پاور پوینت صدا و اثرات آن بر بدن
Download
Report
Transcript پاور پوینت صدا و اثرات آن بر بدن
بسم هللا الرحمن الرحیم
مقدمه:
صدای بلند شایعترین علت کاهش شنوایی است .کاهش شنوایی
حسی عصبی در جوامع امروزی به همراه توسعه تکنولوژی
وگسترش صنایع مختلف وافزایش آالینده های زیست محیطی
شیوع زیادی یافته است.
تاثیرات سوء صداي بلند در قالب تخریب سیستم شنوایی وکاهش
شنوایی حسی و عصبی و تاثیر مستقیم بر برقراري ارتباط گفتاري
در کنار تاثیرات سوء بر سایر اندامها از جمله سیستم اعصاب ،
قلب و عروق ،غدد درون ریز و خون کامال مشخص شده است.
مقدمه:
بر اساس شاخصهای آمارواحد بهداشت حرفه ای کشور در
مرکز سالمت ومحیط کاردر سال 85بالغ بر 468840
نفر نیروی کار شاغل در کارگاههای تحت پوشش به
صورت جدی در معرض صدای مخاطره آمیز بوده واز
583499نفر معاینه شده 34714نفر مبتال به افت
شنوایی ناشی از صدا بوده اند که این آمار در مقایسه با
سایر بیماریهای شغلی بسیار باال است.
ازآنجا که صدا رایجترین عامل زیان آور فیزیکی محیط کار است
وحس شنوایی از مهمترین حواس انسان وبعنوان زیر بنای گفتار
وزبان قلمداد می شود لذا افت شنوایی ناشی از صدا در صدر
بیماریهای شغلی در جهان قرار دارد .این بیماري درمان طبی
ندارد وهدف از برنامه حفاظت شنوایی پیشگیري از ایجاد افت
شنوایی درافراد شاغل است و پنج فاز آن شامل :آموزش ،بررسی
مواجهه با صدا (پایش فردي ومحیطی) ،کنترل هاي مهندسی و
مدیریتی صدا ،ادیومتري وارزیابی برنامه است که به شرح آن
می پردازیم.
مقدمه اي بر آناتومي و فیزیولوژي گوش :
گوش از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است .امواج صوتی مراحل
مختلفی را درون گوش طی میکنند تا به اعصاب شنوایی تبدیل شوند.
هر کدام از اجزای گوش روي این امواج تاثیر گذاشته( تقویت ،جمع
آوری ،تغییر فرکانس ،انتقال و )...و به اعصاب شنوایی میرسند .
ساختمان گوش از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است .
سیستم شنوایي شامل:
گوش خارجی
میانی
داخلی
اعصاب شنوایی و كورتكس
بخش های خارجی ومیانی گوش صرفا“ نقش انتقال صوت را دارند در حالی
که گوش داخلی همزمان عمل دوگانه تعادل وشنوایی را انجام می دهد.
گوش خارجی :یك فضای مستطیل شكل است و شامل الله گوش ومجرای
شنوایی خارجی میباشد كه جزء اندامهای حفاظتی و هدایتی گوش هستند.
الله گوش
الله گوش در غالب حیوانات متحرک است ،و برای جمع کردن و هدایت امواج
صوتی و تشخیص جهت صدا بکار میرود ،ممکن است به طرف منبع
صورت متوجه شود .در انسان الله گوش بیحرکت است ولی تا اندازهای
جهت صوت را میتواند تشخیص دهد .
مجرای گوش خارجی
لولهایست که تقریبا 2تا 3سانتیمتر طول دارد و در حدود یک
سانتیمتر مکعب حجم دارد و به پرده صماخ ختم میشود.
الله گوش دارای یک سطح داخلی ویک سطح خارجی می باشد ،
روی اسکلت آنرا پوست خیلی نازکی پوشانده است که سخت به
اسکلت اتصال دارد بنابراین جایی برای باز شدن پوست وجود
ندارد وآبسه های این ناحیه دردناک است ( چون پوست آن بویژه
در جلو محکم به بافت زیر خود چسبیده وقابل جدا شدن نیست )
وظیفه مجرا هدایت صوت به سمت پرده صماخ و همچنین محافظت پرده
از آسیبهای مستقیم می باشد.
ارتعاشات صوتی تا قسمت انتهایی این لوله بوسیله هوا منتقل شده ،پس از
آن بوسیله محیطهای جامد و مایع به گوش میانی انتشار مییابد .
