‫بوجود آید‪ .‬این ترازها را ترازهای صدای آسیب رسان می نامند‪.‬‬
‫به محض مواجهه با این صدا ‪،‬صدمه مكانیكی نظیر پارگی پرده‬
‫صماخ یا صدمه به بافتهای متصل كننده قطعات استخوانی وارد‬
‫می شود‪.‬نتایج این مواجهه شدید بوده و نیاز به توجه درمانی فوری‬
‫دارد ‪ .‬ضربه های مكانیكی به گوش نیز می تواند سبب چنین‬
‫عوارضی گردد‪.‬‬
‫ج) وز وز گوش‪:‬‬
‫این عارضه بصورت تواُم با افت شنوایی دائم و ضربه صوتی‬
‫می باشد وشخص همواره دچار احساس وزوز در یك یا دو گوش‬
‫گردیده بطوری كه تحمل آن بسیار مشكل می گردد و حتی در‬
‫ساعات استراحت و سكوت نیز به شدت فرد را مورد آزارقرار‬
‫می دهد‪.‬این آسیب ممكن است سبب عوارض روانی گردد‪.‬در این‬
‫عارضه صداهایی كه فرد در گوش خود احساس میكند متفاوت‬
‫است ودر دو گروه وزوز فركانس پایین( اصوات بم ) و وزوز‬
‫فركانس باال ( اصوات زیر)تقسیم می شوند‬
‫افت شنوایی ناشی از سن (پیر گوشی)‬
‫تخریب و تحلیل سلول های مویی شنوایی در اثر باال رفتن سن‪ ،‬باعث افت‬
‫شنوایی چشمگیری می شود‪ .‬گاهی اوقات تمامی فرکانس ها دچار اختالل می‬
‫گردند ولی معموالً افت شنوایی بیشتر‪ ،‬فرکانس های زیر را درگیر می کند‪.‬‬
‫عوامل مؤثر در افت شنوایی ناشی از صدا ‪:‬‬
‫‪ ‬رنگ چشم و رنگ پوست ‪ :‬افرادی كه دارای چشمان روشن و‬
‫پوست سفید هستند بیشترین حساسیت را به صدا دارند‪ .‬مطالعات‬
‫نشان داده است كه افراد رنگین پوست مقاومت بیشتری نشان می‬
‫دهند‪.‬‬
‫‪ ‬جنس‪ :‬آمار نشان می دهد كه میزان افت شنوایی در میان زنان‬
‫كمتر از مردان است كه البته یكی از دالیل آن حضور كمتر زنان‬
‫در عرصه صنعت می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬سن ‪ :‬تحقیقات نشان داده كه در سنین پائین حساسیت بیشتری به‬
‫صدا وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ضایعات سیستم انتقال گوش میانی ‪ :‬این ضایعات بدلیل مومی‬
‫بودن نقش محافظتی داشته و از صدمات می كاهد‪.‬‬
‫‪ ‬محدوده فركانس صوت ‪ :‬تحقیقات نشان داده است نظامیانی كه‬
‫دررسته توپخانه كار می كنند در معرض اصوات شدیدتری هستند‬
‫ولی افت آنها بیشترازرسته های دیگر نیست زیرا اصوات شلیك‬
‫توپ در ناحیه فركانس بم می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تداوم زمانی صوت‪:‬مطالعات نشان می دهد كه اثرات صدای‬
‫پیوسته ‪،‬ضربه ای وكوبه ای یكسان نیست‪ .‬در اصوات ضربه ای‬
‫زمان تداوم ضربه ‪ ،‬نوع ضربه ای یا كوبه ای بودن صدا و تعداد‬
