Transcript Psychologiczna analiza sposobów radzenia sobie z sytuacją

mgr Longina Woszczek – Stach
A4e Ltd Oddział w Polsce
TEORIA HANSA SELYEGO
 różne bodźce wywołują identyczne zmiany
fizjologiczne
 OGÓLNY ZESPÓŁ ADAPTACYJNY (GAS):
Faza alarmowa
Faza
odporności
Faza
wyczerpania
TEORIA W. CANNONA
 konkretny stresor wywołuje swoiste pobudzenie
fizjologiczne
TEORIA J. MASONA
 przed zmianami fizjologicznymi występuje tzw. STRES
PSYCHOLOGICZNY
Trzy nurty w określaniu stresu:
bodziec, sytuacja zewnętrzna o określonych
właściwościach
 reakcje wewnętrzne, emocjonalne człowieka
(np. strach, lęk, złość, wrogość)
 relacja między czynnikami zewnętrznymi a
właściwościami jednostki (ujęcie relacyjne)

STRES to „określona relacja między osobą a
otoczeniem, która jest oceniania przez osobę
jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i
zagrażająca jej dobrostanowi”
OCENA POZNAWCZA - proces wartościowania
znaczenia transakcji z otoczeniem
 Ocena poznawcza pierwotna – ocena danej
relacji jako: krzywda/strata, zagrożenie,
wyzwanie
 Ocena poznawcza wtórna – ocena własnych
możliwości radzenia sobie
SIŁA I ZAKRES STRESORA:
 Katastrofy obejmujące całe grupy (np. klęski żywiołowe)
 Zagrożenia dotyczące jednostek (zmiany życiowe np. rozwód)
 Drobne codzienne utrapienia (np. zgubienie potrzebnej
rzeczy)
CHARAKTERYSTYKA CZASOWA STRESORA:
 Jednorazowy (np. nieprzyjemne spotkanie)
 Cykliczny (np. badania kontrolne)
 Chroniczny (np. nieudane małżeństwo)
 Sekwencja wydarzeń stresowych (jeden czynnik wywołuje
kolejne obciążenia)
KONTROLOWALNOŚĆ STRESORA:
 Niekontrolowane
 Kontrolowane częściowo
 Kontrolowane
PROCES
 Stale zmieniające się

poznawcze i
behawioralne wysiłki
mające na celu
opanowanie określonych
zewnętrznych i
wewnętrznych wymagań
ocenianych przez
jednostkę jako
obciążające
STYL
Posiadany przez
jednostkę,
charakterystyczny
dla niej repertuar
strategii radzenia
sobie z
sytuacjami
stresowymi
STRATEGIA
 „Ogniwo”
procesu
radzenia sobie,
konkretny
sposób
stosowany w
obliczu danej
sytuacji
stresowej
Utrata pracy jako zmiana życiowa oceniona
na 47 punktów w 100 - punktowej Skali
Wydarzeń Życiowych (LCU – Life Change
Units) T. Holmesa i R. H. Rahe’a
Utrata pracy jako „zdarzenie dnia
codziennego”, które prowadzi do rozległych
konsekwencji (Z. Ratajczak, 2000)
Bezrobocie
stres chroniczny
Antycypacja
Szok
Pseudooptymizm
Pesymizm
Fatalizm













Spadek samooceny
Poczucie naznaczenia i wstydu
Obniżenie poziomu ogólnej aktywności życiowej
Izolacja społeczna
Destabilizacja życia rodzinnego
Dezorganizacja rytmu życia
Obniżenie sprawności psychofizycznej
Pogorszenie kondycji psychicznej (poczucie beznadziejności,
apatia, w niektórych przypadkach depresja i próby
samobójcze)
Syndrom wyuczonej bezradności
Niezaspokojone potrzeby: samorealizacji, uznania, prestiżu,
przynależności, wiedzy
Utrudniony powrót na rynek pracy
Wzrost liczby zachowań agresywnych
Uzależnienia jako destrukcyjne sposoby radzenia sobie z
sytuacją
w znaczny sposób ogranicza możliwości
zaspokojenia w zasadzie wszystkich
potrzeb człowieka:
fizjologicznych
egzystencjalnych
społecznych
kulturowych
psychicznych




Determinanty społeczno – demograficzne:
Wiek (poczucie dyskryminacji i „bezużyteczności” u
osób po 45 roku życia)
Płeć (utrata poczucia autorytetu u mężczyzn)
Wykształcenie (im wyższe wykształcenie tym
silniejsze tendencje do pokonywania trudności;
osoby z wyższym wykształceniem czują się bardziej
naznaczone „stygmatem” bezrobotnego)
Sytuacja życiowa w okresie utraty pracy (status
społeczno – ekonomiczny, dotychczasowa historia
życia, struktura życia, sytuacja rodzinna itd.)