این مجرا الله گوش را به گوش میانی وصل
می کند ،یک سوم خارجی مجرا غضروفی
ودوسوم داخلی آن استخوانی است.
سرتاسر مجرای گوش خارجی با پوستی
پوشیده شده که بخشی از آن حاوی مو و
غددعرق تغییر شکل یافته است ،این غدد
ماده چسبناک چربی موسوم به موم یا سرومن
ترشح می کند که باعث جذب گردوخاک وحشرات کوچک می شود.
گوش میانی :
شامل پرده صماخ و استخوانهای سه گانه (چكشی،سندانی،ركابی) است .این
سه استخوان انتقال مكانیكی و تقویت انرژی صوتی دریافت شده توسط پرده
صماخ به دریچه بیضی را بعهده دارند .استخوان چكشی به پرده صماخ
وركابی به پرده بیضی متصل است كه رابط این دو ،استخوان سندانی است.
جابجایی پرده صماخ باعث حركت استخوان ها شده و انرژی به دریچه
بیضی در حلزون گوش منتقل می گردد.
پنجره بیضی
استخوان چکشی به پرده صماخ و استخوان رکابی به پنجره بیضی )(Ovale
ختم میشود که سطح آن 14مرتبه از پرده صماخ کوچکتر است .چون
سطح صماخ 14مرتبه از سطح بیضی بزرگتر است لذا فشار در پنجره
بیضی 14مرتبه زیاد میگردد.
این دریچه ،به گوش داخلی باز می شود ودرواقع بین گوش داخلی وگوش
میانی قرار دارد.
پنجره گرد
در گوش میانی ،پنجره دیگری وجود دارد که به پنجره گرد )(Round
مرسوم است .پنجره گرد و پنجره بیضی حد فاصل بین گوش داخلی و میانی
است .پنجره بیضی ارتعاشاتی را که به پرده صماخ میرسد از طریق
استخوانهای گوش میانی به گوش داخلی منتقل میکند و پنجره گرد سبب
میشود مایع گوش داخلی که در محفظه غیر قابل ارتعاشی قرار دارد ،بتواند
مرتعش شود .
گوش داخلی :این بخش از دستگاه شنوایی شامل حلزون ،شبكه
عصبی انتقالی و درمجاورت آن مجاری نیم دایره تعادلی است كه
نقش آن حفظ تعادل اندامهای حركتی می باشد.
گوش داخلی امواج منتقل شده از گوش میانی را دریافت و آن را به
امواج شنوایی تبدیل میکند .گوش داخلی اصلیترین قسمت گوش
است و از چندین قسمت تشکیل شده است .
مجاری نیم دایره اي :در ساختمان گوش سه مجرای نیم دایره اي
واقع شده است که برای حفظ تعادل
بدن در فضا بکار میرود و در امر
شنیدن تاثیر ندارد.
کیسه اوتریکول و ساکول :
اوتریکول وساکول دو کیسه هستند که همراه با مجاری نیمدایره در
تعادل نقش دارند .از بین این دو کیسه اوتریکول بزرگ تر است .
این کیسه بیضوی ،کشیده ونامنظم است .ساکول یک کیسه
کوچک تر وگردتر است .ساکول در جلو واوتریکول در عقب
واقع شده وبه وسیله مجرایی به هم ارتباط دارند.
حلزون
حلزون اندامی استخوانی و مارپیچ است كه درون آن سه كانال
محتوی مایع اندولنف وگیرنده های دستگاه شنوایی قرار دارد.
امواج صوتی عبوری از دریچه بیضی در این سیستم دریافت و به
گیرنده های عصبی شنوایی منتقل میگردد.
صوت وصدا :تفاوت بین صوت ( ) Soundوسروصدا( ) Noiseذهنی
است .صوت معموال" به چیزهایی كه خوشایند (موسیقی ) ویا مفید (گفتگو )
باشد ،تلقی می شود در حالیكه سروصدا به چیزهای ناخواسته ،نامطلوب
وناخوشایند مانند صدای برش چوب وفلز،دستگاه تراش وریسندگی وبافندگی
و ...گفته می شود.
فیزیك صوت :
صوت از ارتعاش سریع محیط های كشسان ( )Elasticواجسام (جامد
،مایع وگاز ) بوجود می آید.
(االستیک یا کشسانی قابلیتی است که با وجود آن ذرات محیط می توانند از
وضعیت تعادل خارج شده ونوسان کنند).