‫ضربه های آنها در واحد زمان ونیز صدای زمینه ای می تواند در‬
‫صدمات ناشی از آن مؤثر باشد‪.‬‬
‫بعالوه بهبود افت شنوایی موقت در صدای پیوسته بطور خطی و‬
‫در صدای كوبه ای بصورت سه مرحله می باشد (مرحله كوتاه تا‬
‫‪2‬ساعت ‪ ،‬مرحله بازگشت به سطوح باالتر‪ 2-6‬ساعت و مرحله‬
‫بهبود تدریجی كه حتی در مواردی تا چند ماه ممكن است طول‬
‫بكشد)‬
‫‪‬‬
‫كنترل صدا ‪:‬‬
‫كنترل صدا بمنظور كنترل اثرات آن وراحتی كارگر بوده و‬
‫شامل روشهای كنترل مدیریتی (كنترل زمان مواجهه و پایش‬
‫سالمتی) و كنترل فنی مهندسی است ‪ .‬بطور كلی كنترل صدا‬
‫شامل كنترل مهندسی ‪ ،‬جلوگیری از انتقال صدا و كنترل اداری‬
‫می باشد‪.‬‬
‫كنترل مهندسی ‪ :‬در محیط هایی كه شدت صوت از‪90dB‬تجاوز‬
‫می كند مؤثرترین و مهمترین روش كنترل در برنامه حفاظت‬
‫شنوایی ‪،‬رعایت اصول كنترل مهندسی یعنی كاهش صدا در‬
‫منبع تولید است‪ .‬برای طراحی كنترل های مهندسی از اطالعات‬
‫جمع آوری شده در طی بررسی صدا استفاده می شود‪ .‬مهمترین‬
‫راهكارهای پیشنهادی توسط طراحان مهندسی عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ :1-1‬طراحی صحیح دستگاه در زمان ساخت‬
‫‪ :1-2‬نصب صحیح دستگاه و كنترل ارتعاش با فونداسیون مناسب‬
‫‪ :1-3‬محصور كردن دستگاههای پر سروصدا‬
‫‪ :1-4‬نگهداری صحیح دستگاه‬
‫‪ :1-5‬تعمیر و سرویس بموقع دستگاه‬
‫‪ :1-6‬تغییر فرایند ‪ :‬گاهی اوقات با تغییر در برخی از فرایندها مانند موارد‬
‫ذیل می توان میزان سروصدا را در حد قابل توجهی كاهش داد‪:‬‬
‫‪ ‬جوش دادن بجای پرچ كاری‬
‫‪ ‬استفاده از پرس بجای كار با چكش‬
‫‪ ‬استفاده از سیستم هیدرولیك بجای پنوماتیك‬
‫‪ ‬محكم كردن صفحات و قطعات دستگاههای پر سروصدا‬
‫‪ ‬پوشاندن رویه صفحات تشدید كننده با بعضی ازتركیبات خاص‬
‫‪ ‬تغییر در اجزاء و كار دستگاه‬
‫‪ ‬جایگزین كردن واگن های برقی بجای واگن های دیزلی‬
‫‪‬‬
‫جلوگیری از انتقال صدا‪ :‬بطور كلی كنترل مهندسی بهترین‬
‫روش كاهش تولید سروصدا می باشد ولی بعلت هزینه باال و یا‬
‫بعلت عدم وجود تكنولوژی الزم همیشه در دسترس نبوده و‬
‫مورد استفاده كارفرمایان نمی باشد‪ .‬مهمترین راههای‬
‫پیشنهادی عبارتند از‪:‬‬
‫‪ :2-1‬افزایش فاصله بین منبع تولید صدا و افراد‬
‫‪ :2-2‬قراردادن مانع بین منبع تولید صدا و افراد‬
‫‪ :2-3‬قراردادن ماشین روی پایه عایق‬
‫‪ :2-3‬قراردادن منبع درداخل محفظه و محوطه بسته‬
‫‪ :2-4‬طراحی اتاقك ایزوله‬
‫‪ :2-5‬استفاده از جاذب های صوتی‬