 Wartość przypisywana pracy
 Stopień identyfikacji z rolą zawodową
 Bezrobocie traktowane jako
zagrożenie/szansa
 Wewnętrzna/zewnętrzna percepcja
przyczyn bezrobocia
1. Strategia „konserwatywna” - jednostka woli pobierać zasiłek i
oczekiwać na otrzymanie propozycji zatrudnienia.
2. Strategia „poszukiwania uzupełniających dochodów” - oparta o
pracę „na czarno” w prywatnym zakładzie i jednoczesne pobieranie
zasiłku.
3. Strategia „przedsiębiorcza” - wystąpienie o dofinansowanie i
rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.
4. Strategia „zmiany kwalifikacji” - podjęcie starań o nabycie nowych
lub podniesienie posiadanych kwalifikacji zawodowych.
5. Strategia „biernej adaptacji” - akceptacja statusu bezrobotnego i
pobieranie zasiłku. Strategia podobna do „konserwatywnej”, jednak
nie taka sama. Poprzednia preferowała bierność, zakładała
oczekiwanie na rozwiązanie zaistniałej sytuacji. Ta strategia zakłada
pogodzenie się z losem (…tak już musi być...).
1. Praktyczne niereligijne (np. planowanie zmiany
kwalifikacji, praca tymczasowa, kredyt);
2. Praktyczne religijne (czynności rytualne w
intencji poprawy sytuacji – np. modlitwa,
pielgrzymka);
3. „Psychologiczne” niereligijne (racjonalizacja,
unikanie myślenia o problemie, myślenie
irracjonalne);
4. „Psychologiczne” religijne (wiara w opiekę
Opatrzności w uzyskaniu pracy, religia jako
zasób).
 zdają sobie sprawę ze skutków bezrobocia,
przyczyn i następstw braku aktywności
zawodowej (K. Skarżyńska, 1992)
 posiadają nieco niższe umiejętności
bezpośredniego rozwiązywania problemów niż
osoby pracujące (J. Kirenko, E. Szarzyńska, 2010)
 starają się przejawiać aktywne postawy wobec
własnej sytuacji (M. Goszczyńska, 1995; B.
Makselon – Kowalska, 2004; L. Dyczewski, D.
Wadowski, 2001)
 w pewnym momencie wykazują mniejszą
aktywność z powodu dotychczasowych
negatywnych doświadczeń (A. Bańka, 1992; R.
Nawrat, 2001)
Cel badań
Organizacja badań
Metoda badawcza
Wyniki badań
jest odpowiedź na następujące pytania badawcze:
1. Jakie strategie radzenia sobie ze stresem
stosują osoby krótkotrwale bezrobotne?
2. Jakie strategie radzenia sobie ze stresem
stosują osoby długotrwale bezrobotne?
3. Czy różnice pomiędzy strategiami stosowanymi
przez osoby krótkotrwale i długotrwale
bezrobotne są istotne statystycznie?
4. Czy płeć ma wpływ na rodzaj stosowanych
strategii radzenia sobie z sytuacją bezrobocia?
5. Czy wykształcenie ma wpływ na rodzaj
stosowanych strategii radzenia sobie z sytuacją
bezrobocia?
 Badania zostały przeprowadzone w Centrum Pracy
A4e realizującym projekt „Droga do zatrudnienia”.
Projekt ten skierowany jest do osób po 45 roku
życia pozostających bez zatrudnienia i
zamieszkałych na terenie powiatu olkuskiego i
chrzanowskiego.
 Próbka badawcza składała się z 55 osób
bezrobotnych będących beneficjentami projektu.
 Wyłoniono dwie grupy:
1. „Długotrwale bezrobotni” (30 osób pozostających
bez pracy co najmniej 12 miesięcy w ciągu ostatnich
24 miesięcy)
2. „Krótkotrwale bezrobotni” (25 osób pozostających
bez pracy do 6 miesięcy)
1. Materiał poddany analizie stanowiły ankiety
wypełnione przez osoby badane. Dokonano
charakterystyki demograficznej osób
krótkotrwale i długotrwale bezrobotnych.