امواج صوتی شكلی از امواج مكانیكی طولی هستند كه عموما ً در هوا
منتشر شده و در تمام محیط های مادی نیز قابل انتشار هستند .
امواج مکانیکی طولی امواجی هستندکه از تغییر مکان قسمتی از یک محیط
کشسان نسبت به وضعیت تعادل خود ناشی می شود واین امر به نوبه خود
سبب نوسان محیط می گردد)
مشخصات صوت :طول موج ،زمان تناوب وفرکانس می باشد.
طول موج :طول موج یك صوت عبارت است از مسافت طی شده
در یك سیكل كامل (با عالمت الندا وبر حسب متر بیان می گردد).
دوره تناوب :مدت زمانی كه الزم است تا یك پریود ونوسان كامل
انجام شود ( .با عالمت Tوبر حسب ثانیه بیان می گردد).
فركانس )Sound ( :صوت عبارت از تعداد نوسانات كامل در
واحد زمان می باشد(.با عالمت Fوبر حسب هرتز بیان
می گردد).
فرکانس تا 512هرتز بم 512،تا 2048هرتز متوسط وبیش از
2048را زیر می نامند.
ردیف شنوایی :
تمام ارتعاشات مكانیكی بوسیله گوش انسان قابل دریافت ودرك
نیست وباید دامنه وفركانس آن در ناحیه معینی باشد ،تا شنیده شود.
این ناحیه را ردیف شنوایی می نامند .ودر افراد مختلف متغیر
است وبستگی به سن ،جنس ،كاهش احتمالی شنوایی ،شرایط
فیزیولوژی وغیره دارد .گستره فركانسی قابل شنیدن توسط گوش
انسان در یك فرد جوان با شنوایی طبیعی 20تا 20هزار هرتز
است .وفركانسهای مكالمه بین 500تا 4000قرار دارد.
اثرات صدا بر انسان:
اثرات صدا بر انسان از چند جنبه مورد توجه می باشد :
صدمه به دستگاه شنوایی
تداخل با مكالمه :مكالمه درمحیط های كاری بعنوان یكی از
راههای ارتباط می باشد كه در صورت وجود صدای زمینه
مخصوصا ً در فركانس های مكالمه (100-2000هرتز)
می تواند ارتباط بین افراد را از طریق كالمی مختل سازد و باعث
بروز اشتباه و نیز حوادث گردد .در ارزیابی صدا ،تراز تداخل
با مكالمه نیز محاسبه می گردد و مورد توجه قرار می گیرد.
اثر برروی اندام بینایی :در مواجهه با صدا ،كنترل
تطابق و عكس العمل به نور كم می شود .
اثر بر سیستم تعادلی (:گیجی ،تهوع،اختالل در راه رفتن)
ناراحتی اجتماعی :مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی
و خانوادگی خصوصا ً هنگامی كه افت شنوایی به ناحیه
مكالمه سرایت نموده باشد .افرادی كه دچار افت دائم
شنوایی شوند میل دارند این عارضه مخفی بماند ،لذا در
مناسبات اجتماعی كمتر شركت می كنند.
اثرات عصبی :اثر بر دستگاه گوارش شامل :اختالالت و حتی
دردهای شكمی و ترشح زیاد اسید معده و تشدید بیماریهای مرتبط
اثرات جانبی :شامل كاهش راندمان كار ،افزایش ریسك حوادث
اثرات روانی :هیجان،تحریك پذیری و اختالالت روانی .مطالعات
نشان داده است كه افرادی كه با صدا مواجهه دارند بیشتر به
اختالالت روانی دچار می شوند.
اثرات فیزیولوژیك عمومی :صدا می تواند باعث تحریك عصبی شده
و ضربان قلب،فشار خون و مصرف اكسیژن وتعداد تنفس را
افزایش دهد كه این تغییرات بر عملكرد دستگاههای بدن اثر
نامطلوب دارد .این عوارض برای كسانی كه بیماریهای قلب
وعروق دارند وهمچنین زنان باردار بسیار خطرناك است .
کاهش شنوایی بر سه نوع انتقالی ،حسی -عصبی ومختلط
می باشد.در کاهش انتقالی ،راه استخوانی سالم وطبیعی است وبا
افزایش صدا قابل شنیدن بوده وبا جراحی وسمعک قابل ترمیم
است .از جمله علل آن به پارگی می توان اشاره کرد.