‫‪ :2-6‬اتاقك ضد صدا برای كاربر‬
‫‪ :2-7‬استفاده از مواد جاذب صدا در دیواره و سقف كارگاه‬
‫‪ :2-8‬نصب صدا خفه كن در دستگاها‬
‫‪ :2-9‬نصب دستگاههای كاهنده صدا روی دستگاه‬
‫‪ :2-10‬مجزا نمودن منابع اصلی صدا از سایر منابع‬
‫‪ :2-11‬جداسازی بخش های پرسروصدا از سایر بخش‬
‫های كارگاه‬
‫‪ :2-12‬محصور كردن كارگران‬
‫‪ ‬كنترل اداری‪:‬‬
‫درصورتی كه اقدامات كنترل مهندسی بعلت مشكالت اقتصادی و‬
‫یا دالیل دیگر عملی نباشد الزم است برای كاهش تماس كارگر با‬
‫سروصدای محیط كار‪ ،‬اقدامات كنترل اداری ذیل را با همكاری‬
‫مدیریت صنعتی بكار گرفت‪:‬‬
‫‪ ‬خرید دستگاههای جدید مناسب‬
‫‪ ‬ممانعت از خرید و نصب ماشین آالت پرسروصدا در كارخانه‬
‫‪ ‬انتخاب كارگر مناسب‬
‫‪ ‬چرخشی كردن كارها‬
‫‪ ‬كاهش مدت زمان تماس كارگر باسروصدای بیش از حد مجاز با‬
‫ایجاد شیفت در گردش و تناوب كار‬
‫‪ ‬تعیین نقاطی از كارگاه كه تراز صوت كمتر از سایر نقاط دارد‬
‫‪ ‬انجام معاینات قبل از استخدام ادواری بمنظور شناسایی افراد‬
‫حساس و مستعد به ناشنوایی شغلی‬
‫‪ ‬درصورت لزوم تغییر محل كارگر به یك محیط با سروصدای‬
‫كمتر از حد مجاز‬
‫‪ ‬استفاده از گوشی حفاظتی‬
‫گوشی های داخل گوش (‪ )Ear plug‬معموالً در مقابل اصوات با‬
‫فركانس های پایین و گوشی های محافظ (‪ )Ear muff‬در مقابل‬
‫اصوات با فركانس باال قدرت حفاظتی بیشتری دارند‪ .‬برای تعیین‬
‫میزان حفاظت گوشی از ‪ ( NRR‬میزان كاهش صدا) استفاده‬
‫میشود ‪ .‬اگر از عدد ‪ NRR‬مشخص شده بر روی گوشی ‪ 7‬واحد‬
‫كم كنیم عدد بدست آمده بیانگر قدرت كاهش صدا توسط گوشی‬
‫مربوط خواهد بود‪ .‬مثالً چنانچه ‪NRR‬گوشی ‪ 23‬باشد میزان‬
‫كاهش صدا ‪16dB‬در شبكه‪ A‬خواهد بود‪.‬‬
‫استاندارد صدا ‪:‬‬
‫استاندارد مورد پذیرش در ایران بر اساس توصیه كمیته فنی‬
‫بهداشت حرفه ای كشور‪ ،‬تراز فشار صوت ‪ 85 dB‬با قاعده ‪dB‬‬
‫‪ 3‬است ‪.‬‬
‫اندازه گیری صدا ‪:‬‬
‫برای اندازه گیری صدا از دستگاهی به نام ترازسنج صوت‬
‫( ‪ )Sound level meter‬استفاده میشود‪ .‬این دستگاه‬
‫دربردارنده میكروفون‪ ،‬پردازشگر و نمایشگر است که میزان فشار‬
‫صدا را برحسب واحد لگاریتمی (‪ )dB‬نمایش می دهد ‪ .‬بیشتر این‬
‫دستگاهها صدا را در سه شبكه ‪B،A‬و‪ C‬اندازه گیری می كنند كه‬
‫در میان این شبكه ها ‪ ،‬شبكه ‪ dBA‬در بیشتر صنایع دارای كاربرد‬
‫گسترده ای است ‪.‬‬
‫‪ ‬روشهاي اندازه گیري و ارزیابی صدا‪:‬‬