2. Badani wypełniali Wielowymiarowy
Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze
Stresem – COPE (Ch. Carver, M. Scheier, J.
Weintraub).
3. Uzyskane wyniki badań poddano analizie
statystycznej Testem U Manna-Whitneya.
1. Aktywne Radzenie Sobie (działania zmierzające do
usunięcia, zmniejszenia stresora lub jego skutków)
2. Planowanie (rozważania na temat poradzenia sobie ze
stresorem)
3. Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego (poszukiwanie
rady, pomocy, czy informacji)
4. Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego (szukanie
wsparcia moralnego, sympatii, zrozumienia)
5. Unikanie Konkurencyjnych Działań (unikanie działań nie
związanych z problemem)
6. Zwrot ku Religii (źródło wsparcia emocjonalnego)
7. Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój (spostrzeganie
sytuacji w bardziej pozytywnym świetle)
8. Powstrzymywanie się od Działania (wyczekiwanie na
właściwy moment)
9. Akceptacja (przyjęcie zaistniałej sytuacji jako
nieodwracalnej)
10.Koncentracja na Emocjach i ich Wyładowanie
(zaniepokojenie własnymi emocjami)
11.Zaprzeczanie (odrzucanie faktu zaistniałej sytuacji)
12.Odwracanie uwagi (angażowanie się w czynności
zastępcze)
13.Zaprzestanie działań (bezradność, rezygnacja)
14.Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
Psychoaktywnych (doraźne łagodzenie przykrych
emocji)
15.Poczucie humoru (sposób łagodzenia przykrych
emocji)
1. Aktywne radzenie sobie
(skale: 1,2,5,7,8)
2. Zachowania unikowe
(skale: 9,11,12,13,14,15)
3. Poszukiwanie wsparcia i koncentracja
na emocjach
(skale: 3,4,6,10)
Nazwa Strategii
Długotrwale Krótkotrwale
Bezrobotni Bezrobotni
M
Aktywne Radzenie Sobie
3,05
Planowanie
3,22
Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego 2,77
Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego
2,56
Unikanie Konkurencyjnych Działań
2,80
Zwrot ku Religii
2,19
Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój
3,06
Powstrzymywanie się od Działania
2,62
Akceptacja
2,50
Koncentracja na Emocjach i ich Wyładowanie 2,61
Zaprzeczanie
1,58
Odwracanie Uwagi
2,16
Zaprzestanie Działań
1,63
Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
1,36
Psychoaktywnych
Poczucie Humoru
1,70
SD
0,457
0,540
0,707
0,748
0,551
1,115
0,467
0,444
0,647
0,548
0,497
0,582
0,414
M
3,11
3,36
2,76
2,65
2,94
2,08
3,06
2,73
2,32
2,55
1,89
2,15
1,74
SD
0,53
0,48
0,55
0,66
0,59
0,95
0,49
0,47
0,63
0,55
0,59
0,46
0,62
U
Z
p
361,5
312,5
364,5
345,0
323,0
356,5
374,0
301,0
346,5
352,5
262,0
366,0
354,0
-0,23
-1,06
0,18
-0,51
-0,88
0,31
-0,02
-1,25
0,48
0,38
-1,91
-0,15
-0,35
0,819
0,291
0,859
0,612
0,379
0,755
0,987
0,211
0,630
0,704
0,026
0,879
0,723
0,669 1,23 0,43 366,0 -0,15 0,879
0,457 1,74 0,57 352,5 -0,38 0,704
1. Zarówno osoby krótkotrwale, jak i długotrwale
bezrobotne najczęściej stosują aktywne strategie
radzenia sobie (Planowanie, Aktywne Radzenie
Sobie, Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój,
Unikanie Konkurencyjnych Działań).
2. Reprezentanci obu grup najrzadziej stosują
zachowania unikowe obejmujące: Zaprzestanie
Działań, Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
Psychoaktywnych, Zaprzeczanie, Poczucie Humoru.
3. Osoby krótkotrwale bezrobotne statystycznie
częściej stosują strategię Zaprzeczania. Brak
istotnych statystycznie różnic w odniesieniu do
pozostałych strategii.