در کاهش حسی -عصبی ،ضایعه مربوط به گوش داخلی است .در
این کاهش ضایعه در راههای هوایی واستخوانی وجود دارد.
کری شغلی ،تماس با برق ،مواد سمی ( اوره و ،)COبیماری
تیفوس وزونا
وقتی کاهش شنوایی در اثر انتقالی وحسی – عصبی باشد آنرا مختلط
گویند ودر این ضایعه هر دو راه هوایی واستخوانی دچار اشکال
است.
صدمات صوتی به دستگاه شنوایی:
الف ) افت شنوایی ناشی از صدا که خود شامل دونوع موقت
ودایم است :
تغییر موقت آستانه شنوایی یا افت موقت شنوایی زمانی اتفاق می
افتد كه فرد بطور اتفاقی یا بصورت غیر شغلی با امواج
صوتی باالتر از 65 dBمواجهه داشته باشد .در این عارضه
شخص احساس سنگینی وگرفتگی در گوش دارد .این آسیب
موقتی بوده و با قطع مواجهه با صدا بهبود می یابد.
درصورتیكه مواجهه با صدا تكرار گردد و بصورت دائمی
درآید افت موقت به افت دائم تبدیل می گردد.این افت در اثر
تخریب سلولهای مژكدارصورت می گیرد واغلب بهبودی به
دنبال ندارد.
افت دائم شنوایی در اثر صدا عمدتا ً از فركانس 4000Hzشروع
شده و میزان آن بسته به عوامل مختلف فردی(مثل سن ،سابقه
كار ،نژاد ،تغذیه و )...و محیطی متفاوت می باشد .مسمومیت
با اكسید كربن ،جیوه ،فسفر ،سرب و برخی داروها مانند
استرپتو مایسین ،سالیسیالت ،جنتامایسین نیز می توانند اثر
صدا بردستگاه شنوایی را تشدید نمایند.
زمانی فرد متوجه افت شنوایی خود می شود كه درمكالمه
وارتباط اجتماعی اومحدودیت ایجاد شده باشد ،در این شرایط
فرد دچار درجاتی از كری شغلی شده است كه عمدتا ً برای
بهبودی به درمان جواب نمی دهد.
مراحل کری شغلی شامل :
شروع ( دراوایل اشتغال فرد خستگی شنوایی ،افت در فرکانس
4000هرتز ،احساس ناراحتی ،گرفتگی گوش ،خستگی عمومی
)
اختفاء ( ناشنوایی در فرکانس 4000هرتز ،امکان کاهش در
سایر فرکانسها وجود دارد).
نیمه اختفاء ( گسترش در فرکانس 2000و 1000هرتز ،عدم
شنیدن صدای آهسته )
کری واضح ( نقصان در فرکانس بم وزیر ،شنیدن دشوار صدای
مکالمه ) می باشد.
محدوده های افت شنوایی :
بر اساس تقسیم بندی موسسه ملی استاندارد امریکا محدوده زیر برای
افت دائم در فرکانسهای 500تا 2000هرتز معرفی شده است.
الف ) افت شنوایی هردو گوش کمتر از 25دسی بل ،کم شنوایی
تلقی نمی شود.
ب ) افت بین 25-40دسی بل کم شنوایی جزیی
ج ) افت بین 40-55دسی بل کم شنوایی مالیم
د ) افت بین 55-70دسی بل کم شنوایی متوسط
ه ) افت بین 70 -90دسی بل کم شنوایی شدید
و ) افت باالتر از 90دسی بل ناشنوایی عمیق یا کری دائم
ب) ضربه صوتی:
این عارضه منحصراً در اثریك مواجهه یا چند مواجهه نسبی با
ترازهای خیلی باالی فشار صدا مانند صدای مربوط به انفجارات
بوجود آید .این ترازها را ترازهای صدای آسیب رسان می نامند.
به محض مواجهه با این صدا ،صدمه مكانیكی نظیر پارگی پرده
صماخ یا صدمه به بافتهای متصل كننده قطعات استخوانی وارد
می شود.نتایج این مواجهه شدید بوده و نیاز به توجه درمانی فوری
دارد .ضربه های مكانیكی به گوش نیز می تواند سبب چنین
عوارضی گردد.