‫قبل از شروع به اندازه گیري صدا شناخت کامل از روشهاي اندازه‬
‫گیري _ وسایل اندازه گیري خصوصیات محیط کار و چگونگی‬
‫مواجهه کارگر ضروري است و کالً موارد زیر می بایست مورد‬
‫توجه قرار گیرد‪:‬‬
‫‪ -1‬هدف اندازه گیري‬
‫‪ -2‬گردآوری اطالعات دقیق از کارگاه ( رسم کروکی و چیدمان‬
‫دستگاهها )‬
‫‪ -3‬گردآوری دقیق اطالعات نحوه مواجهه کارگر( راههای ترددو‬
‫توقف کارگران ‪ ،‬شیفت کاری کارگران )‬
‫‪ -4‬تعیین روش مناسب اندازه گیری ( ناحیه بندی صوتی ‪،‬خطوط‬
‫همتراز و متوسط تراز فشار صوت)‬
‫‪ -5‬انتخاب وسیله مناسب اندازه گیری ( شبکه ‪ ، A‬شبکه ‪،B‬‬
‫شبکه ‪)C‬‬
‫‪-6‬کالیبراسیون ( میزان دقت دستگاه )‬
‫‪ -7‬شناخت استاندارد مواجهه کارگر‬
‫‪ ‬هدف اندازه گیري‪:‬‬
‫اندازه گیري صدا می تواند به منظورهاي گوناگونی انجام گردد‪،‬‬
‫مانند‪:‬‬
‫الف‪ .‬اندازه گیري صداي یک دستگاه معین براي اهداف صنعتی(مثالً‬
‫عیب یابی و بازرسی فنی)‬
‫ب ‪ .‬اندازه گیري به منظور معین نمودن منابع اصلی تولید صدا‬
‫ج ‪ .‬اندازه گیري محیطی صدا‬
‫د ‪ .‬اندازه گیري براي مشخص نمودن میزان مواجهه کارگر‬
‫ه ‪ .‬اندازه گیري به منظور آنالیز فرکانس‬
‫و ‪ .‬اندازه گیري براي تعیین روش و چگونگی کنترل صدا‬
‫در زیر به توضیح دو روش سنجش صدا می پردازیم‪:‬‬
‫الف‪ .‬اندازه گیري و ارزیابی محیطی‪:‬‬
‫در این روش محلهاي استقرار کارگران مورد نظر نبوده ولی از‬
‫نتایج آن براي تعیین ومشخص نمودن توزیع تراز فشار صوت و‬
‫محدوده هاي خطر در کارگاه و همچنین تعیین منابع اصلی صوت‬
‫براي کنترل صدا‪ ،‬استفاده میشود و شامل روشهاي زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬تهیه نقشه ناحیه بندی صوتی‬
‫‪ -2‬اندازه گیری تراز کلی صدا در کارگاه‬
‫‪ -3‬متوسط گیری تراز فشار صوت‬
‫روش تهیه نقشه ناحیه بندي‬
‫این روش براي مشخص نمودن نواحی مختلف کارگاه براساس‬
‫محدوده هاي تعیین شده تراز فشار صوت است‪ .‬در این روش‬
‫کارگاه به نواحی شطرنجی با ابعاد یکسان تقسیم بندي شده و مرکز‬
‫هر ناحیه یک ایستگاه اندازه گیري میباشد‪ .‬طبعا ً هرچه مساحت‬
‫کارگاه بزرگتر باشد تعداد این نواحی بیشتر خواهد بود‪ .‬هر چند‬
‫زیادبودن تعداد نواحی براي حصول به نتیجه مطلوبتر است ولی‬
‫امکانات و نفرات و زمان نیز داراي محدودیت بوده وعمال‬
‫حاصل کار نقشه ناحیه بندي شده کارگاه با رنگ‪ ،‬هاشور یا کد است‬
‫که در آن نواحی ایمن‪،‬احتیاط و خطر مشخص شده و مهمترین‬