4. Osoby krótkotrwale bezrobotne wykazują większą
skłonność do aktywnego radzenia sobie, ale nie
jest to różnica statystycznie istotna.
Mężczyźni
Mężczyźni
Długotrwale Krótkotrwale
Nazwa strategii
U
Z
p
Bezrobotni Bezrobotni
(N=16)
(N=12)
Aktywne Radzenie Sobie
3,13
3,25
85,50 -0,49 0,626
Planowanie
3,08
3,29
73,50 -1,04 0,296
Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego
2,72
2,77
95,00 -0,05 0,963
Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego
2,52
2,63
89,00 -0,32 0,745
Unikanie Konkurencyjnych Działań
2,70
3,06
59,00 -1,72 0,086
Zwrot ku Religii
1,97
1,75
88,50 0,35 0,728
Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój
2,91
3,13
73,50 -1,04 0,296
Powstrzymywanie się od Działania
2,56
2,73
68,50 -1,28 0,202
Akceptacja
2,47
2,06
66,00 1,39 0,164
Koncentracja na Emocjach i ich Wyładowanie
2,61
2,31
60,50 1,65 0,050
Zaprzeczanie
1,55
1,98
59,00 -1,72 0,043
Odwracanie uwagi
2,11
2,15
89,00 -0,32 0,745
Zaprzestanie Działań
1,67
1,63
82,00 0,65 0,516
Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
1,55
1,33
81,00 0,70 0,486
Psychoaktywnych
Poczucie Humoru
1,78
1,90
83,50 -0,58 0,562
1. Mężczyźni krótkotrwale bezrobotni
statystycznie częściej stosują strategię
Zaprzeczania.
2. Mężczyźni długotrwale bezrobotni statystycznie
częściej koncentrują się na emocjach i są nimi
zaniepokojeni.
3. W pozostałych przypadkach brak istotnych
statystycznie różnic.
4. Mężczyźni krótkotrwale bezrobotni wykazują
większą skłonność do aktywnego radzenia
sobie. Tendencja ta widoczna jest w
strategiach:
- Aktywne Radzenie Sobie
- Planowanie
- Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój
- Unikanie Konkurencyjnych Działań
Kobiety
Kobiety
Długotrwale Krótkotrwale
Nazwa strategii
U
Z
p
Bezrobotne Bezrobotne
(N=14)
(N=13)
Aktywne Radzenie Sobie
2,96
2,98
86,00 0,24 0,808
Planowanie
3,38
3,42
84,00 -0,34 0,734
Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego
2,82
2,75
83,00 0,39 0,698
Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego
2,61
2,67
88,50 -0,12 0,903
Unikanie Konkurencyjnych Działań
2,91
2,83
83,00 0,39 0,698
Zwrot ku Religii
2,45
2,38
85,00 0,29 0,771
Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój
3,23
3,00
65,50 1,24 0,216
Powstrzymywanie się od Działania
2,68
2,73
87,50 -0,17 0,865
Akceptacja
2,54
2,56
74,50 -0,80 0,423
Koncentracja na Emocjach i ich Wyładowanie
2,61
2,77
73,00 -0,87 0,382
Zaprzeczanie
1,62
1,81
76,50 -0,70 0,482
Odwracanie uwagi
2,21
2,15
87,50 0,17 0,865
Zaprzestanie Działań
1,59
1,85
67,50 -1,14 0,254
Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
1,14
1,13
65,00 -1,26 0,207
Psychoaktywnych
Poczucie Humoru
1,61
1,59
88,50 -0,12 0,903
1. Brak istotnych statystycznie różnic pomiędzy
strategiami stosowanymi przez kobiety
krótkotrwale i długotrwale bezrobotne.
2. Kobiety z obu grup najczęściej stosowały takie
aktywne strategie radzenia sobie, jak:
Planowanie, Pozytywne Przewartościowanie i
Rozwój, Aktywne Radzenie Sobie, Unikanie
Konkurencyjnych Działań.
3. Kobiety z obu grup najrzadziej stosowały
następujące strategie: Zażywanie Alkoholu lub
Innych Środków Psychoaktywnych, Zaprzestanie
Działań, Poczucie Humoru, Zaprzeczanie.