ج) وز وز گوش:
این عارضه بصورت تواُم با افت شنوایی دائم و ضربه صوتی
می باشد وشخص همواره دچار احساس وزوز در یك یا دو گوش
گردیده بطوری كه تحمل آن بسیار مشكل می گردد و حتی در
ساعات استراحت و سكوت نیز به شدت فرد را مورد آزارقرار
می دهد.این آسیب ممكن است سبب عوارض روانی گردد.در این
عارضه صداهایی كه فرد در گوش خود احساس میكند متفاوت
است ودر دو گروه وزوز فركانس پایین( اصوات بم ) و وزوز
فركانس باال ( اصوات زیر)تقسیم می شوند
افت شنوایی ناشی از سن (پیر گوشی)
تخریب و تحلیل سلول های مویی شنوایی در اثر باال رفتن سن ،باعث افت
شنوایی چشمگیری می شود .گاهی اوقات تمامی فرکانس ها دچار اختالل می
گردند ولی معموالً افت شنوایی بیشتر ،فرکانس های زیر را درگیر می کند.
عوامل مؤثر در افت شنوایی ناشی از صدا :
رنگ چشم و رنگ پوست :افرادی كه دارای چشمان روشن و
پوست سفید هستند بیشترین حساسیت را به صدا دارند .مطالعات
نشان داده است كه افراد رنگین پوست مقاومت بیشتری نشان می
دهند.
جنس :آمار نشان می دهد كه میزان افت شنوایی در میان زنان
كمتر از مردان است كه البته یكی از دالیل آن حضور كمتر زنان
در عرصه صنعت می باشد.
سن :تحقیقات نشان داده كه در سنین پائین حساسیت بیشتری به
صدا وجود دارد.
ضایعات سیستم انتقال گوش میانی :این ضایعات بدلیل مومی
بودن نقش محافظتی داشته و از صدمات می كاهد.
محدوده فركانس صوت :تحقیقات نشان داده است نظامیانی كه
دررسته توپخانه كار می كنند در معرض اصوات شدیدتری هستند
ولی افت آنها بیشترازرسته های دیگر نیست زیرا اصوات شلیك
توپ در ناحیه فركانس بم می باشد.
تداوم زمانی صوت:مطالعات نشان می دهد كه اثرات صدای
پیوسته ،ضربه ای وكوبه ای یكسان نیست .در اصوات ضربه ای
زمان تداوم ضربه ،نوع ضربه ای یا كوبه ای بودن صدا و تعداد
ضربه های آنها در واحد زمان ونیز صدای زمینه ای می تواند در
صدمات ناشی از آن مؤثر باشد.
بعالوه بهبود افت شنوایی موقت در صدای پیوسته بطور خطی و
در صدای كوبه ای بصورت سه مرحله می باشد (مرحله كوتاه تا
2ساعت ،مرحله بازگشت به سطوح باالتر 2-6ساعت و مرحله
بهبود تدریجی كه حتی در مواردی تا چند ماه ممكن است طول
بكشد)
كنترل صدا :
كنترل صدا بمنظور كنترل اثرات آن وراحتی كارگر بوده و
شامل روشهای كنترل مدیریتی (كنترل زمان مواجهه و پایش
سالمتی) و كنترل فنی مهندسی است .بطور كلی كنترل صدا
شامل كنترل مهندسی ،جلوگیری از انتقال صدا و كنترل اداری
می باشد.