‫ناحیه آن خطر میباشد‪ .‬براي کنترل مواجهه کارگر‪ ،‬بایدتوقف یا‬
‫تردد در نواحی خطر محدود گردد‪.‬‬
‫در این شیوه کارگاههاي تا پنجاه مترمربع به نواحی با ابعاد یک متر‪،‬‬
‫کارگاههاي تا یک صدمترمربع را به نواحی با ابعاد حداکثر ‪ 5‬متر‬
‫تقسیم بندي میشود‪ .‬نقاط اندازه گیري روي نقشه معین یا با کد محل‬
‫اندازه گیري مشخص شده‪ ،‬سپس در مرکز تمام نواحی تراز فشار‬
‫صوت در مقیاس )‪ dB(A‬اندازه گیری می گردد‪ .‬در مرحله بعد‬
‫باتوجه به سه محدوده از تراز فشار صوت‪ ،‬با رنگ‪ ،‬هاشور یا کد‬
‫مربوطه نقشه ساده اي ترسیم می شود‪:‬‬
‫‪ ‬محدوده ایمن با رنگ سفید یا سبز‬
‫‪ ‬محدوده احتیاط با رنگ زرد‬
‫‪ ‬محدوده خطر با رنگ قرمز‬
‫ب‪ .‬اندازه گیري به منظور ارزیابی مواجهه کارگر‬
‫در اندازه گیري به منظور تعیین حدود مواجهه کارگر باید در نظر‬
‫داشت که اندازه گیري صرفا ً در محلهاي توقف یا تردد کارگر و‬
‫در ناحیه شنوایی وي انجام گردد‪ .‬ارزیابی مواجهه کارگر با صدا‬
‫مستلزم اندازه گیري تراز فشار صوت در مقیاس ‪ A‬ومدت زمان‬
‫مواجهه برای هرکارگر مجزا میباشد‪.‬‬
‫‪ -1‬اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای ناشی از یک منبع صوتی‬
‫در این روش تراز متوسط فشار صوت محاسبه می گردد‪.‬‬
‫‪ -2‬اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای یکنواخت ( چند منبع‬
‫صوتی ) ‪:‬‬
‫در این روش در ایستگاه توقف یا نقاط تردد کارگرسه بار اندازه‬
‫گیری را تکرار کرده وسپس تراز متوسط فشار صوت محاسبه‬
‫می گردد ‪،‬آنگاه برای محاسبه تراز معادل ‪ 8‬ساعته(‪ (Leq‬با توجه به‬
‫مدت زمان مواجهه مقادیر را ارزیابی می کنیم ‪.‬‬
‫‪ -3‬اندازه گیری مواجهه کارگر با تراز های فشار صوت معین‬
‫ومتفاوت در زمانهای مختلف و( مشخص ) با منابع صوتی متعدد‪:‬‬
‫که در این روش برای هر مواجهه مقادیر تراز فشار صوت را‬
‫اندازه گیری می کنیم وسپس با قرار دادن زمان ومیزان ترازفشار‬
‫صوت ‪،‬تراز معادل ‪ 8‬ساعته ( ‪( Leq‬محاسبه می گردد‪.‬‬
‫شنوایی سنجی ‪:‬‬
‫در ادیومتري میدان شنوایي از راه هوا یي و استخواني تعیین مي‬
‫شود و اصول آن تحریك گوش بوسیله دستگاه با ارسال عالئم‬
‫صوتي ‪ ،‬تعیین حساسیت شنوایي نسبت به فركانسها و شدت هاي‬
‫متفاوت و رسم منحني مربوط مي باشد ‪.‬‬
‫ادیومتري شامل دو بخش ‪AC‬سنجش شنوایي از راه هوایي و ‪BC‬‬
‫سنجش شنوایي از راه استخواني است كه در روش اول سیستم‬
‫شنوایي خارجي ‪ ،‬میاني و داخلي ود ر ‪BC‬گوش داخلي مورد‬