Nazwa strategii
Aktywne Radzenie Sobie
Planowanie
Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego
Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego
Unikanie Konkurencyjnych Działań
Zwrot ku Religii
Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój
Powstrzymywanie się od Działania
Akceptacja
Koncentracja na Emocjach i ich Wyładowanie
Zaprzeczanie
Odwracanie uwagi
Zaprzestanie Działań
Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
Psychoaktywnych
Poczucie Humoru
Kobiety
(N=27)
2,972
3,398
2,787
2,639
2,870
2,417
3,120
2,704
2,546
2,685
1,713
2,185
1,713
Mężczyźni
(N=28)
3,179
3,170
2,741
2,562
2,857
1,875
3,000
2,634
2,295
2,482
1,732
2,125
1,652
282,5 -1,61 0,108
290,5 1,47 0,141
342,5 0,60 0,550
335,5 0,72 0,474
373,5 -0,08 0,940
269,0 1,84 0,066
331,5 0,78 0,434
333,0 0,76 0,449
277,0 1,70 0,045
306,0 1,21 0,225
376,5 -0,03 0,980
357,0 0,35 0,724
352,5 0,43 0,668
1,139
1,455
293,0 -1,43 0,152
1,598
1,830
290,0 -1,48 0,138
U
Z
p
1. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni najczęściej
posługują się aktywnymi sposobami radzenia
sobie (Planowanie, Aktywne Radzenie Sobie,
Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój,
Unikanie Konkurencyjnych Działań).
2. Kobiety statystycznie częściej akceptują swoją
sytuację. W przypadku pozostałych strategii nie
wykazano istotnych statystycznie różnic.
3. U kobiet zaobserwowano większą tendencję do
poszukiwania wsparcia (instrumentalnego,
emocjonalnego oraz w religii) i koncentrowania
się na emocjach (zależność nieistotna
statystycznie)
Wykształcenie Wykształcenie
Średnie
Zawodowe
Nazwa strategii
U
Z
p
(N=27)
(N=15)
Aktywne Radzenie Sobie
3,12
3,07
194,5 0,21 0,834
Planowanie
3,26
3,37
178,5 -0,63 0,529
Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego
2,76
2,80
186,5 -0,42 0,674
Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego
2,54
2,62
191,0 -0,30 0,763
Unikanie Konkurencyjnych Działań
2,85
3,03
167,0 -0,93 0,351
Zwrot ku Religii
1,95
2,37
152,0 -1,33 0,185
Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój
3,01
3,18
162,0 -1,06 0,288
Powstrzymywanie się od Działania
2,64
2,78
163,0 -1,04 0,300
Akceptacja
2,49
2,33
159,0 1,14 0,254
Koncentracja na Emocjach i ich
2,66
2,52
161,5 1,08 0,282
Wyładowanie
Zaprzeczanie
1,58
1,88
137,0 -1,72 0,044
Odwracanie uwagi
1,95
2,30
129,0 -1,93 0,050
Zaprzestanie Działań
1,61
1,68
195,5 -0,18 0,854
Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków
1,24
1,23
193,5 0,24 0,813
Psychoaktywnych
Poczucie Humoru
1,59
1,77
159,0 -1,14 0,254
Ze względu na małą liczebność osób z
wykształceniem podstawowym (4 osoby –
7,27%) oraz wyższym (7 osób – 12, 72%)
porównano bezrobotnych z wykształceniem
średnim i zawodowym.
1. Bezrobotni z wykształceniem średnim i
zawodowym najczęściej stosują aktywne
strategie radzenia sobie.
2. Bezrobotni z wykształceniem zawodowym
statystycznie częściej stosują strategie:
Zaprzeczania oraz Odwracania Uwagi.
 Osoby bezrobotne niezależnie od czasu
pozostawania bez pracy najczęściej stosują aktywne
strategie radzenia sobie. Tendencja ta jest nieco
silniejsza u krótkotrwale bezrobotnych.
 Bezrobotni dosyć rzadko stosują zachowania
unikowe.
 Osoby krótkotrwale bezrobotne częściej zaprzeczają
swoim problemom, nie dopuszczają ich do
świadomości.
 Kobiety w większym stopniu potrafią zaakceptować
swoją sytuację. Wykazują nieco silniejszą skłonność
do poszukiwania wsparcia.
 Wykształcenie zawodowe wiąże się z częstszym
stosowaniem zachowań unikowych: Odwracaniem
Uwagi oraz Zaprzeczaniem.
Dziękuję za
uwagę