كنترل مهندسی :در محیط هایی كه شدت صوت از90dBتجاوز
می كند مؤثرترین و مهمترین روش كنترل در برنامه حفاظت
شنوایی ،رعایت اصول كنترل مهندسی یعنی كاهش صدا در
منبع تولید است .برای طراحی كنترل های مهندسی از اطالعات
جمع آوری شده در طی بررسی صدا استفاده می شود .مهمترین
راهكارهای پیشنهادی توسط طراحان مهندسی عبارتند از :
:1-1طراحی صحیح دستگاه در زمان ساخت
:1-2نصب صحیح دستگاه و كنترل ارتعاش با فونداسیون مناسب
:1-3محصور كردن دستگاههای پر سروصدا
:1-4نگهداری صحیح دستگاه
:1-5تعمیر و سرویس بموقع دستگاه
:1-6تغییر فرایند :گاهی اوقات با تغییر در برخی از فرایندها مانند موارد
ذیل می توان میزان سروصدا را در حد قابل توجهی كاهش داد:
جوش دادن بجای پرچ كاری
استفاده از پرس بجای كار با چكش
استفاده از سیستم هیدرولیك بجای پنوماتیك
محكم كردن صفحات و قطعات دستگاههای پر سروصدا
پوشاندن رویه صفحات تشدید كننده با بعضی ازتركیبات خاص
تغییر در اجزاء و كار دستگاه
جایگزین كردن واگن های برقی بجای واگن های دیزلی
جلوگیری از انتقال صدا :بطور كلی كنترل مهندسی بهترین
روش كاهش تولید سروصدا می باشد ولی بعلت هزینه باال و یا
بعلت عدم وجود تكنولوژی الزم همیشه در دسترس نبوده و
مورد استفاده كارفرمایان نمی باشد .مهمترین راههای
پیشنهادی عبارتند از:
:2-1افزایش فاصله بین منبع تولید صدا و افراد
:2-2قراردادن مانع بین منبع تولید صدا و افراد
:2-3قراردادن ماشین روی پایه عایق
:2-3قراردادن منبع درداخل محفظه و محوطه بسته
:2-4طراحی اتاقك ایزوله
:2-5استفاده از جاذب های صوتی
:2-6اتاقك ضد صدا برای كاربر
:2-7استفاده از مواد جاذب صدا در دیواره و سقف كارگاه
:2-8نصب صدا خفه كن در دستگاها
:2-9نصب دستگاههای كاهنده صدا روی دستگاه
:2-10مجزا نمودن منابع اصلی صدا از سایر منابع
:2-11جداسازی بخش های پرسروصدا از سایر بخش
های كارگاه
:2-12محصور كردن كارگران
كنترل اداری:
درصورتی كه اقدامات كنترل مهندسی بعلت مشكالت اقتصادی و
یا دالیل دیگر عملی نباشد الزم است برای كاهش تماس كارگر با
سروصدای محیط كار ،اقدامات كنترل اداری ذیل را با همكاری
مدیریت صنعتی بكار گرفت:
خرید دستگاههای جدید مناسب
ممانعت از خرید و نصب ماشین آالت پرسروصدا در كارخانه
انتخاب كارگر مناسب
چرخشی كردن كارها
كاهش مدت زمان تماس كارگر باسروصدای بیش از حد مجاز با
ایجاد شیفت در گردش و تناوب كار
تعیین نقاطی از كارگاه كه تراز صوت كمتر از سایر نقاط دارد
انجام معاینات قبل از استخدام ادواری بمنظور شناسایی افراد
حساس و مستعد به ناشنوایی شغلی
درصورت لزوم تغییر محل كارگر به یك محیط با سروصدای
كمتر از حد مجاز
استفاده از گوشی حفاظتی
گوشی های داخل گوش ( )Ear plugمعموالً در مقابل اصوات با
فركانس های پایین و گوشی های محافظ ( )Ear muffدر مقابل
اصوات با فركانس باال قدرت حفاظتی بیشتری دارند .برای تعیین
میزان حفاظت گوشی از ( NRRمیزان كاهش صدا) استفاده
میشود .اگر از عدد NRRمشخص شده بر روی گوشی 7واحد
كم كنیم عدد بدست آمده بیانگر قدرت كاهش صدا توسط گوشی
مربوط خواهد بود .مثالً چنانچه NRRگوشی 23باشد میزان
كاهش صدا 16dBدر شبكه Aخواهد بود.
استاندارد صدا :
استاندارد مورد پذیرش در ایران بر اساس توصیه كمیته فنی
بهداشت حرفه ای كشور ،تراز فشار صوت 85 dBبا قاعده dB
3است .
اندازه گیری صدا :
برای اندازه گیری صدا از دستگاهی به نام ترازسنج صوت
( )Sound level meterاستفاده میشود .این دستگاه
دربردارنده میكروفون ،پردازشگر و نمایشگر است که میزان فشار
صدا را برحسب واحد لگاریتمی ( )dBنمایش می دهد .بیشتر این
دستگاهها صدا را در سه شبكه B،Aو Cاندازه گیری می كنند كه
در میان این شبكه ها ،شبكه dBAدر بیشتر صنایع دارای كاربرد
گسترده ای است .