‫بررسي قرار مي گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬قبل از ادیو متري فرد را باید توجیه نمود‪ :‬از جمله (برداشت عینك‬
‫‪ ،‬قرار دادن مناسب گوشي برروي گوش ‪ ،‬روش پاسخ دادن با‬
‫دكمه یا تكان دادن دست ‪ ،‬نجویدن آدامس ) دلیل مراجعه وي ‪،‬‬
‫سوابق مصرف دارو ‪ ،‬بررسي بیماریهاي قبلي بصورت سئوال و‬
‫بررسي گوش وي از نظر جرم ‪ ،‬همچنین از مكان مناسب ( با‬
‫ضریب انعكاس كم دیوار ‪ ،‬امواج انعكاسي كم ‪ ،‬سطوح جاذب‬
‫صوت مناسب ‪ ،‬پوشاندن كف اتاق از جنس نرم و درب پنجره‬
‫جاذب صوت ) استفاده شود‪.‬‬
‫روش سنجش شنوایي از راه هوا ‪:‬‬
‫‪ -1‬روشن كردن دستگاه‬
‫‪ -2‬قرار دادن گوشي بر روي گوش فرد‬
‫‪ -3‬دكمه خروجي بر وضعیتي كه فرد بهتر مي شنود قرار داده شود‬
‫و در صورت عدم تفاوت بر روی) ‪R‬گوش راست ) باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬دكمه ورودي ‪TONE‬‬
‫‪ -5‬تعیین دكمه فركانس به ترتیب ‪– 4000 – 2000 – 1000‬‬
‫‪ 500 – 1000 - 8000‬و ‪250‬هرتزو در گوش بعدي به‬
‫ترتیب ‪8000 – 4000 – 2000 – 1000 – 500 – 250‬‬
‫هرتز‬
‫‪ -6‬تعیین دكمه شدت ( ابتدا از فركانس‪ 1000‬هرتز وصداي ‪40‬‬
‫دسي بل )‬
‫‪ -7‬ارسال صداي مربوط با زمان ‪ 2 – 1‬ثانیه با فشار دكمه مربوطه‬
‫‪ -8‬پاسخ فرد به روشهاي ذكر شده‬
‫‪ -9‬كاهش شدت صدا بصو رت ‪ 10‬دسي بل تا جایي كه فرد پاسخ‬
‫ندهد ‪ ،‬در این شدت ‪ 5‬دسي بل اضافه مي شود‪.‬‬
‫‪ -10‬تعیین آستانه شنوایي ( حداقل صدایي كه فرد به زحمت قادر‬
‫است ‪ % 50‬عالئم ارائه شده را تشخیص دهد)‪.‬‬
‫‪ -11‬ثبت نتیجه ادیوگرام با عالمت دایره قرمز جهت آستانه گوش‬
‫راست و ضربدر آبي جهت گوش چپ ‪.‬‬
‫‪ -12‬اتصال آستانه ها به هم و ترسیم منحني ادیومتري‬
‫‪ -13‬انجام آزمایش براي گوش دیگر ‪ ،‬به روش فوق‬
‫‪ ‬ادیوگرام‬
‫‪ ‬ادیوگرام دارای دو ستون است‪ .‬ستون عمودی شدت صوت را‬
‫نشان میدهد (برحسب دسی بل)‪ .‬در این ستون عدد صفر بیانگر‬
‫حداقل شدت صوتی است که بیش از نیمی از افراد نرمال میتوانند‬
‫بشنوند‪ .‬اگر فردی قادر به شنیدن یک فرکانس مفروض در‬
‫‪_10‬دسی بل باشد‪ ،‬یعنی وی میتواند فرکانس مذبور را بهتر از‬
‫یک فرد میانگین بشنود‪ .‬شنوایی طبیعی وقتی است که آستانه‬
‫شنوایی گوش از ‪ 25‬دسی بل باالی صفر بیشتر نباشد‪ .‬ستونهای‬
‫افقی فرکانسهای بکار رفته را نشان میدهند‪ .‬معموال هفت فرکانس‬
‫از ‪ 250‬تا ‪ 8000‬هرتز که بیشتر سر و کار داریم مورد بررسی‬
‫قرار میگیرند‪.‬‬