روشهاي اندازه گیري و ارزیابی صدا:
قبل از شروع به اندازه گیري صدا شناخت کامل از روشهاي اندازه
گیري _ وسایل اندازه گیري خصوصیات محیط کار و چگونگی
مواجهه کارگر ضروري است و کالً موارد زیر می بایست مورد
توجه قرار گیرد:
-1هدف اندازه گیري
-2گردآوری اطالعات دقیق از کارگاه ( رسم کروکی و چیدمان
دستگاهها )
-3گردآوری دقیق اطالعات نحوه مواجهه کارگر( راههای ترددو
توقف کارگران ،شیفت کاری کارگران )
-4تعیین روش مناسب اندازه گیری ( ناحیه بندی صوتی ،خطوط
همتراز و متوسط تراز فشار صوت)
-5انتخاب وسیله مناسب اندازه گیری ( شبکه ، Aشبکه ،B
شبکه )C
-6کالیبراسیون ( میزان دقت دستگاه )
-7شناخت استاندارد مواجهه کارگر
هدف اندازه گیري:
اندازه گیري صدا می تواند به منظورهاي گوناگونی انجام گردد،
مانند:
الف .اندازه گیري صداي یک دستگاه معین براي اهداف صنعتی(مثالً
عیب یابی و بازرسی فنی)
ب .اندازه گیري به منظور معین نمودن منابع اصلی تولید صدا
ج .اندازه گیري محیطی صدا
د .اندازه گیري براي مشخص نمودن میزان مواجهه کارگر
ه .اندازه گیري به منظور آنالیز فرکانس
و .اندازه گیري براي تعیین روش و چگونگی کنترل صدا
در زیر به توضیح دو روش سنجش صدا می پردازیم:
الف .اندازه گیري و ارزیابی محیطی:
در این روش محلهاي استقرار کارگران مورد نظر نبوده ولی از
نتایج آن براي تعیین ومشخص نمودن توزیع تراز فشار صوت و
محدوده هاي خطر در کارگاه و همچنین تعیین منابع اصلی صوت
براي کنترل صدا ،استفاده میشود و شامل روشهاي زیر است:
-1تهیه نقشه ناحیه بندی صوتی
-2اندازه گیری تراز کلی صدا در کارگاه
-3متوسط گیری تراز فشار صوت
روش تهیه نقشه ناحیه بندي
این روش براي مشخص نمودن نواحی مختلف کارگاه براساس
محدوده هاي تعیین شده تراز فشار صوت است .در این روش
کارگاه به نواحی شطرنجی با ابعاد یکسان تقسیم بندي شده و مرکز
هر ناحیه یک ایستگاه اندازه گیري میباشد .طبعا ً هرچه مساحت
کارگاه بزرگتر باشد تعداد این نواحی بیشتر خواهد بود .هر چند
زیادبودن تعداد نواحی براي حصول به نتیجه مطلوبتر است ولی
امکانات و نفرات و زمان نیز داراي محدودیت بوده وعمال
حاصل کار نقشه ناحیه بندي شده کارگاه با رنگ ،هاشور یا کد است
که در آن نواحی ایمن،احتیاط و خطر مشخص شده و مهمترین
ناحیه آن خطر میباشد .براي کنترل مواجهه کارگر ،بایدتوقف یا
تردد در نواحی خطر محدود گردد.
در این شیوه کارگاههاي تا پنجاه مترمربع به نواحی با ابعاد یک متر،
کارگاههاي تا یک صدمترمربع را به نواحی با ابعاد حداکثر 5متر
تقسیم بندي میشود .نقاط اندازه گیري روي نقشه معین یا با کد محل
اندازه گیري مشخص شده ،سپس در مرکز تمام نواحی تراز فشار
صوت در مقیاس ) dB(Aاندازه گیری می گردد .در مرحله بعد
باتوجه به سه محدوده از تراز فشار صوت ،با رنگ ،هاشور یا کد
مربوطه نقشه ساده اي ترسیم می شود:
محدوده ایمن با رنگ سفید یا سبز
محدوده احتیاط با رنگ زرد
محدوده خطر با رنگ قرمز
ب .اندازه گیري به منظور ارزیابی مواجهه کارگر
در اندازه گیري به منظور تعیین حدود مواجهه کارگر باید در نظر
داشت که اندازه گیري صرفا ً در محلهاي توقف یا تردد کارگر و
در ناحیه شنوایی وي انجام گردد .ارزیابی مواجهه کارگر با صدا
مستلزم اندازه گیري تراز فشار صوت در مقیاس Aومدت زمان
مواجهه برای هرکارگر مجزا میباشد.
-1اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای ناشی از یک منبع صوتی
در این روش تراز متوسط فشار صوت محاسبه می گردد.
-2اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای یکنواخت ( چند منبع
صوتی ) :
در این روش در ایستگاه توقف یا نقاط تردد کارگرسه بار اندازه
گیری را تکرار کرده وسپس تراز متوسط فشار صوت محاسبه
می گردد ،آنگاه برای محاسبه تراز معادل 8ساعته( (Leqبا توجه به
مدت زمان مواجهه مقادیر را ارزیابی می کنیم .
-3اندازه گیری مواجهه کارگر با تراز های فشار صوت معین
ومتفاوت در زمانهای مختلف و( مشخص ) با منابع صوتی متعدد:
که در این روش برای هر مواجهه مقادیر تراز فشار صوت را
اندازه گیری می کنیم وسپس با قرار دادن زمان ومیزان ترازفشار
صوت ،تراز معادل 8ساعته ( ( Leqمحاسبه می گردد.
شنوایی سنجی :
در ادیومتري میدان شنوایي از راه هوا یي و استخواني تعیین مي
شود و اصول آن تحریك گوش بوسیله دستگاه با ارسال عالئم
صوتي ،تعیین حساسیت شنوایي نسبت به فركانسها و شدت هاي
متفاوت و رسم منحني مربوط مي باشد .
ادیومتري شامل دو بخش ACسنجش شنوایي از راه هوایي و BC
سنجش شنوایي از راه استخواني است كه در روش اول سیستم
شنوایي خارجي ،میاني و داخلي ود ر BCگوش داخلي مورد
بررسي قرار مي گیرد.
قبل از ادیو متري فرد را باید توجیه نمود :از جمله (برداشت عینك
،قرار دادن مناسب گوشي برروي گوش ،روش پاسخ دادن با
دكمه یا تكان دادن دست ،نجویدن آدامس ) دلیل مراجعه وي ،
سوابق مصرف دارو ،بررسي بیماریهاي قبلي بصورت سئوال و
بررسي گوش وي از نظر جرم ،همچنین از مكان مناسب ( با
ضریب انعكاس كم دیوار ،امواج انعكاسي كم ،سطوح جاذب
صوت مناسب ،پوشاندن كف اتاق از جنس نرم و درب پنجره
جاذب صوت ) استفاده شود.
روش سنجش شنوایي از راه هوا :
-1روشن كردن دستگاه
-2قرار دادن گوشي بر روي گوش فرد
-3دكمه خروجي بر وضعیتي كه فرد بهتر مي شنود قرار داده شود
و در صورت عدم تفاوت بر روی) Rگوش راست ) باشد.
-4دكمه ورودي TONE
-5تعیین دكمه فركانس به ترتیب – 4000 – 2000 – 1000
500 – 1000 - 8000و 250هرتزو در گوش بعدي به
ترتیب 8000 – 4000 – 2000 – 1000 – 500 – 250
هرتز
-6تعیین دكمه شدت ( ابتدا از فركانس 1000هرتز وصداي 40
دسي بل )
-7ارسال صداي مربوط با زمان 2 – 1ثانیه با فشار دكمه مربوطه
-8پاسخ فرد به روشهاي ذكر شده
-9كاهش شدت صدا بصو رت 10دسي بل تا جایي كه فرد پاسخ
ندهد ،در این شدت 5دسي بل اضافه مي شود.
-10تعیین آستانه شنوایي ( حداقل صدایي كه فرد به زحمت قادر
است % 50عالئم ارائه شده را تشخیص دهد).
-11ثبت نتیجه ادیوگرام با عالمت دایره قرمز جهت آستانه گوش
راست و ضربدر آبي جهت گوش چپ .
-12اتصال آستانه ها به هم و ترسیم منحني ادیومتري
-13انجام آزمایش براي گوش دیگر ،به روش فوق
ادیوگرام
ادیوگرام دارای دو ستون است .ستون عمودی شدت صوت را
نشان میدهد (برحسب دسی بل) .در این ستون عدد صفر بیانگر
حداقل شدت صوتی است که بیش از نیمی از افراد نرمال میتوانند
بشنوند .اگر فردی قادر به شنیدن یک فرکانس مفروض در
_10دسی بل باشد ،یعنی وی میتواند فرکانس مذبور را بهتر از
یک فرد میانگین بشنود .شنوایی طبیعی وقتی است که آستانه
شنوایی گوش از 25دسی بل باالی صفر بیشتر نباشد .ستونهای
افقی فرکانسهای بکار رفته را نشان میدهند .معموال هفت فرکانس
از 250تا 8000هرتز که بیشتر سر و کار داریم مورد بررسی
قرار میگیرند.